Shqipëria e Madhe

Shqipëria e Madhe është një koncept nacionalist që kërkon të bashkojë trojet që shumë shqiptarë i konsiderojnë si atdheun e tyre kombëtar. Ai bazohet në pretendimet për praninë e sotme apo historike të popullsive shqiptare në ato zona. Përveç Shqipërisë ekzistuese, termi përfshin pretendime ndaj rajoneve në shtetet fqinje, zonat përfshijnë Kosovën, Luginën e Preshevës së Serbisë, territoret në jugun e Malit të Zi, Greqinë veriperëndimore (njësitë rajonale greke të Thesprotisë dhe Prevezës, pra Çamëria dhe territoret e tjera që ishin pjesë e Vilajetit të Janinës gjatë Perandorisë Osmane) dhe një pjesë perëndimore e Maqedonisë së Veriut.

Bashkimi i një zone edhe më të madhe në një territor të vetëm nën autoritetin shqiptar ishte konceptuar teorikisht nga Lidhja e Prizrenit, një organizatë e shekullit të 19-të, qëllimi i së cilës ishte bashkimi i trojeve të banuara nga shqiptarët (dhe rajoneve të tjera, kryesisht nga rajonet e Maqedonisë dhe Epirit) në një vilajet të vetëm shqiptar autonom brenda Perandorisë Osmane, i cili u arrit shkurtimisht de jure në shtator 1912. Koncepti i Shqipërisë së Madhe, si në më të madhe se Shqipëria brenda kufijve të saj të vitit 1913, u zbatua nën pushtimin italian dhe nazist gjerman të Ballkanit gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ideja e bashkimit i ka rrënjët në ngjarjet e Traktatit të Londrës në 1913, kur afërsisht 30% e territoreve kryesisht shqiptare dhe 35% e popullsisë mbetën jashtë kufijve të vendit të ri.^[1]

Terminologjia

Shqipëria e Madhe është një term i përdorur kryesisht nga studiuesit perëndimorë, politikanët etj. Nacionalistët shqiptarë nuk e pëlqejnë shprehjen "Shqipëri e Madhe" dhe preferojnë të përdorin termin "Shqipëri Etnike". Shqipëria Etnike është një term i përdorur kryesisht nga nacionalistët shqiptarë për të treguar territoret e pretenduara si atdheu tradicional i shqiptarëve etnikë, pavarësisht se këto troje janë të banuara edhe nga shumë joshqiptarë. Ata që përdorin termin e dytë i referohen një zone që është më e vogël se katër vilajetet osmane, ndërsa ende përfshin Shqipërinë, Kosovën, Maqedoninë e Veriut perëndimore, zonat e banuara me shqiptarë të Serbisë Jugore dhe pjesë të Greqisë Veriore (Çamëria) që kishin një popullatë vendase historike shqiptare. Një term tjetër i përdorur nga shqiptarët është “Ribashkimi kombëtar shqiptar”.

Historia

Nën Perandorinë Osmane

Para Luftërave Ballkanike të fillimit të shekullit të 20-të, shqiptarët ishin nënshtetas të Perandorisë Osmane. Lëvizja për pavarësinë shqiptare u shfaq në 1878 me Lidhjen e Prizrenit (një këshill me qendër në Kosovë) qëllimi i së cilës ishte autonomia kulturore dhe politike për shqiptarët etnikë brenda kornizës së Perandorisë Osmane. Megjithatë, osmanët nuk ishin të përgatitur të plotësonin kërkesat e Lidhjes. Kundërshtimi osman ndaj qëllimeve kulturore të Lidhjes më në fund ndihmoi në transformimin e saj në një lëvizje kombëtare shqiptare.

