Ferhat bej Draga
Ferhat ose Ferat bej Draga (Mitrovicë, 1873 - Kralan, 1944) ka qenë veprimtar politik i çështjes kombëtare në dekadat e fundme të Perandorisë Osmane së bashku me vëllezërit Ajdin dhe Nexhip beun si dhe politikan shqiptar në Mbretërinë Jugosllave.
Biografia
RedaktoU lind më 1880 në Mitrovicë, i biri i Ali pashë Dragës që kishte shërbyer në Luftën Osmano-Ruse me ç'rast ishte graduar pashë, ndërsa gjyshi i tij Ali Ferhat beu kishte themeluar një xhami në Novi Pazar. Dragajt i përkisnin fisit Kelmend[1] dhe ishin familje me shumë ndikim; Ferhat beu kishte edhe dy vëllezër të tjerë që u shquan në lëvizjen kombëtare, Ajdin dhe Nexhip beun.[2]
U shkollua në Stamboll, dhe në lëvizjen për arsimin shqip mbështeti alfabetin latin për shqipen.[2] Gjatë Revolucionit Xhonturk, së bashku me të vëllain Nexhibin dhe Bajram Currin, Hasan Prishtinën dhe ylema e parinë shqiptare u mblodhën për të përkrahur rikthimin e kushtetutës dhe ishte pikënisja e Revolucionit Xhonturk[3] nën thirrjen e Galip beut.[4] Më 1912 ishte mytesarif i sanxhakut të Prishtinës.[1]
Më 27 shkurt deri më 6 mars 1913 mori pjesë në punimet e Kongresit të Trieshtit, ku patriotët shqiptarë dhe arumunë u dakordësuan për sovranitetin, kufijtë dhe pavarësinë social-ekonomike të shtetit shqiptar.[5] Gjatë Luftës së Parë Botërore bashkëpunoi me austro-hungarezët, që kontrollonin pjesën më të madhe të Kosovës. Më 1915 ngriti në këmbë 1,000 vullnetarë për t'iu bashkuar austro-hungarezëve në Frontin Lindor.[2]
Ferat beu ishte më shumë se krah i djathtë i të vëllait, Nexhibit, në përpjekjet për shkollën shqipe dhe për alfabetin latin për gjuhën shqipe, në fillim të shekullit XX, mandej në lëmenj të politikës dhe të diplomacisë deri në Luftën e Parë Botërore. Më 1915 ndihmoi Hasan Prishtinën në ngritjen e Organizatës legale kulturore e arsimore “Bashkimi” të Mitrovicës dhe brenda saj “Komitetin e Kosovës”, organizëm politik e ushtarak ilegal për çlirimin e tokave shqiptare nga pushtuesit austro-hungarezë e bullgarë dhe ribashkimin e Shqipërisë Etnike nën flamurin e ngritur në Vlorë, më 28 nëntor 1912.
Më 1919 Ferat be Draga ndihmoi Nexhibin në ngritjen e organizatës politike legale “Xhemiet”. Kjo ishte Organizatë politike kombëtare shqiptare e veshur me petkun fetar islam, mundësi e vetme për organizimin politik shqiptar legal jashtë partive politike serbe. Në anën tjetër, përmes të vëllait, Hajdinit në Shkodër, mbante lidhje veprimi ilegal me Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”. Me 1920 përfaqësoi “Xhemietin” në kontaktet me qeverinë e Nikollë Pashiqit në Beograd.
