Nikola Tesla

Nikolla Tesla (Serbisht cirilik Никола Тесла shqiptohet [nǐkola têsla]; 10 korrik 1856 - 7 janar 1943) ishte një shpikës, fizikant, inxhinier mekanik dhe inxhinier elektrik serb. Tesla njihet si ndër shkencëtarët më të përkryer të fund shekullit 19-të dhe fillimit të atij të 20-të, si edhe një nga ndihmuesit më të mëdhenj të teknologjisë moderne. Patentat e tij dhe punët teorike formojnë bazën e sistemit të fuqisë së rrymës elektrike shndërruese, duke përfshirë sistemin e fuqisë shpërndarëse shumëfazore dhe motorët elektrikë, me të cilët ai ndihmoi në Revolucionin e Dytë Industrial.

Nikolla Tesla
Tesla rreth vitit 1890. Fotografi nga Napoleon Sarony
U lind në	10 korrik 1856 Smiljan, Perandoria Austriake (tani Kroaci)
Vdiq	7 janar 1943 (86 vjet) New York City, New York, Shtetet e Bashkuara
Shtetësia	Austriak (1856–1891) Amerikan (1891–1943)
Shkollimi	Universiteti Teknologjik i Grazit (e ka braktisur)
Prind/ër	Milutin Tesla (baba) Gjuka Mandiq (nënë)
Nënshkrimi

I lindur dhe rritur në Perandorinë Austriake, Tesla studioi inxhinieri dhe fizikë në vitet 1870 pa marrë një diplomë, duke fituar përvojë praktike në fillim të viteve 1880 duke punuar në telefoni dhe në Continental Edison në industrinë e re të energjisë elektrike. Në vitin 1884 ai emigroi në Shtetet e Bashkuara, ku u bë një qytetar i natyralizuar. Ai punoi për një kohë të shkurtër në Edison Machine Works në New York City para se të bëhet i pavarur. Me ndihmën e partnerëve për të financuar dhe tregtuar idetë e tij, Tesla ngriti laboratorë dhe kompani në Nju Jork për të zhvilluar një sërë pajisjesh elektrike dhe mekanike. Motori i tij me asinkron me rrymë alternative (AC) dhe patentat e lidhura me polifazën AC, të licencuar nga Westinghouse Electric në vitin 1888, i dhanë atij një shumë të konsiderueshme parash dhe u bë guri i themelit të sistemit polifazor që ajo kompani tregtoi përfundimisht.

Duke u përpjekur të zhvillonte shpikje që ai mund të patentonte dhe tregtonte, Tesla kreu një sërë eksperimentesh me oshilatorë / gjeneratorë mekanikë, tuba elektrikë shkarkimi dhe imazhe të hershme me rreze X. Ai gjithashtu ndërtoi një anije të kontrolluar me valë, një nga të parat e ekspozuara ndonjëherë. Tesla u bë i njohur si një shpikës dhe demonstroi arritjet e tij tek të famshmit dhe klientët e pasur në laboratorin e tij, dhe u shqua për shfaqjen e tij në leksionet publike. Përgjatë viteve 1890, Tesla ndoqi idetë e tij për ndriçimin pa tel dhe shpërndarjen në internet të energjisë elektrike pa tel në eksperimentet e tij të tensionit të lartë, me frekuencë të lartë në New York dhe Colorado Springs. Në vitin 1893, ai bëri deklarata për mundësinë e komunikimit pa tela me pajisjet e tij. Tesla u përpoq t'i vinte në përdorim praktik të këtyre ideve në projektin e tij të papërfunduar të Kullës Wardenclyffe, një komunikim ndërkontinental dhe transmetues i energjisë, por mbaroi fondet para se ta përfundonte atë.

Pas Wardenclyffe, Tesla eksperimentoi me një seri shpikjesh në vitet 1910 dhe 1920 me shkallë të ndryshme të suksesit. Duke harxhuar shumicën e parave të tij, Tesla jetoi në një seri hotelesh në Nju Jork, duke lënë pas fatura të papaguara. Ai vdiq në Nju Jork Siti në janar 1943. Puna e Tesla-s ra në errësirë ​​relative pas vdekjes së tij, deri në vitin 1960, kur Konferenca e Përgjithshme për Peshat dhe Masat e quajti njësinë SI të dendësisë së fluksit magnetik, tesla për nder të tij. Ka pasur një ringjallje të interesit popullor për Tesla që nga vitet 1990.

Vitet e hershme

Nikola Tesla lindi në fshatin Smiljan, Perandoria Austriake (tani Kroaci) tek prindërit Milutin Tesla (1819–1879), një prift ortodoks, dhe Gjuka Mandiq (1822–1892). Gjuka kurrë nuk kishte marrë një arsimim zyrtar. Tesla i dha llogari kujtesës së tij eidetike dhe aftësive krijuese gjenetikës dhe ndikimit të nënës së tij. Paraardhësit e Teslës ishin nga Serbia perëndimore, afër Malit të Zi.

