Republika e Mirditës
Republika e Mirditës ishte një republikë jetëshkurtër e panjohur e shpallur në Shqipërinë veriore nga Marka Gjoni dhe pasuesit e tij. Ekzistonte midis 17 korrikut dhe 20 nëntorit 1921. Gjoni udhëhoqi fiset e tij katolike romake Mirditë në një rebelim kundër regjencës dhe parlamentit shqiptar të krijuar pas Luftës së Parë Botërore. Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (më vonë Jugosllavia), dhe e saponjerëzuar e saj Mbreti Aleksandar Karagjorgjeviq, e mbështeti Gjonin bazuar në interesin e tij për të pasur një rajon tjetër separatist brenda Shqipërisë, duke dobësuar shtetin shqiptar të krijuar rishtazi dhe duke mprehur antagonizmin fetar.
Republika e Mirditës | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.svg) Flamuri | |||||||||
| Gjendja | E panjohur | ||||||||
| Kryeqyteti | Prizren[1] | ||||||||
| Besimi | Kisha katolike | ||||||||
| Nofka | Mirditor | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Republikë | ||||||||
| President | |||||||||
• 1921 | Marka Gjoni | ||||||||
| Themelimi | |||||||||
• Principata e Mirditës | 1515 | ||||||||
• Republika e Mirditës | 17 Korrik, 1921 | ||||||||
• Shpërbërja | 20 Nëntor, 1921 | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
| Sot pjesë e | Shqipërisë | ||||||||
Gjoni shpalli në Prizren themelimin e një republike të pavarur të Mirditës. Gjoni ishte i vetmi president i republikës. Ndërsa republika shkelte sovranitetin e shtetit shqiptar, trupat qeveritare shqiptare luftuan dhe përfundimisht e shuan republikën. Qeveria e supozuar e republikës u pushtua nga qeveria shqiptare, megjithëse asnjë persekutim i vërtetë nuk ra mbi udhëheqësit kryesorë. Gjoni iku në Jugosllavi, por më vonë u kthye në Shqipëri dhe mbeti aktiv në jetën politike të malësisë deri në vdekjen e tij në vitin 1925.
Historia
RedaktoPrapaskena
RedaktoRajoni i Mirditës ka qenë tradicionalisht i njohur për rezistencën katolike kundër myslimanëve osmanë në pushtet. Kjo rezistencë i ka rrënjët në shekullin 15, kur mirditorët luftuan ushtritë osmane nën udhëheqjen e Gjergj Kastrioti - Skënderbeut. Për më tepër, Mirditorët thuhet se janë vëllezërit e drejtpërdrejtë të fisit Dukagjini, që do të thotë se të dy rajonet drejtoheshin nga një paraardhës. Mirditorët ishin të suksesshëm në bashkimin me zonat e Kurbinit, Lezhës, Dukagjinit, Pukës, Shkodrës dhe Malësisë në mënyrë që të ruanin kulturën, fenë e tyre dhe të merrnin autonomi nga Perandoria Osmane.
Shpallja dhe tentimi i krijimit të republikës së Mirditës
RedaktoNë vitin 1919, Prenk Bib Doda, kryetari (Kapedan) i Kapetainatit katolik të fisit Mirdita u vra më 1919 pranë kënetave të Lezhës dhe nuk la pasardhës të qartë.[3][4] Marka Gjoni, një i afërm u bë pretendues dhe pasues për pozicionin e kryetarit, megjithatë shumë nga udhëheqësit e Mirditës refuzuan ta njohin atë dhe atij i mungoi popullariteti midis fisit për shkak të çështjeve të frikacakëve të treguar gjatë Luftës së Parë Botërore.[4] Ai lejoi autoritetet jugosllave të shpallnin në emër të tij pavarësinë e republikës së Mirditës (korrik 1921) në Prizren, Jugosllavi.[1][5][6][3][7][4] Gjoni mori mbështetje jugosllave, armë, para, dhe prej të cilëve Ushtria e Bardhë Ruse e Wrangel ishte në shërbim të tij për përpjekjen dhe motivin për pavarësi që ai pretendonte se ishte se qeveria shqiptare ose "turqit" do të ndalonin katolicizmin.[3][7][4] Ngjarjet e republikës së Mirditës përkonin me negociatat ndërkombëtare mbi finalizimin e kufirit shqiptaro-jugosllav të cilat u panë nga pjesëmarrësit si të rëndësishme dhe këto diskutime po vazhdonin gjatë nëntorit 1921.[7] Gjoni u kërkoi autoriteteve jugosllave të ndërmarrin hapa për të siguruar njohjen e republikës së Mirditës, ndërsa jugosllavët shpresonin se rebelimi në Shqipërinë veriore do të kishte mbështetjen e pretendimeve të tij territoriale ndaj rajonit.[7] Greqia i dha njohje republikës së Mirditës.