Wikipedia

Arti

punë krijuese për të ngjallur përgjigje estetike

Arti është proces apo produkt i rregullimit të qëllimtë të elementeve simbolike për të tërhequr vëmendjen e shqisave apo emocioneve. Arti përfshinë një gamë të gjerë të aktiviteteve, krijimeve, dhe mënyra të shprehjes njerëzore, përfshirë muzikën, literaturën, filmin, skulpturën dhe pikturën. Kuptimin dhe domethënien e artit i studion estetika. Arti është një nënndarje e madhe e kulturës, e përbërë nga shumë përpjekje dhe disiplina krijuese. Është një term më i gjerë se "arti", i cili, si një përshkrim i një fushe, zakonisht nënkupton vetëm artet vizuale. Artet përfshijnë, ndër të tjera, artet vizuele, artet letrare dhe artet interpretuese - muzika, teatri, vallet dhe filmi. Kjo listë nuk është aspak e plotë, por vetëm për të futur konceptin e arteve. Për të gjitha synimet dhe qëllimet, historia e arteve fillon me historinë e artit. Artet mund të kenë origjinën në parahistorinë e hershme evolucionare njerëzore.

Në drejtim të akrepave të orës nga lart majtas: një autoportret i vitit 1887 nga Vincent van Gogh ; një figurë e paraardhësve femër nga një artiste Chokwe ; detaje nga Lindja e Venusit ( rr. 1484 – 1486) nga Sandro Botticelli ; dhe një luan Shisa Okinawan
Mona Lisa

Vështrim

Redakto

Arti është një gamë e larmishme e veprimtarisë njerëzore dhe produkti që rezulton, përfshin talentin krijues ose imagjinar që shpreh aftësi teknike, bukuri, fuqi emocionale ose ide konceptuale. [1] [2] [3]

Natyra e artit dhe konceptet e lidhura me to, si krijimtaria dhe interpretimi, hulumtohen në një degë të filozofisë të njohur si estetikë . [4] Punimet artistike që rezultojnë studiohen në fushat profesionale të kritikës së artit dhe historisë së artit .

Ende nuk ka një përkufizim të pranuar përgjithësisht se çfarë përbën art, [5] [6] [7] dhe interpretimi i tij ka ndryshuar shumë gjatë historisë dhe nëpër kultura. Në traditën perëndimore, tre degët klasike të artit pamor janë piktura, skulptura dhe arkitektura . [8] Teatri, kërcimi dhe artet e tjera skenike, si dhe letërsia, muzika, filmi dhe media të tjera si media interaktive, përfshihen në një përkufizim më të gjerë të arteve . [1] [9] Deri në shekullin e 17-të, arti i referohej çdo aftësie ose mjeshtërie dhe nuk dallohej nga zanatet apo shkencat . Në përdorimin modern pas shekullit të 17-të, ku konsideratat estetike janë parësore, artet e bukura ndahen dhe dallohen nga aftësitë e fituara në përgjithësi, siç janë artet dekorative ose të aplikuara.

Arti antik grek pa nderimin e formës shtazore dhe zhvillimin e aftësive ekuivalente për të treguar muskulaturën, poinë, bukurinë dhe përmasat anatomike të sakta. Arti antik romak përshkruan perënditë si njerëz të idealizuar, të shfaqur me tipare karakteristike dalluese (p.sh. rrufeja e Jupiterit). Në artin bizantin dhe gotik të Mesjetës, dominimi i kishës insistoi në shprehjen e të vërtetave biblike dhe jo materiale. Arti lindor në përgjithësi ka punuar në një stil të ngjashëm me artin mesjetar perëndimor, domethënë një përqendrim në modelimin e sipërfaqes dhe ngjyrën lokale (që do të thotë ngjyra e thjeshtë e një objekti, si p.sh. kuqja themelore për një mantel të kuq, në vend të modulimit të ngjyrës që sjell nga drita, hija dhe reflektimi). Një karakteristikë e këtij stili është që ngjyra lokale shpesh përcaktohet nga një skicë (një ekuivalent bashkëkohor është karikaturë). Kjo është e dukshme në, për shembull, në artin e Indisë, Tibetit dhe Japonisë. Arti fetar islam ndalon ikonografinë dhe shpreh idetë fetare përmes gjeometrisë në vend. Dëshmitë fizike dhe racionale të përshkruara nga iluminizmi i shekullit të 19-të ishin shkatërruar jo vetëm nga zbulimet e reja të relativitetit nga Ajnshtajni dhe nga psikologjia e padukshme nga Freud, por edhe nga zhvillimi teknologjik i paprecedent. Në mënyrë paradoksale shprehjet e teknologjive të reja u ndikuan shumë nga artet e lashta fisnore të Afrikës dhe Oqeanisë, nëpërmjet veprave të Paul Gauguin dhe Post-Impressionists, Pablo Picasso dhe Cubists, si dhe Futurists dhe të tjerët.

