Wikipedia

Ernesto Çe Gevara

(Përcjellë nga Che Guevara)

Ernesto "Çe" Guevara, i njohur edhe si Komandante Che, (14 qershor 1928[1] - 9 tetor 1967) ishte revolucionar, shkrimtar dhe guerilas marksist argjentinas dhe hero i komunistëve të Amerikës Latine, si dhe një figurë e njohur e shekullit të 20-të. Nofkën "Che" e mori nga bashkëluftëtarët komunistë kubanë në Meksikë, sepse përdorte shpesh, si çdo argjentinas, fjalën "Che", diçka e ngjashme si thirrja "Hej" e shqipes.[3]

Çe Guevara
Guerrillero Heroico
Foto e bërë nga Alberto Korda më 5 mars 1960, në shërbimin përkujtimor La Coubre
Ministri i Industrive të Kubës
Në detyrë
11 shkurt 1961 – 1 prill 1965
KryeministriFidel Castro
Paraprirë ngaZyra u themelua
Pasuar ngaJoel Domenech Benítez
Presidenti i Bankës Kombëtare të Kubës
Në detyrë
26 nëntor 1959 – 23 shkurt 1961
Paraprirë ngaFelipe Pazos
Pasuar ngaRaúl Cepero Bonilla
Të dhëna vetjake
U lind më
Ernesto Guevara

(1928-06-14)14 qershor 1928[1]
Rosario, Santa Fe, Argjentinë
Vdiq mëGabim: Nevojitet datë e vlefshme vdekjeje (data e parë): data, muaji, viti
La Higuera, Santa Cruz, Bolivi
Shkaku i vdekjesEkzekutimi me pushkatim
Vendi i prehjesChe Guevara Mausoleum, Santa Clara, Kubë
Kombësia
  • Argjentina
  • Kubë
Partia politikeLëvizja e 26 korrikut (1955–1962)
Partia e Bashkuar e Revolucionit Socialist Kuban (1962–1965)
Bashkëshortja/et
​
​
(m. 1955; div. 1959)​

​
(m. 1959)​
Fëmijët5, përfshirë Aleida
ShkollimiUniversiteti i Buenos Aires
Profesioni
I njohur përGuevarizmi
Nënshkrimi
Nofka/t
  • Che
  • Fuser
Shërbimi ushtarak
AleancaRepublika e Kubës[2]
Dega/shërbimiForcat e Armatosura Revolucionare Kubane
Ushtria Çlirimtare Kombëtare e Bolivisë
Vite shërbimi1955–1967
NjësiaLëvizja e 26 korrikut
KomandaOficer komandues i Forcave të Armatosura Revolucionare Kubane
Beteja/luftra

Si një student i ri i mjekësisë, Guevara udhëtoi në të gjithë Amerikën e Jugut dhe u radikalizua nga varfëria, uria dhe sëmundjet që ai dëshmoi.[4][5] Dëshira e tij në rritje për të ndihmuar në përmbysjen e asaj që ai e shihte si shfrytëzim kapitalist i Amerikës Latine nga Shtetet e Bashkuara nxiti përfshirjen e tij në reformat sociale të Guatemalës nën Presidentin Jacobo Árbenz, përmbysja përfundimtare e të cilit me ndihmën e CIA-s me urdhër të United Fruit Company forcoi ideologjinë politike të Guevarës. Më vonë në Mexico City, Guevara u takua me Raúl dhe Fidel Castro, iu bashkua lëvizjes së tyre të 26 Korrikut dhe lundroi për në Kubë në bordin e jahtit Granma me synimin për të rrëzuar diktatorin e mbështetur nga SHBA Fulgencio Batista.[6] Guevara shpejt u bë i njohur mes kryengritësve, u gradua në komandën e dytë dhe luajti një rol kryesor në fushatën guerile dyvjeçare që rrëzoi regjimin e Batista.[7]

