Mbretëria e Malit të Zi
Mbretëria e Malit të Zi (Gjuha malazeze: Kraljevina Crna Gora) ishte një monarki në Evropën Juglindore, që përfshinte Malin e Zi të sotëm, gjatë periudhës së trazuar kohore në Gadishullin Ballkanik që çoi në dhe gjatë Luftës së Parë Botërore. Zyrtarisht ishte një monarki kushtetuese, por në praktikë absolutiste . Më 28 nëntor 1918, pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, me qeverinë malazeze ende në mërgim, Kuvendi i Podgoricës shpalli bashkimin me Mbretërinë e Serbisë, e cila vetë u shkri në Mbretërinë e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve tre ditë më vonë, më 1 dhjetor 1918. Ky bashkim me Serbinë do të zgjaste, përmes shteteve të ndryshme pasardhëse, për gati 88 vjet, derisa përfundimisht të përfundonte në vitin 2006.[2]
Mbretëria e Malit të Zi Краљевина Црна Горa Kraljevina Crna Gora | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1910–1918 | |||||||||
| Himni: Ubavoj nam Crnoj Gori Убавој нам Црној Гори "Për Malin e Zi tonë të Bukur" | |||||||||
.svg) Mbretëria e Malit të Zi më 1914 | |||||||||
| Kryeqyteti | Cetinje (1910–1916) | ||||||||
| Kryeqyteti në mërgim | Bordeaux Neuilly-sur-Seine | ||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Serbisht | ||||||||
| Besimi | Ortodoksia Lindore (zyrtare)[1] | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Monarkia kushtetuese unitare parlamentare
| ||||||||
| Mbreti | |||||||||
• 1910–1918 | Nikolla I | ||||||||
| Kryeministri | |||||||||
• 1910–1912 (i pari) | Lazar Tomanoviq | ||||||||
• 1917–1918 (i fundit) | Evgenije Popoviq | ||||||||
| Kuvendi | Kuvendi Popullor | ||||||||
| Epoka historike | Lufta e Parë Botërore | ||||||||
• Shpallja | 28 August 1910 | ||||||||
| 1912–1913 | |||||||||
| 30 May 1913 | |||||||||
| 1914–1918 | |||||||||
| 20 korrik 1917 | |||||||||
| 28 nëntor 1918 | |||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Perperi malazez | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
| Sot pjesë e | Mali i Zi Serbia Kosova | ||||||||
Historia
RedaktoPrinci Nikolla i Malit të Zi shpalli Mbretërinë e Malit të Zi në Cetinje më 28 gusht 1910, duke e ngritur vendin nga grada e Principatës. Mbreti Nikolla I kishte drejtuar vendin si Princ që nga viti 1860 dhe kishte iniciuar disa reforma modernizuese në fillim të shekullit XX, si futja e një kushtetute dhe një monedhe të re, perperin malazez .
Mali i Zi iu bashkua Luftës së Parë Ballkanike në vitin 1912, me shpresën për të fituar një pjesë në zonat e fundit të Rumelisë të kontrolluara nga osmanët. Mali i Zi bëri përfitime të mëtejshme territoriale duke ndarë Sanxhakun me Serbinë më 30 maj 1913. Por malazezëve iu desh të braktisnin qytetin e pushtuar rishtazi të Shkodrës (Skadar) në shtetin e ri të Shqipërisë në maj 1913, me insistimin e Fuqive të Mëdha. Esad Pasha bëri një marrëveshje për t'i dorëzuar qytetin malazezëve në këmbim që Mali i Zi të mbështeste pretendimet e tij në Shqipërinë e Mesme. Megjithatë, duke qenë se Shkodra dhe rrethinat kishin një shumicë të madhe shqiptare etnike, zona i kaloi shtetit të Shqipërisë. Kur shpërtheu Lufta e Dytë Ballkanike në qershor 1913, Serbia luftoi kundër Bullgarisë dhe Mbreti Nikolla qëndroi në anën e Serbisë.
Gjatë Luftës së Parë Botërore (1914–1918) Mali i Zi u bashkua me Antantën e Trefishtë, në përputhje me politikën pro-serbe të mbretit Nikolla. Prandaj, Austro-Hungaria pushtoi Malin e Zi nga 15 janari 1916 deri në tetor 1918.
Më 20 korrik 1917, nënshkrimi i Deklaratës së Korfuzit paralajmëroi bashkimin e Malit të Zi me Serbinë.[3] Më 26 nëntor 1918, Kuvendi i Podgoricës, një organ i zgjedhur që pretendonte se përfaqësonte popullin malazez, miratoi njëzëri një rezolutë që rrëzonte mbretin Nikolla I (i cili ishte ende në mërgim) dhe bashkonte Malin e Zi me Serbinë. Pas kësaj ngjarje Nikolla I, i cili më parë kishte mbështetur bashkimin me Serbinë në një shtet më të madh me dinastinë e tij që luante rolin kryesor, kaloi në promovimin e nacionalizmit malazez dhe kundërshtimin e bashkimit me Serbinë, një pozicion që ai e mbajti deri në vdekjen e tij në Francë në 1921.
Më 1 dhjetor 1918, Serbia dhe Mali i Zi së bashku formuan një pjesë të madhe të Mbretërisë së re të Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (Jugosllavi ).
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, forcat pushtuese në Jugosllavi menduan ta kthenin qeverinë italiane të Malit të Zi në një mbretëri kukull, por asgjë nuk doli nga këto plane.[4]
Sundimtarët
RedaktoMbreti i Malit të Zi (1910-1918)
Redakto- Nikolla I i Malit të Zi (1910–1918)
Kryeministrat (1910–1916)
Redakto- Lazar Tomanoviq (1910–1912)
- Mitar Martinovic (1912–1913)
- Janko Vukotiq (1913–1915)
- Milo Matanoviq (1915–1916)
- Lazar Mijušhkoviq (1916)
Kryeministrat në mërgim (1916–1922)
Redakto- Lazar Mijušhkoviq (1916)
- Andrija Radoviq (1916–1917)
- Milo Matanoviq (1917)
- Evgenije Popoviq (1917–1919)
- Jovan Plamenac (1919–1921)
- Anto Gvozdenoviq (1921–1922)
- Milutin Vuçiniq (1922)
- Anto Gvozdenoviq (1922)
Shih edhe
RedaktoLiteratura
Redakto- Pavlovic, Srdja (2008). Balkan Anschluss: The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State (në anglisht). Purdue University Press. ISBN 9781557534651.
- Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value).
Referime
Redakto- ^ Kushtetuta e Principatës së Malit të Zi, 1905, neni 40, "Paragrafi 1: Feja shtetërore në Mal të Zi është ortodokse-lindore. Paragrafi 2: Kisha malazeze është autoqefale. është e pavarur nga çdo kishë tjetër, por ruan unitet dogmatik me kishën ekumenike ortodokse-lindore. Kisha Paragrafi 3: Të gjitha fetë e tjera të njohura janë të lira në Mal të Zi.[1]
- ^ Constitution of the Principality of Montenegro, 1905, Article 40, "Paragraph 1: State religion in Montenegro is Eastern-Orthodox. Paragraph 2: Montenegrin Church is Autocephalous. It is independent from any other Church, but maintains dogmatic unity with Eastern-Orthodox Ecumenical Church. Paragraph 3: All other recognized religions are free in Montenegro.[2] Arkivuar 27 tetor 2014 tek Wayback Machine
- ^ Pavlovic, Srdja (2008). Balkan Anschluss: The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State (në anglisht). Purdue University Press. ISBN 9781557534651.
- ^ Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value).