Nacionalizmi shqiptar në përgjithësi ishte një reagim ndaj shpërbërjes graduale të Perandorisë Osmane dhe një përgjigje ndaj lëvizjeve kombëtare ballkanike dhe të krishtera që përbënin një kërcënim për një popullsi shqiptare që ishte kryesisht myslimane. Përpjekjet u përkushtuan për përfshirjen e vilajeteve me një popullsi shqiptare në një krahinë autonome më të madhe unitare shqiptare brenda shtetit osman, ndërkohë që Shqipëria e Madhe nuk konsiderohej si prioritet. Nacionalizmi shqiptar gjatë epokës së vonë osmane nuk ishte i mbushur me separatizëm që synonte të krijonte një shtet-komb shqiptar, megjithëse nacionalistët shqiptarë parashikonin një Shqipëri të Madhe të pavarur. Nacionalistët shqiptarë ishin të fokusuar kryesisht në mbrojtjen e të drejtave që ishin sociokulturore, historike dhe gjuhësore brenda vendeve ekzistuese, pa u lidhur me një shtet të caktuar.

Luftërat Ballkanike dhe Pavarësia e Shqipërisë (1912–1913)

Prania e rënies së sundimit osman përmes disfatës ushtarake gjatë luftërave ballkanike i shtyu shqiptarët e përfaqësuar nga Ismail Qemali të shpallnin pavarësinë (28 nëntor 1912) në Vlorë nga Perandoria Osmane. Motivimi kryesor i pavarësisë ishte parandalimi i aneksimit të tokave të banuara nga shqiptarët e Ballkanit nga Greqia dhe Serbia. Italia dhe Austro-Hungaria mbështetën pavarësinë e Shqipërisë për shkak të shqetësimeve të tyre se Serbia me një bregdet shqiptar do të ishte një fuqi rivale në Detin Adriatik dhe e hapur ndaj ndikimit nga aleati i saj Rusia. Përveç interesave gjeopolitike, disa fuqi të Mëdha hezituan të përfshinin në Shqipëri më shumë toka të banuara nga shqiptarët osmanë të Ballkanit, për shkak të shqetësimeve se ajo do të ishte i vetmi shtet i dominuar nga myslimanët në Evropë. Propozimet ruso-franceze ishin për një Shqipëri të cunguar të bazuar në Shqipërinë e mesme me popullsi kryesisht myslimane, e cila u mbështet edhe nga Serbia dhe Greqia të cilat konsideronin se vetëm myslimanët mund të ishin vetëm shqiptarë. Ndërsa më shumë shqiptarë u bënë pjesë e shtetit serb dhe grek, studiuesit shqiptarë me perspektiva nacionaliste e interpretojnë shpalljen e pavarësisë si një fitore të pjesshme të lëvizjes nacionaliste shqiptare.

Lufta e Dytë Botërore

Më 7 Prill 1939, Italia e kryesuar nga Benito Musolini pas interesave të zgjatura dhe sferës gjithëpërfshirëse të influencës gjatë periudhës ndërluftës pushtoi Shqipërinë. Anëtarët e regjimit fashist italian si konti Galeazzo Ciano ndoqën irredentizmin shqiptar me mendimin se ai do të fitonte mbështetjen e italianëve në mesin e shqiptarëve, ndërkohë që përkonte edhe me qëllimet e luftës italiane të pushtimit ballkanik. Aneksimi italian i Kosovës në Shqipëri u konsiderua si një veprim popullor nga shqiptarët e të dy trevave. Pjesa perëndimore e Maqedonisë së Veriut u aneksua gjithashtu nga Italia në protektoratin e tyre të Shqipërisë. Në territoret e sapopërvetësuara, joshqiptarët duhej të ndiqnin shkollat shqipe që mësonin një kurrikul që përmbante nacionalizmin krahas fashizmit dhe që detyroheshin të adoptonin forma shqipe për emrat dhe mbiemrat e tyre. Anëtarë nga elita pronare tokash, nacionalistë liberalë kundër komunizmit me sektorë të tjerë të shoqërisë në Shqipëri erdhën për të formuar organizatën e Ballit Kombëtar dhe qeverinë kolaboracioniste nën drejtimin e italianëve, të cilët të gjithë si nacionalistë kërkonin të ruanin Shqipërinë e Madhe.

