Perandoria Vixhajanagara
Perandoria Vijayanagara (e quajtur edhe Mbretëria Karnata [3] ) ishte një perandori mesjetare indiane që mbulonte pjesën më të madhe të rajonit të Indisë Jugore, duke kontrolluar tokat e shteteve moderne të Karnatakës, Andhra Pradeshit, Tamil Nadusë, Keralës, Goas dhe disa pjesë të Telanganës dhe Maharashtrës . Ajo u krijua në 1336 nga vëllezërit Harihara I dhe Bukka Raya I të dinastisë Sangama, anëtarë të një komuniteti baritor që pretendonte prejardhjen Yadava . [4] [5] Perandoria u ngrit në rëndësi si kulmi i përpjekjeve të fuqive jugore për të shmangur pushtimet islamike perso-turke deri në fund të shekullit të 13-të. Në kulmin e saj, ajo nënshtroi pothuajse të gjitha familjet sunduese të Indisë Jugore dhe i shtyu sulltanët e Dekanit përtej rajonit të lumit Tungabhadra - Krishna, përveç aneksimit të Mbretërisë Gajapati ( Odisha ) deri në lumin Krishna, duke u bërë kështu një fuqi e madhe. [6] Perandoria zgjati deri në vitin 1646, megjithëse fuqia e saj ra pas një disfate të madhe ushtarake në Betejën e Talikotës në 1565 prej ushtrive të kombinuara të sulltanateve të Dekanit . Perandoria është emërtuar sipas kryeqytetit të saj Vijayanagara, rrënojat e të cilit rrethojnë Hampin e sotëm, tani një sit i trashëgimisë botërore në Karnataka, Indi. Pasuria dhe fama e perandorisë frymëzoi vizitat dhe shkrimet e udhëtarëve evropianë mesjetarë si Domingo Paes, Fernão Nunes dhe Niccolò de' Conti . Këto udhëtime, letërsia bashkëkohore dhe epigrafia në gjuhët vendase si dhe gërmimet moderne arkeologjike në Vijayanagara kanë dhënë informacion të mjaftueshëm për historinë dhe fuqinë e perandorisë.
Perandoria Vixhajanagara | |
|---|---|
| 1336–1646 | |
 Flamuri | |
 Shtrirja e Vixhajanagarës, rreth 1520 erës sonë | |
| Gjendja | Perandori |
| Kryeqyteti | Vijayanagara (1336–1565)
Penukonda (1565–1592) Chandragiri (1592–1604) Vellore (1604–1646)[1] |
| Gjuhët e zakonshme | Kannada Telugu Sanskrit[2] |
| Besimi | Hinduizmi |
| Qeveria | |
| Lloji i qeverisjes | Monarki |
| Mbreti | |
• 1336Stampa:Endash1356 | Harihara I |
• 1642Stampa:Endash1646 | Sriranga III |
| Historia | |
• Themeluar | 1336 |
• Regjistrimet e hershme | 1343 |
• Shpërbërë | 1646 |
| Ekonomia | |
| Monedha | Varaha |
| Të dhëna të tjera | |
| Sot pjesë e | India |
Trashëgimia e perandorisë përfshin monumente të shpërndara në Indinë e Jugut, më i njohuri prej të cilëve është grupi në Hampi. Tradita të ndryshme të ndërtimit të tempujve në Indinë Jugore dhe Qendrore u bashkuan në stilin e arkitekturës Vijayanagara . Kjo sintezë frymëzoi risitë arkitekturore në ndërtimin e tempujve hindu . Administrimi efikas dhe tregtia e fuqishme jashtë shtetit sollën teknologji të reja në rajon si sistemet e menaxhimit të ujit për ujitje. Patronazhi i perandorisë mundësoi që artet e bukura dhe letërsia të arrinin lartësi të reja në kanada, telugu, tamil dhe sanskritisht, me tema të tilla si astronomia, matematika, mjekësia, fiksioni, muzikologjia, historiografia dhe teatri të cilat fituan popullaritet përgjatë jetës së perandorisë. Muzika klasike e Indisë Jugore, muzika karnatike, evoluoi në formën e saj të tanishme. Perandoria Vijayanagara krijoi një epokë në historinë e Indisë Jugore që kapërceu rajonalizmin duke promovuar hinduizmin si një faktor unifikues.
- ^ Howes, Jennifer (1998). The Courts of Pre-colonial South India: Material Culture and Kingship. Psychology Press. fq. 43. ISBN 978-07-0071-585-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bridges, Elizabeth J. (2016). "Vijayanagara Empire". përmbledhur nga Dalziel, N.; MacKenzie, J. M. (red.). The Encyclopedia of Empire. fq. 1–5. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe424. ISBN 9781118455074.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Stein 1989.
- ^ Dhere 2011.
- ^ Sewell 2011.
- ^ Stein 1989, p. xi