Wikipedia

Vilajeti i Janinës

Vilajeti i Janinës, [1] ishte një ndarje administrative e nivelit të parë (vilajet) e Perandorisë Osmane, e themeluar në 1867. Në fund të shekullit të 19-të, thuhet se kishte një sipërfaqe prej 18,320 km katror.[2] Ajo u krijua nga bashkimi i pashallëkut të Janinës dhe pashallëkut të Beratit me sanxhaqet e Janinës, Beratit, Gjirokastrës, Prevezes, Tërhallës dhe Kosturit. Kosturi më vonë u degradua në kaza dhe u kufizua me Vilajetin e Manastirit dhe Tërhalla iu dha Greqisë në 1881.

Vilajeti i Janinës 1900
Një hartë që tregon ndarjet administrative të Perandorisë Osmane në 1317 Hixhri, 1899 Gregorian, duke përfshirë Vilajetin e Janinës dhe sanxhakët e saj.

Ndarjet administrativeRedakto

Sanxhakët e Vilajetit: [3]

  1. Sanxhaku i Janinës (Janina, Ajdonat, Filat, Meçova, Leskovik, Konice)
  2. Sanxhaku i Gjirokastrës (Gjirokastër, Delvine, Saranda, Përmet, Frasher, Tepelenë, Kurvelesh, Himare)
  3. Sanxhaku i Prevezes (Preveze, Lluri, Margëlliç)
  4. Sanxhakut Beratit (Berat, Vlora, Leshnjë, Fier)

HistoriaRedakto

Lëvizja Kombëtare Greke në EpirRedakto

 
Institucionet arsimore në Vilajet (1908): e kuqe për greqisht, vjollcë për rumanisht, blu për italisht
 
Harta osmane e pjesës jugore të Vilajetit (1896)

Megjithëse një pjesë e popullsisë vendase kontribuoi shumë në Luftën e Pavarësisë së Greqisë (1821–1830), rajoni i Epirit nuk u bë pjesë e shtetit grek në atë kohë. Në vitin 1878 shpërtheu një rebelim me revolucionarët, kryesisht epirotët, duke marrë nën kontroll Sarandën dhe Delvinën. Megjithatë, ajo u shtyp nga trupat osmane, të cilët dogjën 20 fshatra të rajonit.

Në vitin pasardhës, popullsia greke e rajonit të Janinës autorizoi një komitet për të paraqitur para qeverive evropiane dëshirën e tyre për bashkim me Greqinë.

Në vitin 1906 u themelua organizata Shoqëria Epirote nga anëtarët e diasporës epirote, Panagiotis Danglis dhe Spiro Milo, që synonte aneksimin e rajonit në Greqi [4] duke furnizuar grekët vendas me armë zjarri.[5]

Rilindja Kombëtare ShqiptareRedakto

Vilajeti i Janinës ishte një nga qendrat kryesore të jetës kulturore dhe politike të shqiptarëve që jetonin në Vilajetin e Janinës dhe Vilajetin e Manastirit.[6] Një nga arsyet më të rëndësishme ishte ndikimi i arsimit dhe kulturës greke të shkrimtarëve shqiptaro-jugor që morën në shkollën e famshme greke të Janinës, Zosimea.[6] Abdyl Frashëri, ideologu i parë politik i Rilindjes Kombëtare Shqiptare ishte një nga gjashtë deputetët e Vilajetit të Janinës në Parlamentin e parë osman në vitet 1876–1877.[7] Abdyl Frashëri, nga Frashëri, Shqipëria moderne, së bashku me Mehmet Ali Vrionin nga Berati dhe disa anëtarë të komunitetit shqiptar të Janinës, themeluan Komitetin Shqiptar të Janinës në maj 1877.[6] Frashëri luftoi kundër vendimeve të Traktatit të Shën Stefanit.[6] Megjithatë, Lidhja e Prizrenit, ishte kryesisht shqiptare myslimane, ndërsa të krishterët ortodoksë vendas ndjenin më shumë simpati ndaj çështjes greke.[8][9]

Fundi i sundimit osmanRedakto

Gjatë Revoltës Shqiptare të vitit 1912 Vilajeti i Janinës u propozua si një nga katër vilajetet që do të përbënin Vilajetin Shqiptar. Qeveria osmane i dha fund revoltave shqiptare duke pranuar pothuajse të gjitha kërkesat e kryengritësve shqiptarë më 4 shtator 1912, që përfshinte formimin e vilajetit më vonë në 1912.[10]

Pas Luftës së Parë Ballkanike të 1912-1913 dhe Traktatit të Londrës, pjesa jugore e vilajetit, duke përfshirë Janinën, u përfshi në Greqi.[11] Greqia kishte pushtuar edhe Epirin e Veriut gjatë Luftërave Ballkanike, por Traktati i Bukureshtit, i cili përfundoi Luftën e Dytë Ballkanike, ia caktoi Epirin e Veriut Shqipërisë.[12]

DemografiaRedakto

Ka pasur një sërë vlerësimesh për përkatësinë etnike dhe fetare të popullsisë vendase. Perandoria Osmane klasifikonte dhe numëronte qytetarët e saj sipas fesë dhe jo etnisë, gjë që çoi në regjistrime joefikase dhe mungesë klasifikimi të popullsive sipas grupeve të tyre etnike.[13][14][15][16][17] Vilajeti ishte i banuar kryesisht nga shqiptarët dhe grekët, ndërsa fetë kryesore ishin Islami dhe Ortodoksia e Krishterë.[18]

