Wikipedia

Lapsi

Lapsi është një mjet shkrimi ose vizatimi me një bërthamë të fortë pigmenti brenda një shtresë mbrojtëse që redukton rrezikun e thyerjes së bërthamës dhe e mban atë të mos dëmtojë dorën e përdoruesit.[1] [2] [3] [4]

Lapsa grafiti HB
Një laps tipik i ditëve moderne.
1. Bërthama prej grafiti
2. Druri
3. Trupi i lyer
4. Metali
5. Goma
Dy lapsa grafiti. Të dyja janë etiketuar "HB", por etiketa numerike ndryshon midis "2" dhe "2".1⁄2 "

Përmbledhje

Redakto

Lapsat krijojnë shenja nga gërryerja fizike, duke lënë një gjurmë materiali bërthamor të fortë që ngjitet në një fletë letre ose sipërfaqe tjetër. Ato dallohen nga stilolapsat, të cilët shpërndajnë bojë të lëngshme ose xhel në sipërfaqen e shënuar.

Shumica e bërthamave të lapsit janë bërë nga pluhur grafiti i përzier me një lidhës balte . Lapsat e grafitit (të njohura tradicionalisht si "lapsa plumbi") prodhojnë shenja gri ose të zeza që fshihen lehtësisht, por ndryshe rezistente ndaj lagështirës, shumicës së kimikateve, rrezatimit ultravjollcë dhe plakjes natyrale. Llojet e tjera të bërthamave të lapsit, si ato të qymyrit, përdoren kryesisht për vizatim dhe skicë . Lapsat me ngjyra përdoren ndonjëherë nga mësuesit ose redaktorët për të korrigjuar tekstet e paraqitura, por zakonisht konsiderohen si pajisje arti, veçanërisht ato me bërthama të bëra nga lidhës me bazë dylli që priren të njollosen kur aplikohen gomat mbi to. Lapsat me yndyrë kanë një bërthamë më të butë dhe të yndyrshme që mund të lërë shenja në sipërfaqe të lëmuara si qelqi ose porcelani .

Mbulesa më e zakonshme e lapsit është druri i hollë, zakonisht në seksion gjashtëkëndor, por ndonjëherë cilindrike ose trekëndore, e lidhur përgjithmonë me bërthamën. Grupet mund të jenë prej materialeve të tjera, të tilla si plastika ose letra. Për të përdorur lapsin, kutia duhet të gdhendet ose të zhvishet për të ekspozuar fundin e punës të bërthamës si një pikë të mprehtë. Lapsat mekanikë kanë mbështjellës më të përpunuar të cilat nuk janë të lidhura me thelbin; në vend të kësaj, ato mbështesin bërthama të veçanta, të lëvizshme të pigmentit që mund të zgjerohen ose tërhiqen (zakonisht përmes majës së kutisë) sipas nevojës. Këto mbështjellje mund të ringarkohen me bërthama të reja (zakonisht grafit) pasi ato të mëparshmet janë shteruar.[5]

Historiku

Redakto

Megjithëse lapsi arketip ishte një furçë artisti, majë shkruese, një shkop i hollë metalik i përdorur për gërvishtje në papirus ose tableta dylli, ai u përdor gjerësisht nga romakët [6] dhe për dorëshkrimet me gjethe palme .

Si një teknikë për vizatim, paraardhësi më i afërt me lapsin ishte pika e argjendtë ose pika kryesore derisa në vitin 1565 (disa burime thonë që në vitin 1500), një depozitë e madhe grafiti u zbulua në vendin Grey Knotts afër fshatit Seathwaite në famullinë Borrowdale, Cumbria, Angli . [7] [8] Kjo depozitë e veçantë e grafitit ishte jashtëzakonisht e pastër dhe e fortë, dhe mund të sharrohej lehtësisht në shkopinj. Mbetet e vetmja depozitë e grafitit në shkallë të gjerë e gjetur ndonjëherë në këtë formë solide. [9] Kimia ishte në fillimet e saj dhe substanca mendohej të ishte një formë plumbi . Rrjedhimisht, u quajt plumbago (latinisht për " xeheror plumbi "). [10] [11] Për shkak se bërthama e lapsit quhet ende si "plumb", ose "një plumb", shumë njerëz kanë keqkuptimin se grafiti në laps është plumb, dhe bërthama e zezë e lapsave ende quhet plumb, madje. edhe pse nuk përmbante kurrë elementin plumb. [12] [13] [14]

Vlera e grafitit së shpejti do të kuptohej se ishte e madhe, kryesisht për shkak se ai mund të përdorej për të rreshtuar kallëpet e topave ; minat u morën nga kurora dhe u ruajtën gjatë. Kur ishin grumbulluar rezerva të mjaftueshme grafiti, minierat u përmbytën për të parandaluar vjedhjen derisa të kërkohej më shumë.

