Wikipedia

Qarku i Prevezës

Qarku i Prevezës është një qark në jugperëndim të rajonit i Epirit, në Republikën e Greqisë. Kryeqendër administrative dhe urbane i qarkut është Preveza. Qarku është ndarë midis në tre komuna: Parga, Preveza dhe Ziroi.

i Prevezës
Νομός Πρεβέζης
Popullsia
 • Gjithsej57.491
{{{postal_code_type}}}
48x xx
TargatΡZ
Faqja zyrtarewww.preveza.gr

Gjeografia

Redakto
 
Kanioni i lumit Gliqi

Qarku i Prevezës kufizohet në veriperëndim me qarkun i Çamërisë, në verilindje me qarkun i Janinës dhe me qarkun i Nartës në lindje. Njësia rajonale e Prevezës është e vendosur në veriperëndim të Gjirit i Nartës. Deti Jon, shtrihet në perëndim. Terreni është kryesisht kodrinor. Malet e Kserovunit janë në verilindje. Lumenjtë përfshijnë: Lluri në lindje, dhe Gliqi ose Frari në veri. Shumica e qarkut të Prevezës është pjesë e rajonit më të gjerë historike i njohur si Çamëria. Brenda këtij rajoni ka krahina më të vogla etnografike dhe gjeografike. Në qarkun i Prevezës ato krahinat janë: Frar,[1] Çamohor (edhe Çamofshatra),[2] Llamar,[3] Llaka (e Derrit)[4] dhe Llaka e Lelovës.[5]

Klima është tipike mesdhetare me verë të nxehtë dhe të thatë edhe dimër të ftohtë. Dëbora nuk është i rrallë në dimër në lartësi malore.

Njësit përbërëse

Redakto

Qarku i Prevezës është ndarë në tre komuna. Ato janë: Parga, Preveza dhe Ziroi.

Qarku i Prevezës ishte themeluar si një prefekturë në vitin 1915 (greqisht: Νομός Πρέβεζας/Nomós Prévezas). Si pjesë e reformës Kallikratis së qeverisjes në vitin 2011, qarku i Prevezës u krijua nga ish prefekturë i Prevezës. Prefektura ka pasur të njëjtin territor si qarku aktuale i sotëm. Në të njëjtën kohë, komunat u riorganizuan, sipas tabelës më poshtë.

 
Fusha e Frarit
Komunat të re Komunat të vjetra Selia
Pargë Pargë Kanallaq
Frar
Prevezë Prevezë Prevezë
Llur
Zallongo
Ziro Ano Filipjadhë
Lelovë
Krane
Filipjadhë

Demografia

Redakto

Në 2011, Qarku i Prevezës banohet nga 57,491 shtetas.

Shqiptarë (shqipfolës ortodokse dhe myslimanët shqiptarë): Përmendja e parë të një prani shqiptare në zonat që u bë i njohur si Çamëria, daton prej shekullit 13 në një dokument venecian të vitit 1210, që thotë se kontinenti (pjesa i afërt të Korfuzit i gadishullit Ballkan) përballë me ishullin Korfuz është banuar nga shqiptarët[6] Kjo situatë ishte njohur edhe gjatë shekujve edhe nga fqinj greqishtfolës të ishullit Korfuz, të cilët konsideruan rajonin e Çamërisë të jetë si një zonë të banuar nga popullit shqipfolës.[7] Në fillim të shekullit 19, populli shqiptarë ortodokse dhe myslimane brenda në Pashallëku i Janinës, identifikuan veten e tyre me emërtimin kombëtar, domethënë shqiptarë. Ky realitet ishte ndryshe nga pjesët e tjera të Perandorisë Osmane, se ka qenë e zakonshme për popujt e tjerë Balkanike të identifikohen me përkatësi fetare.[8] Në mesin e shqipfolësit ortodokse, kjo filloi një proces që mbi pjesën e mëvonshme të shekullit 19 dhe 20, që bëri identitetin e tyre fluide.[9] Për shembull Nikolla Konemeno (gr. Νικόλαος Κονεμένος: 1832-1907), një gjuhëtar grek me preardhje shqiptar nga rajoni Llaka të Çamërisë ilustron atë proces i akulturimit greke në këtë anë të Çamërisë. Përveç iu referuar këto krahina si Llaka gjatë kësaj epoke si pjesa rajonale me madhe quajtur Çamëria, ai nuk e mohoi identitetin e tij shqiptar dhe ka marrë pjesë në jetën publike greke. Kështu Konemeno pranon këtë identitet dhe mishëron atë, pa përjashtuar identitetin tjetër kur ai theksoi me gabime drejtshkrimore të gjuhës greke:

"κι εγώ είμαι φυσικός Αρβανίτης, επειδή κατάγομαι από τα' χωριά της Λάκκας (Τσαμουριά) και είμαι απόγονος ενός καπετάν Γιώργη Κονεμένου ’λ που εμίλειε τα’ αρβανίτικα κι όπου ταις αρχαίς του προπερασμένου αιώνος... είχε καταιβεί κι είχε αποκατασταθεί στην Πρέβεζα... [Edhe unë jam një Arvanit i natyrshëm, sepse prejardhje im është nga fshatrat të Llakës (Çamëria) e unë jam një pasardhës i një kapiten Jorgji Konemeno, i cili fliste shqip dhe që në fillim të shekullit të kaluar... kishte zbritur dhe ishte vendosur në Prevezë...]"[10]

Gjatë krizës lindore të 1870-të, Greqia u përpoq të aneksonte viset e Çamërisë poshtë lumit Kalama përmes diplomacisë në Kongresin e Berlinit. Ndikimet edukative apo arsye të bindjeve fetare greke ende nuk kishte arritur të gjithë shqipfolësit ortodokse. Për shembull, duke arritur në rajon në këtë kohë ka qenë diplomat dhe udhëtar Valentine Chirol, i cili kaloi nëpër fshatin Trikopallk i Frarit. Gjatë kësaj kohë ai reflektoi mbi qëndrimit të tij atje, Chirol shkruan:

"Ne morën strehim tonë në fshatin së madhe shqiptare Trikopallk, e cila është ndërtuar mbi një lartësi të vogël jashtë fushës kënetore. Besimi im në miqtë e mi greke të Janinës, të cilët më kishin siguruar se në jug të Kalamait nuk ka pasur asnjë shqiptar që të paktën lidhja e një gjuhë të përbashkët nuk bashkohen me Greqinë, ishte tronditur parë. Mikëpritës e mia në Sul kishin folur greqisht, si dhe shqip, madje edhe dinin turqisht, ndoshta për shkak të marrëdhënies së tyre me garnizonin e kështjellës. Por këtu ishte një fshat, dhe një fshat i krishterë, ku, me përjashtim të priftit, jo një shpirt foli ose apo kuptuan një fjalë të ndonjë gjë, vetëm shqip. As shërbëtori ynë shqiptar mund të besohet si një përkthyes, simpatitë e tyre kishin asnjë më shumë afinitet me Greqinë se sa gjuhën e tyre".[11]

Në rajonin e Çamërisë gjatë epokës vonë osmane, zona shqipfolës filloj prej pellgu i lumit Kalamai dhe duke zbritur në drejtim të jugut midis malit Kurilla dhe detit Jon, që përfshin qarkun moderne të Çamërisë. Ajo zonë të gjuhës shqipe vazhdoi më tej drejt jugut në drejtim të krahinës Frar dhe në lindje në drejtim të pellgut së lumit Llur dhe malin Sul, ose domethënë në qarkun e sotme të Prevezës.[12][13] Me luftërat Ballkanike dhe dëbimin e Perandorisë Osmane, rajoni i Çamërisë u bë pjesë e Greqisë. Gjatë gjithë periudhës midis dy luftërave, ndarjet serioze shoqërore kanë ndodhur[14][15] dhe për shkak të politikave të qeverisë greke[16] ndërmjet shqipfolësve ortodoksë, të cilët gjithnjë u bënë njëanshëm me shtetin grek, dhe e panë veten si grekë.[17][18] Gjatë periudhës kësaj kohës, qeveria greke intensifikuan fushatën e saj në mesin e shqipfolës ortodokse në lidhje me gjuhën. Në vende që janë konsideruar me rëndësi demografike se kishin pak njohuri të gjuhës greke, institucione arsimor grek u hapën të tilla në fshtrat të qarkut i Prevezës si: Rrapeza, Kanallaqi, dhe Arca.[19] Shumë fshatra të tjera në Frar, Çamofshatra, dhe Llaka e Lelovës ishin ende shqipfolës kryesisht gjatë kësaj kohë.[20] Kurse shqiptarët myslimanë e panë veten si një minoritet shqiptar me të drejta të vegjël.[21] Ka pasur disa shqiptarë myslimanë në qytetin Prevezë. Ata ishin dygjuhësh të shqipes dhe greqishtes.[22] Më pas, këto tensione shpërthyen në një konflikt komunale gjatë Luftës së Dytë Botërore,[23] ku shumë shqipfolës ortodokse u bashkuan me forcat vendor[24] si EDES, ndërsa shqiptarët myslimane formuan një organizim paralel të quajtur Këshilla[25] për të mbrojtur veten e tyre nga forcat greke.[26] Për shembull, shqipfolësit ortodokse formuan gjatë më herët luftës grupa të armatosura dhe ishin të udhëhequr nga njerëz, të cilët më vonë u bashkuan me EDES, si Konstandin Koçnikolla dhe Vasil Ballumi prej krahinës Frar që vrau Jasin Sadikun nga Margëlliçi[27][28] dhe përreth terrorizuan fshatra shqiptare myslimane.[29] Kështu në 1943, pak para dorëzimit italiane, gjermanët pushtuan rajonin dhe disa shqiptarë myslimanë ndihmuan të sigurojnë furnizime ushqimore dhe rajonin. Operacionet e përbashkëta janë kryer në rajonin Frar kundër fshatrave shqipfolës ortodokse që rezultuan në plaçkitje, vrasje dhe vdekjen e rreth 300 civilëve.[30] Në vitin 1944, shumica e myslimanëve shqiptarë u pastruan etnikisht nga rajoni,[31] ndërsa shqipfolësit ortodokse mbetën. Pas kur shumica e popullsisë myslimane çame ikën për Shqipërinë në 1944, pak shqiptarë myslimanë kishin mbetur. Në vitin 1947 në zonën e Pargës, 113 myslimanë shqiptarë mbetën (7 meshkuj dhe 79 femra).[32] Në regjistrimin të popullsisë greke të vitit 1951, u regjistruan 127 shqiptarë myslimanë për të gjithë Epirin adminstrativ.[33] Disa shqiptarë myslimanë ende gjendeshin brenda dhe përreth Pargës deri viteve 1960-të, kur ata u larguan.[34]

