Wikipedia

Pedagogjia natyraliste

Pedagogjia natyraliste ose natyralizmi pedagogjik, është një rrymë që promovon idetë e para bashkëkohore për arsimin, të cilat kanë lindur në përgjigje të qasjeve të Rilindjes, Iluminizmit dhe Revolucionit Francez . Kjo rrymë u prit mirë në Evropë, SHBA dhe Amerikën e Jugut, ku ishin rrënjët e zhvillimit të Shkollës së Re, karakteristikat kryesore të së cilave janë: liria e fëmijës, vetë-veprimtaria, laiciteti dhe bashkë-arsimi. (Luque, 2006). [1]

Hyrje

Redakto

Baza kryesore e natyralizmit pedagogjik është mendimi se njeriu është i mirë nga natyra. Nga pikëpamja pedagogjike, mësuesi duhet të përpiqet të ndërhyjë sa më pak në edukimin e fëmijës, sepse në këtë mënyrë fëmija do të tregojë natyrshëm interesat e tij. Me pak fjalë, eksperimentimi, veprimi i fëmijëve mbi fjalën dhe kontakti me natyrën janë pika kyçe në edukimin e fëmijëve. (Chávez, Deler & Suarez, 2009). [2]

Vetëm pas javës tragjike, rreth vitit 1902, Katalonia prezantoi kontributet arsimore të natyralizmit pedagogjik në shkollën katalanase (Gonzalez, 1991). [3]

Pararendësit kryesorë të kësaj rryme arsimore janë: Jean-Jacques Rosseau, Johann Heinrich Pestalozzi, Friedrich Fröbel dhe Johann Friedrich Herbart.

Jean-Jacques Rousseau

Redakto
Shiko gjithashtu: Jean-Jacques Rousseau

Jean Jacques Rousseau lindi në Gjenevë në vitin 1712 dhe vdiq në vitin 1778 në Ermenonville në moshën 66 vjeçare. Ai ishte një shkrimtar, muzikant dhe filozof francez . Konsiderohet si pararendësi kryesor i natyralizmit pedagogjik.

 
Jean-Jacques Rousseau

Djali i një familjeje modeste, babai i tij ishte orëndreqës dhe nëna i vdiq kur ai lindi. Kur ishte 10 vjeç, ai shkoi të jetonte me dajën e tij, pasi babai i tij duhej të largohej nga vendi për shkak të problemeve ligjore, por vetëm në moshën 16 vjeç filloi të studionte latinisht dhe muzikë nën tutelën e Madame de Warens . Më vonë ai vazhdoi studimet e tij në disiplina të ndryshme si histori, letërsi, filozofi, matematikë, astronomi, fizikë dhe histori natyrore . Për shkak të veprave të tij të fundit ai u internua nga Franca, pasi këto sollën ide të reja në botën e arsimit dhe vizionin e njeriut ndaj shoqërisë. Vite më vonë, më 1778, ai u kthye në Francë, më konkretisht në Ermenonville, ku banoi në shtëpinë e René de Giraldin (nxënësi i tij i fundit). Më në fund, ai vdiq atë vit (Vilafranca, 2012, fq. 37-39). [4]

Kontributet e tij në arsim çuan në një qasje të re në botën e teorisë së dijes. Sipas Rousseau, arsimi nuk duhet të ndryshojë ligjet e rritjes natyrore njerëzore (Rousseau, 2011). [5] I ndikuar nga Thomas Hobbes dhe John Locke, Rosseau sjell mendime të reja kur bëhet fjalë për të kuptuarit e njerëzve. Duke u nisur nga ideja kryesore se liria dhe interesat e çdo personi nuk duhet të ndikohen nga shoqëria, Rosseau shprehet në librin e tij Emili se njeriu është i mirë nga natyra, por është shoqëria që e korrupton atë (Cordero, 2005). [6]

Veprat

Redakto

Jean Jacques Rousseau shkroi gjithsej 27 libra midis viteve viteve 1742 dhe 1781, tre prej të cilëve në rrymën e natyralizmit pedagogjik dallohen këto:

Julia ose Eloisa e Re (Júlia ou la Nouvelle Heloise) , 1761

Redakto

Romani romantik i botuar në vitin 1761, shkruar nga Rosseau kur ishte i ftuar në Chevrette, në veri të Parisit, nga Madame d'Epinay. Shfaqja flet për dashurinë e pamundur të Julia d'Étange dhe mësueses së saj të ulët socio-ekonomike.

