Bombardimi i Jugosllavisë nga NATO

Bombardimi i Jugosllavisë nga NATO ishte operacioni ushtarak i Organizatës së Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) kundër Republikës Federale të Jugosllavisë gjatë Luftës së Kosovës. Sipas NATO-s, operacioni kërkonte të ndalojë abuzimet e të drejtave të njeriut në Kosovë, dhe kjo ishte hera e parë që organizata e ka përdorur forcën ushtarake pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Sulmet ajrore zgjatën nga 24 marsi 1999 deri në 10 qershor 1999. Emri zyrtar i koduar i operacionit nga NATO ishte (anglisht: Operation Allied Force / Operacioni i Forcave Aleate); Shtetet e Bashkuara e quajtën (anglisht: Operation Noble Anvil), ndërsa në Jugosllavi operacioni u quajt gabimisht (serbisht: Milosrdni anđeo / Engjëlli mëshirues), si rezultat i një keqkuptimi ose përkthimi të gabuar.

Operation Allied Force
Pjesë e the Lufta e Kosovës
Novi Sadi në zjarr, 1999 Republika Federale e Jugosllavisë.
Data 24 mars, 1999 – 10 qershor, 1999 (78 days) Vendodhja Republika Federale e Jugosllavisë, kryesisht në Republikën e Serbisë dhe Kosovë Pasoja Suksesi strategjik i NATO-s Uinicua Traktati i Kumanovës Tërheqja e forcave e Jugosllavisë nga Kosova Vendosja e KFOR Themelimi i UNMIK Shkatërrimi i rëndë i ekonomisë dhe infrastrukturës së Jugosllavisë Ndryshimet territoriale Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit; de facto ndarja e Kosovës nga Jugosllavia nën administrimin e përkohshëm të Kombeve të Bashkuara
Palët pjesëmarrëse
Koalicioni i NATO  Belgjika Kanadaja  Republika Çeke  Danimarka Franca  Gjermania  Hungaria  Italia  Holanda  Norvegjia  Polonia  Portugalia  Spanja  Turqia  Britania e Madhe SHBA dhe forca tjera ajrore, toksore dhe detare të NATOs	RF Jugosllavia FR Yugoslav Air Force FR Yugoslav Navy
Komandantët dhe udhëheqësit
Wesley Clark (SACEUR) Rupert Smith Javier Solana Gen. John W. Hendrix James O. Ellis	Slobodan Milošević (Supreme Commander of the Yugoslav Army) Dragoljub Ojdanić (Chief of Staff) Svetozar Marjanović (Deputy Chief of Staff) Nebojša Pavković (Commander of 3rd Army)
Fuqia ushtarake
Over 1,031 aircraft 30 attack ships and submarines Task Force Hawk	114,000 regulars 20,000 Yugoslav police 100 SAM launchers 240 combat aircraft 1,400 artillery pieces 1,270 combat capable tanks 825 combat capable armoured vehicles
Viktimat dhe humbjet
2 soldiers killed in second AH-64 Apache non-combat crash 2 AH-64 Apaches crashed 1 F-117A Nighthawk shot down 1 F-117A Nighthawk damaged 2 A-10 Thunderbolt IIs damaged 1 F-16C shot down 1 AV-8B Harrier crashed 21 UAVs lost 3 soldiers captured	Economic loss of $29.6 billion Stampa:Country data Federal Republic of Yugoslavia 1,031–1,200 soldiers and police killed, 5,173 wounded 14 tanks destroyed 121 aircraft destroyed 18 APCs destroyed 20 artillery pieces destroyed
Human Rights Watch ka mundur të verifikojnë 500 vdekjet e civilëve gjatë gjithë RF të Jugosllavisë (jashtë Kosovës), burime të tjera citojnë nga 1200 deri 5700. 3 gazetarë kinez u vranë gjatë në Ambasadën Kineze në Beograd, gjatë bombardimeve të Beogradit.

Ndërhyrja e NATO-s u nxit nga gjakderdhja e Jugosllavisë dhe spastrimi etnik i shqiptarëve, që i çoi shqiptarët në vendet fqinje dhe kishte potencial për të destabilizuar rajonin. Veprimet e Jugosllavisë kishin provokuar tashmë dënimin e organizatave dhe agjencive ndërkombëtare si OKB-ja, NATO-ja dhe OJQ-të e ndryshme. Refuzimi i Jugosllavisë për të nënshkruar Marrëveshjen e Rambujesë fillimisht u ofrua si justifikim për përdorimin e forcës nga NATO. Vendet e NATO-s u përpoqën të merrnin autorizimin nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së për veprime ushtarake, por u kundërshtuan nga Kina dhe Rusia, të cilat treguan se do të vendosnin veton ndaj një mase të tillë. Si rezultat, NATO nisi fushatën e saj pa miratimin e OKB-së, duke deklaruar se ishte një ndërhyrje humanitare. Karta e OKB-së ndalon përdorimin e forcës, përveç në rastin e një vendimi të Këshillit të Sigurimit sipas Kapitullit VII, ose vetëmbrojtjes kundër një sulmi të armatosur – asnjëra prej të cilave nuk ishte e pranishme në këtë rast.