Shih edhe

Redakto

Literatura

Redakto
  • Antony Briant and Griselda Pollock, eds. Digital and Other Virtualities: Renegotiating the image. London and NY: I.B. Tauris, 2010. ISBN 978-1441676313
  • Augros, Robert M., Stanciu, George N. The New Story of Science: mind and the universe, Lake Bluff, Ill.: Regnery Gateway, 1984. ISBN 0-89526-833-7 (this book has significant material on art and science)
  • Benedetto Croce. Aesthetic as Science of Expression and General Linguistic, 2002
  • Botar, Oliver A.I. Technical Detours: The Early Moholy-Nagy Reconsidered. Art Gallery of The Graduate Center, The City University of New York and The Salgo Trust for Education, 2006. ISBN 978-1599713571
  • Burguete, Maria, and Lam, Lui, eds. (2011). Arts: A Science Matter. World Scientific: Singapore. ISBN 978-981-4324-93-9
  • Carol Armstrong and Catherine de Zegher, eds. Women Artists at the Millennium. Massachusetts: October Books/The MIT Press, 2006. ISBN 026201226X
  • Colvin, Sidney (1911). "Art" . përmbledhur nga Chisholm, Hugh (red.). Encyclopædia Britannica (në anglisht). Vëll. 2 (bot. 11th). Cambridge University Press. fq. 657–660.
  • Carl Jung, Man and His Symbols. London: Pan Books, 1978. ISBN 0330253212
  • E.H. Gombrich, The Story of Art. London: Phaidon Press, 1995. ISBN 978-0714832470
  • Florian Dombois, Ute Meta Bauer, Claudia Mareis and Michael Schwab, eds. Intellectual Birdhouse. Artistic Practice as Research. London: Koening Books, 2012. ISBN 978-3863351182
  • Kristine Stiles and Peter Selz, eds. Theories and Documents of Contemporary Art. Berkeley: University of California Press, 1986
  • Kleiner, Gardner, Mamiya and Tansey. Art Through the Ages, Twelfth Edition (2 volumes) Wadsworth, 2004. ISBN 0-534-64095-8 (vol 1) and ISBN 0-534-64091-5 (vol 2)
  • Richard Wollheim, Art and its Objects: An introduction to aesthetics. New York: Harper & Row, 1968. OCLC 1077405
  • Will Gompertz. What Are You Looking At?: 150 Years of Modern Art in the Blink of an Eye. New York: Viking, 2012. ISBN 978-0670920495
  • Władysław Tatarkiewicz, A History of Six Ideas: an Essay in Aesthetics, translated from the Polish by Christopher Kasparek, The Hague, Martinus Nijhoff, 1980

Referime

Redakto
  1. ^ a b "Art: definition" (në anglisht). Oxford Dictionaries. Arkivuar nga origjinali më 1 shtator 2016. Marrë më 25 dhjetor 2015.
  2. ^ "art" (në anglisht). Merriam-Websters Dictionary. Arkivuar nga origjinali më 30 gusht 2019. Marrë më 25 dhjetor 2015.
  3. ^ "Conceptual Art | Definition of Conceptual Art by Oxford Dictionary on Lexico.com also meaning of Conceptual Art". Lexico Dictionaries | English (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 prill 2021. Marrë më 2021-03-18.
  4. ^ Kennick, W. E. (1979). Art and Philosophy: Readings in Aesthetics (në anglisht). New York: St. Martin's Press. fq. xi–xiii. ISBN 978-0-312-05391-8. OCLC 1064878696.
  5. ^ Stephen Davies (1991). Definitions of Art. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-9794-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Robert Stecker (1997). Artworks: Definition, Meaning, Value. Pennsylvania State University Press. ISBN 978-0-271-01596-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Noël Carroll, red. (2000). Theories of Art Today. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-16354-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Vasari, Giorgio (18 dhjetor 2007). The Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and Architects. Random House Publishing Group. ISBN 978-0307432391. Arkivuar nga origjinali më 14 prill 2021. Marrë më 8 nëntor 2020. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Art, n. 1". OED Online. Oxford University Press. dhjetor 2011. Arkivuar nga origjinali më 11 janar 2008. Marrë më 26 shkurt 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

Redakto
Një kategori në Wikimedia Commons përmban dokumente multimediale për Arti.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Arti&oldid=2595475"