Wikipedia

Milena Hübschmannová

Gjuhëtare çeke dhe studiuese e kulturës rome

Milena Hübschmannová (1933-2005) ishte profesoreshë çeke e studimeve rome në Universitetin Charles të Pragës. Ajo ishte një nga ekspertet kryesore të shoqërisë dhe kulturës rome, si dhe gjuhës rome. Ajo themeloi programin e studimit akademik për romët në Universitetin Charles dhe kundërshtoi në mënyrë aktive asimilimin e tyre në kulturën e madhe. Ajo shkroi një fjalor rome-çekisht dhe çekisht-romanisht dhe mblodhi shumë nga tregimet e romëve, duke i përkthyer ato për pasardhësit. Programi që ajo themeloi ishte programi i parë në mbarë botën që ofronte një program diplome për studentët në Studime Rome.

Milena Hübschmannová
Lindi(10-06-1933)1933 qershor 10 invalid day
Pragë, Çekosllovakia
Vdiq8 shtator 2005 (72 vjeçe)
Kameeldrift, Gauteng Province, Afrika e Jugut
KombësiaÇeke
ProfesioniAkademike
Njohur përStudime zhvilluese të romëve, gjuhës së tyre, dhe kulturës.

Jeta e hershme

Redakto

Milena Hübschmannová lindi më 10 korrik 1933 në Pragë, Çekosllovaki.[1] Në fëmijërinë e saj, prindërit e saj u burgosën nga Gestapo, gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ajo ndoqi gjimnazin anglez "H. Fasta", u diplomua në vitin 1951 dhe vazhdoi të ndiqte studimet e gjuhës në Universitetin Charles. Që nga fëmijëria, ajo kishte qenë e interesuar për kulturën e Indisë dhe mori mësime në gjuhën indiane gjatë viteve të shkollës së mesme në Institutin Oriental të Akademisë së Shkencave Çekosllovake. Kur ajo hyri në Departamentin e Filologjisë universitare, Hübschmannová u përqendrua në gjuhët indike, duke studiuar Bengalin, Hindin dhe Urdu. Në vitin 1953, kur qeveria komuniste e dërgoi atë për të marrë pjesë në një brigadë pune në Ostrava në Rajonin Moravio-Silezian të Republikës, Hübschmannová u takua me komunitetet rome për herë të parë. Ajo u befasua që e kuptonte gjuhën e tyre dhe kuptoi se ajo duhet të kishte rrënjë indiane. Në pamundësi për të udhëtuar në Indi, për shkak të kufizimeve të vendosura nga regjimi komunist, Hübschmannová ndryshoi fokusin e saj në studimin e gjuhës rome. Në atë kohë, kishte një shtysë të fortë për të detyruar romët në zonat me shumicë çeke të asimiloheshin në kulturën e shumicës, duke detyruar shumë komunitete të largoheshin nga rajoni, duke shkuar në Sllovaki. Kishte shumë pak kuptim për përkatësinë etnike, gjuhën, kulturën apo traditat e tyre. Hübschmannová punoi mes romëve për gati një vit duke mësuar sa më shumë që mundi, përpara se të kthehej në Pragë dhe të diplomohej nga Universiteti Charles në 1956.

Karriera

Redakto

Në të njëjtin vit, Hübschmannová filloi të punonte në Radion Çeke si redaktore dramatike dhe letrare, gjë që e lejoi atë të bënte udhëtime në terren dhe të regjistronte folklorin, përrallat dhe këngët popullore të komuniteteve rome. E armatosur me një magnetofon të rëndë, të vjetëruar, të cilin e mbante në një çantë të varur mbi supe, Hübschmannová endej fshatit dhe regjistroi një koleksion jashtëzakonisht të madh materialesh, duke grumbulluar mbi 500 kaseta. Ajo vazhdoi punën e saj në Indi, duke përkthyer disa poetë të rëndësishëm, duke përfshirë Mirza Ghalib dhe në vitin 1959, Hübschmannová bëri udhëtimin e saj të parë kërkimor në Indi. Gjatë kësaj periudhe, ajo u martua me drejtorin e radios, Josef Melč. Pas kthimit në Pragë, ajo përktheu poetë indianë për gati një dekadë dhe lindi vajzën e saj Tereza në 1963. Në vitin 1967[2] ajo punoi në Institutin Oriental duke filluar punën përgatitore për një studim të popullit rom, i cili u bë i mundur për shkak të lirimit gjatë Pranverës së Pragës.[3] Ajo ndihmoi në themelimin e Unionit të Ciganëve-Romë gjatë periudhës dhe botoi një revistë në gjuhën rome.[1] Nëpërmjet Unionit, Hübschmannová ndihmoi në ringjalljen e arsimit të hershëm shkollor duke përdorur gjuhën rome si gjuhë parësore derisa studentët të fitonin kompetencë në gjuhën çeke.[4] Por nga gushti i vitit 1968, ngjarjet kishin ndryshuar dhe puna e tyre u ndalua,[3] duke e bërë Hübschmannová të merrte punë në një çerdhe pranë qytetit të Rakúsy në një vendbanim rom.[2] Ajo u kthye në Indi për të studiuar në vitin 1969.[2]