Sipas zyrtarëve të qeverisë greke, nuk ka popull autoktone shqipfolës në rajon.[35] Kjo pikëpamje është mbajtur prej zyrtarët grekë sepse ata janë të shqetësuar për demografinë socio-gjuhësore të rajonit.[36] Autorët vendore gjithashtu nga rajoni shmangin nga diskutimin për gjuhën shqip që ende është e folur nga popullsia ortodokse vendas, sepse i lidh ata me çamët myslimanë.[37] Në vend të kësaj, autorët grekë të kaluara kanë përpjekur ti distancojnë shqipfolësit krishterë vendas nga shqiptarët e tjerë, ti fshehin apo ti përjashtojn të gjitha, sepse "gjuha është perceptuar si një kërcënim shtesë për greqizëm i vendit".[38][39] Këto pikëpamjet grek janë bërë shpeshherë që shprehen "argumentin i paraqitur se gjuha e përdorur nga popullsia kishte asnjë lidhje me përkatësinë e tyre nacionale".[40] Ndërsa qeveria shqiptar i ka kushtuar pak kurrfarë vëmendje të popullsisë shqipfolëse e sotme në rajon. E vetmja kohë kur qeveria ka bërë këtë ka qenë në vitin 2000, kur lideri i atëhershëm i Partisë Demokratike të opozitës, Sali Berisha, bëri thirrje për të drejta kulturore për shqiptarët që jetojnë në Greqi, të tilla si hapja e një shkolle në gjuhën shqipe në Filat.[41]

Në Qarkun i Çamërisë dhe të Prevezës, populli shqipfolës ortodoks ende sot banojnë më shumë të qarkut dhe janë një pjesë të rëndësishëm i popullisë vendor.[42] Në viteve të 1970-të, gjuha shqipe ishte folur ende "nga veriu i Paramithisë deri në lumin Kalamai dhe përtej, si dhe në veri të pllajës e Margëlliçit" në rajon dhe disa prej banorëve më moshuar ishin njëgjuhës të shqipes.[43] Gjuha gjatë asaj kohë ishte folur edhe nga të rinjtë, sepse kur popullsia vendore e moshës të punës migruan duke kërkuar një punë në Athinë, ose jashtë vendit, fëmijët ishin lënë me gjyshërit e tyre, duke krijuar kështu një vazhdimësi të shqipfolësit.[44] Gjithashtu gjatë asaj kohë, ishte mundur për të dalluar midis gratë greqishtfolës dhe shqipfolës, që të dy vishnin rroba të zeza. Për shembull, gratë greke e lidhnin shallën e tyre në pjesën e prapshme të kokës, ndërsa gratë shqipfolës ortodokse e lidhnin shallën e tyre në një stil të veçantë në anë të kokës.[45] Deri në vitet 1980, fshatrat shqipfolës ortodokse në Çamëri ishin disa nga fshatrat më të izoluara në të gjithë Greqinë, ku ende mund të gjendeshin shqipfolësit njëgjuhësh të moshuara, si në fshatin Agji të qarkut i Prevezës.[46] Shumë fshatra në fushen e Frarit vuajtën nga malaria dhe ishin të izoluar deri me tharjen e kënetat gjatë viteve 1950-1960.[47] Për shkak të standardeve të vështira të jetesës, shumë njerëz emigruan jashtë vendit në kërkim të punës.[47] Në qarkun i Prevezës sot, gjuha shqipe dhe dialekti Çamërisht deri tani flitet aty, dhe është më jugor nën-dialekti i pjesës kryesore të gjuhës shqip, por ka mbetur jashtë hapësirës kombëtare ku shqipja standarde ka qenë e standardizuar si gjuha zyrtar të shtetit. Sot, krishterët shqipfolës etnike e perceptojnë veten si grekë kombëtare. Kur flasin greqisht, pjesëtarët e këtij komuniteti e quajnë gjuhën shqipe të tyre: arvanitika, ashtu si të gjithë arbëreshët (arvanitasit) të tjerë e Greqisë; ende, kur bisedojnë në dialektin të tyre, ata e quajnë atë "Shqip".[48][49] Sot shqipfolësit ortodokse janë shumicë në një komunë: Pargë. Shqipfolësit ortodoks janë gjithashtu një pakicë i rëndësishëm në dy komuna të tjera të Prevezës dhe Ziroi. Kurse bashkia e Frarit, brenda komunës të Pargës është edhe e njohur të jetë banuar kryesisht nga shqipfolësit ortodokse apo "arvanitasit".[50]

Romët: Para luftës e dytë, popullsia rome është gjetur anembanë rajonit të Çamërisë, kryesisht në vendbanime urbane. Në qarkun i Prevezës, ata kryesisht banonin në Prevezë.[51] Shumica nga këta ishin mysliman dhe u larguan në vitin 1923 gjatë shkëmbimit greko-turke të popullsive ose më pas së bashku me shqiptarët myslimanë në Shqipëri. Sot pakica romë janë ortodokse dhe të shpërndarë nepër vendbanimet vendore. Migruesit romë nga Shqipëria në vitet e fundit kanë preferuar gjithashtu të punojnë në zonat ku shqipfolësit ortodoksë jetojnë në rajonin historike të Çamërisë.[52] Për shembull, disa gra rome myslimanë shqipfolës janë martuar me burrat shqipfolës ortodoks dhe të gjithë punëtorët bujqësore romësh në zonën shqipfolëse të Frarit janë nga Shqipëria.[53]

Vllehët: Ndërsa popullsia vllehe është shpërndarë anembanë qarkut. Vllehët që jetojnë në veri (bashkia Frar të komunës Pargë) dhe veri perëndim (bashkia Pargë të komunës Pargës) e quajnë veten e tyre Camurénji, domethënë çame.[54] Vllehët gjithashtu përdorin fjalën Rrménji ose Rreménji, që ku jetojnë në mesin e popullsive shqipfolës dhe përdornin edhe ende quhen me këtë emërtim kombëtare për veten e tyre.[55] Në të kaluarën disa prej këtyre vllehëve, të cilët janë gjithashtu shqipfolës, një pjesë ishin baritore dhe nomadë. Pas largimit të çamëve myslimane, ata u zhvendosën në disa nga këto vendbanime çame[56] si Parga dhe të tjera. Ndërsa të tjerët u vendosën në fshatra të shqipfolës ortodokse dhe u bënë pjesa e madhe të atyre vendbanime si në Morfat i Frarit në qarkun i Çamërisë[57][58] dhe Taban.[56] Në qarkun e Prevezës, vllehët si një shumicë ose pakicë janë banorë në këto vendbanimet: Pargë dhe Taban.[56] Kurse disa familje vllehe nga fshati Vuvucë prej krahinës Zagori greke u vendosen në Frar.[47]