Deri në fund të luftës, jugosllavët kishin vrarë 1,500 deri në 2,131 luftëtarë, ndërsa zgjodhën të synonin rëndë civilët shqiptarë kosovarë, me 8,676 të vrarë ose të zhdukur dhe rreth 848,000 të dëbuar nga Kosova. Bombardimet e NATO-s vranë rreth 1,000 anëtarë të forcave të sigurisë jugosllave, përveç 489 dhe 528 civilëve. Ai shkatërroi ose dëmtoi ura, impiante industriale, spitale, shkolla, monumente kulture, biznese private si dhe kazerma dhe instalime ushtarake. Në ditët pas tërheqjes së ushtrisë jugosllave, mbi 164,000 serbë dhe 24,000 romë u larguan nga Kosova. Shumë nga civilët e mbetur joshqiptarë (si edhe shqiptarët e perceptuar si bashkëpunëtorë) ishin viktima të abuzimit që përfshinte rrahje, rrëmbime dhe vrasje. Pas Kosovës dhe luftërave të tjera jugosllave, Serbia u bë shtëpia e numrit më të madh të refugjatëve dhe të zhvendosurve (përfshirë serbët e Kosovës) në Evropë.

Bombardimi ishte operacioni i dytë i madh luftarak i NATO-s, pas fushatës së bombardimeve të vitit 1995 në Bosnje dhe Hercegovinë. Ishte hera e parë që NATO kishte përdorur forcën ushtarake pa miratimin e shprehur të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe rrjedhimisht, miratimin ligjor ndërkombëtar, gjë që shkaktoi debate mbi legjitimitetin e ndërhyrjes.

Prapavija

Pas shtatorit të vitit 1990, kur Kushtetuta Jugosllave e vitit 1974 ishte shfuqizuar në mënyrë të njëanshme nga Republika Socialiste e Serbisë, autonomia e Kosovës pësoi dhe kështu rajoni u përball me shtypjen e organizuar nga shteti: nga fillimi i viteve 1990, radiotelevizioni në gjuhën shqipe u kufizuan dhe gazetat u mbyllën. Shqiptarët e Kosovës u pushuan në një numër të madh nga ndërmarrjet dhe institucionet publike, duke përfshirë bankat, spitalet, postën dhe shkollat. Në qershor të vitit 1991, Kuvendi i Universitetit të Prishtinës dhe disa këshilla të fakulteteve u shpërndanë dhe u zëvendësuan nga serbët. Mësuesit shqiptarë të Kosovës u penguan të hyjnë në ambientet e shkollës për vitin e ri shkollor që fillon në shtator 1991, duke i detyruar nxënësit të studiojnë në shtëpi.

Një armëpushim i lehtësuar nga NATO u nënshkrua më 15 tetor, por të dyja palët e thyen atë dy muaj më vonë dhe luftimet rifilluan. Kur u raportua vrasja e 45 shqiptarëve kosovarë në masakrën e Raçakut në janar 1999, NATO vendosi që konflikti mund të zgjidhej vetëm duke futur një forcë ushtarake paqeruajtëse për të frenuar me forcë të dy palët. Jugosllavia refuzoi të nënshkruante Marrëveshjen e Rambujesë, e cila ndër të tjera kërkonte 30,000 trupa paqeruajtëse të NATO-s në Kosovë; një e drejtë e papenguar e kalimit të trupave të NATO-s në territorin jugosllav; dhe imuniteti për NATO-n dhe agjentët e saj ndaj ligjit jugosllav; e drejta për të përdorur rrugët lokale, portet, hekurudhat dhe aeroportet pa pagesë dhe për të kërkuar objekte publike për përdorimin e saj pa kosto. NATO më pas u përgatit të instalonte paqeruajtësit me forcë, duke përdorur këtë refuzim për të justifikuar bombardimet.

Objektivat

Objektivat e NATO-s në konfliktin e Kosovës u deklaruan në takimin e Këshillit të Atlantikut të Veriut të mbajtur në selinë e NATO-s në Bruksel më 12 prill 1999:

• Përfundimi i të gjitha veprimeve ushtarake dhe përfundimi i menjëhershëm i dhunës dhe aktiviteteve represive nga qeveria e Millosheviçit;
• Tërheqja e të gjitha forcave ushtarake, policore dhe paraushtarake nga Kosova;
• Stacionimi i prezencës paqeruajtëse të OKB-së në Kosovë;
• Kthimi i pakushtëzuar dhe i sigurt i të gjithë refugjatëve dhe personave të zhvendosur;
• Vendosja e një marrëveshjeje kornizë politike për Kosovën bazuar në Marrëveshjet e Rambujesë, në përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe Kartën e Kombeve të Bashkuara.