Vitamina

Vitamina janë substanca organike të cilat janë të përhapura te bimët, shtazët dhe mikroorganizmat ndërsa njeriu i merr nëpërmjet ushqimit. Vitaminat kanë rëndësi sepse ruajnë dhe mirëmbajnë metabolizmin e organizmit.

Vitaminat jane disa përbëres natyrale presente pothuaj se te gjitha ushqimet.Ndonese ne sasira te vogla ato jane thelbesore per te gjitha funksionet e organizmit perfshi rigjenerimin e indeve dhe ne mirembajtjen e shendetit te njeriut.

Historiku

Nje shkencetar polak i quajtur Casimir Funk (1884-1967) perdori per here te pare termin “Vitamin” pas zbulimit nga ana e tij te disa perberesve thelbesore ne ushqime qe jane themelore ne mirembajtjen e shendetit .Fjala vitamin vjen nga fjala latine “Vita”(jete) dhe termi biokimik amine(perberesit nitrogjenike ). Por jo te gjitha vitaminat permbajne nitrogjen.

Trupi yne perdor vitaminat cdo dite gjate proceseve biokimike normale jetesore. Marrja e vitaminave te rekomanduara nga ushqimet ndihmon ne leshimin e energjise nga trupi yne dhe ndihmon ne proceset e rritjes dhe regjenerimit te indeve.

Marrja e pamjaftueshme do te kete nje shendet me pasoja shume shpesh te prekshem nga semundjet.Deri tani jane identifikuar 13 lloje: A, C, D, E, K si dhe 8 te grupit B.Grupi i B complex perfshin: Thiamina (B1) Riboflavin (B2) Niacine (B3) Acid Pantothenic (B5) Pyridoxina (B6) Cyancobalamina (B12) Acidi folik(Folacin folate) dhe Biotine (H).

Kërkimet mbi zbulimin e vitaminave
Viti i zbulimit	Vitamina	Burimi
1909	Vitamina A (Retinol)	Cod liver oil
1912	Vitamina B₁ (Thiamine)	Orizi
1912	Vitamina C (Ascorbic acid)	Limoni
1918	Vitamina D (Calciferol)	Cod liver oil
1920	Vitamin B₂ (Riboflavin)	Vezë
1922	Vitamina E (Tocopherol)	Wheat germ oil, Kozmetika, Mëlçi
1926	Vitamin B₁₂ (Cyanocobalamin)	Mëlçia
1929	Vitamina K (Phylloquinone)	Alfalfa
1931	Vitamin B₅ (Pantothenic acid)	Mëlçia
1931	Vitamin B₇ (Biotin)	Mëlçia
1934	Vitamin B₆ (Pyridoxine)	Orizi
1936	Vitamin B₃ (Niacin)	Mëlçia
1941	Vitamin B₉ (Acidi folik)	Mëlçia

Llojet

Vitaminat jane te ndara ne dy grupe: te tretshme ne uje dhe te tretshme ne yndyrera.Tetretshme ne uje (vitamina C dhe B complex) jane lehtesisht te absorbueshme nga indet trupore.Trupi i njeriut nuk mundet ti ruaje apo ti akumuloje vitaminat e tretshme ne uje keshtu qe marrja e tyre ditore eshte e domosdoshme per te plotesuar nevojat . Vitamina B12 ben perjashtim nga ky rregull.Nqs marrja e saj ka qene e menjehershme melcia mundet ta ruaje ate per disa muaj.

Vitaminat e tretshme ne yndyrera (A, D, E dhe K)absorbohen nga ushqimet ne pergjithesi dhe ato te yndyreshme ne vecanti.Ato mund te ruhen ne melci per nje kohe te gjate keshtu qe marja e tyre ne nje doze te vetme eshte e mjaftueshme.

Mundet qe vitaminat te sintetizohen nga vete trupi yne , a clirojne energji ato dhe a te shendoshin vitaminat ? Ne pak raste po.Vitamina Keshte prodhuar nga disa bacterie te pranishme ne organizmin e njeriut(mikroflora) Femijet e porsalindur nuk e kane kete lloj bacterie prandaj ato kerkojne marrje vitamine K derisa kjo bacterie te filloje te rritet.Vitamina D dhe niacina B3 mundet gjithashtu te prodhohen nga organizmi, por ne sasira te vogla keshtu qe serish lind nevoja e marrjes se tyre nga rruge te jashtme.Vitaminat vete nuk clirojne energji.Vitaminat ndihmojne ne konvertimin e ushqimeve ne energji te cilen trupi e nevojit te qendroje ngrohte, aktiv dhe i shendetshem.Keshtu qe njerezit qe marrin nje diete te pabalancuar mundet te vuajne nga lodhja dhe infeksione te shpeshta virale dhe bakteriale prandaj mmarrja e vitaminave dhe elementeve te tjere mundet te ndihmoje ne ruajtjen e energjise se nevojshme.

Ndarja e vitaminave

Vitaminat ndahen në vitamina të tretshme në ujë dhe vitamina të tretshme në ujë të yndyrshëm.

Emërtimi

Emërtohen sipas shkronjës së parë të emrit latin ose zbuluesit p.sh.: Vitamina A (Retinoli, Akseroftoli.) Për arsye se prej një vitamine janë zbuluar edhe nën vitamina ose brenda një vitamine janë zbuluar vitamina të tjera ka edhe emërtime me numra p.sh.: vitamina B1, Vitamina B2, etj.Tani ne do tu tregojm per vitaminat te cilat jan shum te vlefshme per trupin e njeriut.Ato mund tju ndihmojne dhe mund tju heqin semundje te ndryshme.vitaminat

Referime

Lieberman, S, Bruning, N (1990). The Real Vitamin & Mineral Book. NY: Avery Group, 3.
vitamin - definition of vitamin by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia
"vitamer: Definition and Much More from Answers.com". www.answers.com. http://www.answers.com/topic/vitamer?cat=health#top. Retrieved on 2008-06-16.
Maton, Anthea; Jean Hopkins, Charles William McLaughlin, Susan Johnson, Maryanna Quon Warner, David LaHart, Jill D. Wright (1993). Human Biology and Health. Englewood Cliffs, New Jersey, USA: Prentice Hall. ISBN 0-13-981176-1. OCLC 32308337.
Accessed Jan 4, 2008
Bolander FF (2006). "Vitamins: not just for enzymes". Curr Opin Investig Drugs 7 (10): 912–5. PMID 17086936.
Kirk-Othmer (1984). Encyclopedia of Chemical Technology Third Edition. NY: John Wiley and Sons, Vol. 24:104.
Jack Challem (1997). "The Past, Present and Future of Vitamins"
1929 Nobel lecture
Tokyo Kagaku Kaishi: (1911)
Funk, C. and H. E. Dubin. The Vitamines. Baltimore: Williams and Wilkins Company, 1922.
Bellis, Mary. Vitamins - Production Methods The History of the Vitamins. Retrieved 1 February 2005.
Fukuwatari T, Shibata K (June 2008). "Urinary water-soluble vitamins and their metabolite contents as nutritional markers for evaluating vitamin intakes in young Japanese women". J. Nutr. Sci. Vitaminol. 54 (3): 223–9. PMID 18635909. http://joi.jlc.jst.go.jp/JST.JSTAGE/jnsv/54.223?from=PubMed.

Shih edhe

Ky artikull ka të bëj me shëndetin dhe mjekësinë prandaj ju lutemi ti kushtoni vëmendje Udhëzimit rreth artikujve të mjekësisë!
Mos aplikoni përmbajtjen e artikullit në ju ose në ndonjë person pa konsultimin e mjekut!