Dhampiri
Dhompiri (Dhámpiri) në folklorin ballkanik janë krijesa që janë rezultat i një bashkimi midis një vampiri dhe një njeriu. Ky bashkim ishte zakonisht midis vampirëve meshkuj dhe njerëzve femra, me historitë e vampirëve femra që çiftëzoheshin me meshkuj që ishin të rralla.[1]
Etimologjia
RedaktoFjala "dhampir" është një huazim shqip i huazuar nga fjala origjinale sllave "vampir".[2][3] Vladimir Orël vë në dukje ngjashmërinë midis protoshqiptares *pīja dhe bashkëngjitjes protosllave *pijǫ . [4]
Nomenklatura
RedaktoFjala "dhampir" lidhet me folklorin ballkanik, siç e përshkruan T.P. Vukanović. Në pjesën tjetër të rajonit përdoren terma si serbisht vampirović, vampijerović, vampirić (pra, boshnjak lampijerović, etj.) fjalë për fjalë do të thotë "djali i vampirit".
Në rajone të tjera fëmija quhet "Vampir" nëse është djalë dhe "Vampirica" nëse është vajzë, ose "Dhampir" nëse është djalë dhe "Dhampirica" nëse është vajzë. Në folklorin bullgar, terma të shumtë si glog (lit. "murriz"), vampirdzhija ("vampir" + prapashtesa nomen agentis ), vampirar ("vampir" + prapashtesa nomen agentis ), dzhadadzhija dhe svetoçer përdoren për t'iu referuar. për fëmijët dhe pasardhësit e vampirëve, si dhe për gjuetarët e tjerë të specializuar të vampirëve.[5] Dhampiraj është gjithashtu një mbiemër shqiptar.
Origjina
RedaktoNë Ballkan besohej se vampirët meshkuj kanë një dëshirë të madhe për femrat njerëzore, kështu që një vampir do të kthehet për të kryer marrëdhënie me gruan e tij ose me një grua që tërhoqi në jetë. Në një rast, një e ve serbe u përpoq të fajësonte shtatzëninë e saj tek burri i saj i ndjerë, i cili supozohej se ishte bërë vampir, dhe kishte raste të burrave serbë që pretendonin se ishin vampirë për të arritur tek gratë që dëshironin.[6] Në folklorin bullgar, nganjëherë thuhej se vampirët i defloronin edhe virgjëreshat. Aktiviteti seksual i vampirit duket të jetë një veçori e besimit të vampirit sllavo-jugor në krahasim me sllavët e tjerë, edhe pse një motiv i ngjashëm ndodh edhe në legjendat bjelloruse.[7]
Fuqitë
RedaktoLegjendat deklarojnë se dhampirët ishin, në pjesën më të madhe, anëtarë normalë të komunitetit. Por dhampirët, veçanërisht meshkujt, me prejardhje vampirësh nga babai, mund të shihnin vampirë të padukshëm dhe të praktikonin magji, shpesh duke filluar karrierën si gjuetarë vampirësh, të cilat do të praktikoheshin për breza nga babai te djali.[8] [9][10] Sipas legjendës, Dhampirët kanë fuqitë e njerëzve dhe të vampirëve: ata mund të ndiejnë një krijesë të mbinatyrshme brenda një distancë të caktuar, të kenë shqisën akute të shikimit dhe dëgjimit, kanë aftësi rigjeneruese, pavdekësi, mund të ecin në rrezet e diellit (që çoi në adoptimin e sobriketit "Daywalker".), hani si një njeri, mund të kontrollojë kafshët dhe mund të përdoret për të shkatërruar vampirët. Një dallim unik midis vampirëve dhe dhampirëve është se gjaku i një dhampiri është shumë acid ndaj vampirëve dhe mund të shkrijë çdo pjesë ose trupin e plotë të një vampiri.[11]
Veçoritë