Pas Revolucionit Kuban, Guevara luajti një rol kyç në qeverinë e re. Këto përfshinin shqyrtimin e apeleve dhe skuadrave të pushkatimit për ata që u dënuan si kriminelë lufte gjatë tribunaleve revolucionare,[8] duke iniciuar reformën agrare të tokës si Ministër i Industrive, duke ndihmuar në udhëheqjen e një fushate të suksesshme mbarëkombëtare të shkrim-leximit, duke shërbyer si President i Bankës Kombëtare dhe si drejtor udhëzues për forcat e armatosura të Kubës dhe duke përshkuar globin si diplomat në emër të socializmit kuban. Pozicione të tilla gjithashtu e lejuan atë të luante një rol qendror në trajnimin e forcave të milicisë që zmbrapsën Pushtimin e Gjirit të Derrave,[9] dhe sjelljen e raketave balistike të armatosura me armë bërthamore sovjetike në Kubë, e cila i parapriu Krizës së Raketave Kubane të vitit 1962.[10] Për më tepër, Guevara ishte një shkrimtar dhe ditarist i frytshëm, duke kompozuar një manual të rëndësishëm të luftës guerile, së bashku me një kujtim më të shitur për udhëtimin e tij rinor me motor kontinental. Përvojat e tij dhe studimi i marksizëm-leninizmit e shtynë atë të pohonte se moszhvillimi dhe varësia e Botës së Tretë ishte një rezultat i brendshëm i imperializmit, neokolonializmit dhe kapitalizmit monopol, me të vetmet zgjidhje që ishin ndërkombëtarizmi proletar dhe revolucioni botëror.[11][12] Guevara u largua nga Kuba në vitin 1965 për të nxitur revolucione kontinentale në të gjithë Afrikën dhe Amerikën e Jugut,[13] fillimisht pa sukses në Kongo-Kinshasa dhe më vonë në Bolivi, ku ai u kap nga forcat boliviane të ndihmuara nga CIA dhe u ekzekutua shkurtimisht.

Guevara mbetet një figurë historike e nderuar dhe e fyer, e polarizuar në imagjinatën kolektive në një mori biografish, kujtimesh, ese, dokumentarë, këngë dhe filma. Si rezultat i martirizimit të tij të perceptuar, thirrjeve poetike për luftën klasore dhe dëshirës për të krijuar ndërgjegjen e një "njeriu të ri" të nxitur nga stimujt moralë dhe jo materialë,[14] Guevara ka evoluar në një ikonë thelbësore të lëvizjeve të ndryshme majtiste. Në të kundërt, kritikët e tij në të djathtën politike e akuzojnë atë për promovimin e autoritarizmit dhe miratimin e dhunës kundër kundërshtarëve të tij politikë. Pavarësisht mosmarrëveshjeve për trashëgiminë e tij, Time e quajti atë një nga 100 njerëzit më me ndikim të shekullit të 20-të,[15] ndërsa një fotografi e Alberto Korda e tij, e titulluar Guerrillero Heroico, u citua nga Maryland Institute College of Art si "më i famshëm fotografi në botë”.[16]

Jeta e hershme

Redakto
 
Një adoleshent Ernesto (majtas) me prindërit dhe vëllezërit e motrat e tij, c. 1944, ulur pranë tij nga e majta në të djathtë: Celia (nëna), Celia (motra), Roberto, Juan Martín, Ernesto (babai) dhe Ana María

Ernesto Guevara ishte fëmija i Ernesto Guevara Lynch and Celia de la Serna y Llosa, lindur më 14 qershor të vitit 1928[1] në Rosario të Argjentinës. Edhe pse emri ligjor në certifikatën e tij të lindjes ishte "Ernesto Guevara", emri i tij ndonjëherë shfaqet me "de la Serna" dhe/ose "Lynch" që e shoqërojnë atë.[17] Ai ishte më i madhi nga pesë fëmijët në një familje argjentinase të klasës së lartë me emigrantë spanjollë të para-pavarësisë (Baske, Kantabriane) dhe me prejardhje irlandeze.[18][19] Dy nga paraardhësit e shquar të Guevarës në shekullin e 18-të përfshinin Luis María Peralta, një pronar tokash i shquar spanjoll në Kaliforninë koloniale, dhe Patrick Lynch, i cili emigroi nga Irlanda në Guvernatorin e Río de la Plata.[20][21] Duke iu referuar natyrës "të shqetësuar" të Çe-së, babai i tij deklaroi "gjëja e parë që duhet vënë re është se në venat e djalit tim rridhte gjaku i rebelëve irlandezë".[22] Çe Guevara e donte Irlandën, sipas aktores irlandeze Maureen O'Hara, "Çe do të fliste për Irlandën dhe gjithë luftën guerile që kishte ndodhur atje. Ai dinte çdo betejë në Irlandë dhe të gjithë historinë e saj" dhe i tha asaj se gjithçka ai dinte për Irlandën, ai mësoi në gjurin e gjyshes së tij.[23]