Më vonë u zbulua gjithashtu dobia e grafitit për lapsa, por grafiti për lapsa duhej të kontrabandohej. Për shkak se grafiti është i butë, ai kërkon një formë mbështjelljeje. Shkopinjtë e grafitit fillimisht mbështilleshin me fije ose lëkurë delesh për stabilitet. Anglia do të gëzonte një monopol në prodhimin e lapsave derisa një metodë e rindërtimit të pluhurit të grafitit u gjet në 1662 në Gjermani. Megjithatë, lapsat e dallueshëm katrorë anglezë vazhduan të bëheshin me shkopinj të prerë nga grafiti natyror deri në vitet 1860. Qyteti i Keswick, pranë gjetjeve origjinale të grafitit të bllokut, ende prodhon lapsa, fabrika është gjithashtu vendndodhja e Muzeut të Lapsave Derwent . [15] Kuptimi i "mjeteve të shkrimit me grafit" me sa duket evoluoi në fund të shekullit të 16-të.

Shtojca e gomës

Redakto
 
Gomë e bashkangjitur në të majtë; maja e lapsit në të djathtë

Më 30 mars 1858, Hymen Lipman mori patentën e parë për ngjitjen e një gome në fund të një lapsi. [16] Në 1862, Lipman ia shiti patentën e tij Joseph Reckendorfer për 100,000 dollarë, i cili vazhdoi të padisë prodhuesin e lapsave Faber-Castell për shkelje . [17] Në Reckendorfer v. Faber (1875), Gjykata e Lartë e Shteteve të Bashkuara vendosi kundër Reckendorfer, duke e shpallur patentën të pavlefshme. [18]

Llojet e lapsave

Redakto

Grafiti

Redakto

Lapsat e grafitit janë llojet më të zakonshme të lapsave dhe janë të mbështjellë në dru. Ata janë bërë nga një përzierje balte dhe grafiti dhe ngjyra e tyre varion nga gri e lehtë në të zezë. Përbërja e tyre lejon goditjet më të buta.

Solid

Redakto

Lapsat e grafitit të ngurtë janë shkopinj të ngurtë prej grafit dhe përbërje argjile (siç gjenden në një 'laps grafiti'), me diametrin e një lapsi të zakonshëm, të cilët nuk kanë shtresë tjetër përveç një mbështjellësi ose etikete. Ata shpesh quhen lapsa "pa dru". Ato përdoren kryesisht për qëllime arti pasi mungesa e mbështjelljes lejon mbulimin më të lehtë të hapësirave më të mëdha, krijimin e efekteve të ndryshme dhe sigurimin e ekonomisë më të madhe ndërsa përdoret e gjithë lapsi. Ato janë të disponueshme në të njëjtin gamë të errët si lapsat e grafitit të veshur me dru.

Qymyr druri

Redakto

Lapsat e qymyrit janë bërë prej qymyr druri dhe japin të zeza më të plota se lapsat e grafitit, por priren të njollosen lehtësisht dhe janë më gërryes se grafiti. Lapsa me ngjyrë sepia dhe të bardha janë gjithashtu të disponueshme për teknikat e duotoneve .

Lapsa karboni

Redakto

Lapsat e karbonit janë bërë përgjithësisht nga një përzierje balte dhe llambë e zezë, por ndonjëherë përzihen me qymyr ose grafit në varësi të errësirës dhe prodhuesit. Ata prodhojnë një ngjyrë të zezë më të plotë se lapsat e grafitit, janë më të lëmuar se qymyri dhe kanë pluhur dhe njolla minimale. Ata gjithashtu përzihen shumë mirë, njësoj si qymyri.

