Grusht shteti osman 1913
Grusht shteti osman i vitit 1913 (23 janar 1913), i njohur gjithashtu si Bastisja në Portën e Lartë (Turqisht: Bâb-ı Âlî Baskını), ishte një grusht shteti i kryer në Perandorinë Osmane nga një numër anëtarësh të Komitetit të Bashkimit dhe Përparimit (CUP) të udhëhequr nga Ismail Enver Beu dhe Mehmed Telat Beu, në të cilin grupi bëri një bastisje të befasishme në ndërtesat qendrore të qeverisë osmane, Porta Sublime (Bâb-ı Âlî). Gjatë grushtit të shtetit, Ministri i Luftës, Nazëm Pasha, u vra dhe Veziri i Madh, Kamil Pasha, u detyrua të jepte dorëheqjen. Pas grushtit të shtetit, qeveria ra në duart e CUP-së, tashmë nën udhëheqjen e triumviratit të njohur si "Tre Pashallarët", të përbërë nga Enveri, Talati dhe Xhemal Pasha.
Në vitin 1911, Partia e Lirisë dhe Marrëveshjes (e njohur edhe si Bashkimi Liberal ose Antanta Liberale), partia e Kamil Pashës, u formua në kundërshtim me CUP dhe pothuajse menjëherë fitoi zgjedhjet e pjesshme në Kostandinopojë (tani Stamboll).[1] E alarmuar, CUP manipuloi zgjedhjet e përgjithshme të vitit 1912 me mashtrime elektorale dhe dhunë kundër Lirisë dhe Akordit, duke u fituar atyre pseudonimin "Zgjedhja e klubeve" (Sopalı Seçimler).[2] Si kundërpërgjigje, oficerët e shpëtimit (Halâskâr Zâbitân) të ushtrisë, partizanë të Lirisë dhe Marrëveshjes të vendosur për të parë rënien e CUP-it, u ngritën të zemëruar dhe shkaktuan rënien e qeverisë postzgjedhore të CUP-it të Mehmed Said Pashës. Një qeveri e re u formua nën Ahmed Muhtar Pashën, por pas disa muajsh edhe ajo u shpërbë në tetor 1912 pas shpërthimit të papritur të Luftës së Parë Ballkanike dhe disfatës ushtarake.[3]
Pasi mori lejen e sulltan Mehmetit V për të formuar një qeveri të re në fund të tetorit 1912, udhëheqësi i Lirisë dhe Marrëveshjes Kamil Pasha u ul në bisedime diplomatike me Bullgarinë pas Luftës së Parë Ballkanike të pasuksesshme. Me kërkesën bullgare për dhënien në dorë të ish-kryeqytetit osman të Adrianopojës (i njohur si Edirne) dhe me zemërimin e popullatës turke si dhe të udhëheqjes së CUP-it, CUP kreu grushtin e shtetit, më 23 janar 1913.[4] Pas grushtit të shtetit, partitë opozitare si Liria dhe Marrëveshja iu nënshtruan një represioni të rëndë. Qeveria e re e udhëhequr nga Mahmud Shevket Pasha me mbështetjen e unionistëve tërhoqi Perandorinë Osmane nga Konferenca e Paqes në Londër dhe rifilloi luftën kundër shteteve ballkanike për të rimarrë Edrenenë dhe pjesën tjetër të Rumelisë, por pa rezultat. Pas vrasjes së tij në qershor, CUP do të merrte kontrollin e plotë të perandorisë dhe liderët e opozitës do të arrestoheshin ose internoheshin në Evropë.
Fitorja osmane në Luftën e Dytë Ballkanike dhe rimëkëmbja e Edrenesë përballë presionit nga fuqitë e Antantës e çuan CUP-në më afër Gjermanisë përpara Luftës së Parë Botërore.
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Burak 2003, f. 307.
- ^ Alkan, Mehmet Öznur (maj 1999). "Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Seçimlerin Kısa Tarihi" (PDF). setav.org. fq. 50. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 12 maj 2013. Marrë më 14 prill 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bağcıoğlu, Fatih. "İttihat ve Terakki Üzerine Düşünceler-2" (në turqisht). Sızıntı. Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2010. Marrë më 16 mars 2013.
- ^ Kuyaş 2013, f. 26.