Libri përbëhet nga një parathënie dhe gjashtë pjesë që tregojnë një seri letrash midis dy të dashuruarve që tregojnë dashurinë e tyre. Pavarësisht se është një roman romantik, ne këtu gjejmë një sfond didaktik dhe filozofik (Rousseau, 1836). [7]

Kontrata shoqërore, ose Parimet e ligjit politik (El contracte social) , 1762

Redakto

Kryevepra e Rusoit e ndarë në katër libra. Autori jep këndvështrimin e tij mbi filozofinë politike të shoqërisë. Flet për barazinë dhe lirinë e të gjithë njerëzve brenda shtetit. Me pak fjalë, Jean Jacques Rousseau propozon një kontratë sociale (midis njerëzve dhe shoqërisë) për të krijuar një klimë të mirë bashkëjetese. Ky libër thuhet se ka qenë një nga nxitësit e shumtë të Revolucionit Francez për idetë e tij politike (Rousseau, 2004). [8]

Emili ose Mbi edukimin (Emile, ou De l'education) , 1762

Redakto

Një vepër e përbërë nga pesë libra të natyrës filozofike që flasin për natyrën e qenieve njerëzore. Rousseau tregon konceptimin e tij për arsimin dhe edukimin e fëmijës, ai duhet të ndjekë një rrjedhë natyrore, e cila ndahet në pesë faza (Nassif, 1962) [9]

  • Kreu I: Është periudha e ushqyerjes me gji të fëmijëve, nga 0 deri në 2 vjeç.
  • Kapitulli II: Periudha e fëmijërisë, nga 2 deri në 12 vjeç. Ai flet për përvetësimin e të folurit dhe sistemin e lëvizjes.
  • Kapitulli III: Periudha nga 12 deri në 15 vjet. Flitet për njohuritë përmes vetë-përvojës.
  • Kapitulli IV: Periudha nga 15 deri në 20 vjet. Ai prezanton ndjenjat si një koncept kyç për marrëdhëniet shoqërore.
  • Kapitulli V: Periudha nga 20 deri në 22 vjet. Libri i fundit i Emilit, i cili shpjegon sesi personi është rritur dhe integrohet në shoqëri, flet edhe për familjen dhe edukimin e gruas.

Friedrich Wilhelm August Fröbel

Redakto
Shiko gjithashtu: Friedrich Fröbel
 
Friedrich Wilhelm August Fröbel

Friedrich Wilhelm August Fröbel, i njohur më mirë si Fröbel, lindi në Turingi më 21 prill 1782 dhe vdiq në Mariental më 21 qershor 1852 . Ai ishte një pedagog gjerman që krijoi termin kopsht fëmijësh ose siç e quante ai “kindergarten” (Best, 2016). [10]

Bir i një familjeje modeste, babai i tij ishte klerik dhe nëna i vdiq kur ai ishte 9 muajsh. Në vitin 1792, në moshën 10 vjeçare, ajo u transferua te xhaxhai i saj, i cili i dha mundësinë për të studiuar matematikë dhe botanikë. Vetëm vite më vonë, në 1805, ai u interesua për degën e mësimdhënies . I ndikuar nga Pestalozzi, me të cilin punoi, ai zhvilloi teorinë e tij edukative për kopshtin (Curtis, 2017). [11]

Froëbel ishte krijuesi i termit "kopsht fëmijësh": ai besonte se nënat ishin të vetmit njerëz kompetentë që mund t'u mësonin fëmijëve të tyre vlerat dhe inteligjencën gjatë 7 viteve të para të jetës; por me kalimin e viteve ai kuptoi se asnjë nënë nuk do të kishte forcë të mjaftueshme për të qenë në gjendje t'i mësonte të gjitha këto gjëra në mënyrë që të vihej drejtësia ndaj natyrës së saj, ndaj mendoi se kishin nevojë për mbështetje: prandaj këtu edhe rrjedh termi "kopshti". "Në vitin 1939, ai propozoi që një grua të kujdeset për fëmijë të ndryshëm për 3 orë çdo ditë, deri në moshën 7-vjeçare, aq sa për t'u dërguar në shkollë (Froëbel, 1885). [12]

Veprat

Redakto

Veprat më të rëndësishme të Froëbel janë:

Die Menschenerziehun (Edukimi i njeriut), 1826

Redakto

Ajo u botua në vitin 1826, duke u bërë një vepër që mbetet në fuqi në aspektet më të rëndësishme të arsimit. Ky libër e përcakton lojën si një provë të zgjuar të njeriut gjatë fëmijërisë. Prej saj buron gëzimi, liria, kënaqësia, paqja me veten dhe me të tjerët dhe paqja me botën, loja është origjina e të mirave më të mëdha. Loja nuk duhet parë si një argëtim, por si një aktivitet kuptimplotë, domethënë jep njohuri. (Cuellar, 2005). [13]

Mutter- und Koselieder (Këngët dhe përkëdheljet e nënës), 1843

Redakto

Froëbel i kushtoi rëndësi të veçantë marrëdhënies mes nënës dhe djalit, për këtë arsye e krijoi këtë libër. Është një përmbledhje me poezi, lojëra edukative dhe këngë drejtuar nënave me udhëzime pedagogjike. Qëllimi i kësaj pune është të stimulojë shqisat e fëmijëve në muajt e parë të jetës (Bernardini & Soto, 2003). [14]

Traktatet

Redakto

Përveç kësaj, ai realizoi një sërë traktatesh ku mbrojti një linjë të re të edukimit infantil, Kopshtin e Fëmijëve (edukimin parashkollor). Traktatet më të rëndësishme që gjejmë janë (Heiland, 1993): [15]

  • Die Menschenerziehung, die Erziehungs-, Unterrichts- und Lehrkunst, angestrebt in der allgemeinen deutschen Erziehungsanstalt zu Keilhau. (Edukimi i njerëzve, arti i edukimit, mësimdhënies dhe mësimnxënies, drejtuar institucionit arsimor gjerman në përgjithësi Keilhau). Keilhau-Leipzig, 1826.
  • Die Kindergarte. Bedürfnis der Zeit, Grundlage einigender Volkserziehung (Kopshti i fëmijëve. Nevoja e kohës sonë dhe themeli i një edukimi popullor unifikues). Frankfurt, 1848 me bashkëpunimin e Middendorff.
  • Durchgreifende, dem deutschen Charakter erschöpfend genügende Erziehung ist das Grund- und Quellbedürfnis deutschen Volkes (Nevoja themelore dhe primare e popullit gjerman është një edukim radikal që plotëson tërësisht karakterin e tyre) Keilhau, 1821.
  • Über deutsche Erziehung überhaupt und über das allgemeine Deutsche der Erziehungsanstalt in Keilhau insbesondere (Mbi arsimin gjerman në përgjithësi dhe mbi veçoritë gjermane të Institutit të Arsimit Keilhau në veçanti) Keilhau, 1822.

Johann Heinrich Pestalozzi

Redakto
Shiko gjithashtu: Johann Heinrich Pestalozzi
 
Johann Heinrich Pestalozzi

Johann Heinrich Pestalozzi lindi në Cyrih, Zvicër, më 12 janar 1746 dhe vdiq më 17 shkurt 1827 në Brugg, Zvicër. Në moshën 5-vjeçare i vdiq babai dhe për të u kujdes nëna e saj, e cila ndikoi që ajo të ishte plotësisht nënë dhe femër . Ai studioi shkencat humane në shkollën Collegium Carolinum deri në vitin 1765 ku ishte nën ndikimin e profesorit të tij Bodmer, një njeri me ide demokratike (Pérez, 2006). [16]

Për Pestalozzin, ndikimi i nënës ishte parësor, pikëpamje të cilën e paraqiti kur ai prezantoi një mënyrë të re të shikimit të edukimit të fëmijërisë së hershme nga pikëpamja femërore dhe e nënës (Horlacher, 2011). [17] Për të zhvilluar dhe zbatuar teorinë e tij, Pestalozzi botoi në vitin 1801 një libër të quajtur "Wie Gertrud ihre Kinder lehrt" (Si i edukon Gertruda fëmijët e saj), i cili diskuton teorinë e tij edukative, psikologjike dhe didaktike., konceptin e edukimit popullor për t'u përdorur në procesin edukativ (Pestalozzi, 2009). [18] Për t'i afruar mendimet dhe teorinë e tij të gjithëve, Pestalozzi themeloi institutet e tij në Burgdorf, Münchenbuchsee dhe Yverdon dhe promovoi botimin e teksteve të ndryshme shkollore (Horlacher, 2011). [17]

Veprat

Redakto

Veprat më domethënëse të Johann Heinrich Pestalozzi në lidhje me natyralizmin janë:

Die Abendstunde eines Einsiedlers (Mbrëmja e një të vetmuari. Dhe shkrime të tjera), 1780

Redakto

Vepër e ndikuar nga shkrimtarët më të njohur të iluminizmit. Pestalozzi, i ndikuar nga Rusoi, në këtë libër shpreh filozofinë dhe parimet e tij edukative, të cilat më vonë do të përdoreshin nga autori në institucionet model dhe do të propozoheshin si një mjet për rigjenerimin e shoqërisë. Pestalozzi flet për një model të ri (humanist) edukimi, i cili ndërthur vlerat individuale të njerëzve me interesat e shoqërisë dhe idealet e lirisë me ato të drejtësisë, të gjitha në një sistem arsimor të bazuar në psikologjinë e arsimtarëve dhe në një proces të natyrshëm mësimor. Është e rëndësishme të theksohet roli që Pestalozzi i jep grave si edukatore të para, kryesore dhe/ose në shumë raste unike (Pestalozzi, 2001). [19]

Wie Gertrud ihre Kinder lehrt (Si i edukon Gertruda fëmijët e saj), 1801

Redakto

Kjo ishte vepra më e rëndësishme e Pestalozzit mbi arsimin. Është shkruar në vitin 1801 kur ai ishte mësues në Burgdof. Në këtë libër autori shpjegon themelet e sistemit të tij arsimor, inovativ për kohën. Ai tregon kërkimin që ai bëri për ta sjellë arsimin në një mjedis më globalizues ku fëmija është pjesëmarrësi kryesor në edukimin e tyre.

Një vepër e shkruar për katërmbëdhjetë letra për mikun e tij Heinrich Gessner. (Pestalozzi, 2009) [18]

Briefe zur frühkindlichen Bildung (Letra mbi edukimin e hershëm të fëmijërisë), 1819

Redakto

Në këtë libër Pestalozzi shpjegon idetë e tij pedagogjike. Është një vepër sinteze e bërë me qëllim të dhënies së një vizioni të rregullt dhe të plotë të mendimit dhe të përvojave të tij në punët dhe teknikën e shkollës. Nëpërmjet kësaj vepre ne mund të kemi një njohje të drejtpërdrejtë të Pestalozzit falë tregimeve të tij. Fillon duke shpjeguar rolin kyç që luan nëna në edukimin bazë të fëmijës. Një traktat që flet nga fillimi deri në fund për pedagogjinë që vlen për arsimin parashkollor dhe atë fillor. (Pestalozzi, 1988). [20]

Schwanengesang (Kënga e mjellmave), 1826

Redakto

Është vepra e fundit që Pestalozzi shkroi një vit para se të vdiste. Ai konsiderohet një testament pedagogjik, në të cilin përveç shumë të dhënave biografike, përmbledh të gjithë teorinë e tij pedagogjike. Ai na tregon për dy pjesë të filozofisë pedagogjike, të cilat Pestalozzi i quan "ideja e arsimit fillor" ose sistemi i tij pedagogjik. Aspektet kryesore janë: rëndësia e nënës dhe shtëpisë në edukimin e fëmijës, parimi i zhvillimit të natyrshëm dhe harmonik, formimi i gjuhës, edukimi moral, edukimi praktik dhe edukimi intelektual. (Pestalozzi, 2003) [21]

Johann Fiedrich Herbart

Redakto
Shiko gjithashtu: Johann Friedrich Herbart
 
Johann Fiedrich Herbart

Johann Friedrich Herbart lindi në Oldenburg, Gjermani, më 4 maj 1776 dhe vdiq më 11 gusht 1841 në Göttingen, Gjermani. Nëna e tij vinte nga një familje e shtresës së mesme, vajza e një mjeku; babai ishte një zyrtar qeveritar më konkretisht një këshilltar i drejtësisë. Pavarësisht prejardhjes së saj të mirë sociokulturore, Herbart pati një fëmijëri të vështirë për shkak të ndarjes së prindërve të tij dhe më vonë braktisjes së familjes së babait. Deri në moshën 12 vjeç nuk ndoqi zyrtarisht shkollën. Më parë merrte mësime private në shtëpi, pasi nëna e saj ishte përgjegjëse për edukimin e tij me ndihmën e një tutori të specializuar. Në vitin 1794, së bashku me nënën e tij, ai hyri në Universitetin e Jenës (një universitet me ndikim Kantian) ku studioi Filozofi. Falë doktoratës së tij në vitin 1802, ai dha mësim për 7 vjet në Universitetin e Göttingenit . Në vitin 1809 në Königsberg (Prusi) themeloi shkollën e tij në shtëpinë e tij të quajtur "Shkolla Eksperimentale" ku jepte seminare pedagogjike për përgatitjen shkencore të mësuesve të ardhshëm. Më në fund në vitin 1833 ai u kthye në Göttingen, ku vdiq 8 vjet më vonë (Montserrat dhe Vallvè, 2012). [22]

