Nazar (hajmali)

Një nazar (nga arabishtja nazar‎, fjalë që rrjedh nga arabishtja, që do të thotë harresë, mbikqyrjes, vëmendje, dhe konceptet e tjera të lidhura) është një sy në formë hajmalie besohet për tu mbrojtur kundër syrit i keq. Edhe gjuha shqipe, Hindu-Urdu, Pasusisht, Bengalisht, Kurdisht, Persisht, Pengali dhe gjuhë të tjera kanë marrë hua këtë term.^[1] Në Turqi, ajo është e njohur me emrin Nazar bonxhugu (fjala fundit është një derivat i boncuk "thep", dhe është-huazuar nga arabishtja) dhe historikisht si Mavi boncuk ose Old Turkic, që të dy do të thotë "rruaza blu". ^[2] Në persisht dhe folklorit afgane, ajo quhet një Nazar çeshm (persisht) Ose nazar (persiane). ^[3] Në Indi dhe Pakistan, slogani Hindu-Urdu Chashm-e-Baddoor është përdorur për të ruajtur nga syri i keq.^[4] Në nënkontinentin Indian, shprehja "Nazar lag gai" është përdorur për të treguar se dikush është prekur nga syri i keq. ^[5]

Zakonisht besohet se syri i lig mund të merret nën maskën e një komplimenti, duke nënkuptuar lidhjen e tij me fuqinë shkatërruese të xhelozisë. Hajmali të tilla si Nazar përdoren në përputhje me thëniet e zakonshme të tilla si "një sy për një sy", ku një sy tjetër mund të përdoret për të mbrojtur marrësin e vështrimit malfik.^[6] Syri i keq bën që viktima e tij të mos bëhet e keqe ditën tjetër, përveç nëse recitohet një frazë mbrojtëse si "Me vullnetin e Zotit" ("MashAllah" në arabisht). ^[7] Në mesin e adhuruesve të Hinduizmit dhe Islamit në Azinë e Jugut, kur një nënë vëren se fëmija i saj është duke marë shumë komplimenta, është e zakonshme që ata të përpiqen të neutralizojnë efektet e syrit të keq (nazar utarna) duke "mbajtur fjongo të kuqe në njërën anë dhe duke e rrethuar kokën e fëmijës disa herë, pastaj duke djegur ftohjet ”.^[8]^[9]

Hajmali

Një nazar tipik është bërë nga qelqi i punuar me dorë që paraqet qarqe koncentrike ose forma lotësh në blu të errët, të bardhë, blu të lehta dhe të zezë, herë pas here me një skaj të verdhë / ari. ^[10]

Eshtë një pamje e zakonshme në Turqi, Shqipëri, Maqedoni Veriore, Bosnje dhe Hercegovinë, Bullgari, Greqi, Qipro, Siri, Liban, Izrael, Egjipt, Armenia, Iran, Afganistan, Pakistan, Irak, Algjeri, Azerbajxhan, Marok, Tunizi,^[11] dhe disa rajone të Xhorxhisë, ku nazari shpesh varet në shtëpi, zyra, makina, veshje për fëmijë, ose përfshihet në bizhuteri dhe zbukurime. ^[10] Ato janë një zgjedhje e njohur e suvenireve me turistët.

Rruaza e syrit

Rruaza të syrit

Thep turk (ndonjëherë quhet syri i keq) është rruaza qelqi e karakterizuar nga një fushë qelqi blu me një pikë blu ose të zezë, e mbivendosur në një qendër të bardhë ose të verdhë. Historikisht e vjetër, rruaza blu ka fituar rëndësi si një artikull i kulturës popullore në Turqinë Moderne. Rruaza ndoshta ka origjinën në Mesdhe dhe shoqërohet me zhvillimin e bërjes së qelqit. Dokumentet e shkruara dhe rruazat ekzistuese datojnë që në shekullin e 16-të para Krishtit. Rruaza qelqi u bënë dhe u përdorën gjerësisht në të gjithë botën antike: nga Mesopotamia deri në Egjipt, nga Kartagjena dhe Fenikia deri në Persi dhe gjatë gjithë periudhës Perandorake Romake .

Rreza e syrit është një lloj arti xhami i bazuar në syrin e keq në Turqi. Ky art ka ndryshuar shumë pak për mijëra vjet. Arti antik prej xhami mesdhetar 3000 vjeçar jeton në këto furrat e rruazave të syrit me çdo detaj të tij.

Rrënjët e shumë pak mjeshtrave të rruazave të syrit të këqij të xhamit që praktikojnë ende këtë traditë shkojnë përsëri tek artizanët arabë që u vendosën në Izmir dhe qytetet e saj gjatë rënies së Perandorisë Osmane deri në fund të shekullit të 19-të. Arti i xhamit që kishte humbur shkëlqimin e tij në Anadoll, i kombinuar me shenjën e syrit, ishte gjallëruar. Mjeshtrave të cilët praktikonin artet e tyre në Araphan dhe Kemeraltı rrethet e Izmirit u internuan për shkak të ndotjes nga tymi i furrës dhe rrezikut të zjarrit në lagjen e tyre.