Që herët në jetë, Ernestito (siç quhej atëherë) zhvilloi një "afinitet për të varfërit".[24] I rritur në një familje me prirje majtiste, Guevara u njoh me një spektër të gjerë perspektivash politike edhe si djalë.[25] Babai i tij, një mbështetës i vendosur i republikanëve nga Lufta Civile Spanjolle, do të priste veteranët nga konflikti në shtëpinë e Guevara.[26] Si i ri, ai mendoi shkurtimisht një karrierë të shitjes së insekticideve dhe ngriti një laborator në garazhin e familjes së tij për të eksperimentuar me përzierjet efektive të talkut dhe gamaksenit nën emrin e markës Vendaval, por u detyrua të braktiste përpjekjet e tij pasi pësoi një reaksion të rëndë astmatik ndaj kimikateve.[27]

Pavarësisht periudhave të shumta të astmës akute që do ta preknin gjatë gjithë jetës së tij, ai shkëlqeu si atlet, duke shijuar notin, futbollin, golfin dhe qitjen, duke u bërë gjithashtu një çiklist "i palodhur".[28][29] Ai ishte një lojtar i zjarrtë i rugby union, dhe luajti në fly-half për Club Universitario de Buenos Aires.[30] Loja e tij në rugby i dha atij pseudonimin "Fuser" - një tkurrje e El Furibundo (i furishëm) dhe mbiemrit të nënës së tij, de la Serna - për stilin e tij agresiv të lojës.[31]

Veprimtaria e hershme politike

Redakto

Veprimtaria në Guatemala

Redakto

Më 17 qershor të vitit 1953 në Guatemalë fillon agresioni kundër qeverisë së Arbenz-ës, organizuar nga CIA dhe nga Departamenti i Shtetit të SHBA-së të cilët kishin stërvitur mercenarë për të mbrojtur kontinentin e Amerikës Latine nga “Rreziku Komunist”.Che Guevara përpiqet të organizojë rezistencën në qytet, por kjo tentativë nuk funksionon dhe kur trupat mercenare futen në kryeqytet, Guevara detyrohet të hyjë në ambasadën e Argjentina-së (nga ku më pas largohet për në Meksikë), e cila e regjistron si “element komunist”

Udhëtimi në Amerikën Latine

Redakto

Kur ishte akoma i ri, Guevara kaloi shumë kohë duke udhëtuar në Amerikën Latine. Në vitin 1951 një shok i tij, Alberto Granado i kërkoi Guevarës që të merrte një vit pushim nga shkolla për të ndërrmarrë një udhëtim përgjatë Amerikës Latine. Kështu, në vitin 1939 Guevara dhe Alberto nisen nga Alta Gracia me një motor Norton 500cc (motorit ia vunë emrin: "E Fuqishmja II"). Guevara e përshkroi këtë udhëtim në librin "Latinoamericana" (Notas de viaje), nga i cili në vitin 2004 prodhuan filmin e titulluar “Ditari i motoçikletës”.

Pasi pa varfërinë masive të Amerikës Latine dhe i shtyrë edhe nga idetë marksiste nxori si përfundim se revolucioni ishte e vetmja mënyrë për të zgjidhur pabarazinë shoqërore dhe ekonomike të vendeve të Amerikës Latine. Udhëtimet e tij përgjatë Amerikës Latine e bindën se Amerika Jugore ishte një kontinent me kombe të ndryshme, por me të njëjtin grup etnik. Filloi të imagjinonte mundësinë e një Amerike Latine të bashkuar dhe pa kufij, e lidhur nga e njëjta kulturë.

Revolucioni kuban

Redakto
 
Çe duke pirë një llull në bazën e tij guerile në Malet Escambray

Guevara mbërrin në Meksikë, atje njihet me një grup revolucionar Kubanë të larguar nga Kuba, që përfshinte edhe Raul Kastron. Pasi lirohet nga burgu, Fidel Kastro largohet nga Kuba për t'u vendosur në Meksiko Siti (Meksico City) . Atje i vëllai e prezanton me Guevarën. Pas këtij takimi Guevara hyn në “Lëvizjen e 26 korrikut” e cila kishte si synim përmbysjen e diktatorit Kuban Fulgencio Batista.