Sipas Aram Andonjan dhe Zavren Biberjan në vitin 1908 nga një popullsi totale prej 648,000, 315,000 banorë ishin shqiptarë, shumica e të cilëve ishin myslimanë dhe ortodoksë, dhe disa që ishin ndjekës të katolicizmit romak.[19] Arumunët dhe grekët ishin përkatësisht rreth 180,000 dhe 110,000.[19] Komunitetet më të vogla përfshinin bullgarët, turqit, romët dhe hebrenjtë.[19]

Sipas Michail Sakellariou, me një popullsi totale prej 550,000, grekët ishin më të shumtët me 300,000, shqiptarët të dytët me 210,000, dhe kishte gjithashtu 25,000 arumunë dhe 3,000 hebrenj. Sanxhakët e Janinës, Prevezës dhe Gjirokastrës ishin kryesisht grekë, sanxhaku i Igumenicës (atëherë Gümeniçe, Reşadiye midis 1909 dhe 1913 për nder të Mehmet V, Sulltanit Osman) kishte një shumicë të vogël grekësh dhe ai i Beratit në veri ishte kryesisht shqiptar.[20][21]

Sipas Sir Hamilton Alexander Rosskeen Gibb në 1895 ka pasur rreth 224.000 myslimanë. Popullsia ortodokse përfshinte rreth 118.000 grekë dhe rreth 129.500 shqiptarë dhe popullsia hebreje arrinte në 3.500 veta.[22] Sipas Zafer Golen dy të tretat e popullsisë ishin myslimanë shqiptarë, ndërsa sipas Dimitrios Chasiotis shek. 419,403 nga popullsia e përgjithshme ishin grekë, së bashku me 239,000 turq dhe shqiptarë, dhe 6,000 hebrenj. Lontos vlerësoi se 3/4 e popullsisë ishin të krishterë.[23]

Statistikat zyrtare osmane të viteve 1893 dhe 1911
Grupi 1893 [24] 1911
Ortodoks (Grekët) 286,304 311,032
Myslimanët (Turqit) 225,415 244,638
çifutët 3677 3990
katolikët 83 -
Të tjera 997 1175
Total 516,476 560,835
Vlerësimet jozyrtare të Vilajetit të Janinës[19][20]
Përkatësia etnike Numri
grekët 110,000-419,403
shqiptarët 210.000-315.000
arumunët 25,000-180,000
turqit 10.000-20.000
bullgarët 20,000
rome 7000
çifutët 3000-6000
Total 475,000 - 648,000

ReferimeRedakto

  1. ^ Salname-yi Vilâyet-i Yanya ("Yearbook of the Vilayet of Janina"), Vilâyet matbaası, Yanya [Greece], 1288 [1871]. in the website of Hathi Trust Digital Library.
  2. ^ Europe by Éliseé Reclus, page 152
  3. ^ Yanya Vilayeti | Tarih ve Medeniyet
  4. ^ Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. Ekdotike Athenon. fq. 310. ISBN 978-960-213-371-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. Ekdotike Athenon. fq. 360. ISBN 978-960-213-371-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b c d Trencsényi, Balázs; Kopeček, Michal (2006). Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770–1945): texts and commentaries. Late Enlightenment - Emergence of the Modern National Idea. Vëll. 1. Central European University Press. fq. 348. ISBN 963-7326-52-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Balázs Trencsényi, Michal Kopeček (2006). Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770–1945). ISBN 9789637326523. Marrë më 19 shtator 2010. In the first Ottoman parliament of 1876–1877 he was one of six deputies appointed for Iannina villayet {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening, 1878–1912. Princeton University Press. fq. 108. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Γιάννης Χατζής. Η Αλβανική Εθνική Κίνηση και η Προοπτική μιας Ελληνοαλβανικής Προσσέγγισης. p. 67
  10. ^ Shaw, Stanford J.; Ezel Kural Shaw (2002) [1977]. "Clearing the Decks: Ending the Tripolitanian War and the Albanian Revolt". History of the Ottoman Empire and modern Turkey. Vëll. 2. United Kingdom: The Press Syndicate of University of Cambridge. fq. 293. ISBN 0-521-29166-6. Marrë më 10 janar 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Clogg 2002, p. 105: "In February 1913 the Greek Army seized Ioannina, the capital of Epirus. The Turks recognized the gains of the Balkan allies by the Treaty of London, in May 1913."
  12. ^ Clogg 2002, p. 105: "The Second Balkan War had short duration and the Bulgarians... to an independent Albania."
  13. ^ classified Turkish Foreign Policy, 1774–2000 William M. Hale
  14. ^ Transactions of the Royal Historical Society Royal Historical Society
  15. ^ Sarajevo:A Bosnian Kaleidoscope, Fran Markowitz
  16. ^ Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe, Klaus Roth
  17. ^ The Arab world, Turkey, and the Balkans (1878–1914): a handbook of historical statistics Justin McCarthy
  18. ^ The revolution of 1908 in Turkey, Aykut Kansu
  19. ^ a b c d Erickson, Edward J. (2003). Defeat in detail: the Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Greenwood Publishing Group. fq. 41. ISBN 978-0-275-97888-4. Marrë më 23 janar 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Erickson2003" defined multiple times with different content
  20. ^ a b Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. Ekdotike Athenon. fq. 480. ISBN 978-960-213-371-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Sakellariou480" defined multiple times with different content
  21. ^ Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. Ekdotike Athenon. fq. 356. ISBN 978-960-213-371-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Gibb, Hamilton (1954). Encyclopedia of Islam. Brill. fq. 652. Marrë më 5 mars 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Chasiotis
  24. ^ Kemal H. Karpat. Ottoman Population Records and the Census of 1881/82-1893 Int. J. Middle East Stud. 9 (1978), 237-274, p. 37
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vilajeti_i_Janinës&oldid=2436772"