[4] Në Lidhjen e Kombeve, qeveria jugosllave akuzoi qeverinë shqiptare se ishte një mjet i elitave të tokave myslimane, ndërsa Shqipëria u përgjigj se nuk ishte një qeveri e myslimanëve dhe përfaqësonte popullin shqiptar nga të gjitha fetë.[7] Qeveria jugosllave kundërshtoi se qeveria shqiptare e Tiranës përfaqësonte të gjithë shqiptarët, për shkak të ekzistencës së republikës së Mirditës e cila hodhi në dyshim statusin e Shqipërisë për të qenë një vend duke ndikuar kështu që ajo të ishte anëtare e Lidhjes.[8] Delegacioni jugosllav pretendoi se ekzistonin dy qeveri dhe nuk ekzistonte një unitet i njerëzve.[7]
Britania e Madhe, e cila njohu qeverinë shqiptare në nëntor 1921, hodhi poshtë pozicionin e Jugosllavisë duke dërguar përmes kryeministrit të saj Lloyd George protesta të shumta diplomatike të nxehta në Beograd duke kërkuar tërheqjen e saj nga zonat e diskutueshme.[7][9] Ndërhyrja nga Britania e Madhe ishte e rëndësishme pasi mbështetja jugosllave për Gjonin përfundoi më pas.[10] Qeveria britanike këshilloi Lidhjen e Kombeve që duhet të ndërmerren veprime kundër Jugosllavisë bazuar në nenin 16 të Paktit të Lidhjes dhe Konferenca e Ambasadorëve sugjeroi sanksione.[7][3] Lidhja e Kombeve njohu kufijtë e Shqipërisë si ata të vitit 1913 me rregullime të vogla territoriale në favor të Jugosllavisë.[7] Ahmet Zogu u dërgua në rajonin e Mirditës nga qeveria shqiptare me një kontingjent të trupave shqiptare dhe forcave të parregullta që mundën lëvizjen separatiste deri më 20 nëntor 1921.[9][5][4] Me mbërritjen Zogu ofroi kushte më të lehta për të mos pasur ndëshkime nëse rebelimi pushonte, ndërsa Gjoni iku në Jugosllavi.[9][4] Me Pleqtë vendas të Mirditorit negociuan me Zogun për një marrëveshje me qeverinë qendrore.[9] Mirdita u vu nën gjendjen e rrethimit, Gjoni dhe pasuesit e tij u shpallën tradhtarë të Shqipërisë dhe mirditorët e tjerë të lidhur me ngjarjet u dënuan në një gjykatë politike qeveritare. Marrëveshjet e mëparshme që datojnë në periudhën Osmane që i dhanë Mirditës autonomi përmes sundimit indirekt u shfuqizuan.[5] Pas ca kohësh Marka Gjoni u lejua të kthehej në Shqipëri dhe në Mirditë ishte aktiv në punët lokale për disa vjet para vdekjes së tij.[4]
Qeveria
Redakto- Presidenti: Marka Gjoni
- Ministri i Punëve të Jashtme: Anton Ashiku
- Ministri i Luftës: Prenk Lleshi
- Ministri i Punëve t Brendshme: Zef Ndoci
Referime
Redakto- ^ a b Pearson 2004, pp. 168
- ^ Stein, Jonathan P. (2000). The Politics of National Minority Participation in Post-Communist Europe: State-Building, Democracy, and Ethnic Mobilization (në anglisht). M.E. Sharpe. fq. 171. ISBN 9780765605283. Marrë më 26 qershor 2012.
- ^ a b c d Tomes 2011, p. 46.
- ^ a b c d e f g h Elsie 2015, p. 232.
- ^ a b c Pula 2013, p. 48.
- ^ Besier & Stokłosa 2014, p. 239.
- ^ a b c d e f g h i Austin 2012, p. 25
- ^ Austin 2012, pp. 24–25.
- ^ a b c d Tomes 2011, p. 47.
- ^ Austin 2012, pp. 25–26.
Referime
Redakto- Austin, Robert Clegg (2012). Founding a Balkan State: Albania's Experiment with Democracy, 1920-1925 (në anglisht). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 9781442644359.
- Besier, Gerhard; Stokłosa, Katarzyna (2014). European Dictatorships: A Comparative History of the Twentieth Century (në anglisht). Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443855211.
- Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. ISBN 9780857739322.
- Pearson, Owen (2004). Albania and King Zog: Independence, republic and monarchy 1908–1939 (në anglisht). London: Centre for Albanian Studies. ISBN 1845110137.
- Pula, Besnik (2013). "Binding Institutions: Peasants and Nation-state rule in the Albanian highlands, 1911-1939". përmbledhur nga Go, Julian (red.). Decentering Social Theory (në anglisht). Bingley: Emerald Group Publishing. fq. 37–72. ISBN 9781781907276.
- Tomes, Jason (2011). King Zog: Self-Made Monarch of Albania (në anglisht). Stroud: The History Press. ISBN 9780752470870.