Fillimisht ishte vendosur që Guevara do të ishte vetëm mjeku i grupit. Më 25 nëntor të vitit 1956 anija Granma niset nga Tuxpan (Provincë e Meksikës) me synim mbërritjen në Kubë. Guevara ishte i vetmi jo Kuban në bordin e anijes. Më 2 dhjetor zbarkojnë në La Playa de las Coloradas. Pas pak u sulmuan nga forcat ushtarake të Batista-s. Më pas u vendosën në malet e Sierra Maesta për të filluar luftën guerilje kundër regjimit. Guevara u bë një udhëheqës i grupit të rebeleve, një Komandant (major), i respektuar nga shokët për trimërinë e tij, por edhe për egërsinë e tij. Qe shkaktar i vrasjes së shumë dezertorëve dhe njerëzve të tjerë që akuzoheshin se ishin informatorë ose spiunë.

Në ditët e fundit të dhjetorit të vitit 1958 drejtoi sulmin me kolonën e tij “Skuadra vetëvrasëse” (një repart që zgjidhte misionet më të vështira të ushtrisë revolucionare) në Santa Clara. Ishte një nga betejat më vendimtare të revolucionit. Më 28 dhjetor Che Guevara mbërrin në Santa Clara, atje vendos një komando provizore në Universitetin e qytetit dhe më pas ndjek shinat e trenit për të gjetur një pikë strategjike. Guevara e di se në këtë linjë do të udhëtojë një kolonë e ushtrisë së Batista-s me një tren me 18 vagona ; në tren do të jenë 406 ushtarë dhe oficerë me shumë armatime dhe municione. Është ora 3 e drekës. Treni i ushtrisë udhëton pa e ditur se Komandanti kishte rrëzuar një pemë në shinat e trenit. Treni rrëzohet dhe pastaj dëgjohet një shpërthim bombe dhe më pas mbulohet me zjarr dhe tym. Santa Clara e kujton këtë betejë. Vagonat e rrëzuar janë akoma në të njëjtin pozicion ku ishin atë ditë dhe dëshmojnë fitoren. Në një shesh të madh, ngjitur me muzeun kushtuar Che-së, ngrihet një statujë bronzi e Che Guevarës, që asnjë të mos e harrojë. Më 2 janar të vitit 1959 kolona e Che Guevarës futet në kryeqytetin e Kubës, në Havana. Më pas zhvendoset në fortesën ushtarake "La Cabaña". Pikërisht këtu organizon një sistem të 'gjyqeve' që zgjasnin vetëm disa orë, me veten e tij si gjyqtar i vetëm. Këto gjyqe gjithmonë përfundonin me rreshtimin e funksionarëve të nivelit të ulët të regjimit të Batistës dhe pushkatimin e tyre.

Karriera politike në Kubë

Redakto

Pushtimi i Gjirit të Derrave dhe Kriza e Raketave

Redakto

Më 7 shkurt të 1959-s, qeveria e re i jep Guevarës titullin “Qytetar Kuban”. Më pas divorcohet nga Hilda Gadea, me të cilën në fakt ishin ndarë para se të nisej me anijen Granma. Më pas martohet me Aleida March, një Kubane që ishte pjesëtare në “Lëvizjen e 26 korrikut” (me të cilën do të ketë tre fëmijë : Aleidita, Camilo, Celia ). Ernesto Che Guevara bëhet ministër i Industrisë. Në këtë pozitë dha ndihmesë për të kontribuar në modelimin e socializmit kuban. Në librin e tij Mbi gueriljen, Guevara mbështet modelin Kuban të revolucionit, të filluar nga një grup i vogël guerilas, pa pasur nevojën e organizimeve të mëdha të cilat do të mbështetnin rebelimet e armatosura (kjo strategji e Guevarës do të dështonte më pas në Bolivi). Në teorinë e tij (El socialismo y el hombre en Cuba) mbështet nevojën e krijimit të “njeriut të ri” (hombre nuevo) bashkë me shtetin socialist.

 
Guevara (majtas) dhe Fidel Castro, fotografuar nga Alberto Korda në vitin 1961

Gjatë sulmit të Gjirit të Derrave (1961), Guevara nuk mori pjesë në luftime, sepse Kastro e kishte vendosur në një komandë më në perëndim të Kubës, në Pinar del Rio, nga ku Guevara zmbrapsi një tentativë pushtimi (ishte një operacion diversiv, i krijuar për të tërhequr vëmendjen kubanëve nga vendi i vërtetë i sulmit, që ishte Gjiri i Derrave. Guevara luajti një rol shumë të rëndësishëm gjatë vendosjes në Kubë të raketave bërthamore sovjetike. Gjatë një interviste të dhënë një gazete socialiste angleze, Guevara deklaroi se raketat bërthamore po të ishin nën kontrollin e kubanëve do të ishin hedhur me kohë në qytetet më të mëdha të SHBA-së.

