Isère
Isère (Frëngjisht: [izɛʁ] (
dëgjoni); Arpitanisht: Isera Ocitanisht: Isèra ,shqiptimi Oksitan: [iˈsɛɾa] ; Shqip: Isera) është një departament pa dalje në det në rajonin juglindor francez të Auvernjës-Ronës-Alpeve . I emëruar pas lumit Isère, ai kishte një popullsi prej 1,271,166 banorësh në 2019. [1] Prefektura e saj është Grenoble . Kufizohet me Rhône në veriperëndim, Ain në veri, Savoie në lindje, Hautes-Alpes në jug, Drôme dhe Ardeche në jugperëndim dhe Loire në perëndim.
Isera
Isera (Arpitanisht) Isèra (Ocitanisht) | |
|---|---|
   Lart poshtë: Resorti i skive Les Deux Alpes, Ndërtesa e prefekturës në Grenoble, Notre-Dame-de-Commiers | |
 Flamuri  Stema | |
 Vendndodhja e Iserës në Francë | |
| Shteti | Franca |
| Rajoni | Auvernja-Rona-Alpet |
| Prefektura | Grenoble |
| Nënprefekturat | La Tour-du-Pin Vienne |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 7.431 km2 (2,869 sq mi) |
| Lartësia mbidetare | 846 m (2,776 ft) |
| Lartësia më e lartë | 4.088 m (13,412 ft) |
| Lartësia më e ulët | 134 m (440 ft) |
| Popullsia (Janar 2020) | |
| • Gjithsej | 1.277.513 |
| • Dendësia | 170/km2 (450/sq mi) |
| Zona kohore | UTC+1 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Numri i departamentit | 38 |
| Qarqet | 3 |
| Kantonet | 29 |
| Komunat | 512 |
Historia Redakto
Isera është një nga 83 departamentet origjinale të krijuara gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ajo u krijua nga pjesa kryesore e ish-provincës së Dauphiné . [2] Territori i saj u zvogëlua dy herë, në 1852 dhe përsëri në 1967, në të dyja rastet duke humbur territor ndaj departamentit të Rhône .
Në 1852, në përgjigje të zhvillimit të shpejtë urban rreth skajeve të Lionit, komunat (deri në Isère) Bron, Vaulx-en-Velin, Vénissieux dhe Villeurbanne u transferuan në Rhône . [3] Në vitin 1967, rihartimi i kufijve të qeverisjes vendore çoi në krijimin e Komunitetit Urban të Lionit (i njohur së fundmi thjesht si Lioni i Madh ose Grand Lyon). Në atë kohë grupimet ndërkomunale të kësaj natyre nuk lejoheshin të kalonin kufijtë e departamenteve, dhe në përputhje me rrethanat 23 komuna të tjera Iserës (së bashku me gjashtë komuna nga Ain ) u transferuan në Rhône. Komunat e prekura të Isère ishin Chaponnay, Chassieu, Communay, Corbas, Décines-Charpieu, Feyzin, Genas, Jonage, Jons, Marennes, Meyzieu, Mions, Pusignan, Saint-Bonnet-de-Mure,Saint-Laurent-de-Mure, Saint-Pierre-de-Chandieu, Saint-Priest, Saint-Symphorien-d'Ozon, Sérézin-du-Rhône, Simandres, Solaize, Ternay dhe Toussieu .
Isère ishte gjithashtu emri i anijes franceze që dorëzoi 214 kutitë që përmbanin përbërësit e Statujës së Lirisë .
Gjeografia Redakto
Isera përfshin një pjesë të Alpeve Franceze . Pika më e lartë në departament është nënmaja Pic Lory në 4088 metra, vartëse e 4,102 metrave të Barre des Écrins në departamentin fqinj Hautes-Alpes . Maja e La Meije në 3,988 metra është gjithashtu e njohur. Rrafshnalta Vercors dominon estetikisht pjesën perëndimore të departamentit.
Qytetet kryesore Redakto
Komuna më e populluar është Grenoble, prefektura. Që nga viti 2019, ka 7 komuna me më shumë se 20,000 banorë: [1]
| Komuna | Emri në shqip | Popullsia (2019) |
|---|---|---|
| Grenoble | Grenobël | 158,198 |
| Saint-Martin-d'Hères | Shën-Martini-i Herës | 37,935 |
| Échirolles | Ekirol | 36,932 |
| Vienne | Vjenë | 29,993 |
| Bourgoin-Jallieu | Burgo-Zhalu | 28,834 |
| Fontaine | Shatërvan | 23,211 |
| Voiron | Vojron | 20,372 |
Demografia Redakto
Banorët e departamentit quhen Isérois (meshkujt) dhe Iséroises (femrat).
Zhvillimi i popullsisë që nga viti 1801:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kultura Redakto
Grande Chartreuse është abacia mëmë e rendit Kartuzian . Ndodhet 22 km në veri të Grenoblit.
Në shekullin e XIII-të, banorët e pjesëve veriore dhe qëndrore të Iserës flisnin një dialekt të Arpitanishtes të quajtur Dauphinois, ndërsa ata në pjesët jugore flisnin dialektin Vivaro-Alpin të Ocitanishtes. Të dyja vijuan të fliteshin në zonat rurale të Iserës deri në shekullin e XX-të.
Turizmi Redakto
Isera përmban shumë vendpushime skish, duke përfshirë Alpe d'Huez, Les Deux Alpes, vendpushimet Olimpike Dimërore 1968 të Chamrousse, Villard de Lans, Autrans . Vendpushimet e tjera të njohura përfshijnë Les 7 Laux, Méaudre, Saint-Pierre-de-Chartreuse, Alpe du Grand Serre dhe Gresse-en-Vercors . Në nivel departamenti, Isère është destinacioni i tretë më i madh për ski dhe dimër në Francë, pas Savoie dhe Haute-Savoie . Ai gjithashtu pret Coupe Icare, një festival vjetor i fluturimeve falas, të tilla si paragliding dhe hang-gliding, i mbajtur në vendin e njohur botëror të paragliding në Lumbin .
Grenoble ka një duzinë muzesh, duke përfshirë më të famshmit e tij, të themeluar në 1798, Muzeun e Grenoblit . Impianti Evropian i Rrezatimit Sinkotron (ESRF), një strukturë kërkimore ndërkombëtare në Grenobël, është gjithashtu e hapur për vizitorët.
-
-
Grand Veymont -
Dent de Crolles -
-
Lugina Queyras -
Lac de Monteynard-Avignonet -
.JPG)
Referime Redakto
- ^ a b Populations légales 2019: 38 Isère, INSEE
- ^ Frederick Converse Beach; George Edwin Rines (1912). The Americana: a universal reference library, comprising the arts and sciences, literature, history, biography, geography, commerce, etc., of the world. Scientific American compiling department. fq. 741.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Revue du Lyonnais (në frëngjisht). L. Boitel. 1865. fq. 197.