Queensland
Queensland është shteti i dytë më i madh në Australi. Ndodhet në verilindje, kufizohet me Northern Territory, Australinë Jugore dhe me Uellsin e Ri Jugor. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh është Brisbane. Queensland është shteti i gjashtë më i madh sipas sipërfaqes të nëndarjes. Willem Janszoon ishte i pari që erdhi në këtë shtet. Popullsia në Quennsland është 4,750,500 dhe është shteti i tretë me popullsi më të madhe në Australi. Queensland e morri emrin në nder të Mbretëreshës Victoria[5] më 6 qershor 1859, ku edhe me këtë datë festohet Dita e Queensland. Queensland ishte një nga gjashtë kolonitë që u bënë shtetet themeluese të Australisë me federatë më 1 janar 1901.
Queensland | |
|---|---|
| Nofka(t): Sunshine State | |
| Parimet: Audax at Fidelis (Bold but Faithful) | |
 Vendndodhja e Queensland në Australi | |
| Kolonia e Kurorës, qeveria përgjegjëse si Kolonia e Queensland | 6 qershor 1859 |
| Federata | 1 janar 1901 |
| Akti i Australisë | 3 mars 1986 |
| Kryeqyteti dhe qyteti më i madh | Brisbane |
| Administrata | 77 zona të qeverisjes vendore |
| Qeveria | |
| • Lloji | Monarkia kushtetuese Demokracia parlamentare |
| • Trupi | Qeveria e Queensland |
| • Guvernatori | Jeannette Young |
| • Kryeministri | Annastacia Palaszczuk (ALP) |
| Legjislatura | Parlamenti i Queensland Asambleja Legjislative (93 vende) |
| Gjyqësori | |
| Përfaqësimi federal | Parlamenti i Australisë
|
| Kushtetuta | Kushtetuta e Queensland |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 1.851.736 km2 (0.715 sq mi) |
| • Sipërfaqe tokësore | 1.729.742 km2 (0.668 sq mi) |
| • Sipërfaqe ujore | 121.994 km2 (47.102 sq mi) |
| Sipërfaqja vendi | 2-të |
| Lartësia më e lartë | 1.622 m (5.322 ft) |
| Popullsia (Dhjetor 2021)[1] | |
| • Gjithsej | 5.265.043 |
| • Vendi | 3-të |
| • Dendësia | 2,8/km2 (70/sq mi) |
| • Dendësia vendi | 5-të |
| Emri i banorëve | Queenslander Banana Bender (bisedore)[2] |
| Zona kohore | UTC+10 (AECST) |
| Kodi postar | QLD |
| Kodi ISO 3166 | AU-QLD |
| GSP year | 2019–20 |
| GSP ($A million) | $363,524[3] (3-të) |
| GSP per capita | $70,862 (5-të) |
| HDI (2019) | 0.937[4] very high · 5 nga 8 |
| Faqja zyrtare | www |
Historia
Redakto- Artikulli kryesor: Historia e Queensland
Historia e Queensland përfshin mijëra vjet, duke përfshirë si një prani të gjërë indigjene, ashtu edhe kohën e ngjarjes së zgjidhjes pas-evropiane. Rajoni verior-lindor i Australisë u hulumtua nga navigatorët holandezë, spanjollë dhe francezë përpara se të ndeshej nga toger Xhejms Kuk në vitin 1770. Shteti ka dëshmuar një luftë kufitare midis kolonëve evropianë dhe banorëve indigjenë (të cilat nuk rezultuan në ndonjë zgjidhje apo traktat), si dhe shfrytëzimi i punës së lirë në Kanaka të buruar nga Paqësori i Jugut përmes një forme të rekrutimit të detyruar, i njohur në atë kohë si "blackbirding". Partia e Punës Australian ka origjinën e saj si një organizatë zyrtare në Queensland dhe qyteti i Barcaldine është vendlindja simbolike e partisë. Qershori 2009 shënoi 150 vjetorin e krijimit të tij si një koloni më vete nga Uellsi i Ri Jugor.[6] Një rekord i rrallë i jetës së hershme të banuesit në veri të Queensland mund të shihet në një seri prej dhjetë pllakash xhami fotografike të marra në vitet 1860 nga Richard Daintree, në koleksionin e Muzeut Kombëtar të Australisë.[7]
Gjeografia
Redakto
Me një sipërfaqe gjithsej prej 1,852,642 kilometrash katrorë, Queensland është një shtet i shtrirë me një gamë shumë të larmishme klimash dhe karakteristikash gjeografike. Nëse Queensland do të ishte një komb i pavarur, do të ishte i 16-ti më i madhi në botë, duke qenë afërsisht me të njëjtën madhësi si Meksika, Indonezia dhe Mongolia.