Grekët: Shumica e banorëve të qarkut janë Grekë etnike. Ato janë shumicë në dy komunë: Preveza dhe Ziroi. Grekët e rajonit përdorin një fjalë për vetë emërtimin e tyre Γκρέκη/Gréki[59] që referohen veten si grekë, njëjtë si grekët e tjera të Epirit[60] dhe jo emërtimin kombëtare Έλληνες/Éllines, e cila është bërë e miratuar në kohët e fundit së bashku me të fjalës vendore Gréki.[61] Me shkëmbimin e popullsive midis Greqisë dhe Turqisë në 1923, disa grekët refugjate u zhvendosën në Çamëri. Këto grekë janë shpërndarë nëpër qendrat urbane dhe katër fshatra, që u vendosen dhe u krijuan nga shteti greke për ato. Për shembull, vendbanimet Νέα Σινώπη/ Néa Sinópi, Νέα Σαμψούντα/Néa Sampsoúnta dhe Νέα Κερασούντα/Néa Kerasoúnta është banuar nga greqishtfolës nga Sinop, Samsun dhe Giresun edhe vende të tjera përgjatë bregdetit të Detit i Zi.[47] Kurse grekë turqishtfolës sot banojnë në Αρχάγγελος/Arkhángelos nga Ajanxhik (tr. Ayancık) i Turqisë.[47] Ka pasur dallime kulturore midis grekëve greqishtfolës dhe turqishtfolës edhe grekët vendas në lidhje me vallëzim dhe gjuhën, por në kohë janë bërë plotësisht të integruar në rajonin. Këto grekët nga Turqia kanë mbajtur dhe traditat muzikore edhe të tjera nga vendet e tyre stërgjyshore të prejardhjes.[47] Kurse, disa familje greqishtfolës nga Cepelova të krahinës Zagori greke i Epirit janë vendosur në Arkhángelos.[47] Grekët shtegtues kanë ekzistuar edhe në këto vende. Ata janë quajtur Sarakaçanë (gr.Σαρακατσάνοι/Sarakatsánoi). Pas Luftës së Dytë Botërore, qeveria greke vendosi këto grekët shtegtues në të gjithë Epirin në fshatra të ndryshme gjatë viteve 1950-të.[47] Disa familje greqishtfolës nga fshati Monodhëndër prej krahinës Zagori greke u vendosen në Frar.[47] Ata të gjithë u zhvendosën në fshatra që flasin gjuhën greke në qarkun i Prevezës.[47] Kurse shqiptarë myslimanë që jetonin me shumë në bashkinë e Pargës të komunës e Pargës (për shembull disa familje në fshatrat si Shënedjella ose me përqendrimin më të madh në qytezën Pargë); pas largimit të tyre gjatë luftës, vetëm Parga ishte ripopulluar nga grekët prej pjesë të tjera së Epirit greke.[62][63][64]

Ekonomia

Redakto

Shtyllat ekonomike të qarkut janë bujqësia, peshkimi dhe turizmi bregdetar. Qendra më e rëndësishme turistik është qyteti Pargë në veriperëndim të qarkut përgjatë Detin Jon.

Infrastruktura

Redakto
 
Qyteti Prevezë, ngushticën Preveza-Aktion dhe aeroporti (pamje ajrore)

Qarku i Prevezës është kaluar nga tre autostrada kombëtare. Përgjatë bregut të detit Jon prej Parga deri Prevezës shkon në rrugë të zhvilluar mirë kombëtar 111 (Rruga Evropian E55). Në Prevezë, ajo takon Rruga Kombëtare 21, e cila nga qyteti i Prevezës shkon pranë lumit Llur, pas Filipjadhës, vendbanimi i dytë më i madh të qarkut. Në jug të qytetit të Prevezës, pjesë e autostradës 21 (Rruga Evropian E55) shtrihet dhe shkon përmes 1600 metra nëndetëse gjatë tunelin Prevezë-Aktion, pas gadishullin Aktiumit, (duke përfshirë aeroportin Aktion) dhe me makinë në ishullin Lefkada. Një lidhje të drejtpërdrejtë me rrjetin e autostradës greke ekziston vetëm brenda qarkut në veri-lindje të Filipjadhës, ku ekziston një pikë kyçje të autostradës 5. Në jug të Prevezës të gadishullit Aktion, është e ardhmja të autostradës 50, e cila do të lidhë Lefkadën nëpërmjet me Vonicën dhe Amfilohën.

Qyteti i Prevezës ka një port me rëndësi shtesë.

Nuk ka lidhje hekurudhor ose një aeroport ndërkombëtar. Megjithatë, në gadishullin Aktium ekziston aeroporti Ndërkombëtar i Prevezës-Aktion që është në anën tjetër të Gjirit së Prevezës në territorin e Aetolisë-Akarnani.

Kultura

Redakto

Traditat muzikore

Redakto

Në kohët të kaluara deri në fund të viteve 1960-të, këngët shqip ishin kënduara në festivale dhe tubime të tjera kulturore në rajonin e Frarit. Këto këngë u paraformoj nga muzikantë të tilla si klarinetisti Harallambo Fotiu (gr. Χαράλαμπος Φωτίου), që dominonte skenën e muzikës shqipe dhe nga muzikantë të tjerë si Thanas Gllano (gr. Θανάσης Γκλανός) nga Lëkurësi dhe Dhimitër Aidoni (gr. Δημήτρης Αηδόνης) nga Tabani.[65] Kurse fshati Kastri para Luftës së Dytë Botërore ishte konsideruar nga refugjatët çam prej rajoni të Margëlliçit të këndonin ende në një repertor të vjetër polifonike, që ishte i lirë nga instrumenteve muzikore, një stil që ishte dominant në shekullin e mesme të 19.[66] Me disa migrimit të vogël nga ana e Epirit të banuar me greqishtfolës në Frar, repertor muzikor u ndryshuar dhe tani këngët dhe vallet nga rajonet të tjera janë të përfshira në repertorin vendore.[47] Një arsye tjetër për ndryshimin në repertorin muzikor ishte pas largimit të çame myslimanë dhe vetë-ndërrimin të identitet nga krishterë shqipfolës si grekë. Për shembull, brezat më të rinj vendor të krishterëve shqipfolës filluan të zgjedhin këngë grek dhe repertor vendas u ndryshua, një proces të shënuar nga folkloristët në fshatin Gliqi, Frar, gjatë fund të viteve 1950-të.[67] Rajoni i Frarit ishte i njohur edhe për të pasur disa këngët më të bukura erotike në Çamëri, të tilla si ato nga fshati Koron[68] (për një shembull, shih këngën e tretë më poshtë). Më poshtë janë disa nga këngët më të njohura dhe popullore në rajonin e Frarit nga shqiptarët (për traditat muzikore të qarkut të Çamërisë shikoni Traditat muzikore në Qarkun e Çamërisë):[47]

Kënga çame në dialektin çamërisht e Frarit në alfabetin greke Kënga çame në dialektin çamërisht e Frarit Kënga çame në gjuhën shqipe standarde
Σάλιω, Σάλιω μόι Σαλιούσε Salo, Salo moj Salushe Salo, Salo moj Salushe

- Σάλιω, Σάλιω μόι Σαλιούσε
τι μόι ζόγκ μοι ταλαντούσιε,
Σάλιω ωχ! Του μπλίφτ ντέρα
ώχ! με ντρίζα εδέ με φέρα.
- Μ' τργκόει μπαμπάη με στιέρα
ου χαρόβα εδέ φιέτα
Κουρ ου γκρέτσ στιέρα σ' γκέτα
ψε χαρδβα εδέ φιέτα.

- Sálo, Sálo mój Salúshe
ti mój zók, moj tallandúshe
Sálo, oh! Tu blëft déra
óh! me driza edhé me féra
- Më tërgóei babái me shtjera
u haróva edhé fjéta
Kur u gréç, shtjéra s’gjéta
pse hardhva edhé fjéta

- Sálo, Sálo mój Salúshe
ti mój zóg, moj dallëndyshe
Sálo, oh! Tu bëft déra
óh! me driza edhé me férra
- Më dërgói babái me shqera
u haróva edhé fjéta
Kur u ngrita, shqéra s’gjéta
pse ardha edhé fjéta

Χάιντε γκα κα ντάλε βάλεν μόι σιζέζ Hajde ga ka dalle vallen moj sizez Hajde ga ngadale vallen moj syzez

Χάιντε γκα κα ντάλε βάλεν μόι σιζέζ,
Χάιντε γκα κα ντάλε βάλεν τι μοι βετουλζέζ,
Σε να γκρίχετ πλιούχουρι μόι σιζέζ,
Σε να γκρίχετ πλιούχουρι τι μόι βετουλζέζ,
Ψε να πλουχουρόν κουπούτσετ μόι σιζέζ,
Ψε να πλουχουρόν κουπούτσετ τι μόι βετουλζέζ

Hájde ga ka dálle vállen moj sizéz
Hájde ga ka dálle vállen ti moj vetullzéz
Se na gríhet plúhuri mój sizéz
Se na gríhet plúhuri ti mój vetullzéz
Pse na pluhurón kupúcet mój sizéz
Pse na pluhurón kupúcet ti mój vetullzéz

Hájde ga ngadale vállen mój syzéz
Hájde ga ngadale vállen ti moj vetullzéz
Se na ngríhet plúhuri mój syzéz
Se na ngríhet plúhuri ti mój vetullzéz
Pse na pluhurón këpucët mój syzéz
Pse na pluhurón këpucët ti mój vetullzéz

Να για ντέρα με κρκέλε Na nga déra me kërqélle Na nga déra me gëlqére

Να για ντέρα με κρκέλε,
άιντε χιν ε ντελ νιη περιστέρε,
άιντε περιστέρε είμαι τι,
παραθύρεν μος ε μπλί,
άιντε σε το βιν πρ' μ ατί,
τ' λαφόσεμι τ' ντι.
'Οι κντόν μπιρμπίλι φέρ μ' φέρ,
Χάιντε γκιάσμ μπσύζτ νιη χερ.

Na nga déra me kërqélle
ájde hin e dell nji peristére
ájde peristére eimaj ti
parathíren mos e blí
ájde se to vin për m atí
të lafósemi të di
‘Oi këndón birbíli fér më fér
Hájde káshëm bsúzët nji her.

Na nga déra me gëlqére
hájde hyn e del një peristére [sq. pëllumb]
hájde peristére e moj ti
parathíren [sq. dritaren] mos e mbyll
hájde se do vij për me natë
të lafósemi [sq. bisedojmë] të dy
‘Oi këndón bilbíli fér më fér
Hájde káfshim búzët një herë.