Tesla ishte i katërti nga pesë fëmijët. Ai kishte tre motra, Milka, Angelina dhe Marica, dhe një vëlla më të madh të quajtur Dane, i cili u vra në një aksident me një kalë kur Tesla ishte pesë vjeç. Në vitin 1861, Tesla ndoqi shkollën fillore në Smiljan ku studioi gjermanisht, aritmetikë dhe fe. Në vitin 1862, familja Tesla u zhvendos në Gospiq aty pranë, ku babai i Tesla punoi si famullitar. Nikolla kreu shkollën fillore, pasuar nga shkolla e mesme. Në vitin 1870, Tesla u zhvendos në Karlovac për të ndjekur shkollën e mesme në Gjimnazin e Lartë të Vërtetë, ku orët zhvilloheshin në gjermanisht, siç ishte zakonisht në të gjitha shkollat brenda Kufirit Ushtarak Austro-Hungarez.

Babai i Teslës, Milutin Tesla

Tesla më vonë shkroi se ai u bë i interesuar në demonstrimet e energjisë elektrike nga profesori i tij i fizikës. Tesla vuri në dukje se këto demonstrata të kësaj "dukurie misterioze" e bënë atë të dëshironte "të dinte më shumë për këtë forcë të mrekullueshme". Tesla ishte në gjendje të kryente llogari integrale në kokën e tij, gjë që bëri që mësuesit e tij të besonin se ai po mashtronte. Ai përfundoi një mandat katër-vjeçar në tre vjet, duke u diplomuar në vitin 1873.

Në vitin 1873, Tesla u kthye në Smiljan. Menjëherë pasi mbërriti, ai u sëmur nga kolera, ishte i lidhur për shtatë muaj dhe ishte pranë vdekjes disa herë. Në një moment dëshpërimi, babai i Teslës (i cili fillimisht kishte dashur që ai të hynte në priftëri), premtoi ta dërgonte atë në shkollën më të mirë inxhinierike nëse shërohej nga sëmundja.

Në vitin 1874, Tesla shmangu rekrutimin në Ushtrinë Austro-Hungareze në Smiljan duke ikur në juglindje të Likës për në Tomingaj, afër Graçac. Atje ai eksploroi malet të veshur me rrobat e gjahtarit. Tesla tha se ky kontakt me natyrën e bëri atë më të fortë, si fizikisht ashtu edhe mendor. Ai lexoi shumë libra ndërsa ishte në Tomingaj dhe më vonë tha se veprat e Mark Twain e kishin ndihmuar atë të shërohej për mrekulli nga sëmundja e tij e mëparshme.

Në vitin 1875, Tesla u regjistrua në Politeknikun Austriak në Graz me një bursë Kufiri Ushtarak. Gjatë vitit të tij të parë, Tesla kurrë nuk humbi një leksion, fitoi notat më të larta të mundshme, kaloi nëntë provime (gati dy herë më shumë sesa kërkohej), filloi një klub kulturor serb dhe madje mori një letër lavdërimi nga dekani i fakultetit teknik për të babai i tij, i cili deklaroi: "Djali juaj është një yll i rangut të parë". Gjatë vitit të tij të dytë, Tesla ra në konflikt me Profesor Poeschl për dinamon e Gramme, kur Tesla sugjeroi që komutatorët nuk ishin të nevojshëm.

Tesla pohoi se ai punoi nga ora 3 e mëngjesit deri në orën 11:00, pa përjashtuar asnjë të dielë ose pushime. Ai u "mortifikua kur babai [i tij] ndriçoi [ato] nderime të fituara me vështirësi". Pas vdekjes së babait të tij në 1879, Tesla gjeti një paketë letrash nga profesorët e tij drejtuar babait të tij, duke paralajmëruar se nëse nuk largohej nga shkolla, Tesla do të vdiste përmes punës së tepërt. Në fund të vitit të dytë, Tesla humbi bursën dhe u bë i varur nga bixhozi. Gjatë vitit të tij të tretë, Tesla luajti biletën e tij dhe paratë e shkollimit, më vonë luajti bixhoz humbjet e tij fillestare dhe ia ktheu ekuilibrin familjes së tij. Tesla tha se ai "pushtoi [pasionin e tij] andej dhe atje", por më vonë në Shtetet e Bashkuara ai ishte i njohur përsëri për të luajtur bilardo. Kur erdhi koha e provimit, Tesla ishte i papërgatitur dhe kërkoi një zgjatje për të studiuar, por u refuzua. Ai nuk mori nota për semestrin e fundit të vitit të tretë dhe ai kurrë nuk u diplomua nga universiteti.

Patentët

Tesla mori rreth 300 patenta në të gjithë botën për shpikjet e tij. Disa nga patentat e Teslës nuk llogariten, dhe burime të ndryshme kanë zbuluar disa që janë fshehur në arkivat e patentave. Ekzistojnë minimumi 278 patenta të njohura të lëshuara për Teslën në 26 vende. Shumë nga patentat e Tesla-s ishin në Shtetet e Bashkuara, Britani dhe Kanada, por shumë patenta të tjera u miratuan në vendet rreth globit. Shumë shpikje të zhvilluara nga Tesla nuk u vunë në mbrojtje të patentave.