Vija bregdetare lindore e Queensland kufizohet me Detin Koral, një krah i Oqeanit Paqësor. Shteti kufizohet nga Ngushtica e Torresit në veri, me ishullin Boigu në brigjet e Guinesë së Re që përfaqëson ekstremin verior të territorit të tij. Gadishulli trekëndor Cape York, i cili tregon drejt Guinesë së Re, është pjesa më veriore e kontinentit të shtetit. Në perëndim të majës së gadishullit, Queensland verior kufizohet nga Gjiri Carpentaria. Në perëndim, Queensland kufizohet me [[Northern Territory[[, në meridianin e 138-të në lindje dhe në jugperëndim me Australinë Jugore verilindore. Kufiri jugor i shtetit me Uellsin e Ri Jugor përbëhet në lindje nga pellgu ujëmbledhës nga Point Danger deri në lumin Dumaresq dhe lumenjtë Dumaresq, Macintyre dhe Barwon. Perëndimi i kufirit jugor përcaktohet nga paralelja e 29-të e jugut (duke përfshirë disa shkelje të vogla historike), derisa të arrijë në Australinë Jugore.
Ashtu si pjesa më e madhe e Australisë lindore, Gama e Madhe Ndarëse shkon afërsisht paralelisht dhe në brendësi të bregdetit, dhe zonat në perëndim të vargmalit janë më të thata se rajonet e lagështa bregdetare. Barriera e Madhe, e cila është sistemi më i madh i shkëmbinjve koralorë në botë, shkon paralelisht me bregun e shtetit të Detit Koral midis ngushticës së Torres dhe K'garit. Vija bregdetare e Queensland përfshin tre ishujt më të mëdhenj të rërës në botë: K'gari, Moreton dhe North Stradbroke.
Shteti përmban gjashtë zona ruajtjeje të rradhitura në Listën e Trashëgimisë Botërore: Gumën Barriere të Madhe përgjatë bregut të Detit Koral, K'gari në vijën bregdetare të rajonit Wide Bay–Burnett, tropikët e lagësht në Queensland e Veriut të Largët duke përfshirë pyllin e shiut Daintree, Parkun Kombëtar Lamington në Quensland Juglindore, vendet fosile të Riversleigh në Queensland Veri-Perëndimor dhe Pyjet tropikale Gondwana në Queensland Juglindor.
Shteti është i ndarë në disa rajone jozyrtare të cilat zakonisht përdoren për t'iu referuar zonave të mëdha të gjeografisë së gjerë të shtetit.
Klima
RedaktoPër shkak të madhësisë së saj, ka ndryshime të konsiderueshme në klimë në të gjithë shtetin. Ka reshje të bollshme shiu përgjatë vijës bregdetare, me një sezon të lagësht musonor në veriun tropikal dhe kushte të lagështa subtropikale përgjatë vijës bregdetare jugore. Reshjet e pakta dhe vera të nxehta me lagështi janë tipike për pjesën e brendshme dhe perëndimore. Zonat e ngritura në brendësi juglindore mund të përjetojnë temperatura shumë nën zero në mes të dimrit duke shkaktuar ngrica dhe, rrallë, reshje bore. Klima e rajoneve bregdetare ndikohet nga ujërat e ngrohta të oqeanit, duke e mbajtur rajonin të lirë nga ekstremet e temperaturës dhe duke siguruar lagështi për reshjet.