RedaktoDisa tradita specifikojnë shenja me të cilat mund të njihen fëmijët e një vampiri. Legjendat shqiptare thonë se ata kanë flokë të errët ose të zinj të pazbutur dhe janë natyrë shumë dinake ose të guximshme. Ata nuk tërhiqen nga gjaku dhe mund të hanë normalisht si qeniet e tjera njerëzore. Ata gjithashtu nuk janë të prekshëm nga rrezet e diellit. Në folklorin bullgar, indikacionet e mundshme përfshijnë të qenit "shumë pis", të kesh një trup të butë, pa thonj apo kocka (veçantia fizike e fundit i atribuohet edhe vetë vampirit) dhe "një shenjë e thellë në shpinë, si bisht". Në të kundërt, një hundë e theksuar ishte shpesh një shenjë, siç ishin më të mëdha se veshët, dhëmbët ose sytë normalë. Sipas J. Gordon Melton, nga libri i tij, The Vampire Book: The Encyclopedia of the Undead, në disa zona, një dhampiri i vërtetë zotëronte një "trup të rrëshqitshëm, si pelte dhe jetoi vetëm një jetë të shkurtër - një besim. ... se vampirët nuk kanë kocka." [12]
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Vampires Through the Ages: Lore & Legends of the World's Most Notorious Blood Drinkers" "These vampires then, usually male, but in some rare stories female as well, traveled to another village where they were unknown to the inhabitants and married, producing offspring."
- ^ Palmér, Axel I.; Jakob, Anthony; Thorsø, Rasmus; Sluis, Paulus van; Swanenvleugel, Cid; Kroonen, Guus (2021). "Proto-Indo-European 'fox' and the reconstruction of an athematic ḱ-stem". Indo-European Linguistics. 9 (1): 234–263. doi:10.1163/22125892-bja10008. ISSN 2212-5884.
Indeed, additional support for such a development can be found in the borrowing of the South Slavic word for 'vampire', Bulg. vampir, SCr. vàmpīr, as Alb. dhampir (see Topalli 2003 for a discussion)
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Elsie, Robert (2001). A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture (në anglisht). C. Hurst. fq. 69. ISBN 978-1-85065-570-1.
This vampire-like being, Alb. dhampir, def.dhampiri, from Slav. vampir
- ^ [1] "Albanian Etymological Dictionary", by Vladimir Orel, Page 324-325
- ^ Димитрова, Иваничка. 1983. Българска народна митология. Online article (Bulgarian) reproducing text from Ivanichka Dimitrova. Bulgarian folk mythology. С.1983.стр. 153- 159
- ^ Laković, Aleksandar. 2001. Vampiri kolo vode. In: Glas javnosti, 20-12-2001. Online (Serbian) Arkivuar 3 mars 2012 tek Wayback Machine
- ^ Міфы Бацькаўшчыны. Вупыр (Вупар). Online (Belarusian)
- ^ The Vampire Book: The Encyclopedia of the Undead
- ^ T. P. Vukanović. 1957-1959. "The Vampire." Journal of the Gypsy Lore Society, 3rd ser. Part 1: 36(3-4): 125-133; Part 2: 37(1-2): 21-31; Part 3: 37(3-4): 111-118; Part 4: 39 (1-2): 44-55. Reprinted in Vampires of the Slavs, ed. Jan Perkowski (Cambridge, Massachusetts: Slavica, 1976), 201-234. The reprint lacks footnotes. Most material on dhampirs is in part 4, under the heading "Dhampir as the Chief Magician for the Destruction of Vampires."
- ^ Vampires of the Slavs by Jan Louis Perkowski "The practice of sorcery for the destruction of vampires is carried on in the house of Dhampir's descendants from father to son, throughout the generations."
- ^ "Dhampyre - Child of Vampire". Arkivuar nga origjinali më 8 prill 2016. Marrë më 3 shkurt 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ J. Gordon Melton (2010). The Vampire Book: The Encyclopedia of the Undead. Visible Ink Press. fq. 201. ISBN 9781578592814.
slippery, jelly-like body and lived only a short life.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)