Guevara gjatë punës si ministër i industrisë pati disa disfata dhe reformat e tij nuk dhanë asnjë rezultat për zhvillim dhe modernizim të ekonomisë kubane, kryesisht atë bujqësore. Pasi Fidel Kastro mori pushtetin dhe mblodhi njerëzit e tij më të afërt, kur filloi të ndajë detyrat pyeti se cili nga të pranishmit është ekonomist. Guevara ngriti dorën dhe që nga ai moment Guevara u bë ministër i industrisë. Pas disa vitesh si ministër, (pas shumë disfatave), miqtë e tij më të afërt e pyetën se përse ngriti dorën. Guevara u përgjigjet “Unë kujtova se Kastro pyeti se cili nga ju është Komunist”.

Largimi nga Kuba

Redakto
 
Guevara në fjalimin e tij të mbajtur në OKB-1964

Në dhjetor 1964 Guevara shkon në New York si shef i delegacionit kuban dhe mbajti një fjalim në Këshillin e OKB-së. Me këtë rast doli në një emision informativ (Face the Nation i stacionit televiziv CBS). Më 7 dhjetor shkoi në Paris, mbas tre muajsh shkoi në Republikën Popullore Kineze, Egjipt, Algjeri, Ghana, Guinea, Mali, Tanzania. Në mars të vitit 1960 viziton Shqipërinë.

Guevara pasi vuri re se ishte më i aftë për një rol si revolucionar, sesa për detyra ministrore, dhe me aprovimin e Fidel Kastros, vendosi që të largohet nga Kuba për në Kongo dhe Bolivi ku nga niveli i lartë i varfërisë mundësonte krijimin e revolucioneve.

Në Kongo

Redakto

Gjatë një takimi që zgjati gjithë natën midis 14 dhe 15 marsit të 1965, Guevara dhe Kastro ranë dakort që ky i pari (Che-ja) të drejtonte operacionin e parë ushtarak në Afrikë. Nga disa burime vërtetohet se ka qenë Kastro që ka këmbëngulur që Che-ja ta pranonte këtë mision. Më pas Guevara largohet për në Kongon belge (sot Republika Demokratike e Kongos). Gjatë misioneve Afrikane Guevara u ndihmua nga kryeguerilasi Laurent-Desire Kabila. Guevara e konsideron Kabilën si të panevojshëm, duke shkruajtur për të “Asgjë nuk më bind se ai është personi i duhur në këtë çast”. Guevara u mësonte taktikat guerilje forcave kongoleze. Plani i tij ishte që të shfrytëzonte zonën e çliruar në perëndim të liqenit Tanganika për stërvitjen e kongolezëve. Guevara ishte 37 vjeç dhe nuk kishte përvojë rreth ushtrisë formale, megjithëse kishte përvojën e fituar gjatë revolucionit kuban, mbi të gjitha nga fitorja e betejës së Santa Clara-s. Astma e tij nuk e kishte lejuar që të bënte shërbimin ushtarak në Argjentinë.

Mercenarë afrikanë dhe britanikë punuan me ushtrinë kongoleze për të penguar planet e Guevarës. Ata qenë në gjendje të ndiqnin komunikimet e reparteve të drejtuar nga Guevara. Paaftësia, dhe luftërat e ndryshme që bëheshin midis grupeve të kongolezëve me njëri-tjetrin ishin arsyet e dështimit të revolucionit. Mbas shtatë muajsh, i sëmurë, i munduar nga astma, Guevara detyrohet të largohet nga Kongo bashkë me kubanët që kishin mbetur akoma gjallë. Në fillim Guevara donte që të çonte në Kubë vetëm të plagosurit, duke qëndruar i vetëm në Kongo, por miqtë e tij e bindën që të largohet me ta.

Guevara nuk donte që të kthehej si humbës në Kubë dhe kaloi shtatë muajt duke jetuar si klandestin në Dar es Salaam dhe Pragë. Gjatë kësaj periudhe shkroi kujtimet e tij lidhur me përvojën e vet në Kongo dhe më pas filloi të shkruante dy libra, një filozofik (Apuntes Filosóficos) dhe një rreth ekonomisë (Notas Económicas). Pas katër muajve, Kastro i kërkoi Guevarës që të rikthehet në Kubë, por Guevara pranoi që të kthehet vetëm për disa muaj, sa për t’u bërë gati për misionet e reja revolucionare në Amerikën-Latine dhe prania e tij në ishull (Kubë) duhej të mbetej tepër e fshehtë.