Lapsi i ngjyrosur

Redakto

Lapsa me ngjyra, ose shkumësa me ngjyra, kanë bërthama të ngjashme me dyllin me pigment dhe mbushës të tjerë. Disa ngjyra shpesh përzihen së bashku. [19]

Lapsi i yndyrshëm

Redakto

Lapsat me yndyrë mund të shkruajnë pothuajse në çdo sipërfaqe (përfshirë xhamin, plastikën, metalin dhe fotografitë). Lapsat e yndyrës që gjenden më shpesh janë të mbështjellë në letër (Berol dhe Sanford Peel-off), por ato mund të mbështillen edhe në dru (Staedtler Omnichrom). [19]

Akuarel

Redakto

Lapsat me bojëra uji janë krijuar për t'u përdorur me teknikat e akuarelit . Bërthamat e tyre mund të hollohen me ujë. Lapsat mund të përdoren vetë për linja të mprehta dhe të theksuara. Goditjet e bëra nga lapsi gjithashtu mund të ngopen me ujë dhe të përhapen me furça. [19]

Shih edhe

Redakto

Literatura

Redakto
  • Michael Franco. "Famous Pencil Pushers". The Point of it All – History of the Pencil (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 korrik 2009. {{cite web}}: Mospërputhje stampash kohore te |archive-date= / |archive-url=; sugjerohet 17 qershor 2009 (Ndihmë!)
  • Petroski, Henry (1990). The Pencil: A History of Design and Circumstance (në anglisht). New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-394-57422-6.
  • Petroski, Henry. "H. D. Thoreau, Engineer". American Heritage of Invention and Technology (në anglisht). 5 (2): 8–16.

Referime

Redakto
  1. ^ "Graphite pencils:The Weekend Historian". umeshmadan.wordpress.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 7 tetor 2015. Marrë më 5 tetor 2015.
  2. ^ "Lead Facts - Uses, Properties, Element Pb, Plumbing, Pipes, Weights". www.sciencekids.co.nz (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 30 tetor 2016. Marrë më 29 tetor 2016.
  3. ^ Norgate, Martin; Norgate, Jean (2008). "Old Cumbria Gazetteer, black lead mine, Seathwaite" (në anglisht). Geography Department, Portsmouth University. Arkivuar nga origjinali më 7 janar 2009. Marrë më 19 maj 2008.
  4. ^ Alfred Wainwright (2005). A Pictorial Guide to the Lakeland Fells, Western Fells (në anglisht). ISBN 978-0-7112-2460-5.
  5. ^ Notes and Queries. 3 (në anglisht). Vëll. 12. Oxford University Press. 1868. fq. 419. Arkivuar nga origjinali më 17 janar 2018.
  6. ^ Steven S. Zumdahl & Susan A. Zumdahl (2008). "No lead pencils". Chemistry (në anglisht). Belmont, CA: Cengage Learning. fq. 343. ISBN 978-0-547-12532-9.
  7. ^ "Graphite from the Plumbago Mine, Borrowdale, England" (në anglisht). Department of Physics at Michigan Technological University. Arkivuar nga origjinali më 14 mars 2008. Marrë më 27 mars 2008.
  8. ^ Petroski, 1990, pp. 168, 358
  9. ^ "Lakeland's Mining Heritage" (në anglisht). cumbria-industries.org.uk. Arkivuar nga origjinali më 15 mars 2008. Marrë më 27 mars 2008.
  10. ^ "Definition of Plumbago" (në anglisht). Answers.com. Arkivuar nga origjinali më 13 gusht 2007. Marrë më 21 prill 2007.
  11. ^ "Definition of Plumbago" (në anglisht). Thefreedictionary.com. Marrë më 21 prill 2007.
  12. ^ "Have pencils ever contained lead?". BBC Science Focus Magazine (në anglisht). Marrë më 27 gusht 2020.
  13. ^ Bennett, Howard J. (26 nëntor 2014). "Ever wondered about the lead in pencils?". The Washington Post (në anglisht). ISSN 0190-8286. Arkivuar nga origjinali më 6 nëntor 2015. Marrë më 5 tetor 2015.
  14. ^ "Pencil swallowing: MedlinePlus Medical Encyclopedia". www.nlm.nih.gov (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 6 tetor 2015. Marrë më 5 tetor 2015.
  15. ^ "Keswick Pencil Museum" (në anglisht). Pencilmuseum.co.uk. Arkivuar nga origjinali më 3 gusht 2009. Marrë më 23 korrik 2009.
  16. ^ Lipman, L. (1858). "US Patent 19783 Combination of Lead-Pencil and Eraser" (në anglisht). Patft.uspto.gov. Arkivuar nga origjinali më 2 maj 2017. Marrë më 23 korrik 2009.
  17. ^ Petroski, 1990, p. 171
  18. ^ "Reckendorfer v. Faber 92 U.S. 347 (1875)" (në anglisht). Supreme.justia.com. Arkivuar nga origjinali më 8 qershor 2009. Marrë më 23 korrik 2009.
  19. ^ a b c Categories of Wax-Based Drawing Media, palimpsest.stanford.edu
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Lapsi&oldid=2524860"