Shumë shqiptarë të Kosovës ishin të preokupuar me dëbimin e komunitetit serb, veçanërisht kolonistët serbë dhe malazezë të pas vitit 1919, shpesh të vendosur në pronat e konfiskuara të shqiptarëve. Shqiptarët e shihnin sundimin serb dhe jugosllav si të huaj dhe sipas Rametit ata mendonin se çdo gjë do të ishte më mirë se shovinizmi, korrupsioni, hegjemonizmi administrativ dhe shfrytëzimi që kishin përjetuar nën pushtetin serb. Shqiptarët bashkëpunuan gjerësisht me pushtuesit e Boshtit, të cilët u kishin premtuar një Shqipëri të Madhe. Rënia e sundimit jugosllav rezultoi në veprimet e hakmarrjes që ndërmerreshin nga shqiptarët, disa iu bashkuan milicisë vendase Vulnetari që dogji vendbanimet serbe dhe vrau serbët, ndërsa kolonistët serbë dhe malazezë ndërmjet dy luftërave u dëbuan në Territorin e Komandantit Ushtarak në Serbi. Qëllimi i këtyre veprimeve ishte krijimi i një shteti homogjen shqiptar të madh. Autoritetet italiane në Kosovë lejuan përdorimin e gjuhës shqipe në shkolla, arsimin universitar dhe administratë. Të njëjtat ndjenja nacionaliste në mesin e shqiptarëve që mirëpritën shtimin e Kosovës dhe shqiptarëve të saj në një shtet të zgjeruar funksionuan edhe kundër italianëve pasi pushtimi i huaj u refuzua gjithnjë e më shumë në Shqipëri. Një përpjekje për t'i bërë shqiptarët e Kosovës t'i bashkohen rezistencës, një mbledhje në Bujan (1943–1944), në Shqipërinë veriore u mblodh midis anëtarëve të Ballit Kombëtar dhe komunistëve shqiptarë që ranë dakord për luftën e përbashkët dhe ruajtjen e kufijve të sapo zgjeruar. Marrëveshja u kundërshtua nga partizanët jugosllavë dhe më vonë u anulua duke rezultuar në rekrutë të kufizuar shqiptarë të Kosovës. Disa anëtarë të Ballit Kombëtar si Shaban Polluzha u bënë partizanë me mendimin se Kosova do të bëhej pjesë e Shqipërisë. Me përfundimin e luftës, disa nga ata shqiptarë të Kosovës u ndjenë të tradhtuar nga rikthimi i sundimit jugosllav dhe për disa vite nacionalistët shqiptarë në Kosovë i rezistuan partizanëve dhe më vonë ushtrisë së re jugosllave. Nacionalistët shqiptarë e shihnin përfshirjen e tyre brenda Jugosllavisë si një pushtim.

Partia Fashiste Shqiptare u bë partia në pushtet e Protektoratit Italian të Shqipërisë në vitin 1939 dhe kryeministri Shefqet Verlaci miratoi bashkimin e mundshëm administrativ të Shqipërisë dhe Italisë, sepse donte mbështetjen italiane për të marrë bashkimin e Kosovës, Çamërisë e të tjera. “irredentizmi shqiptar” në Shqipërinë e Madhe. Në të vërtetë, ky bashkim u realizua pas pushtimit të Jugosllavisë dhe Greqisë nga boshti nga pranvera e vitit 1941. Fashistët shqiptarë pretenduan në maj 1941 se thuajse të gjitha territoret e populluara shqiptare ishin bashkuar me Shqipërinë.

Midis majit 1941 dhe shtatorit 1943, Benito Musolini vendosi pothuajse të gjithë tokën e banuar nga shqiptarët etnikë nën juridiksionin e një qeverie kuislinge shqiptare. Kjo përfshinte pjesë të rajonit të Kosovës, pjesë të Maqedonisë së Vardarit dhe disa zona të vogla kufitare të Malit të Zi. Në Çamëri nga italianët u emërua komisar i lartë shqiptar, Xhemil Dino, por zona mbeti nën kontrollin e komandës ushtarake italiane në Athinë dhe teknikisht mbeti një rajon i Greqisë.

Kur gjermanët pushtuan zonën dhe zëvendësuan italianët, ruajtën kufijtë e krijuar nga Musolini, por pas Luftës së Dytë Botërore kufijtë shqiptarë u kthyen nga aleatët në statusin e paraluftës.