Pas kthimit të saj në Çekosllovaki, Hübschmannová punoi në Akademinë e Shkencave Çekosllovake në Departamentin e Filozofisë dhe Sociologjisë deri në vitin 1974. [2] Ajo vazhdoi analizën e saj dhe mbledhjen e informacionit në Akademi, duke punuar me një ekip shumëdisiplinor për të zhvilluar jo vetëm studimin etnografik dhe gjuhësor të romëve, por për të përfshirë profilet demografike, historike dhe sociologjike të komunitetit.[3] Si gjuhëtar, Hübschmannová ishte i shqetësuar se gjuha e romëve po humbiste, pasi komunitetet u detyruan të flisnin çekisht, hungarisht ose sllovakisht në ndërveprimet e tyre të jetës së përditshme, megjithëse përdorimi i vazhdueshëm i dialekteve të gjuhës rome mbizotëronte kur flisnin. me romë të tjerë.[4] Veprat që u botuan nga grupi përfshinin literaturën e parë në gjuhën rome të botuar ndonjëherë në Çekosllovaki.[5] Në 1973, një tjetër goditje e qeverisë e detyroi Unionin të shpërbëhej [1] dhe të pezullonte botimin e ditarit të tyre; megjithatë, disa nga shkrimtarët, pasi ishin frymëzuar për të botuar të dhënat e tyre kulturore rome, vazhduan të botonin në vende të tjera. Midis 1974 dhe 1975, Hübschmannová punoi në Universitetin Charles në Fakultetin Pedagogjik, por kundërshtimi i saj ndaj politikave asimiluese të qeverisë ndaj romëve çoi në shkarkimin e saj. Ajo nuk kishte asnjë punë të përhershme ndërmjet viteve 1976 dhe 1982, duke punuar sipas nevojës për Shkollën e Gjuhëve të Pragës që mësonte gjuhën hindisht dhe rome. Shkolla e punësoi atë në mënyrë të përhershme në vitin 1982 dhe ajo qëndroi me ta deri në vitin 1991. [2] Në atë kohë, orët e mësimit të Hübschmannová në gjuhën rome ishin të vetmet lëndë formale që u ofroheshin romëve në gjuhën e tyre amtare. Kurset u ndoqën gjithashtu nga punonjës socialë jo-romë për të lehtësuar komunikimin e tyre me romët gjatë punës së tyre. [4] Në vitin 1989, me Revolucionin Kadife dhe rënien e komunizmit, kultura rome u lejua përsëri të lulëzonte dhe Hübschmannová ishte njëkohësisht një avokat për ruajtjen e trashëgimisë rome dhe një zë inkurajues për komunitetet rome.[1]

Hübschmannová punoi me Petr Uhl, Komisionerin në detyrë për të Drejtat e Njeriut, për të zhvilluar një proces që anëtarët individualë të komuniteteve rome të kërkojnë drejtësi. Ajo gjithashtu punoi me muzetë në Brno dhe Vjenë për të krijuar arkiva për materialet rome.[2] Në 1995, Hübschmannová përfundoi punën e saj të doktoraturës dhe iu dha grada candidarus scientarum me tezën e saj të Romistické studie I (Studime rome 1). Duke filluar nga viti 1996, ajo punoi me një konsorcium gjuhëtarësh në Centre des Études Tsiganes të Universitetit të Parisit Descartes dhe Institutit Pedagogjik Shtetëror në Bratislavë për të zhvilluar kurrikulat dhe për të trajnuar mësues që të mund të mësonin gjuhën rome dhe studime kulturore. Hübschmannová mori dy çmime kulturore nga Iniciativa Qytetare Rome në 1998 për përpjekjet e saj në promovimin e programeve të edukimit dhe ruajtjes së kulturës për komunitetet rome.[2] Duke vazhduar përpjekjet e saj botuese, Hübschmannová shkroi, bashkëautor ose redaktoi më shumë se 90 botime, përveç redaktimit të rreth 400 artikujve që u botuan në Romano Džaniben,[2] për të cilin ajo shërbeu si kryeredaktore.[6]

Vdekja dhe trashëgimia

Redakto

Hübschmannová vdiq në një aksident me makinë më 8 shtator 2005 pranë qytetit të Kameeldrift, Provinca Gauteng, Afrika e Jugut.[7] Një vit pas vdekjes së saj, Konferenca e 7-të Ndërkombëtare për Gjuhësinë Rome iu kushtua kujtimit të saj.[8] Vdekja e saj e papritur u ndje gjerësisht nga komuniteti rom, i cili kishte humbur një avokat si dhe dikë që ia kishte kushtuar karrierën e saj ruajtjes së trashëgimisë së tyre kulturore.[5] Një libër, i titulluar Milena Hübschmannová ve vzpomínkách (Milena Hübschmannová në Memorial) u botua në 2007, duke dhënë detaje biografike të jetës dhe karrierës së Hübschmannová. Romët nga e gjithë bota kontribuan në krijimin e saj, ashtu si vëllezërit e motrat, miqtë dhe kolegët e saj.[9]