Gjithashtu shoh dy incizime e fundit audio-vizuale të njohura këngë çame në fshatin Ftinë të Çamohorit. Kënga e parë Dallëndyshe vogël këndohet prej klarinetisti Thanas Gllano dhe sazet i tij në dialektin jugor të çamërishtes. Kënga e dytë O Minushi është pjesërisht në gjuhën shqipe dhe greke, sepse si ajo këndohet në publik.

Gjuha

Redakto

Gjuha administrative, shkollore dhe e kishës është greqisht. Kjo gjuhë është folur publikisht dhe privatisht nga banorët grek etnike dhe grekë të tjera nëpët vëndbanimet edhe prej shqipfolës ortodokse dhe shqiptarë myslimane, vlleh dhe romët. Shqipfolësit vendor në rajon e quajnë gjuhën greke grëqisht dhe linika (nga fjala greke: ελληνικά/elliniká për gjuhën greqisht).[69] Gjuha shqipe është folur në shtëpi ose në mjedis shoqërore nga banorë shqipfolës.[70] Gjuha shqipe nuk është njohur nga shteti grek në administratën, shkollat dhe në kishë, edhe qeveria greke nuk e njeh se ka banorë shqipfolës në qarkun e Çamërisë. Dialekti çamërisht në rajon është ndarë në dy variant: e veriut dhe të jugut. Varianti verior është folur gjatë gjithë qarkut i Çamërisë, ndërsa të variant jugor (i njohur si dialekti i Sulit apo dialekti i Prevezës) është folur kryesisht në qarkun i Prevezës. Dallimet në mes të dyve janë në shprehje të tilla si: çfarë bën (shqipja standarde), çi bën (dialekti verior) dhe kë bën (dialekti jugor).[71]

Feja

Redakto

Shumica e banorëve shqiptare, greke, vllehe dhe romët janë të krishterë ortodokse.


Historia

Redakto

Në 1915, qarku i Prevezës është themeluar. Më pas në vitin 1936, disa vendbanime veriore që kishte një popullsi shqiptarë mysliman ishin vendosur në qarkun i ri të Çamërisë (gr. Θεσπρωτία/Thesprotía) për të kontrolluar më mirë popullsinë çam myslimane.[72] Për më shumë mbi historinë e rajonit, shihni:

Vendbanimet

Redakto


Shiko edhe

Redakto
  • Niko Stillo - aktivist shqiptar, autodidakt, shkrimtar dhe autor.

Lidhje të jashtme

Redakto

Për më shumë informata për Çamërinë, shih:

Më poshtë janë një seri e koleksioneve hartë ushtarake që lidhen me Çamërinë dhe përmbajnë topografi të detajuar (Krahasoni me listat të toponimet në artikujve për fshatrave të Çamërisë):

Shih gjithashtu një blog interesante për rajonin i përditshme dhe e kaluara:

Burimet

Redakto
  1. ^ Krahina Frar e merr emrin e vet nga fusha e madhe i quajtur Frar, që është në jug të rajonit i Çamërisë dhe përfshin këto vendbanime (Shënim: Disa nga këto vendbanime janë konsideruar ndonjëherë të jenë pjesë ose lagje (mëhallë) të fshatrave të tjera më të mëdha në rajonin): Arcë, Beshere, Birbil, Cugnidhë, Gliqi, Goricë, Hojkë, Jonuz, Kanallaq, Kastri, Klisurë, Koron, Koronopull, Leshe, Lëkurës, Mandukë, Manjë, Morfat, Muzhakat, Nemicë, Njihor (i Frarit), Potame, Spatharat, Spllancë, Stanovë, Taban, Trikopallk, Vllandoraq, Xarrë (i Frarit). Frari është e njohur në greqisht si: Φανάρι/Fanári.
  2. ^ Krahina Çamohor është e vendosur në mes të krahinat Frar dhe Llamar. Çamohori është e njohur në greqisht si: Τσαμοχώρια/Tsamokhória.
  3. ^ Krahina Llamar e merr emrin e vet nga fusha e Llamarit dhe vendbanimi më i madh është Preveza. Llamari është e njohur në greqisht si: Λάμαρη/Lámari.
  4. ^ Krahina Llakë e Derrit kufizohet nga krahinat Suli në perëndim dhe Llaka e Lelovës në lindje. Llaka e Derrit është e njohur në greqisht si: Λακκοπούλα/Lakkopoúla, Κάτω Λάκκα/Káto Lákka dhe Μέγιστη Λάκκα/Mégisti Lákka.
  5. ^ Krahina Llakë e Lelovës kufizohet me krahinat Llaka e Sulit në veri dhe me Llaka e Derrit në lindje. Ajo është përqëndruar rreth fshatrave të tilla si Bulmet, Zervë, Papadhat, Darë dhe disa të tjerë. Llaka e Lelovës është e njohur në greqisht si: Λάκκα Λελόβων/Lákka Lelóvon.
  6. ^ Konstantinos Giakoumis (2003). "Fourteenth-century Albanian migration and the ‘relative autochthony’ of the Albanians in Epeiros. The case of Gjirokastër." Byzantine and Modern Greek Studies. 27. (1): 176.
  7. ^ Jim Potts (2010). The Ionian Islands and Epirus: A Cultural History. Landscapes of the Imagination. Oxford University Press, f. 227. “In the past, the “Frank” Corfiots would often look down on the inhabitants of Epirus, as far south as Prevesa. If they were not “Turks” or “Turko Albanians”, Muslim Albanians, they were at best “Arvanites”, Christian Albanians.”
  8. ^ John Cam Hobhouse (1813). A Journey through Albania, and other provinces of Turkey in Europe and Asia, to Constantinople, during the years 1809 and 1810. vëllimi I. James Cawthorn. f. 147-148. "However, it is certain that the Christians, who can fairly be called Albanians, are scarcely, if at all, to be distinguished from the Mahometans. They carry arms, and many of them are enrolled on the service of Ali, and differ in no respect from his other soldiers. There is a spirit of independence and a love of their country, in the whole people, that, in a great measure, does away the vast distinction, observable in other parts of Turkey, between the followers of the two religions. For when the natives of other provinces, upon being asked who they are, will say "we are Turks" or, "we are Christians," a man of this country answers, "I am an Albanian".
  9. ^ Elias G Skoulidas (22 shkurt 2011). Identities, Locality and Otherness in Epirus during the Late Ottoman period.(dok). European Society of Modern Greek studies. f. 6-7. Lexuar më 1 prill 2015. "The national perspective is obvious. It is pertinent to remember that, as a boy, Hristovassilis did not consider himself an ελληνόπουλo [Greek child] but a ρωμιόπουλο [Rum child] and a χριστιανόπουλο [Christian child],as Greeks were the people beyond the borders of the Greek State. And in my opinion, Kokolakis correctly described this fluidity in ethnic-religious consciousness. If Hristovassilis, under the influence of the Greek schools and in an area with a strong Greek presence, raised this question, who can speak for sure about how Albanian-speaking populations in Linxurië, Delvino and so on perceived the national consciousness..... Similar classifications mixing ethnic and religious orientations and identities were made by different Epirotes throughout the nineteenth century. This was the time when ethnographic maps were used to solve the national problems in the Balkan Peninsula. Aravantinos uses the term Ημιελληνικόν ή Γραικοαλβανικόν στοιχείον [Semi - Greek or Greek - Albanian element] to describe the bilingual populations speaking Greek with an Albanian accent; the women spoke Greek but their customs were purely Albanian. Aravantinos describes the Albanians as Σκιπεταρικόν ή Αλβανικόν στοιχείον [Skipetarian or Albanian element], the Arvanitovlachs as Γκαραγκούνηδες [Garagounides] and he also talks about Σλαβικόν στοιχείον, Αθίγγανους, Αράπηδες (Μαύρους) [Slavic element, Roma, Blacks] in Epirus..... Serafeim Xenopoulos uses the term Ηπειρώτες Αλβανότουρκοι for the Muslims of Albanian origin in Epirus. He too borrows elements and terms taken from Aravantinos."
  10. ^ Skoulidas. Identities, Locality and Otherness in Epirus. 2011. f. 7. "Nikolaos Konemenos takes a different approach, by not denying his Albanian identity, although he participated in Greek public life. He accepts this identity and embodies it, without excluding the other identity: κι εγώ είμαι φυσικός Αρβανίτης, επειδή κατάγομαι από τα' χωριά της Λάκκας (Τσαμουριά) και είμαι απόγονος ενός καπετάν Γιώργη Κονεμένου ’λ που εμίλειε τα’ αρβανίτικα κι όπου ταις αρχαίς του προπερασμένου αιώνος... είχε καταιβεί κι είχε αποκατασταθεί στην Πρέβεζα...[I too am a natural Albanian, because I originate from the villages of Lakka (Tsamouria) and I’m a descendant of a kapetan Giorgis Konemenos, who spoke Albanian and who at the beginning of the last century... had come down and had settled in Preveza]. The spelling mistakes in this passage are a good indicator of what is happening."
  11. ^ Valentine Chirol (1881). Twixt Greek and Turk. W Blackwood & sons. f. 218-219. “We took up our quarters in the large Albanian village of Turcopaluro, which is built on a slight eminence out of the marshy plain. My faith in my Greek friends of Yanina, who had assured me that south of the Kalamas there were no Albanian whom at least the bond of a common tongue did not unite to Greece, was first shaken. My hosts up at Suli had spoken Greek as well as Albanian, and even knew Turkish, probably owing to their intercourse with the garrison of the fort. But here was a village, and a Christian village, where, with the exception of the priest, not a soul either spoke or understood a word of anything but Albanian. Nor if our Albanian servant could be trusted as an interpreter, had their sympathies any more affinity to Greece than their language”.
  12. ^ Chirol. Twixt Greek and Turk. 1881. f. 231-232. "The limits of the Albanian-speaking districts of Epirus south of the Kalamas may be roughly defined as follows: Starting from the Kalamas near the sharp bend which that river takes to the north at the foot of Mount Lubinitza, they follow the crest of the amphitheatrical range of Suli as far as the gorge of the Acheron. In that neighbourhood, probably owing to the influence which the Suliote tribe at one time enjoyed, they drop over to the east into the valley of the Luro, and follow its basin as far as the peninsula on which Prevesa, is situated, where the Greek element resumes its preponderancy. Within these outer limits of the Albanian tongue the Greek element is not unrepresented, and in some places, as about Paramythia, for instance, it predominates; but, on the whole, the above- defined region may be looked upon as essentially Albanian. In this, again, there is an inner triangle which is purely Albanian—viz., that which lies between the sea and the Kalamas on the one hand and the waters of the Vuvo on the other. With the exception of Parga and one or two small hamlets along the shore, and a few Greek chifligis on Albanian estates, the inhabitants of this country are pure Tchamis—a name which, notwithstanding Von Hahn’s more elaborate interpretation. I am inclined to derive simply from the ancient appellation of the Kalamas, the Thyamis, on both banks of which stream the Albanian tribe of the Tchamis, itself a subdivision of the Tosks, has been settled from times immemorial. From the mountain fastnesses which enclose this inner triangle, the Tchamis spread out and extended their influence east and south; and the name of Tchamouria, which is especially applied to the southernmost Albanian settlements in Epirus, was probably given to that district by themselves as an emphatic monument of their supremacy; but it cannot belong less rightfully to the centre, where they hold undivided sway."
  13. ^ Μιχάλης Κοκολάκης (2003). Το ύστερο Γιαννιώτικο Πασαλίκι: χώρος, διοίκηση και πληθυσμός στην τουρκοκρατούμενη Ηπειρο (1820-1913). EIE-ΚΝΕ. f. 50-51. "Τα αλβανικά αποτελούσαν την κυρίαρχη ομιλούμενη γλώσσα προς τα βόρεια μιας γραμμής που άρχιζε από την περιοχή των Αγίων Σαράντα, περνούσε δίπλα από τις πόλεις Δέλβινο και Αργυρόκαστρο (ανάμεσα στα χωριά Κολορτσί και Δερβιτσάνη) και φτάνοντας στην Πολίτσανη, όπου και το βορειότερο άκρο της επαρχίας του Πωγωνιού, στρεφόταν προς τα νοτιοανατολικά και ακολουθούσε περίπου την πορεία των σημερινών ελληνοαλβανικών συνόρων. Τα εδάφη που βρίσκονται νότια απ' αυτή τη γραμμή, δηλαδή το μεγαλύτερο τμήμα της κοιλάδας της Δρόπολης, τα βορινά χωριά του Πωγωνιού, τα περισσότερα χωριά της Ρίζας του Δελβίνου (Δρόβιανη, Μάλτσανη, Δίβρη, Λεσινίτσα) και ο κάμπος του Βούρκου μεταξύ Δελβίνου και Αγίων Σαράντα ορίζουν μέχρι σήμερα την έκταση των ελληνικών μειονοτικών περιοχών στην Αλβανία. Ακόμη νοτιότερα και στο εσωτερικό της ελληνόφωνης ζώνης, παράλληλα με τις ακτές του Ιονίου, σχηματίζεται ο μεγάλος αλβανόφωνος θύλακας της Τσαμουριάς, που στο μεγαλύτερο μέρος του (με εξαίρεση την περιοχή της Κονίσπολης) πέρασε στην Ελλάδα με βάση το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (1913). Στο θύλακα αυτό υπάγονταν από το σημερινό νομό Θεσπρωτίας οι επαρχίες Θυάμιδος και Μαργαριτίου και τα δυτικότερα χωριά των δύο επαρχιών Παραμυθιάς και Φιλιατών. Αλβανόφωνα ήταν και τα βόρεια τμήματα του σημερινού νομού της Πρέβεζας, όπως ο κάμπος του Φαναριού, η ενδοχώρα της Πάργας και τα παλιά παρασουλιώτικα χωριά του Ανω Αχέροντα (Ζερμή, Κρανιά, Παπαδάτες, Ρουσάτσα, Δερβίζιανα, Μουσιωτίτσα -τα δύο τελευταία υπάγονται διοικητικά στα Γιάννενα). Χωρίς να ταυτίζεται με το σύνολο του αλβανόφωνου πληθυσμού, η ομάδα των Μουσουλμάνων Τσάμηδων ήταν σημαντικό συστατικό του στοιχείο."
  14. ^ Lambros Baltsiotis (2014), Historical Dialogue on Cham Issues[lidhje e vdekur]. Shkresë akademike. Institute for the study of Human Rights, Columbia University. f. 2. The rift between the two, formerly co-existing, religious communities of the region was already in effect since the mid 1920’s.
  15. ^ Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond (1967). Epirus: the Geography, the Ancient Remains, the History and Topography of Epirus and Adjacent Areas. Clarendon Press. f. 31. "In fact the Liaps and Tsams claimed to be autonomous tribes, distinct and separate from the Gegs and Tosks, and this was stated without any qualification by Leake in 1804. I found this to be true of the Liaps, but the Tsams seemed to have lost their cohesion as a tribe."