Luftërat Jugosllave

Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) ishte një organizatë paraushtarake etnike shqiptare e cila kërkoi ndarjen e Kosovës nga Jugosllavia gjatë viteve 1990 dhe krijimin eventual të Shqipërisë së Madhe, duke përfshirë Kosovën, Shqipërinë dhe pakicën etnike shqiptare të Maqedonisë fqinje. UÇK-ja gjeti mbështetje të madhe morale dhe financiare në mesin e diasporës shqiptare.

Komandanti i UÇK-së Sylejman Selimi këmbënguli:

Ka komb shqiptar de fakto. Tragjedia është se fuqitë evropiane pas Luftës së Parë Botërore vendosën ta ndajnë atë komb midis disa shteteve ballkanike. Tani po luftojmë për bashkimin e kombit, për të çliruar të gjithë shqiptarët, duke përfshirë edhe ata në Maqedoni, Mal të Zi dhe pjesë të tjera të Serbisë. Ne nuk jemi vetëm një ushtri çlirimtare për Kosovën.

Deri në vitin 1998, operacionet e UÇK-së kishin evoluar në një kryengritje të rëndësishme të armatosur. Sipas raportit të USCRI-së, "Ushtria Çlirimtare e Kosovës... sulmon me qëllim që të përpiqet ta 'pastrojë' Kosovën nga popullata e saj etnike serbe". UNHCR vlerësoi shifrën në 55,000 refugjatë që kishin ikur në Mal të Zi dhe Serbinë Qendrore, shumica e të cilëve ishin serbë të Kosovës.

Fushata e saj kundër forcave jugosllave të sigurisë, policisë, oficerëve qeveritarë dhe fshatrave etnikë serbë shkaktoi një goditje të madhe ushtarake jugosllave që çoi në Luftën e Kosovës 1998-1999. Ndërhyrja ushtarake nga forcat e sigurisë jugosllave të udhëhequra nga Slobodan Millosheviqi dhe paraushtarakët serbë brenda Kosovës shkaktoi një eksod të shqiptarëve të Kosovës dhe një krizë refugjatësh që përfundimisht bëri që NATO të ndërhynte ushtarakisht për të ndalur atë që u identifikua gjerësisht si një fushatë e vazhdueshme e spastrimit etnik.

Lufta përfundoi me Traktatin e Kumanovës, me forcat jugosllave që ranë dakord të tërhiqeshin nga Kosova për t'i hapur rrugë një pranie ndërkombëtare. Ushtria Çlirimtare e Kosovës u shpërbë shpejt pas kësaj, ku disa nga anëtarët e saj vazhduan të luftonin për UÇPMB-në në Luginën e Preshevës dhe të tjerë iu bashkuan Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK) dhe Ushtrisë Kombëtare Shqiptare (AKSH) gjatë konfliktit të armatosur etnik në Maqedoni.