Mbledhja themeluese e “Xhemjetit”, si Organizatë politike e Myslimanëve për të ashtuquajturën “Serbinë Jugore”, u mbajt në gushtin e vitit 1919 në Sallën e filmit afër Urës së Gurit, në Shkup. Në themelimin e saj, përpos Nexhib be Dragës, rol madhor pati shqiptari zemërluan, Ferat Be Draga. Realisht, ky ishte aktivisti dhe veprimtari më i shquar i “Xhemjetit”, e në njëfarë dore ishte organizatori dhe drejtuesi i kuvendit themelues, pasi i vëllai, Nexhibi, me shëndet të ligë, nuk kishte aftësi, as forcë fizike të përballonte punë të rënda organizative. Nexhibi urtak për Feratin trim dhe energjik atomik, ishte drita që e udhëhiqte shtigjeve plotë rreziqe. Përpos Ferat be Dragës rol të rëndësishëm në ngritjen e “Xhemjetit” lozi Kenan Zija i Manastirit, Sheh Mehmeti - Sezai dhe Nazim Gafurri, të Prishtinës, Shaban ef. Mustafa i Mitovicës, Haqif Blyta i Tregut të Ri, e të tjerë. Në një dokument të proveniencës së UDB-es, diku të pas vitit 1948, midis të tjerash, thuhej: “Nexhib (Draga) ishte njëri ndër personalitetet më të popullarizuara të Kosovës dhe Dukagjinit. Pas Luftës së Parë Botërore, Nexhibi e ka formuar organizatën “Xhemjet” ( që do të thotë Bashkësi). Nexhib Draga me organizatën “Xhemjet” ka pasur për qëllim kryesor që Kosovën e Dukagjinin, Maqedoninë dhe Sanxhakun t’ia bashkojë Shqipërisë. Nexhibi para Pashiqit e ka paraqitur këtë organizatë kinse ka qëllim t’i mbronte qytetarët shqiptarë. Më 1920 Pashiqi zyrtarisht lejoi punën e kësaj organizate, me qëllim të siguronte shumicën e deputetëve në parlament dhe që përmes Nexhibit t’i lidhte shqiptarët për vete. Xhemijeti ka pasur 14 deputet të cilët e mbështetnin Pashiqin dhe politikën e tij në parlament d.m.th., Partitë radikale. Më 1920 në Kongresin e Shkupit, kur u formua Xhemjeti, Nexhibi u zgjodh për kryetar. Me 1921 Nexhibi u sëmur dhe vdiq në Vjenë. Për kryetar të Xhemjetit u emërua Ferat be Draga…”, i cili shquhej nga Nexhibi jo me kulturë dhe dije, por me guxim dhe vetiniciativë politike dhe të veprimit.
Patrioti i pakursyeshëm, Ferat be Draga nuk e pranoi asnjë ditë të pushtetit komunist jugosllav. Në moshën 64 vjeç e zëvendësoi lapsin me pushkën dhe, duke shkelë mbi fërkemet e Ibrahim Lutfiut, nga Mitrovica kaloi në Llapushë, për t’ju bashkuar Çetës së profesor Imer Berishës - Ukë Sadikut. Më 2 dhjetor 1944, vdiq në Krelan të Gjakovës, me nëmën e fundit në gojë: “Komunistat (…), në qafë i paqin Kosovë e Shqypni…!” Shoqëruesit e nxorën në lindje të Drinit dhe e varrosën në arealin e Valjakës, pranë një lisi.
Partizanët jugosllavo-shqiptarë nuk i besuan informatës që “rrodhi” për vdekjen e Ferat be Dragës. I shkuan te murana, ia zbuluan varrin dhe, ia plaçkitën dhëmbët e arit, për trofe. Ky ishte moral i çlirimtarit kominternist të Kosovës. Vdekja misterioze burrërore, krahas veprës, Ferat be Dragën e ngriti në Shenjt i kombit.
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ a b Kaleshi, Hasan (1974). "Draga, Nexhip". biolex.ios-regensburg.de. Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. fq. 82–83.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kaleshi, Hasan. "Prishtina, Hasan Bey". biolex.ios-regensburg.de. Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hanioğlu, M. Șükrü (2001). Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902-1908. Oxford University Press. fq. 272. ISBN 9780199771110.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Kongresi Shqipetar Trieste". Shipkovica. Arkivuar nga origjinali më 16 korrik 2011. Marrë më 2014-02-06.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