Ekzistojnë gjashtë zona klimatike mbizotëruese në Queensland,[35] bazuar në temperaturën dhe lagështinë:
- Verë e nxehtë e lagësht, dimër i ngrohtë i lagësht (larg në veri dhe bregdet): Cairns, Innisfail
- Verë e nxehtë e lagësht, dimër i ngrohtë i thatë (në veri dhe bregdet): Townsville, Mackay
- Verë e nxehtë e lagësht, dimër i butë i thatë (zonat e ngritura bregdetare dhe juglindja bregdetare): Brisbane, Bundaberg, Rockhampton
- Verë e nxehtë e thatë, dimër i butë i thatë (në brendësi qendrore dhe veri-perëndim): Mali Isa, Emerald, Longreach
- Verë e nxehtë e thatë, dimër i ftohtë i thatë (në brendësi jugore): Roma, Charleville, Goondiwindi
- Verë e ngrohtë e lagësht, dimër i ftohtë i thatë (zonat e ngritura juglindore): Toowoomba, Warwick, Stanthorpe
Temperatura maksimale zyrtare më e lartë e regjistruar në shtet ishte 49.5 °C në Stacionin e Policisë Birdsville më 24 dhjetor 1972,[8] edhe pse spektroradiometri i imazhit me rezolucion të moderuar (MODIS) në satelitin Aqua të NASA-s mati një temperaturë të sipërfaqes së tokës prej 69.3 °C. Queensland ka maksimumin mesatar më të lartë të çdo shteti australian, dhe Stanthorpe, Hervey Bay, Mackay, Atherton, Weipa dhe Ishulli Thursday janë të vetmet qendra të mëdha të popullsisë të mos ketë regjistruar një temperaturë mbi 40 °C. Temperatura minimale më e ulët e regjistruar është -10,6 °C në Stanthorpe më 23 qershor 1961 dhe në Hermitage (afër Warwick) më 12 korrik 1965. Temperaturat nën 0 °C janë, megjithatë, përgjithësisht të pazakonta për shumicën e popullsisë Queensland.
Sporti
RedaktoShteti i Queensland është i përfaqësuar në të gjitha garat sportive kombëtare të Australisë dhe është gjithashtu mikpritës i një numri ngjarjesh sportive vendase dhe ndërkombëtare. Sportet më të njohura ekipore dimërore dhe verore janë respektivisht regbi (liga e regbit dhe rugby union) dhe kriket.
Turizmi
Redakto
Si rezultat i peizazheve të ndryshme, klimës së ngrohtë dhe mjedisit të bollshëm natyror, turizmi është industria kryesore terciare e Queensland me miliona vizitorë ndërshtetërorë dhe ndërkombëtarë që vizitojnë shtetin çdo vit. Industria gjeneron 8.8 miliardë dollarë në vit, që përbën 4.5% të Prodhimit Bruto Shtetëror të Queensland. Ajo ka një eksport vjetor prej 4.0 miliardë dollarë në vit. Sektori punëson drejtpërdrejt rreth 5.7% të qytetarëve të Queensland. Akomodimi në Queensland kujdeset për gati 22% të shpenzimeve totale, e ndjekur nga restorantet/ushqimet (15%), biletat e fluturimit (11%), karburantet (11%) dhe blerjet/dhuratat (11%).[9]
Destinacionet turistike më të vizituara të Queensland përfshijnë Brisbane (duke përfshirë ishujt Moreton dhe South Stradbroke dhe Gold Coast) si dhe Sunshine Coast, the Great Barrier Reef, Cairns, Port Douglas, Pyli tropikal Daintree, K'gari dhe Ishujt Whitsunday.
Brisbane është destinacioni i tretë më i popullarizuar në Australi pas Sydney dhe Melbourne.[10]
Referime
Redakto- ^ "National, state and territory population – December 2021" (në anglisht). Australian Bureau of Statistics. 28 qershor 2022. Arkivuar nga origjinali më 29 qershor 2022. Marrë më 1 korrik 2022.
- ^ "Slang: What Aussies call other Aussies". Australian Geographic (në anglisht). 16 maj 2013. Arkivuar nga origjinali më 9 nëntor 2021. Marrë më 9 nëntor 2021.
- ^ "5220.0 – Australian National Accounts: State Accounts, 2019–20" (në anglisht). Australian Bureau of Statistics. 20 nëntor 2020. Arkivuar nga origjinali më 17 qershor 2016. Marrë më 20 janar 2021.
- ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2018. Marrë më 24 janar 2022.
- ^ "Pomona – Quinalow". Place Names of South East Queensland (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 13 tetor 2007. Marrë më 16 mars 2020.
- ^ "Queensland's History" (në anglisht). Qld.gov.au. 29 janar 2009. Arkivuar nga origjinali më 20 gusht 2010. Marrë më 16 mars 2020.
- ^ "National Museum of Australia – Richard Daintree's glass plates" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 mars 2011.
- ^ "Rainfall and Temperature Records" (në anglisht). Bureau of Meteorology (Australian Government). Arkivuar nga origjinali më 4 qershor 2013. Marrë më 13 qershor 2013.
- ^ "Tourism related information and statistics". Discoverqueensland.com.au (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 shkurt 2011. Marrë më 4 gusht 2010.
- ^ "International Market Tourism Facts" (PDF) (në anglisht). Tourism Australia. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 27 shtator 2007.