2000-tani

Gjatë viteve 2000, në Shqipëri u shfaqën partitë politike që avokuan dhe ishin të gatshme të luftonin për një Shqipëri të Madhe. Ata ishin Fronti Nacional Çlirimtar i Shqiptarëve (KKCMTSH) dhe Partia e Unitetit Kombëtar (PUK) që të dyja u bashkuan në vitin 2002 për të formuar Frontin e Bashkuar Kombëtar Shqiptar (FBKSh), i cili vepronte si organizatë politike për grupin militant të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare (AKSh). dhe përbëhej nga disa anëtarë të pakënaqur të UÇK-së dhe UÇK-së. Të konsideruar ndërkombëtarisht si terroristë të dy kanë kaluar në ilegalitet dhe anëtarët e tij kanë qenë të përfshirë në incidente të ndryshme të dhunshme në Kosovë, Serbi dhe Maqedoni gjatë viteve 2000. Në fillim të viteve 2000, Ushtria Çlirimtare e Çamërisë (UÇK) ishte një formacion paraushtarak i raportuar që synonte të aktivizohej në rajonin verior grek të Epirit. Partitë politike aktive vetëm në skenën politike ekzistojnë që kanë një pikëpamje nacionaliste janë Partia monarkiste Lëvizja e Legalitetit (PLL), Partia e Unitetit Kombëtar (PBKSh) së bashku me Ballin Kombëtar, një parti që ka kaluar pragun elektoral dhe ka hyrë në parlament. Këto parti politike, disa prej të cilave avokojnë për një Shqipëri të Madhe, kanë qenë kryesisht të parëndësishme dhe kanë mbetur në margjinat e skenës politike shqiptare. Çështja e Kosovës ka tërheqje të kufizuar në mesin e votuesve shqiptarë, të cilët në përgjithësi nuk janë të interesuar të zgjedhin partitë që mbrojnë kufijtë e rivizatuar për krijimin e Shqipërisë së Madhe. Festimet e njëqindvjetorit të pavarësisë së Shqipërisë në vitin 2012 gjeneruan komente nacionaliste në mesin e elitës politike, kryeministri Sali Berisha iu referua tokave shqiptare që shtriheshin në Prevezë, Greqinë veriore dhe Preshevë, Serbinë jugore, duke zemëruar fqinjët e Shqipërisë. Në Kosovë, është shfaqur një lëvizje e shquar nacionaliste e krahut të majtë, e kthyer në parti politike Vetëvendosje (Vetëvendosje), e cila mbron marrëdhëniet më të ngushta Kosovë-Shqipëri dhe vetëvendosje mbarëshqiptare në Ballkan. Një tjetër parti më e vogël nacionaliste, Balli Kombetar Kosova (BKK) e sheh veten si trashëgimtare të organizatës origjinale të Luftës së Dytë Botërore që mbështet pavarësinë e Kosovës dhe bashkimin mbarëshqiptar. Shqipëria e Madhe mbetet kryesisht në sferën e retorikës politike dhe në përgjithësi shqiptarët e Ballkanit e shohin integrimin në BE si zgjidhje për të luftuar krimin, qeverisjen e dobët, shoqërinë civile dhe bashkimin e popullsive të ndryshme shqiptare.

Më 19 korrik 2020, këngëtarja me origjinë shqiptare Dua Lipa u përball me reagime pasi shpërndau një imazh të një pankarte të lidhur me mbështetësit e nacionalizmit ekstrem shqiptar. I njëjti baner kishte ndezur polemika në ndeshjen e futbollit Serbi kundër Shqipërisë 2014. Në pankartë është paraqitur harta irredentiste e Shqipërisë së Madhe, ndërsa mbishkrimi, "autoktone". Në përgjigje, përdoruesit e Twitter-it, shumë prej tyre maqedonas, grekë, malazezë dhe serbë, e akuzuan këngëtaren për etno-nacionalizëm. Shkencëtari politik Florian Bieber e përshkroi postimin e Lipës në Twitter si "nacionalizëm budalla".

Në shkurt të vitit 2021, në një intervistë për Euronews, Albin Kurti, ish-kryeministër i Kosovës, tha se do të votonte personalisht për bashkimin e Shqipërisë dhe Kosovës.

Opinioni publik

Sipas raportit të Gallup Balkan Monitor 2010, ideja e Shqipërisë së Madhe u mbështet nga shumica e shqiptarëve në Shqipëri (63%), Kosovë (81%) dhe Republikën e Maqedonisë (53%), megjithëse i njëjti raport theksonte se shumica e shqiptarëve menduan se kjo nuk kishte gjasa të ndodhte.

Në një anketë të kryer nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP), publikuar në mars 2007, vetëm 2.5% e shqiptarëve në Kosovë mendonin se bashkimi me Shqipërinë është zgjidhja më e mirë për Kosovën. Nëntëdhjetë e gjashtë përqind thanë se donin që Kosova të bëhej e pavarur brenda kufijve të saj aktualë.