  16. ^ Lambros Baltsiotis (2011). The Muslim Chams of Northwestern Greece: The grounds for the expulsion of a “non-existent” minority community. European Journal of Turkish Studies. "The behavior of the Greek Army, in conjunction with the legislation implemented at the time, deeply affected the Muslims and confirmed the first serious fissure between the Christian communities and the Greek State on one side, and the Muslim communities on the other. Tensions between Muslims and Christians in the area began in the late 19th century when the Christian element gradually improved its financial and social status. Soon after 1912-1913 it had a major ally to fulfill its ambition: the Greek state..... The Greco-Turkish exchange of populations and the way it was implemented in the area was, we argue, a determining factor in the rift amongst the population. In fact the exchange seems to have gradually led Muslims to veer towards Albania in search of protection, and in general, led to the creation of stronger links between the Albanian state and the Muslim population of Chamouria. Albanian nationalism at the hands of Muslim villagers and elites was turned into a useful tool for exerting pressure on Greek state nationalistic demands such as the creation of Albanian schools first appeared after the mid 1920s. Albania was gradually viewed by the community as a kin-state..... The unwavering determination of the Greek state to include the Muslims of Chamouria in the exchange of populations, alongside policies that were implemented in the field and forced upon the local population, which were in turn augmented by the determination of local officers and the local Christian population, led to extreme effects on the ground..... In the 1930s it was obvious that the Chams were viewed as a hostile population and “a lost cause for “Hellenism””. Attempts to create any kind of viable links between the community and the Greek Administration were deemed fruitless as there were few limits imposed on the hard line policies apart from the consideration of the image of the state abroad and the policies of reciprocity applied concerning the Greek Minority of Albania, which in turn had become a major national issue after the Greek Army’s defeat in Asia Minor..... For the Greeks, Muslim Chams were by now a community that was not considered as equal and was certainly treated as inferior. It appears that this perception was so widely accepted that it was explicitly expressed in an official text..... Finally, so as to exercise better control over the minority, the Greek state created in late 1936 a new prefecture, that of Thesprotia, consisting of areas that previously belonged to the Prefectures of Ioannina (Yanina) and Preveza, embodying all the Muslim population."
  17. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "The Albanian-speaking, Orthodox population did not share the national ideas of their Muslim neighbors and remained Greek-oriented, identifying themselves as Greeks. Consequently, following the annexation of the area by Greece they identified themselves with the Greek state and, concomitantly, with the Greek nation. But the fact that this Christian population was in close contact with Muslims, spoke the same language and was in geographical proximity to Albania proper was a source of constant anxiety for the Greek state. The state perception was that this partly monolingual Christian population, some of whom were ignorant of the Greek language, could easily be recruited to the ranks of Albanian nationalists."
  18. ^ Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond (1976). Migrations and invasions in Greece and adjacent areas. Noyes Press. f. 63. “When I stayed with Albanian-speaking villagers of Tsamouria in Greek Epirus in the 1930s, they spoke of themselves as Greeks and had no feeling of being a minority.”
  19. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "Parallel measures were taken at the same time regarding the language in Christian Albanian speaking villages. The most important and easily confirmed measure consisted of opening kindergartens in villages selected either by the absence of knowledge of Greek or by their demographic importance. According to a 1931 document, these villages included Aghia, Anthoussa, Eleftheri[o], Kanallaki, Narkissos, Psakka, Aghios Vlassios, Kastri (Dagh) and Draghani."
  20. ^ Hammond. Epirus. 1967. f. 21. Hammond liston disa fshatra si shqipfolës në një hartë në librin e tij të Çamërisë ai vizitoi të viteve së 1930-të. Fshatrat shqipfolës të qarkut i Prevezës që ai liston janë (duke përdorur drejtshkrimin e tij të emrave të fshatrave në librin e tij): Loutsa, Kastri, Goritsa, Gourana (Trikastron), Rusatza (Polistafilon) dhe Nassari (Assos); f. 28; f. 50. "The village of Loutsa (thirty five houses), notable for its fine spring near the shore and for its Albanian speech."; f. 56-57. "Proceeding north from Thesprotikon I reached in two and three-quarters hours the village of Nassari (Assos)..... which is Albanian speaking, I walked in an hour to another Albanian speaking-speaking village, Rusatza (Polistafilon)."
  21. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "Muslim Chams had gradually started to create a type of leadership strong enough to stand up for the whole group. This leadership stood at quite a distance from the Greek political system and had intimate ties with Albania. These representatives would complain to the League of Nations against Greece, apply for the creation of schools where the Albanian language would be taught, and send their children to study in Albania. There is sufficient evidence that the Greek state’s perception of the existence of a national Albanian Muslim Chams minority, living in extreme poverty, was already present in the early 1930s..... Although not officially recognized as a national minority, Muslim Chams gradually gained an underground semi-official recognition as a national minority."
  22. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "It’s worth mentioning that the Greek speaking Muslim communities, which were the majority population at Yanina and Paramythia, and of substantial numbers in Parga and probably Preveza, shared the same route of identity construction, with no evident differentiation between them and their Albanian speaking co-habitants. These last mentioned Muslim communities were in some cases bilingual in Greek and Albanian (see the specific chapter “La question de la langue dans quelques villes et bourgades de l’Épire”, in Lambros Baltsiotis,L’albanophonie dans l’État grec. Expansion et déclin des parlers albanais, diplôme de l’EHESS, Paris, 2002, pp. 305-312)."
  23. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. The very day Italy invaded Greece, the leaders of the Cham community were arrested and sent into exile, an action which in retrospect has been heavily criticised, as it gave the Muslim community indubitable proof of the negative perception of Greek Authorities towards the Chams. This measure left them without leadership, a fact that probably influenced their behaviour against the Greeks in the ensuing months. When the Cham refugees went to fight on the side of the Italian Army that was invading Greece, they turned against the local Christian population, who were favoured by the policies of the Greek state. In the following days however the Greek army reoccupied the area, exiled nearly the entire male Cham population, and turned a blind eye to the atrocities committed by local Greeks against Chams. The clashes that followed for several weeks should be treated as the final breach between the two communities. According to Greek historiography, the subsequent establishment of the Italian occupation forces in the area and the gradual appearance of a quasi-administrative network of Chams from late 1942 onwards are responsible for the Muslim Cham exodus that occurred in 1944 and 1945. In fact, the reaction of the Muslim population during the period 1941-1944 could have been foreseen.
  24. ^ Pëllumb Xhufi (2014), Historical Dialogue on Cham Issues[lidhje e vdekur]. Shkresë akademike. Institute for the study of Human Rights, Columbia University. f. 7.
  25. ^ Xhufi. Historical Dialogue on Cham Issues. 2014. f. 8-9. "The prefect and the chief of police in Chamuria were also Greeks under the authority of the quisling government in Athens. Meanwhile, the Muslim Chams created their “Albanian National Council. But, when the German commander of Igoumenitsa proposed to entrust the administration of the prefecture to the Albanian leader Masar Dino “due to the incompetence of the present Greek administration,” this proposal has been declined by his superiors. Earlier, the Greek Prime Minister Rhallis had called on Neubacher’s representative in Athens “to stop the political activities of Dinos’ pro-Italian group in Thesprotia and to appoint a Greek prefect, who should carry out his duties with the support of German Wehrmacht and that of Greek paramilitary groups.” Actually, the Germans concluded that “for foreign policy reasons”, a Greek, not an Albanian, should be appointed as prefect of Chamuria. The Germans did nothing to attract the Cham sympathies by supporting their national claims. Since the very beginning the German authorities made it clear that “the unification of this territory (Chamuria) with Albania which is what the Albanians actually want, cannot be granted."
  26. ^ Xhufi. Historical Dialogue on Cham Issues. 2014. f. 7. "On the other hand, the Italian and the German military authorities supported the Greek quisling government of Tsolakoglou. With their permission the Greek government continued to exert its civil, judicial and police competences in Chamuria even under Italian and German occupation. Thus, the appointed Greek prefects and police chiefs persisted in their hostile policy, collaborating even with Christian outlaw gangs (Koçnikolla, Ballumi etc.), which terrorized the Muslim populations. The Chams thought to create their self-defensive mechanisms."
  27. ^ Hajredin Isufi (2012). Jasin Sadiku, kapedani çam. Naimi. f. 211-217.
  28. ^ Margariti Arkivuar 14 shkurt 2015 tek Wayback Machine, Lexuar më 9 prill 2015.
  29. ^ Xhufi. Historical Dialogue on Cham Issues. 2014. f. 7. "Thus, the appointed Greek prefects and police chiefs persisted in their hostile policy, collaborating even with Christian outlaw gangs (Koçnikolla, Ballumi etc.), which terrorized the Muslim populations."