Veprat

Redakto

Veprat kryesore të Johann Fiedrich Herbart janë (Hilgenheger, 1993): [23]

Allgemeine Pedagogik (Pedagogji e Përgjithshme), 1806

Redakto

Ese e shkruar nga Herbart në të cilën ai trajton edukimin nga një këndvështrim filozofik. I ndarë në tre libra ku qëllimi i tyre është të tregojnë rëndësinë e arsimit të njerëzve (Herbart, 2014). [24]

Umriss paedagogischer Vorlesungen (Përmbledhje për një kurs pedagogjik), 1835

Redakto

Në këtë vepër, autori flet për metodën e edukimit, çështjet etike dhe psikologjike të shoqërisë dhe gjithashtu na tregon pengesat e edukimit dhe mjetet për ta realizuar atë. Ai ofron një pamje globale të pedagogjisë nga një këndvështrim shkencor (Fermoso, Capella & Collom, 2007). [25]

Marrëdhënia me të tashmen

Redakto

Rousseau, Pestalozzi, Fröebel dhe Herbart tani mund të thuhet se janë paraardhësit e Shkollës së Re . Falë të gjitha kontributeve të tyre arsimore, arsimi sot është një mënyrë për të transformuar njerëzit, për t'i ndihmuar dhe drejtuar ata.

Për shembull, falë Rousseau, arsimi aktualisht po përpiqet të ndihmojë nxënësit/studentët duke zgjidhur problemet. Në këtë mënyrë ata mund të fitojnë dhe zhvillojnë aftësitë e tyre personale, ndërpersonale dhe autonominë për të ardhmen (Sierra & Pérez, 2015). [26]

Nga shekulli XIX ata filluan të zbatojnë arkitekturën e ideuar nga Fröebel në kopshte, duke futur pemishte, kasolle dhe kafshë të gjalla. Kjo ide e afrimit të natyrës me fëmijët përmes kopshteve dhe kafshëve të gjalla tashmë është rishfaqur. Në këtë mënyrë ata promovojnë autonominë, kontaktin me botën e jashtme natyrore dhe përgjegjësinë (Lahoz, 1991). [27]

Së fundi, duhet përmendur qasjen e familjes ndaj edukimit të fëmijëve falë kontributeve të pedagogjisë së pedagogëve, Pestalozzi dhe Fröebel (Vicen, 1998). [28]