Sipas një sondazhi të vitit 2019 nga Fondacionet e Shoqërisë së Hapur që mbuloi 2,504 të anketuar në të dy vendet, 79.4% e të anketuarve shqiptarë të Kosovës ishin në favor të bashkimit ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës, krahasuar me 82.9% të të anketuarve në Shqipëri. Të pyetur nëse do të ishin të gatshëm të paguanin një taksë për bashkim, 66.1% e të anketuarve në Kosovë ishin dakord, krahasuar me 45.5% në Shqipëri.

Përdorimet politike të konceptit

Çështja shqiptare në gadishullin ballkanik është pjesërisht pasojë e vendimeve të marra nga fuqitë perëndimore në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të. Traktati i Shën Stefanit dhe Traktati i Berlinit i vitit 1878 u caktuan shteteve të tjera territore të banuara nga shqiptarët, prandaj edhe reagimi i Lidhjes së Prizrenit. Një teori parashtron se Mbretëria e Bashkuar, Franca, Gjermania dhe Austro-Hungaria donin të ruanin një ekuilibër të brishtë në Evropë në fund të shekullit të 19-të.

Është e diskutueshme shkalla në të cilën grupe të ndryshme po punojnë dhe çfarë përpjekjesh po ndërmarrin grupe të tilla për të arritur një Shqipëri të Madhe. Nuk duket asnjë provë që diçka më shumë se disa grupe ekstremiste jopërfaqësuese po punojnë drejt kësaj kauze; shumica dërrmuese e shqiptarëve duan të jetojnë në paqe me fqinjët e tyre. Megjithatë, ata gjithashtu duan që të respektohen të drejtat e njeriut të popullatës etnike shqiptare në Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Greqi. Një shembull i shkëlqyer është marrëdhënia miqësore mes Malit të Zi dhe mbështetja drejt integrimit të popullatës shqiptare në Maqedoninë e Veriut. Ka përfaqësim shqiptar në qeveri, parlamentin kombëtar, qeverisjen vendore dhe sektorin e biznesit, dhe nuk ka dëshmi të diskriminimit sistematik mbi baza etnike ose fetare kundër popullsisë shqiptare (ose në të vërtetë të ndonjë pakice tjetër).

Në vitin 2000, sekretarja e atëhershme amerikane e Shtetit, Madeleine Albright, tha se komuniteti ndërkombëtar nuk do të toleronte asnjë përpjekje për krijimin e Shqipërisë së Madhe.

Në vitin 2004, në Kosovë u formua Lëvizja Vetëvendosje, e cila kundërshton përfshirjen e huaj në çështjet e Kosovës dhe bën fushata për sovranitetin e popullit, si pjesë e së drejtës për vetëvendosje. Vetëvendosje mori 12.66% të votave në zgjedhjet e dhjetorit 2010 dhe manifesti i partisë bën thirrje për referendum për bashkimin me Shqipërinë.

Në vitin 2012 u krijua Aleanca Kuq e Zi si parti politike në Shqipëri, thelbi i programit të saj është bashkimi kombëtar i të gjithë shqiptarëve në trojet e tyre amtare.

Në vitin 2012, si pjesë e festimeve për 100-vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, kryeministri Sali Berisha foli për "trojet shqiptare" që shtrihen nga Preveza në Greqi në Preshevë në Serbi dhe nga kryeqyteti maqedonas i Shkupit në kryeqytetin malazez të Podgoricës. , duke zemëruar fqinjët e Shqipërisë. Komentet janë gdhendur edhe në një pergamenë që do të ekspozohet në një muze në qytetin e Vlorës, ku u shpall pavarësia e vendit nga Perandoria Osmane në vitin 1912.

Përdorimi në media të tjera

Koncepti përdoret gjithashtu shpesh, veçanërisht me Iliridën (rajoni i propozuar perëndimor i Maqedonisë së Veriut), nga nacionalistët në qarqet e politikës maqedonase dhe serbe në përpjekje për të mbledhur mbështetje.

Zonat

Kosova

Kosova ka një shumicë dërrmuese shqiptare, që vlerësohet të jetë rreth 88%. Regjistrimi i vitit 2011 deklaroi një përqindje më të lartë të shqiptarëve, por për shkak të përjashtimit të veriut të Kosovës, një zonë e dominuar nga serbët, dhe një bojkoti të pjesshëm nga popullata rome dhe serbe në jug të Kosovës, këto shifra nuk janë të besueshme.

