Garonë e Epërme

departament në Francë

Haute-Garonne ( shqiptimi frëngjisht: [ot ɡaʁɔn] ; Ocitanisht: Nauta Garona , shqiptuar si [ˈnawto ɡaˈɾuno] ; Shqip: Garona e Epërme ) është një departamentrajonin Ocitania të Francës Jugperëndimore. Emërtuar pas lumit Garonë, i cili rrjedh nëpër departament. Prefektura dhe qyteti kryesor i saj është Tuluza, i katërti më i madhi i vendit. Në vitin 2019, ajo kishte një popullsi prej 1,400,039 banorësh. [1]

Garona e Epërme
Nauta Garona (Ocitanisht)
Haute-Garone (Frëngjisht)
Ndërtesa e prefekturës në Tuluzë me katedralen e qytetit në sfond
Ndërtesa e prefekturës në Tuluzë me katedralen e qytetit në sfond
Vendndodhja e Garonës së Epërme në Francë
Vendndodhja e Garonës së Epërme në Francë
ShtetiFranca
RajoniOcitania
PrefekturaTuluza
NënprefekturatSaint-Gaudens
Muret
Sipërfaqja
 • Gjithsej6.309 km2 (2,436 sq mi)
Popullsia
 • Gjithsej1.415.757

Historia Redakto

Garona e Epërme është një nga 83 departamentet origjinale të krijuara gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ajo u krijua nga një pjesë e ish provincave të Lengodokut dhe Gyjenës / Gaskonisë .

Departamenti ishte fillimisht më i madh. Zvogëlimi i zonës së tij rezultoi nga një dekret perandorak i datës 21 nëntor 1808 dhe i cili krijoi departamentin fqinj të Tarn-dhe-Garonës, në veri. Departamenti i ri, i krijuar në përgjigje të lutjeve të politikanëve të ndryshëm të fuqishëm lokalë, mori territor nga pesë departamente përreth, përfshirë Garonën e Epërme. Rrethet e humbura ndaj Tarnit-dhe-Garonës në 1808 ishin ato të Montech dhe Castelsarrasin .

Gjeografia Redakto

 
Harta e Garonës së Epërme me qytetet dhe qytezat kryesore të saj

Departamenti përshkohet nga rrjedha e sipërme e lumit Garonë (prandaj emri) për gati 200 kilometres (120 mi) . Kufijtë e departamentit ndjekin lumin. Garona hyn në Francë nga Spanja në qytetin e Fosit, dhe kalon nëpër Tuluzë dhe largohet nga departamenti. Jugu ekstrem i departamentit shtrihet në vargmalin e Pirenejve dhe është shumë malor. Lartësia më e lartë është Maja e Perdiguère, në 3 222 metra mbi nivelin e detit.

Demografia Redakto

Banorët e departamentit quhen Garonarë të Epërm . Përqendrimi më i madh i popullsisë është rreth Tuluzës . Jugu i departamentit është shumë pak i populluar. Departamenti kishte një popullsi prej 1.4 milion që nga regjistrimi i vitit 2019. Të rinjtë janë të përfaqësuar mirë me 55% të popullsisë nën moshën 40 vjeç dhe prej tyre, 16% janë nga mosha 20 deri në 29 vjeç. Kjo është pjesërisht sepse Tuluza është një qytet i rëndësishëm universitar . Departamenti ka marrë gjithashtu migrim të konsiderueshëm nga pjesë të tjera të vendit.

Popullsia në vite
VitiPop.±%
1801339.574—    
1821391.118+15.2%
1831427.856+9.4%
1841468.153+9.4%
1851481.610+2.9%
1861484.081+0.5%
1872479.362−1.0%
1881478.009−0.3%
1891472.383−1.2%
1901448.481−5.1%
1911432.126−3.6%
1921424.582−1.7%
1931441.799+4.1%
1936458.647+3.8%
1946512.260+11.7%
1954525.669+2.6%
1962594.633+13.1%
1968690.712+16.2%
1975777.431+12.6%
1982824.501+6.1%
1990925.962+12.3%
19991.046.338+13.0%
20061.186.330+13.4%
20111.260.226+6.2%
20161.348.183+7.0%

Qytetet kryesore Redakto

Komuna më e populluar është Tuluza, prefektura e departamentit. Që nga viti 2019, ka 8 komuna me më shumë se 15,000 banorë: [1]

Komuna Popullsia (2019)
Toulouse 493,465
Colomiers 39,968
Tournefeuille 28,117
Blagnac 25,525
Muret 24797
Plaisance-du-Touch 19402
Cugnaux 19,344
Balma 16625

Turizmi Redakto

Pamjet kryesore Redakto

Pamjet kryesore të Garonës së Epërme përfshijnë:

Sportet dimërore Redakto

Departamenti ka katër resorte skish :

  • Peyragudes (1600 m -2450 m), 55 km shpate
  • Luchon-Superbagnères (1440 m - 2260 m), 30 km shpate
  • Le Mourtis (1380 m - 1816 m), 22 km shpate
  • Bourg-d'Oueil (1350 m - 1500 m)

Referencat Redakto