Në Bolivi

Redakto

Pasi rikthehet në Kubë, Guevara filloi planet për të sjellë revolucionin komunist në Bolivi. Më 3 nëntor të 1966, Guevara niset për në Bolivi me një pasaportë Uruguajane me emër Mena González, profesioni tregtar. Grupi i tij përbëhej nga 50 persona, 17 prej të cilëve ishin kubanezë, ishte i pajisur shumë mirë dhe si fillim patën disa suksese kundër forcave boliviane. Guevara në planin e tij për të nxitur revolucionin komunist në Bolivi bazohej në supozime që dolën më pas të gabuara. Guevara mendonte se do të luftonte vetëm kundër ushtrisë vendase, të pastërvitur dhe jo të armatosur mirë. Përkundrazi sapo qeveria e SHBA-së mori vesh për praninë e tij në Bolivi, dërgoi punonjës të CIA-s për të ndihmuar dhe organizuar kundër-revolucionin. Ushtria boliviane u stërvit nga këshilltarë të forcave speciale të US Army, përfshirë edhe një batalion Rangers ekspertë për luftimet në xhungël. Menduan se partia komuniste e Bolivisë do e ndihmonte Guevarën, por nuk e ndihmuan aspak, edhe pse disa anëtarë të partisë morën pjesë si guerilas. Guevara priste që të mbante kontakte me radio me Kubën por kjo gjë nuk ndodhi. Përkundrazi, transmetuesi me valë të shkurtra që i dhanë, doli me defekt, duke mos lejuar komunikimin me Kubën.

Kapja dhe ekzekutimi

Redakto

Forcat boliviane lokalizuan vendndodhjen e Che-së pas ndihmës që dha një dezertor. Më 8 tetor Guevara u kap në La Higuera. U kap pasi u plagos në njërën këmbë dhe pasi arma e tij u dëmtua nga një plumb. Presidenti i Bolivisë, Rene Barrientos, sapo mori vesh për kapjen e Che Guevarës dha urdhër që të pushkatohet menjëherë. Ekzekutuesi ishte Mario Teran, një komandant skuadre, të cilit banda e Guevarës i kishte vrarë tre ushtarë të skuadrës së tij.

 
Shkolla në LA HIGUERA ku u ekzekutua Che Guevara, në orën 13:10 të 9 tetorit 1967

Versioni zyrtar është se Guevara mori disa goditje në këmbë për të mos ia prishur fytyrën që mundësonte identifikimin e kufomës. Si goditje finale, e goditën në gjoks. Vdes në një shkollë të braktisur në La higuera, në orën 13:10 të 9 tetorit 1967. Më pas trupi i tij u vendos në një helikopter dhe u çua në Vallegrande, ku edhe iu tregua shtypit. Nga fotografitë e marra filluan të krijoheshin legjenda rreth Che-së, si ajo e San Ernesto de La Higuera apo ajo e El Cristo de Vallegrande. Më 15 nëntor Kastro pranoi vdekjen e Che Guevarës dhe shpalli tre ditë zie kombëtare. Në vitin 1997 në Vallegrande u identifikuan eshtrat e kufomës së Che Guevares falë analizave të ADN-së dhe ato i rikthyen në Kubë. Më 17 nëntor të 1997 mbetjet e tij u rivarrosën me të gjitha nderimet ushtarake në një mauzoleum të krijuar për të në Santa Clara, ku tridhjetë vjet më parë pati fituar atë betejë që u quajt si beteja vendimtare e revolucionit kuban.

Monumenti i Che-së përbëhet nga një statujë që shkruan “Hasta la victoria siempre” (Deri në fitoren përgjithmonë) dhe nga një lapidar ku shkruhet urdhri i famshëm me të cilin, më 21 gusht të [[1959],] Fidel Kastro i ngarkoi detyrën në kolonën 8. (orig. "Se asigna al comandante Ernesto Guevara la misión de conducir desde la Sierra Maestra hasta la provincias de Las Villas una Columna rebelde y operar en dicho teritorio de acuerdo con el plan estratégico del Ejército rebelde").

