Shteti i Palestinës
Shteti i Palestinës (Arabisht: دولة فلسطين Daulat Filasṭīn) është një shtet sovran de jure në Azinë Perëndimore që pretendon Bregun Perëndimor (në kufi me Izraelin dhe Jordaninë) dhe Rripin e Gazës (në kufi me Izraelin dhe Egjiptin) me Jeruzalemin (Kudsi) si kryeqytet të caktuar, megjithëse qendra e tij administrative aktualisht ndodhet në Ramallah. Tërësia e territorit të pretenduar nga Shteti i Palestinës është pushtuar që nga viti 1948, së pari nga Egjipti dhe Jordania dhe më pas nga Izraeli pas Luftës Gjashtë Ditore më 1967. Palestina ka një popullsi prej 5,051,953 që nga shkurti 2020, renditur e 121-të në botë.[3]
دولة فلسطين Dawlat Filasṭīn | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Flamuri
 Stema
| |||||
| Himni: Fida'i[1] | |||||
| Kryeqyteti | Jeruzalemi (de jure)[2] Ramallahu | ||||
| Qyteti më i madh | Gaza | ||||
| Gjuhët zyrtare | Arabisht | ||||
| Qeveria | |||||
| Lloji i qeverisjes | Republikë unitare gjysmë presidenciale | ||||
| Popullsia | |||||
• Përllogaritje | 5,159,076 | ||||
| Të dhëna të tjera | |||||
| Zona kohore | UTC+2 | ||||
|
| |||||
Pas Luftës së Dytë Botërore, në vitin 1947, Kombet e Bashkuara (OKB) miratuan një Plan të Ndarjes për Palestinën e Detyrueshme, i cili rekomandonte krijimin e shteteve të pavarura arabe dhe hebreje dhe një Jerusalem nën kontrollin ndërkombëtar . [4] Ky plan i ndarjes u pranua nga hebrejtë, por u refuzua nga arabët . Menjëherë pasi Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara miratoi planin si Rezolutën 181, në Palestinë shpërtheu një luftë civile [5] dhe plani nuk u zbatua. [6] Një ditë pas krijimit të shtetit të Izraelit më 14 maj 1948, [7] [8] [9] vendet fqinje arabe pushtuan ish-mandatin britanik dhe angazhuan forcat izraelite në Luftën Arabo-Izraelite të vitit 1948 . [10] [11] Më vonë, Qeveria Mbarë Palestineze u krijua nga Liga Arabe më 22 shtator 1948 për të qeverisur Protektoratin Mbarë Palestinez në Rripin e Gazës të pushtuar nga Egjipti . Ajo u njoh shpejt nga të gjithë anëtarët e Ligës Arabe, përveç Transjordanisë, e cila kishte pushtuar dhe aneksoi më vonë Bregun Perëndimor, duke përfshirë Jeruzalemin Lindor. Palestina aktualisht njihet nga 138 nga 193 shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara (OKB) . Megjithëse juridiksioni i Qeverisë Gjithë Palestineze u deklarua se mbulonte të gjithë ish Palestinën e Detyrueshme, juridiksioni i saj efektiv ishte i kufizuar në Rripin e Gazës. [12] Gjatë Luftës Gjashtë Ditore në qershor 1967, Izraeli pushtoi Rripin e Gazës dhe Gadishullin Sinai nga Egjipti, Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor nga Jordania dhe Lartësitë Golan nga Siria .
Më 15 nëntor 1988 në Algjer, Yasser Arafat, si Kryetar i PLO, nxori Deklaratën Palestineze të Pavarësisë, e cila themeloi Shtetin e Palestinës. Një vit pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Oslos në 1993, Autoriteti Kombëtar Palestinez (PNA) u formua për të qeverisur (në shkallë të ndryshme) zonat A dhe B në Bregun Perëndimor, që përfshin 165 enklava, dhe Rripin e Gazës . Pasi Hamasi u bë partia kryesore e parlamentit PNA në zgjedhjet më të fundit (2006), shpërtheu një konflikt midis tij dhe partisë Fatah, duke çuar në marrjen e Rripit të Gazës nga Hamasi në 2007 (dy vjet pas shkëputjes së Izraelit ). .
Pavarësia e shtetit u deklarua më 15 nëntor 1988 nga Organizata Çlirimtare e Palestinës (PLO) dhe është njohur nga 138 vende të OKB-së. Himni kombëtar i Palestinës është Fida'i.
Gjeografia
Redakto
- Artikulli kryesor: Gjeografia e Palestinës
Zonat e pretenduara nga Shteti i Palestinës qëndrojnë në Levant. Rripi i Gazës kufizohet me Detin Mesdhe në perëndim, Egjiptin në jug dhe Izraelin në veri dhe lindje. Bregu Perëndimor kufizohet nga Jordania në lindje dhe Izraeli në veri, jug dhe perëndim. Kështu, të dy enklavat që përbëjnë zonën e pretenduar nga Shteti i Palestinës nuk kanë asnjë kufi gjeografik me njëri-tjetrin, duke u ndarë nga Izraeli. Këto zona do të përbëjnë vendin e 163-të më të madh në botë për nga sipërfaqja e tokës.