Mali i Zi

Pretendimet në Mal të Zi janë në zonat kufitare, duke përfshirë Krajën, Ulqinin, Tuzin (Malësi), Plavë e Gusinje dhe Rozhajë (Sanxhak). Sipas regjistrimit të vitit 2011, përqindja e shqiptarëve në këto komuna është si vijon: Ulqin–14,076 (70%), Tuzi-2,383 (50%), Plavë-(19%), Rozhaje-188 (2%). Pretendimi për zonën e Sanxhakut, ku komuniteti shqiptar është i vogël dhe boshnjak është shumicë, bazohet në kufijtë shtetërorë shqiptarë në Luftën e Dytë Botërore dhe praninë në periudhën e vonë osmane.

Maqedonia e Veriut

Pjesa perëndimore e Maqedonisë së Veriut është një zonë me një pakicë të madhe etnike shqiptare. Popullsia shqiptare në Maqedoninë e Veriut përbën 25% të popullsisë, duke numëruar 509.083 në regjistrimin e vitit 2002. Qytetet me shumicë shqiptare ose minoritete të mëdha përfshijnë Tetovën, Gostivarin, Strugën dhe Dibrën.

Në vitet 1980, disa organizata shqiptare u shfaqën në SR Maqedoni, veçanërisht në Vinicë, Kërçovë, Tetovë dhe Gostivar. Në vitin 1992, veprimtarët shqiptarë në Strugë shpallën edhe themelimin e Republikës së Iliridës, me synimin për autonomi apo federalizim brenda Maqedonisë. Deklarata kishte vetëm një kuptim simbolik dhe ideja e një shteti autonom të Iliridës nuk pranohet zyrtarisht nga politikanët shqiptarë etnikë në Maqedoninë e Veriut.

Lugina e Preshevës

Pretendimet në Serbinë Qendrore (me përjashtim të Kosovës) janë në Luginën jugore të Preshevës, duke përfshirë komunat e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës, ku ka një komunitet shqiptar. Në vitin 2001, shqiptarët llogariteshin të ishin 70,000 në zonë. Sipas regjistrimit të vitit 2002, përqindja e shqiptarëve në ato komuna ishte si vijon: Preshevë–31.098 (89%), Bujanoc–23.681 (55%), Medvegjë–2.816 (26%).

Pas Luftës së Kosovës (1998–99), Ushtria Çlirimtare Shqiptare separatiste e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit luftoi një kryengritje kundër qeverisë serbe, me qëllim shkëputjen e Luginës së Preshevës në Kosovë.

Greqia

Pretendimet në Greqi janë Çamëria, pjesë të Epirit, vilajeti historik i Janinës.

Rajoni bregdetar i Thesprotisë në Greqinë veriperëndimore i referuar si Çamëria ndonjëherë përfshihet në Shqipërinë e Madhe. Sipas regjistrimit të vitit 1928 të mbajtur nga shteti grek, në prefekturën e Thesprotisë kishte rreth 20.000 çamë myslimanë. Ata u detyruan të kërkonin strehim në Shqipëri në fund të Luftës së Dytë Botërore pasi një pjesë e madhe e tyre bashkëpunuan me nazistët gjatë periudhës 1941-1944. Në regjistrimin e parë të pasluftës (1951), në zonë kishin mbetur vetëm 123 çamë myslimanë. Pasardhësit e çamëve myslimanë të mërguar (ata pretendojnë se tani janë deri në 170.000 që jetojnë në Shqipëri) pohojnë se deri në 35.000 çamë myslimanë jetonin në Epirin e Jugut përpara Luftës së Dytë Botërore. Shumë prej tyre aktualisht po përpiqen të ndjekin rrugë ligjore për të kërkuar dëmshpërblim për pronat e sekuestruara nga Greqia. Për Greqinë çështja "nuk ekziston"

Shiko edhe

Referime

^ "Greater Albania", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-19, marrë më 2023-02-20

[1] "Greater Albania", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-19, marrë më 2023-02-20

[1]