Citate

Redakto
“Urrejtja si element qendror i luftës tonë! Urrejtja që është e papajtueshme ... urrejtja kaq e dhunshme sa që vë në lëvizje një qenie njerëzore përtej kufizimeve të saj natyrore, duke e bërë atë të dhunshme dhe një makinë vrasëse gjakftohtë ... Ne refuzojnë çdo qasje paqësore. Dhuna është e pashmangshme. Për të krijuar socializmin duhet të rrjedhin lumenj gjaku! Armiku imperialist duhet të ndjehet si një kafshë që gjuhet kudo që ai shkon. Kështu ne do ta shkatërrojmë atë! Këto hiena duhen asgjësuar. Ne duhet të mbajmë urrejtjen tonë gjallë dhe të vazhdueshme!”
— Nga fjalimi i Ernesto "Che" Guevarës në Konferencën Trekontinentale në Havana, Kubë, prill 1966.


“(...) Unë e dija tashmë. ...Unë do të jem me popullin, ... duke ulëritur si një shpirtkapur, unë do të sulmoj barrikadat dhe llogoret, do të laj armën time me gjak dhe, i çmendur, me tërbim, do të pres fytin e çdo armiku që bie në duart e mia. ... Ndjej flegrat e hundës të më zgjerohen nga nuhatja e aromës së barutit të djegur dhe gjakut të armikut të vdekur; ndjej trupin tim të përkulur, gati për të luftuar, dhe përgatis qenien time sikur të ishte një vend i shenjtë në mënyrë që në të edhe rënkimi shtazarak i proletariatit fitimtar të mund të rezonojë me vibracionet dhe shpresat e reja.[32]”
— Ernesto Guevara, "Shënime udhëtimi" 1951-1952.


“Ia vlen të luftosh vetëm për ato gjëra, pa të cilat nuk ia vlen të jetosh”
— Che Guevara

.