  30. ^ Lambros Baltsiotis (2014), Historical Dialogue on Cham Issues[lidhje e vdekur]. Shkresë akademike. Institute for the study of Human Rights, Columbia University. f. 3-4. "In the summer of 1943, a couple of months before the Italian surrender in September, Germans took control of the area. This is the period that significant mass atrocities were carried out against the Christian population, most of them in the Fanari (Frar) region, inhabited by Christian Chams. These were joint German - Cham operations in the area, mostly aimed in assuring food supplies, but resulting in many deaths and extended looting, and in general widespread violence against Christians although a big part of the population and the guerillas had abandoned the area. Most of the killings involving Christian civilians occurred in 1943. Nevertheless, murders, lootings and rapes were not unknown as instruments of conflict resolution between groups, as they were present in Chamouria prior to this war period. Based on indication and not on precise research data, we ascertain that more than 300 Christian civilians were murdered by the Muslim Cham militia or other armed groups."
  31. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "It is not certain whether the ethnic cleansing that occurred during this period was part of a well organized plan. This is perhaps a question that we will never be able to answer given the total absence of written evidence. The assumption that the Paramythia massacres that took place on June 1944 were an ad hoc, isolated incident is rather unconvincing since it was followed by other similar events. The same tactics were used in September of the same year and were repeated again later. On the other hand, even if we assume that the massacres that happened had been spontaneous, their results were nevertheless later welcomed by the re-established Greek state after the liberation from Nazi occupation."
  32. ^ Giorgos Ktistakis (2006). Περιουσίες Αλβανών και Τσάμηδων στην Ελλάδα: Aρση του εμπολέμου και διεθνής προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου(PDF). Center of Studying of Minority Groups. f. 8. "Το 1947 αναφέρονται 113 Τσάμηδες στην περιφέρεια της Πάργας, εκ των οποίων 7 είναι άντρες και 79 γυναίκες."
  33. ^ Ktistakis. Αλβανών και Τσάμηδων στην Ελλάδα. 2006. f. 9. "Η δε απογραφή του 1951 αναφέρει στην Ήπειρο 127 μουσουλμάνους αλβανικής γλώσσας."
  34. ^ Elena Douka (2008). Χώρος, οπτική αναπαράσταση και αναγνώσεις τοπίων: Η Πάργα μέσα από το βλέμμα των περιηγητών, των τουριστών και της τοπικής κοινωνίας (Tezë). Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. f. 86.
  35. ^ Alexandros K. Papadopoulos (1992). Apeiros chōra ; ho Oikoumenikos hellēnismos kai ho Alvanikos ethnikismos. Nea Synora. f. 117. “Σήμερα στη θεσπρωτία δεν ζει κανένας Αλβανός Τσάμης”
  36. ^ Gerasimos Konidaris (2005). "The Albanian migration cycle: migrants tend to return to their country of origin after all". në Russell King, Nicola Mai & Stephanie Schwander-Sievers (eds.). The new Albanian Migration. Sussex Academic.
  37. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "If we consider that even in the case of Macedonian/Bulgarian speaking villages there are at least a dozen books on the history of the villages, with some actually making direct or indirect references to their linguistic alterity, we presume that in the case of Chamouria there are two issues that local authors do not want to deal with: the linguistic alterity, a common language with Muslims (and Albanians) and the 1944-1945 incidents."
  38. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "The Albanian language, and the Christian population who spoke it- and still do- had to be concealed also, since the language was perceived as an additional threat to the Greekness of the land. It could only be used as a proof of their link with the Muslims, thus creating a continuum of non-Greekness."
  39. ^ Për shembull, në një monografi për fshatin Spllancë, autori greke përpiqet të distancojë gjuhën shqipe e folur nga vendasit, duke deklaruar se kjo gjuhë e tyre është nakatosur prej gjuhëve të ndryshme. Për më shumë shih: Sokratis D. Georgoulas (1964). Λαογραφική Μελέτη Αμμουδιάς Πρεβέζης Arkivuar 27 nëntor 2013 tek Wayback Machine. Κέντρων Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας. f. 12. "Οι κάτοικοι παραλλήλως προς την Ελληνικήν γλώσσαν ωμίλουν και ομιλούν σήμερον, προς αφάνταστον ζημίαν πνευματικήν και πολιτιστικήν του τόπου «τα αρβανίτικα». Τα «αρβανίτικα» των Αμμουδιωτών είναι εφθαρμένη παραλλαγή της διαλέκτου των «γκέκηδων» εις την οποίαν συνεσωρεύθησαν λέξεις άλλων γλωσσών και διαλέκτων όπως Ιταλικά, Τούρκικα, Σέρβικα, Γαλλικά, Αράπικα και πάμπολλες Ελληνικές λέξεις,. εις τρόπον ώστε οι σημερινοί Αμμουδιώται είναι δύσκολον αν μη αδύνατον να συνομιλήσουν μετά των «γκέκηδων» ή και άλλων Αλβανικών φυλλών." Ndërsa një tjetër shembull në kohëve të fundit për fshatin Kastrizë, ringjalljen e disa zakoneve të vjetra e dasmës çame, lidhjet me shqiptarët e tjerë është mohuar. Për më shumë shih: "Σε αρβανιτοχώρι της Θεσπρωτίας αναβίωσαν τον αρβανίτικο γάμο! [Në fshatin shqiptar të Thesprotisë është ringjallur martesë shqiptarësh!]". Katopsi. Lexuar më 6 prill 2015. “Να σημειωθεί ότι τα αρβανίτικα έθιμα είναι καθαρά ελληνικά και δεν έχουν καμία σχέση με τα αλβανικά. Άλλωστε οι Αρβανίτες είναι Έλληνες με ιδιαίτερο γλωσσικό ιδιίωμα και όχι Αλβανοί [Vini re se adetët shqipe janë thjesht greke dhe nuk kanë të bëjnë me gjuhën shqipe. Përveç kësaj, shqiptarët janë grekë dhe ashtu gjuha e tyre, dhe jo shqiptarë.]”
  40. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. The second was to put forth the argument that the language used by the population had no relation to their national affiliation. To this effect the state provided striking examples of Albanian speaking individuals (from southern Greece or the Souliotēs) who were leading figures in the Greek state.... under the prevalent ideology in Greece at the time every Orthodox Christian was considered Greek."
  41. ^ Miranda Vickers (2002). The Cham Issue - Albanian National & Property Claims in Greece Arkivuar 18 tetor 2015 tek Wayback Machine. Shkresë akademike të përgatitur për Ministrinë e Mbrojtjes britanike, Defence Academy. f. 10. "In January 2000, the leader of the opposition Democratic Party, Sali Berisha, on a tour of southern Albania demanded more rights for the Cham minority in Greece, saying relations between Albania and Greece might suffer if mutual problems were not solved. Berisha demanded more cultural rights for Albanians living in Greece, such as the opening of an Albanian-language school in the northern Greek town of Filiates, and a solution to the property issue of the Cham population."
  42. ^ Euromosaic project (2006). "L'arvanite/albanais en Grèce" (në Frëngjisht). European Commission. Lexuar më 26 mars 2015. "Les locuteurs chrétiens de la variété dilaectale tcham sont, quant à eux, implantés dans les départements suivants: Thesprotie: ils occupent la majeure partie du département, et sont essentiellement installés dans la zone frontalière avec l'Albanie. Prévéza: dans la partie du département de Prévéza limitrophe de la Thesprotie (Prévézaniko) et dans quelques villages au nord de Thesprotiko. Ioannina: de rares villages dans la zone limitrophe de la Thesprotie et du département de Prévéza."
  43. ^ Arthur Foss (1978). Epirus. Faber. f. 173. "There are still many Greek Orthodox villagers in Threspotia who speak Albanian among themselves. They are scattered north from Paramithia to the Kalamas River and beyond, and westward to the Margariti Plain. Some of the older people can only speak Albanian, nor is the language dying out."
  44. ^ Foss. Epirus. 1978. f. 173. "As more and more couples in early married life travel away to Athens or Germany for work, their children remain at home and are brought up by their Albania-speaking grandparents."
  45. ^ Foss. Epirus. 1978. f. 173. "It is still sometimes possible to distinguish between Greek- and Albanian-speaking peasant women. Nearly all of them wear traditional black clothes with a black scarf round their neck heads. Greek-speaking women tie their scarves at the back of their necks, while those who speak primarily Albanian wear their scarves in a distinctive style fastened at the side of the head."
  46. ^ Lukas Tsitsipis (1981). Language change and language death in Albanian speech communities in Greece: A sociolinguistic study. (Tezë). University of Wisconsin. f. 124. "The Epirus Albanian speaking villages use a dialect of Tosk Albanian, and they are among the most isolated areas in Greece. In the Epiriotic village of Aghiá I was able to spot even a few monolingual Albanian speakers."
  47. ^ a b c d e f g h i j k l Οδηγός Περιφέρειας Ηπείρου. Αρβανίτες. 2007.
  48. ^ Thanassis Moraitis. "publications as a researcher Arkivuar 18 prill 2015 tek Wayback Machine". thanassis moraitis: official website. Lexuar më 26 mars 2015. "Οι Αρβανίτες αυτοί είναι σε εδαφική συνέχεια με την Αλβανία, με την παρεμβολή του ελληνόφωνου Βούρκου (Vurg) εντός της Αλβανίας, και η Αλβανική που μιλιέται εκεί ακόμα, η Τσάμικη, είναι η νοτιότερη υποδιάλεκτος του κεντρικού κορμού της Αλβανικής, αλλά έμεινε ουσιαστικά εκτός του εθνικού χώρου όπου κωδικοποιήθηκε η Αλβανική ως επίσημη γλώσσα του κράτους..... Οι αλβανόφωνοι χριστιανοί θεωρούν τους εαυτούς τους Έλληνες. Στα Ελληνικά αποκαλούν τη γλώσσα τους «Αρβανίτικα», όπως εξ άλλου όλοι οι Αρβανίτες της Ελλάδας, στα Αρβανίτικα όμως την ονομάζουν «Σκιπ»"..... "The Albanian idiom still spoken there, Çamërisht, is the southernmost sub-dialect of the main body of the Albanian language, but has remained outside the national space where standard Albanian has been standardized as official language of the state..... Ethnic Albanophone Christians perceive themselves as national Greeks. When speaking Greek, members of this group call their idiom Arvanitic, just as all other Arvanites of Greece; yet, when conversing in their own idiom, they call it “Shqip”."
  49. ^ Tsitsipis. Language change and language death. 1981. f. 2. "The term Shqip is generally used to refer to the language spoken in Albania. Shqip also appears in the speech of the few monolinguals in certain regions of Greek Epirus, north-western Greece, while the majority of the bilingual population in the Epirotic enclaves use the term Arvanitika to refer to the language when talking in Greek, and Shqip when talking in Albanian (see Çabej 1976:61-69, and Hamp 1972: 1626-1627 for the etymological observations and further references)."
  50. ^ Οδηγός Περιφέρειας Ηπείρου (10 dhjetor 2007). "Πρόσφυγες, Σαρακατσάνοι, Αρβανίτες Arkivuar 18 prill 2015 tek Wayback Machine". cultureportalweb. Lexuar më 9 prill 2015.
  51. ^ Fatos Mero Rrapaj (1995). Fjalori Onomastik i Epirit. Eurorilindja. f. 399.