Galeria

Skulpturë e frymëzuar nga Nazari në Hollandë.
Hurmat e syve të këqij Nazar.
Një nazar persian cheshm .
Një nazar boncuğu turk.
Nazar në derën e dhomës së spitalit të një fëmije të porsalindur në Turqi.

Shiko gjithashtu

Referime

Ronald T. Marchese (2005). The Fabric of Life: Cultural Transformations in Turkish Society. fq. 103–107. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Linqe te jashtme

Wikimedia Commons ka materiale multimediale në lidhje me: Nazar amulets

Referime

^ Khan, Abdul Jamil (2006). Urdu/Hindi: An Artificial Divide: African Heritage, Mesopotamian Roots, Indian Culture & British Colonialism (në anglisht). Algora Publishing. fq. 138. ISBN 9780875864389. Arabic verbs have generated an enormous number of words for Urdu/Hindi as well as Persian. ... The word nazar, meaning eye, or sight, is part of the cultural idiom -- <nazar lag jana>, meaning 'evil eye's effect,' and is used in the whole subcontinent.
^ There is uncertainty about the spelling. Moncuk, monçug, muncug, monsak, and similar variations have all been seen.
^ M. Moin: A Persian Dictionary, 3rd edition, p. 4752 (in Persian).
^ South Asian Cinema, Volume 1, Issue 1 (në anglisht). South Asian Cinema Foundation. 2001. fq. 61.
^ Mehmet Kaan Kaya, Arun D Singh, Harminder S Dua (22 maj 2009). "Nazar boncugu—blue glass Evil Eye bead". British Journal of Ophthalmology (në anglisht). 93 (707). Marrë më 13 maj 2019. The phrases "Nazar lag gai" (affected by the Evil Eye) and "Nazar utarna" (removing the effects of Evil Eye) are common in Hindu culture.{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
^ Dundes, Alan. (1992). The evil eye : a casebook ©1981. University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-13334-6. OCLC 863469680. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Giger, Joyce Newman (29 janar 2016). Transcultural Nursing (në anglisht). Elsevier Health Sciences. fq. 351. ISBN 9780323400046.
^ Shankar, Vijay N. (20 gusht 2014). Shadow Boxing with the Gods (në anglisht). Leadstart Publishing. fq. 43. ISBN 9789381836804.
^ Valsiner, Jaan (2 shkurt 2000). Culture and Human Development (në anglisht). SAGE Publications. fq. 182. ISBN 9780761956846. In Rajastan (India) the treatment of the 'evil eye' includes seven red chilis and some salt circled over the head of the sick child before these are thrown into the hearth.
^ ^a ^b Lonely Planet Middle East.Lonely Planet; 6 edition, 2009, p. 559.
^ Stoltz, Dustin (26 maj 2012). "The Evil Eye and Mountain Karma in Azerbaijan". www.dustinstoltz.com. Arkivuar nga origjinali më 23 nëntor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Khan2006-1] Khan, Abdul Jamil (2006). Urdu/Hindi: An Artificial Divide: African Heritage, Mesopotamian Roots, Indian Culture & British Colonialism (në anglisht). Algora Publishing. fq. 138. ISBN 9780875864389. Arabic verbs have generated an enormous number of words for Urdu/Hindi as well as Persian. ... The word nazar, meaning eye, or sight, is part of the cultural idiom -- <nazar lag jana>, meaning 'evil eye's effect,' and is used in the whole subcontinent.

[2] There is uncertainty about the spelling. Moncuk, monçug, muncug, monsak, and similar variations have all been seen.

[3] M. Moin: A Persian Dictionary, 3rd edition, p. 4752 (in Persian).

[4] South Asian Cinema, Volume 1, Issue 1 (në anglisht). South Asian Cinema Foundation. 2001. fq. 61.

[5] Mehmet Kaan Kaya, Arun D Singh, Harminder S Dua (22 maj 2009). "Nazar boncugu—blue glass Evil Eye bead". British Journal of Ophthalmology (në anglisht). 93 (707). Marrë më 13 maj 2019. The phrases "Nazar lag gai" (affected by the Evil Eye) and "Nazar utarna" (removing the effects of Evil Eye) are common in Hindu culture.{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)

[6] Dundes, Alan. (1992). The evil eye : a casebook ©1981. University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-13334-6. OCLC 863469680. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Giger2016-7] Giger, Joyce Newman (29 janar 2016). Transcultural Nursing (në anglisht). Elsevier Health Sciences. fq. 351. ISBN 9780323400046.

[Shankar2014-8] Shankar, Vijay N. (20 gusht 2014). Shadow Boxing with the Gods (në anglisht). Leadstart Publishing. fq. 43. ISBN 9789381836804.

[Valsiner2000-9] Valsiner, Jaan (2 shkurt 2000). Culture and Human Development (në anglisht). SAGE Publications. fq. 182. ISBN 9780761956846. In Rajastan (India) the treatment of the 'evil eye' includes seven red chilis and some salt circled over the head of the sick child before these are thrown into the hearth.

[LonelyPlanet-10] Lonely Planet Middle East.Lonely Planet; 6 edition, 2009, p. 559.

[11] Stoltz, Dustin (26 maj 2012). "The Evil Eye and Mountain Karma in Azerbaijan". www.dustinstoltz.com. Arkivuar nga origjinali më 23 nëntor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]