Shih edhe

Redakto

Referimet

Redakto
  1. ^ Luque, G. (2006). El naturalismo pedagógico y su influencia en el movimiento de la escuela nueva venezolana. Investigación y postgrado, 21(2), 201-230. ISSN: 1316-0087
  2. ^ Chávez, J.A, Deler, G & Suárez, Amparo. (2009). Principales corrientes y tendencias a inicios del siglo XXI de la pedagogía y la didáctica (2ª ed.).  La habana, Cuba: Edición cubana.
  3. ^ Gónzalez-Agapito, J. (1991). Educación infantil e industrialización en Cataluña. Revista digital Historia de la educación, 10(0), 135-154. Disponible a  {{format ref}} http://revistas.usal.es/index.php/0212-0267/article/view/6916
  4. ^ Vilafranca, I. (2012). La filosofía de la educación de Rousseau: el naturalismo eudamonista. Educació i Història: Revista d'Història de l'Educació, 19(0), 35-53. doi:10.2436/20.3009.01.94
  5. ^ Rousseau, J. J. (2011). Emilio, o De la educación (1ª ed.). España: Alianza editorial
  6. ^ Cordero, R. (2005). Juan Jacobo Rousseau. El padre de la Escuela Nueva. Dins de R. Maggi, M. Romo & I. Sáez, Veinte experiencias educativas exitosas en el mundo (pp. 21-28). Mèxic: Santillana.
  7. ^ Rousseau, J. J. (2007). Julia o la nueva Heloisa (1ª ed.) Madrid, España: Akal, S.A
  8. ^ Rousseau, J. J. (2004). El contrato social (1ª ed.). Madrid, España: ISTMO
  9. ^ Nassif, R. (1962). La doctrina pedagógica de Rousseau. Archivos de ciencias de la educación, 4(0), 59-76. Disponible a {{format ref}} http://hdl.handle.net/10915/12033
  10. ^ Best, R. (2016). Exploring the spiritual in the pedagogy of Friedrich Froebel. International journal of childrens spirituality, 21(3-4), 272-282. doi: 10.1080/1364436X.2016.1231664.
  11. ^ Curtis, S. J. (2017). Frierich Froebel. Consultat el 5 desembre 2017 disponible a {{format ref}} https://www.britannica.com/biography/Friedrich-Froebel
  12. ^ Froebel, F. (1985). The education of man (1ª ed.). Nova York: A. Lovell & Company.
  13. ^ Cuellar, H. (2005). Froebel: la educación del hombre (1ª ed.). Sevilla, España: MAD
  14. ^ Bernardini, A. & Soto, J. A. (2003). La educación actual en sus fuentes filosóficas (11ª ed.). Costa Rica: EUNED.
  15. ^ Heiland, H. (1993). Friedrich Fröbel (1872-1852. Perspectivas: revista trimestral de educación comparada, 23(3-4), 501-519. Disponible a http://www.ibe.unesco.org/sites/default/files/frobels.PDF Arkivuar 27 janar 2022 tek Wayback Machine
  16. ^ Pérez, J. (2005). Juan Enrique Pestalozzi y la Escuela Activa. Dins de R. Maggi, M. Romo & I. Sáez, Veinte experiencias educativas exitosas en el mundo (pp. 29-34). Mèxic: Santillana.
  17. ^ a b Horlacher, R. (2011). Schooling as a means of popular education: Pestalozzi's method as a popular education experiment. Paedagogica historica, 47(1-2), 65-75. doi:10.1080/00309230.2010.530286.
  18. ^ a b Pestalozzi, J. H. (2009). Cómo Gertrudis enseña a sus hijos: Ensayo de cartas con directivas a las madres que enseñan a sus hijos (6ª ed.). España: Promociones y publicaciones universitarias.
  19. ^ Pestalozzi, J. H. (2001). La velada de un solitario y otros escritos (1ª ed.). Barcelona, España: Herder
  20. ^ Pestalozzi, J. H. (1988). Cartas sobre educación infantil (1ª ed.). Madrid, España: Tecnos.
  21. ^ Pestalozzi, J. H. (2003). El canto del cisne (1ª ed.). Barcelona, España: Leartes
  22. ^ De Montserrat, A. (2012). Herbart i el seu text a propòsit del “tacte pedagògic”(II). La introducció preliminar del terme “tacte” a la pedagogia. Temps d'educació, 42(0), 163-184. Disponible a {{format ref}} http://www.raco.cat/index.php/TempsEducacio/article/view/259200
  23. ^ Hilgenheger, N. (1993). Johann Friedrich Herbart (1776-1841). Prospects: the quarterly review of comparative education, 23(3-4), 649-664. doi: 10.1007/s11125-013-9272-z
  24. ^ Herbart, J. F. (2014). Pedagogía general derivada del fin de la educación (1ª ed.). Madrid, España: La lectura.
  25. ^ Fermoso, P., Capella, J. & Collom, A. J. (2007) Teoría de la educación (8ª ed.). San José, Costa Rica: Universidad Estatal a Distancia
  26. ^ Sierra-Arizmendiarrieta, B. & Pérez-Ferra, M. (2015). La educación en J.J. Rousseau: un antecedente metodoógico de la enseñanza basada en la formación en competencias. Revista complutense de educación, 26(1), 121-139. doi: 1130-2496
  27. ^ Lahoz-Abad, P. (1991). El modelo frobeliano de espacio-escuela: su introducción en España. Historia de la educación: revista interuniversitaria, 10(1), 107-133. Disponible a {{format ref}} http://revistas.usal.es/index.php/0212-0267/article/view/6915
  28. ^ Vicen, M. F. (1998). Influencias de J. E. Pestalozzi en la pedagogía de Mariano Carderera y Potó. Revista Complutense de Educación, 9(1), 209-223. Disponible a http://revistas.ucm.es/index.php/RCED/article/viewFile/RCED9898120209A/17407
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Pedagogjia_natyraliste&oldid=2636517"