  52. ^ Lambros Baltsiotis (2015). "Balkan Roma immigrants in Greece: An initial approach to the traits of a migration flow Arkivuar 4 mars 2016 tek Wayback Machine." International Journal of Language, Translation and Intercultural Communication. 1. (1): 5. "There are also some indications of the patterns of migration in relation to the language and the religious heritage of the Roma communities. In the region of Epirus in Northwestern Greece, the knowledge of Albanian language seems to be of certain significance in the areas where Greeks are of an Albanian speaking background or where they still speak the language: in the plains of Fanari in Preveza district for example, Roma farm workers are exclusively Albanian. In the small village of Kestrini Thesprotia, where Albanian language is still vivid, there are at least two Albanian Evgjit women of Muslim background married with (Christian Orthodox) Greeks of lower social and financial status. Orthodox Christian Evgjit from Leskovik and Përmet are working and residing rather exclusively."
  53. ^ Baltsiotis. Balkan Roma immigrants in Greece. 2015. f. 5.
  54. ^ Asterios Koukoudis (2003). The Vlachs: Metropolis and Diaspora. Zitros. f. 271. "However, there are groups of Arvanitovlachs, both in Albania and in Greece, who refuse to be defined as Farsariots, preferring other names, often toponymical too. These include..... Tsamoureni (Tsamuréńi) (from the area of Çamëria, mainly in Thesprotia)."
  55. ^ Koukoudis. The Vlachs. 2003. f. 270.
  56. ^ a b c Koukoudis. The Vlachs. 2003. f. 293.
  57. ^ Rrapaj. Fjalori Onomastik i Epirit. 1995. f. 301.
  58. ^ George Moran (1992). “Touring the Vlach Villages of Greece”. Farsarotul. Lexuar më 6 prill 2015. "There are no Vlach villages in Thesprotia, the region of northwestern Greece, except for an extremely obscure place called Morfion, near the seaside resort of Parga. I stumbled upon the village by accident. It is small, not very modern, and made up of Farsherots not long settled from nomadic life (in fact, traveling somewhere in the Pindus I met a family from Morfion in their summer pastures). In the bustling port city of Igoumenitsa, which features ferries to Corfu and Italy, there are now many settled Farsherots working in hotels and other businesses. But the region is filled with ethnic Albanians."
  59. ^ Kretsi. The Secret Past of the Greek-Albanian Borderlands. 2002. f. 187. "Greeks [called by locals ,Greki']..... as opposed to ‘hellēnes’ used to refer to the whole Greek population."
  60. ^ Green. Notes from the Balkans. 2005. f. 80. "I have already described some of what the word Gréki meant for people around Epirus; here, I want to take a look at its implications in a broader context. Before I went to Epirus, I had never heard the word, although I grew up in Greece. Hearing people use it sent me running to my collection of dictionaries, as it seemed odd that people would refer to themselves as Greeks using a word that did not seem to me to be—well, Greek. The word did not appear in any of the dictionaries precisely as it was spoken to me; the closest listed was Graikoi (Γραικοί): the plural form of Graikos (Γραικός) or Graikikos (Γραικικός). They are not exactly the same, though, for Gréki is spoken in Epirus with a hard G, not a soft one, and it is spoken with a stress on the first syllable, not the second." ; f. 81. "The word Gréki as it was used in Epirus seems to me to be one of the regional variations that fall into this kind of (Balkan) “erasure”: people I spoke with about it in Epirus understood it to be a multilingual word with no single “pure” origin; they most often associated it with Vlach and/or Aroumanian as well as Greek. In short, Gréki both is and is not a Greek word; it has overlapping associations, ones that become invisible in formal etymological descriptions of particular (separated-out) languages." ; f. 87. "Overall, then, the word Gréki was used in Epirus to refer to “ordinary Greeks” who were associated with a place that was considered not “ordinary” but instead somewhat generically Balkan, though unquestionably Greek (which is what allowed the area on the Greek side of the border to be uninteresting or irrelevant in nationalist terms, unlike Northern Epirus and parts of Thesprotia). The place was, to borrow Anna Tsing’s phrase, an “out-of-the-way place” (Tsing 1993). Using the word Gréki seemed to capture this ambiguous yet apparently unimportant and, in most other parts of Greece, unnamed form of marginality." ; f. 267-268. "Anastasia Karakasidou, who has worked in the Greek region of Macedonia to the east of Epirus, indicated in a personal communication that Gréki is also used there, and she confirmed that so far as she is aware, it is not used in southern Greece. And in another personal communication, Asterios Koukoudis, who has carried out a wide-ranging study of Vlachoi in the northern Greek region, suggested that Babiniotis “might not know that the term is still in use in some parts of Greece, not as ‘Γραικός’ with a ‘gamma’ but as ‘Γκρέκος’ with ‘gamma’ and ‘kappa’ at the beginning” (email, June 27, 2002; emphasis added)."
  61. ^ Green. Notes from the Balkans. 2005. f. 81. "In brief, I concluded that Gréki as it was used in Epirus marked something that remains unnamed in wider Greek discourses about Greekness." ; f. 82. "This etymological story is suggestive about the current relative unimportance of the term Graikos, something the word shares with Gréki: whereas “Hellene” and Romios carried highly politicized (and often opposing) meanings of Greekness, Graikos seemed to have fallen out of favor. That is, the word is not particularly strongly related to nationalist discourses of Greekness, which is also the case for the word Gréki: people in Pogoni used Gréki to describe the condition of not being anything in particular, of being generically Greek, as it were, and it did not seem to have any political overtones—at least, not in terms of nationalist discourses within Greece as a whole. Gréki was used, in my experience, only when people wanted to refer to the fact that they were not Vlach, Sarakatsani, Northern Epirot, and so forth, but “just Greek,” without any of these specific identifying labels. There are two important differences between Graikos and Gréki: first, that Gréki is used only in some parts of Greece, whereas Graikos is used throughout the country (as are Ellinas and Romios); and second, while Graikos carries some self-denigrating connotations, Gréki was morally neutral, a way of describing what a person is not (Vlach, Sarakatsani, etc.), as opposed to what he or she is. This seems to be a literally peripheral word to denote, or assert, a lack of distinction associated with a peripheral part of Greece. Nevertheless, the word is distinctive, in that it was used specifically in this region to refer to some people specifically from this region (the ones who apparently lack distinction): there seemed to be something unnamed being named in the use of the word Gréki, something that does not belong to the wider nationalist discourse about Greekness." ; f. 83. "In sum, the key distinguishing characteristic of the word Gréki as it was used by people I met in Epirus and as described by Koukoudis for Vlachoi seems to be in the association of the word with Balkan “mixture,” rather than the competing (nationalist) origin stories implied by “Hellene” and Romios; Gréki means “just Greek” in a nondescript, implicitly Balkan kind of way. When people used it in Epirus, it seemed to evoke this sense of a particularistic, located lack of visibility: of being Greek, but being Greek in a way that was not clearly distinct within current discourses."
  62. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "The process of extinguishing any signs of previous minority existence occurred both in real and symbolic ways. The villages of Muslim Chams were repopulated by Greek speaking populations from the adjacent mountainous areas and Vlachs, immediately after their expulsion."
  63. ^ Douka. Χώρος, οπτική αναπαράσταση και αναγνώσεις τοπίων. 2008. f. 15.
  64. ^ Tsitselikis. Old and New Islam in Greece. 2012. f. 312.
  65. ^ Οδηγός Περιφέρειας Ηπείρου. Αρβανίτες. 2007. Lexuar më 21 mars 2015.
  66. ^ Ardian Ahmedaja (2008). “Changes within tradition: Parts and their Number in Multipart Songs among Albanians”. në Ardian Ahmedaja & Gerlinde Haid, (eds). European Voices: Multipart singing in the Balkans and the Mediterranean. I. vëllimi I. Böhlau Verlag. f. 242-243. “Mesa thonë pleqtë vetëm në 100 vjetorin e fundit kanë, nisë me këndue në këtë stil sepse, simbas tyne, muzika e vjetër e çamëve ndryshonte mjaft nga e sotmja: ajo i përngjiste shumë kastriotçes (stil i fshatit Kastriot, poshtë Margëllëçit). (Sokoli 1959: 118)".
  67. ^ Thanasis Moraitis (2002). Ανθολογία αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. “Παλιότερα υπήρχαν πολλά αρβανίτικα τραγούδια. Μόνο τρία από αυτά έχουν εκδοθεί σε κασέτες εμπορίου, από τα οποία γνωστότερο είναι το "Σάλιω μόι σαλιούσε". Είναι σίγουρο ότι τραγουδιούνται και άλλα, ακόμα και τώρα, σε πανηγύρια και γιορτές, αλλά κατά τα λεγόμενα των γεροντότερων, ένα πολύ μεγαλύτερο ρεπερτόριο, σε μεγάλο βαθμό κοινό στις δύο θρησκευτικές ομάδες, συρρικνώθηκε και από συνειδητή "πολιτισμική επιλογή" της χριστιανικής ομάδας, κυρίως, μετά την αποχώρηση των μουσουλμάνων. Αναμφίβολα ακολούθησε τη συρρίκνωση της ίδιας της γλωσσικής ομάδας, καθώς από ανατολάς προς δυσμάς, η χρήση της αρβανίτικης γλώσσας περιορίζεται σημαντικά. Υπάρχει μία μαρτυρία στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, ότι στην αποστολή του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου το 1956 στο Σούλι και στη Σαμονίβα, οι ερευνητές κατέγραψαν στο τότε ακόμα αλβανόφωνο χωριό Γλυκή (στον κάμπο του Φαναρίου), μία ηλικιωμένη γυναίκα που, ενώ δεν γνώριζε την Ελληνική, τραγουδούσε ελληνικά τραγούδια που της τα μάθαιναν τα κοριτσάκια του χωριού, μαρτυρία που ίσως δείχνει τη συνειδητή στροφή της κοινότητας, και τη δύναμη επιβολής του ελληνόγλωσσου ρεπερτορίου.”
  68. ^ Rrapaj. Fjalori Onomastik i Epirit. 1995. f. 282.
  69. ^ Tsitsipis. Language change and language death. 1981. f. 2. "In Epirus the word grëqisht, alone with linika, is used."
  70. ^ Vickers. The Cham Issue. 2002. f. 11. "The process of assimilation is only gradual and as yet does not threaten their Albanian identity. Although their children go to Greek schools and Greek is spoken everywhere outside the home, inside the houses Albanian is spoken by all familiy members, and events in Albania are keenly followed."
  71. ^ “Niko Stillo, Zbulime Albanologjike”. Jo Vetëm Kafe. 6 korrik 2009. TVSH.
  72. ^ Baltsiotis. The Muslim Chams of Northwestern Greece. 2011. "Finally, so as to exercise better control over the minority, the Greek state created in late 1936 a new prefecture, that of Thesprotia, consisting of areas that previously belonged to the Prefectures of Ioannina (Yanina) and Preveza, embodying all the Muslim population..... According to the suggestion of the General Administration of Epirus to the Ministry of Foreign Affairs (the 24th of October 1936), the presence of Albanian Muslims and the difficulties in “administrating” them from a far away capital calls for the creation of a new prefecture (HAMFA, 1937, A4/9)."
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Qarku_i_Prevezës&oldid=2494681"