Palestina ka një numër çështjesh mjedisore; çështjet me të cilat përballet Rripi i Gazës përfshijnë shkretëtirëzimin; kripje e ujit të freskët; trajtimi i ujërave të zeza; sëmundje të transmetuara nga uji; degradimi i tokës; dhe shterimin dhe ndotjen e burimeve ujore nëntokësore. Në Bregun Perëndimor, zbatohen shumë nga të njëjtat çështje; megjithëse uji i freskët është shumë më i bollshëm, hyrja është e kufizuar nga mosmarrëveshja në vazhdim.
Tre ekoregjione tokësore gjenden në zonë: Mesdheu Lindor pyje halore-sklerofile-gjethegjerë, shkretëtira arabe dhe shkretëtira e shkurreve Mesopotamiane.
Klima
RedaktoTemperaturat në Palestinë ndryshojnë shumë. Klima në Bregun Perëndimor është kryesisht mesdhetare, pak më e ftohtë në zonat e ngritura në krahasim me vijën e bregut, në perëndim të zonës. Në lindje, Bregu Perëndimor përfshin pjesën më të madhe të Shkretëtirës Judean duke përfshirë bregun perëndimor të Detit të Vdekur, të karakterizuar nga një klimë e thatë dhe e nxehtë. Gaza ka një klimë të nxehtë gjysmë të thatë (Köppen: BSh) me dimra të butë dhe verëra të nxehta të thata.[13] Pranvera arrin rreth marsit-prillit dhe muajt më të nxehtë janë korriku dhe gushti, me mesataren e lartë prej 33 °C. Muaji më i ftohtë është janari me temperatura zakonisht në 7 °C. Shiu është i pakët dhe përgjithësisht bie midis nëntorit dhe marsit, me norma vjetore të reshjeve afërsisht në 4.57 inç (116 mm).[14]
Demografia
RedaktoSipas statistikave, Palestina ka pasur 4,420,549 banorë në vitin 2013. Sipërfaqja ishte 6,220 kilometra katrorë, ndërsa dendësia ka qenë 731 banorë për kilometra katrorë. Ndahet në dy pesë që nuk kanë kufi ndërmejt veti: Rripi i Gazës dhe Bregu Perëndimorë. Gaza është qyteti më madh në Palestinë, e cila ka 515,556 banorë.
Feja
Redakto93% të banorëve në Palestinë janë myslimanë. Shumica prej tyre janë të degës synni, por ka edhe të degës ahmedi. 6% e banorëve janë krishter. Ndërsa 1 % janë Druze dhe Samaritane.
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Palestine" (includes audio). nationalanthems.info (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 mars 2014. Marrë më 8 qershor 2014.
- ^ Shih Statusi i Jeruzalemit
- ^ "State of Palestine Population (2020) – Worldometer". www.worldometers.info (në anglisht). Marrë më 1 shkurt 2020.
- ^ "Resolution 181 (II). Future government of Palestine". United Nations. 29 nëntor 1947. Arkivuar nga origjinali më 10 tetor 2017. Marrë më 21 mars 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Article "History of Palestine", Encyclopædia Britannica (2002 edition), article section written by Walid Ahmed Khalidi and Ian J. Bickerton.
- ^ Itzhak Galnoor (1995). The Partition of Palestine: Decision Crossroads in the Zionist Movement. SUNY Press. fq. 289–. ISBN 978-0-7914-2193-2. Marrë më 3 korrik 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Declaration of Establishment of State of Israel". Israel Ministry of Foreign Affairs. 14 maj 1948. Arkivuar nga origjinali më 16 janar 2013. Marrë më 8 prill 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Brenner, Michael; Frisch, Shelley (prill 2003). Zionism: A Brief History. Markus Wiener Publishers. fq. 184.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Zionist Leaders: David Ben-Gurion 1886–1973". Israel Ministry of Foreign Affairs. Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2011. Marrë më 13 korrik 2011.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ The Arab-Israeli War of 1948 (US Department of State, Office of the Historian) Gabim te stampa Webarchive: Mungon adresa e arkivimit."Arab forces joining the Palestinian Arabs in attacking territory in the former Palestinian mandate."
- ^ Yoav Gelber, Palestine 1948, 2006 – Chap.
- ^ Gelber, Y. Palestine, 1948.
- ^ "Gaza" (në anglisht). Global Security. Marrë më 25 janar 2009.
- ^ "Monthly Averages for Gaza, Gaza Strip" (në anglisht). MSN Weather. Arkivuar nga origjinali më 10 shkurt 2009. Marrë më 15 janar 2009.