Referime

Redakto
  1. ^ a b c Data e lindjes në certifikatën e tij të lindjes ishte 14 qershor 1928, edhe pse një burim i tretë (Julia Constenla, e cituar nga Jon Lee Anderson) pohon që ai u lind, në të vërtetë, më 14 maj të atij viti. (Constenla pretendon që një astrolog i paidentifikuar kishte thënë se e ëma e tij, Celia de la Serna, ishte tashmë shtatzënë, kur ajo dhe Ernesto Guevara Lynch u martuan dhe datëlindja e birit të tyre u falsifikua një muaj më mbrapa nga data origjinale, për të shmangur skandale). Burimi: Anderson, Jon Lee. Ce Guevara: A Revolutionary Life, New York: 1997, Grove Press, faqet 3 dhe 769.
  2. ^ Partido Unido de la Revolución Socialista de Cuba, a.k.a. PURSC.
  3. ^ von Tunzelmann, Alex (13 shtator 2012) [2011]. Red Heat: Conspiracy, Murder and the Cold War in the Caribbean (në anglisht). London: Simon and Schuster. fq. lxxxi. ISBN 9781471114779. Marrë më 14 maj 2023. The Cubans were amused by Guevara's characteristically Argentine speech, peppered with the word 'che' [...]. Guevara used it to everyone. The Cubans called him 'el Che'. It stuck
  4. ^ On Revolutionary Medicine Speech by Che Guevara to the Cuban Militia on 19 August 1960. "Because of the circumstances in which I traveled, first as a student and later as a doctor, I came into close contact with poverty, hunger and disease; with the inability to treat a child because of lack of money; with the stupefaction provoked by the continual hunger and punishment, to the point that a father can accept the loss of a son as an unimportant accident, as occurs often in the downtrodden classes of our American homeland. And I began to realize at that time that there were things that were almost as important to me as becoming famous or making a significant contribution to medical science: I wanted to help those people."
  5. ^ Anderson 1997, pp. 90-91.
  6. ^ Beaubien, NPR Audio Report, 2009, 00:09–00:13.
  7. ^ "Castro's Brain", 1960.
  8. ^ Taibo 1999, p. 267.
  9. ^ Kellner 1989, pp. 69–70.
  10. ^ Anderson 1997, pp. 526–530.
  11. ^ "On Development" Speech delivered by Che Guevara at the plenary session of the United Nations Conference on Trade and Development in Geneva, Switzerland on 25 March 1964. "The inflow of capital from the developed countries is the prerequisite for the establishment of economic dependence. This inflow takes various forms: loans granted on onerous terms; investments that place a given country in the power of the investors; almost total technological subordination of the dependent country to the developed country; control of a country's foreign trade by the big international monopolies; and in extreme cases, the use of force as an economic weapon in support of the other forms of exploitation."
  12. ^ At the Afro-Asian Conference in Algeria A speech by Che Guevara to the Second Economic Seminar of Afro-Asian Solidarity in Algiers, Algeria on 24 February 1965."The struggle against imperialism, for liberation from colonial or neocolonial shackles, which is being carried out by means of political weapons, arms, or a combination of the two, is not separate from the struggle against backwardness and poverty. Both are stages on the same road leading toward the creation of a new society of justice and plenty. ... Ever since monopoly capital took over the world, it has kept the greater part of humanity in poverty, dividing all the profits among the group of the most powerful countries. The standard of living in those countries is based on the extreme poverty of our countries. To raise the living standards of the underdeveloped nations, therefore, we must fight against imperialism. ... The practice of proletarian internationalism is not only a duty for the peoples struggling for a better future, it is also an inescapable necessity."
  13. ^ Guevara po koordinohej me lëvizjet çlirimtare afrikane në mërgim si MPLA në Angola dhe MNR në Kongo-Brazzaville, ndërsa deklaronte se Afrika përfaqësonte një nga "fushat më të rëndësishme të luftës kundër të gjitha formave të shfrytëzimit që ekzistojnë në botë". Guevara më pas parashikoi krijimin e një aleance me liderët afrikanë si Ahmed Ben Bella në Algjeri, Sékou Touré në Guine, Kwame Nkrumah në Gana, Julius Nyerere në Tanzani dhe Gamal Abdel Nasser në Egjipt, për të nxitur një dimension global të revolucionit të tij kontinental që pasoi në Amerika Latine. Shiko Anderson 1997, pp. 576, 584.
  14. ^ Footnote for Socialism and man in Cuba (1965): "Che argued that the full liberation of humankind is reached when work becomes a social duty carried out with complete satisfaction and sustained by a value system that contributes to the realization of conscious action in performing tasks. This could only be achieved by systematic education, acquired by passing through various stages in which collective action is increased. Che recognized that this to be difficult and time-consuming. In his desire to speed up this process, however, he developed methods of mobilizing people, bringing together their collective and individual interests. Among the most significant of these instruments were moral and material incentives, while deepening consciousness as a way of developing toward socialism. See Che's speeches: Homage to Emulation Prize Winners (1962) and A New Attitude to Work (1964)."
  15. ^ Dorfman 1999.
  16. ^ Maryland Institute of Art, referenced at BBC News 26 May 2001.
  17. ^ Në spanjisht, një person mund të mbajë mbiemrin e babait të tij ose të saj, si dhe atë të nënës së tij ose të saj, megjithëse në atë renditje. Disa njerëz i mbajnë të dyja, të tjerët vetëm atë të babait të tyre. Në rastin e Guevarës, shumë njerëz me origjinë irlandeze do të shtojnë "Lynch" për të theksuar marrëdhëniet e tij irlandeze. Të tjerë do të shtojnë "de la Serna" për të respektuar nënën e Guevarës.
  18. ^ Guevara Lynch 2007, pp. i. "The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin."
  19. ^ "The Origins of Guevara's Name"". Arkivuar nga origjinali më 28 qershor 2016. Marrë më 13 tetor 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Online Archive of California: Pinedo Family Papers from the Santa Clara University Library, 2015
  21. ^ Mercury News Fundraiser for Friends of Peralta Hacienda Historical Park by Angela Woodall, Oakland Tribune, 23 nëntor 2010
  22. ^ Lavretsky 1976.
  23. ^ O'Hara, Maureen; Nicoletti, John (2005). 'Tis Herself: An Autobiography. Simon and Schuster. fq. 209. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ Kellner 1989, p. 23.
  25. ^ Argentina: Che's Red Mother Time Magazine, 14 korrik 1961.
  26. ^ Anderson 1997, pp. 22–23.
  27. ^ Guevara Lynch, Ernesto. Young Che: Memories of Che Guevara by His Father. Publication Date 14 September 2011, Vintage
  28. ^ Sandison 1996, p. 8.
  29. ^ Kellner 1989, p. 24.
  30. ^ Cain, Nick & Growden, Greg. "Chapter 21: Ten Peculiar Facts about Rugby" in Rugby Union for Dummies (2nd ed.), John Wiley and Sons; ISBN 978-0470035375, p. 293.
  31. ^ Anderson 1997, p. 28.
  32. ^ [1][lidhje e vdekur] Viktimat e harruara të Che Guevarës, Maria C. Werlau, Free Society Project Inc., Washington, D.C., 2011

Punimet e referuara

Redakto

Lidhje të jashtme

Redakto

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ernesto_Çe_Gevara&oldid=2652792"