Personal

Paraqitja

Nikola Tesla ishte 1.88 metra i gjatë dhe 64 kg. Ai ishte një figurë elegante, me stil në Nju Jork Siti, i përpiktë në rregullimin, veshjen dhe rregullimin e tij në aktivitetet e tij të përditshme, një pamje të cilën ai e mbante në mënyrë që të çonte përpara marrëdhëniet e tij të biznesit. Ai u përshkrua gjithashtu se kishte sy të lehta, "duar shumë të mëdha" dhe gishtat e madh të dorës e kishte "jashtëzakonisht të mëdha".

Kujtesë eetike

Tesla lexoi shumë vepra, duke memorizuar libra të plotë, dhe gjoja posedonte një kujtesë fotografike. Ai ishte një poliglot, duke folur tetë gjuhë: serbo-kroate, çeke, angleze, frënge, gjermane, hungareze, italiane dhe latine. Tesla tregoi në autobiografinë e tij se ai përjetoi momente të hollësishme frymëzimi. Gjatë jetës së tij të hershme, Tesla ishte goditur vazhdimisht nga sëmundja. Ai pësoi një fatkeqësi të veçantë, në të cilën para syve iu shfaqën flakërima verbuese, të shoqëruara shpesh me vizione. Shpesh, vizionet ishin të lidhura me një fjalë apo ide që ai mund të kishte hasur; herë të tjera ata i dhanë zgjidhjen një problemi të veçantë që kishte hasur. Vetëm duke dëgjuar emrin e një sendi, ai mund ta parashikonte atë në detaje realiste. Tesla vizualizoi një shpikje në mendjen e tij me saktësi ekstreme, duke përfshirë të gjitha dimensionet, para se të kalonte në fazën e ndërtimit, një teknikë e njohur ndonjëherë si të menduarit në fotografi. Ai zakonisht nuk bëri vizatime me dorë, por punoi nga kujtesa. Duke filluar që nga fëmijëria e tij, Tesla kishte shpikje të shpeshta të ngjarjeve që kishin ndodhur më parë në jetën e tij.

Gjumi

Tesla pohoi se kurrë nuk do të flinte më shumë se dy orë në natë. Sidoqoftë, ai e pranoi se "dremiste" herë pas here "për të rimbushur bateritë e tij". Gjatë vitit të dytë të studimit në Graz, Tesla zhvilloi një aftësi të pasionuar për bilardo, shah dhe lojë me letra, ndonjëherë duke kaluar më shumë se 48 orë në një shtrirje në një tryezë lojrash. Në një rast në laboratorin e tij, Tesla punoi për një periudhë prej 84 orësh pa pushim. Kenneth Swezey, një gazetar me të cilin Tesla ishte bërë mik, konfirmoi se Tesla rrallë flinte. Swezey kujtoi një mëngjes kur Tesla e thirri atë në 3 të mëngjesit: "Unë isha duke fjetur në dhomën time si një i vdekur ... Papritmas, zilja e telefonit më zgjoi ... [Tesla] foli i animuar, me pauza, [ndërsa ai] ... përpunoi një problem, duke krahasuar një teori me një tjetër, duke komentuar; dhe kur ndjeu se kishte arritur në zgjidhje, papritmas e mbylli telefonin".

Puna

Tesla punonte çdo ditë nga ora 9:00 e mëngjesit deri në ora 6:00 pasdite. ose më vonë, me darkë pikërisht në orën 8:10 pasdite, në restorantin e Delmonico's dhe më vonë në Hotel Waldorf-Astoria. Tesla më pas i telefonoi porosinë e darkës së tij kryeparitës, i cili gjithashtu mund të ishte i vetmi që do t'i shërbente. "Ushqimi u kërkua të ishte gati në orën tetë ... Ai darkoi vetëm, me përjashtim të rasteve të rralla kur do t'i jepte një darkë një grupi për të përmbushur detyrimet e tij shoqërore. Tesla pastaj rifilloi punën e tij, shpesh deri në orën 3:00 të mesnatës".

Për stërvitje, Tesla eci midis 13 dhe 16 km në ditë. Ai i përdorte gishtërinjtë e tij njëqind herë për secilën këmbë çdo natë, duke thënë se kjo i stimulonte qelizat e trurit.

Tesla u bë vegjetarian në vitet e tij të mëvonshme, duke jetuar vetëm me qumësht, bukë, mjaltë dhe lëngje perimesh.

Kultura popullore

Artikulli kryesor: Nikola Tesla në kulturën popullore

Trashëgimia e Tesla ka qëndruar në libra, filma, radio, TV, muzikë, teatër të drejtpërdrejtë, komike dhe lojëra video. Ndikimi i teknologjive të shpikura ose të parashikuara nga Tesla është një temë e përsëritur në disa lloje të trillimeve shkencore.

Lidhje të jashtme

• Tesla's Wardenclyffe Science Center Plaque [1]
• NikolaTesla.fr Arkivuar 1 tetor 2011 tek Wayback Machine - More than 1,000 documents on Tesla