Jeniçeri
Oxhaku i Jeniçerëve (turqishtja osmane: ينيچرى yeŋiçeri, fjalë-për-fjalë. 'ushtar i ri') përbehet nga njësi infanterie në Perandorinë Osmane.
Një jeniçer ishte një anëtar i njësive elitare të këmbësorisë që formuan trupat shtëpiake të Sulltanit osman dhe ushtrinë e parë moderne në Evropë.[1] Korpusi me shumë gjasa u krijua nën sulltanin Orhan (1324–1362), gjatë Vezirisë së Alaeddinit.
Jeniçerët filluan si trupa elitare të përbëra përmes sistemit devşirme të taksave për fëmijët, me anë të të cilit shqiptarët, rumunët, bullgarët, kroatët, grekët, maqedonasit dhe serbët e krishterë u morën, u caktuan, iu nënshtruan rrethprerjes së detyruar dhe konvertimit në Islam dhe u inkorporuan në ushtrinë osmane.[2] Ata u bënë të famshëm për kohezionin e brendshëm të çimentuar nga disiplina dhe rregulli i rreptë. Ndryshe nga skllevërit tipikë, ata paguheshin me rroga të rregullta. Të ndaluara për t'u martuar para moshës 40 vjeç ose për t'u marrë me tregti, pritej besnikëria e tyre e plotë ndaj Sulltanit.[3] Deri në shekullin e shtatëmbëdhjetë, për shkak të një rritjeje dramatike të përmasave të ushtrisë së përhershme osmane, politika e rreptë e rekrutimit të korpusit fillimisht u lehtësua. Civilët blenë rrugën e tyre për të përfituar nga statusi i përmirësuar socio-ekonomik që u dha atyre. Për rrjedhojë, trupi gradualisht humbi karakterin e tij ushtarak, duke iu nënshtruar një procesi që është cilësuar si “civilizim”.[4]
Jeniçerët ishin një njësi ushtarake e frikshme në shekujt e hershëm, por ndërsa Evropa Perëndimore modernizoi organizimin dhe teknologjinë e saj ushtarake, jeniçerët u bënë një forcë reaksionare që i rezistoi çdo ndryshimi. Në mënyrë të qëndrueshme, fuqia ushtarake osmane u vjetërua, por kur jeniçerët ndienin se privilegjet e tyre po kërcënoheshin, ose të huajt donin t'i modernizonin, ose mund të zëvendësoheshin nga rivalët e tyre të kalorësisë, ata u ngritën në rebelim. Në kohën kur jeniçerët u shtypën, ishte tepër vonë që fuqia ushtarake osmane të arrinte Perëndimin. Korpusi u shfuqizua nga Sulltan Mahmudi II në vitin 1826 në Incidenti fatkeq, në të cilin u ekzekutuan 6000 ose më shumë.[5]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Encyclopaedia of Islam", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-15, marrë më 2023-03-04
- ^ The New Encyclopedia of Islam (në anglisht). Rowman Altamira. 2001.
- ^ L. Cleveland, William. A History of the Modern Middle East 6th Edition (në anglisht). William L. Cleveland.
- ^ Ágoston, Gábor (01, March 2014). Firearms and Military Adaptation: The Ottomans and the European Military Revolution, 1450–1800 (në anglisht).
{{cite book}}: Shiko vlerat e datave në:|year=(Ndihmë!) - ^ The Ottoman centuries : the rise and fall of the Turkish empire (në anglisht) (bot. 1st Morrow Quill pbk. ed.). Kinross, Patrick Balfour, Baron. 1904–1976.
{{cite book}}:|edition=ka tekst shtesë (Ndihmë!);|first=i mungon|last=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Formati i datës (lidhja)