Referime

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ a b c d Gross 2005.
  2. ^ a b c d e f g h Friedman 2005.
  3. ^ a b c Davidová 2006.
  4. ^ a b c Sadílková 2015.
  5. ^ a b Eder-Jordan 2016.
  6. ^ Jurková 2006.
  7. ^ Málek 2005.
  8. ^ Elšík 2006.
  9. ^ Ryvolová 2007.

Bibliografia

Redakto
  • Davidová, Eva (2006). "Medailon: Milena Hübschmannová (1933–2005)" [Medallion: Milena Hübschmannová] (PDF). Czech Sociological Review (në çekisht). Prague, Czech Republic: Institute of Sociology of the Academy of Sciences of the Czech Republic. 42 (1): 203–206. ISSN 0038-0288. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 janar 2017. Marrë më 3 janar 2017.
  • Eder-Jordan, Beate (2016). "Oral and Written Šukar Laviben of the Roma". përmbledhur nga Chamberlain, Daniel F.; Chamberlin, J. Edward (red.). Or Words to That Effect: Orality and the writing of literary history. Witting, Maria (Translator). Amsterdam, The Netherlands: John Benjamins Publishing Company. fq. 194–206. ISBN 978-90-272-6780-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Elšík, Viktor (13 shtator 2006). "Prominent Romani linguists and anthropologists will meet in Prague". ling.ff.cuni.cz. Prague, Czech Republic: Department of Linguistics and Finno-Ugric Studies, Charles University. Arkivuar nga origjinali më 4 janar 2017. Marrë më 4 janar 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Friedman, Victor A. (dhjetor 2005). "Obituaries Milena Hübschmannová". Romani Studies. Liverpool, England: Liverpool University Press. 15 (2): 175–179. ISSN 1528-0748. Marrë më 3 janar 2017. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (kërkohet abonim)
  • Grant, Anthony P. (shtator 1995). "Reviewed Work: Romsko-český, česko-romský kapesní slovník by Milena Hübschmannová, Hana Šebková, Anna Žigová". Language. Washington, D.C.: Linguistic Society of America. 71 (3): 642. doi:10.2307/416250. ISSN 0097-8507. JSTOR 416250. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Gross, Tom (18 shtator 2005). "Milena Hubschmannova". The Guardian. London, England. Arkivuar nga origjinali më 2 dhjetor 2016. Marrë më 3 janar 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Jurková, Zuzana (1 gusht 2006). "Teta všech Romů—Milena Hübschmannová" [Aunt to the Roma—Milena Hübschmannová]. Lide mesta (Urban People) (në çekisht). Prague, Czech Republic: Faculty of Humanities of Charles University. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 4 janar 2017.
  • Málek, Tomáš (9 shtator 2005). "Při nehodě v Africe zemřela romistka Hübschmannová" [Romani scholar Hübschmannová died in an accident in Africa] (në çekisht). Prague, Czech Republic: IDnes. Arkivuar nga origjinali më 3 janar 2017. Marrë më 3 janar 2017.
  • Marek, Jan (janar 2006). "Doc. PhDr. Milena Hübschmannová (1933-2005) z pohledu indologa a dlouholetého kolegy" [Dr. PhD. Milena Hübschmannová (1933-2005)—From the perspective of Indology and a longtime colleague] (PDF). Romano Džaniben (në çekisht). Prague, Czech Republic: Nadace Romano Džaniben. 13 (1): 89–99. ISSN 1210-8545. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 janar 2017. Marrë më 3 janar 2017.
  • Martínez Ramírez, Manuel (17 shtator 2005). "Milena Hübschmannová, filóloga, investigadora y escritora checa". El País (në spanjisht). Madrid, Spain. Arkivuar nga origjinali më 18 gusht 2014. Marrë më 4 janar 2017.
  • Ryvolová, Karolína (17 janar 2007). "Milena Hübschmannová ve vzpomínkách" [Milena Hübschmannová in Memorial]. iLiteratura (në çekisht). Prague, Czech Republic: Association for Literature. Arkivuar nga origjinali më 2 qershor 2013. Marrë më 4 janar 2017.
  • Sadílková, Helena (2015). "Romani teaching in the Czech Republic" (PDF). përmbledhur nga Thurner, Erika; Hussl, Elisabeth; Eder-Jordan, Beate (red.). Roma und Travellers. Identitäten im Wandel. Inssbruck, Austria: Innsbruck University Press. fq. 191–203. ISBN 978-3-902936-95-0. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 4 janar 2017. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Milena_Hübschmannová&oldid=2535563"