Wikipedia

Ligji natyror

Ligji natyror (Latin: ius naturale, lex naturalis) është një ligj i pavarur dhe ekzistues i ligjit pozitiv të çdo rendi të caktuar politik, shoqërisë ose kombit-shtet. Zanafilla e tillë shihet si e përcaktuar nga natyra (pavarësisht nëse kjo reflekton krijimin, evolucionin ose mundësinë e rastësishme), dhe një ligj nocional të natyrës që trajtohet si një fakt objektiv dhe i zbatueshëm në mënyrë universale; Kjo do të thotë, ai ekziston dhe është i pranueshme, pa ndonjë varësi nga mirëkuptimi njerëzor, ose nga ligji pozitiv i çdo shteti, rendi politik ose legjislacioni të caktuar - dhe madje edhe i shoqërisë në përgjithësi.

Platoni (majtas) dhe Aristoteli (djathtas), një detaj nga Shkolla e Athinës, afresk nga Raphaeli.

Përmbledhje Redakto

Historikisht, ligji natyror i referohet përdorimit të arsyes për të analizuar natyrën njerëzore në deduktim të rregullave të detyrueshme të sjelljes morale, përmes aspekteve të vëzhguara dhe / ose parashtruara të realitetit dhe të "kushteve njerëzore".

Koncepti i ligjit natyror u dokumentua edhe në filozofinë e lashtë greke, përfshirë Aristotelin, [1] dhe u trajtua në filozofinë romake nga Ciceroni. Referencat për të do të gjenden gjithashtu edhe në Testamentin e Vjetër dhe të Ri të Biblës, dhe u shpjeguan më vonë edhe në Mesjetë nga filozofët e krishterë si Alberti i Madh dhe Thomas Akuini. Në këtë aspekt Shkolla e Salamankës dha kontribut të dukshëm gjatë periudhës së Rilindjes .

Teoritë moderne të së drejtës natyrore u zhvilluan shumë në epokën e iluminizmit, duke kombinuar frymëzimin nga e drejta romake me filozofi të tilla si teoria e kontratës shoqërore. Ajo u përdor në teorinë sfiduese të së drejtës hyjnore të mbretërve dhe u bë një justifikim alternativ për krijimin e një kontrate shoqërore, ligji pozitiv dhe qeveria - dhe kështu të drejta ligjore - në formën e republikanizmit klasik. Në të kundërt, koncepti i të drejtave natyrore përdorej edhe nga të tjerët për të sfiduar legjitimitetin e të gjitha institucioneve të tilla.

Në dekadat e para të shekullit XXI koncepti i ligjit natyror është i lidhur ngushtë me konceptin e të drejtave natyrore. Në të vërtetë, shumë filozofë, juristë dhe studiues përdorin ligjin natyror në mënyrë sinonimike me të drejtat natyrore ( Latin: ius naturale), ose drejtësia natyrore, [2] megjithëse të tjerët bëjnë dallimin midis ligjit natyror dhe të drejtës natyrore.

Për shkak të kryqëzimit midis ligjit natyror dhe të drejtave natyrore, ligji natyror është pretenduar ose atribuuar si një komponent kryesore në Deklaratën e Pavarësisë (1776) të Shteteve të Bashkuara, Deklaratën e të Drejtave të Njeriut dhe të Qytetarit (1789) në Francë, Deklaratën Universale e të Drejtave të Njeriut (1948) të Kombeve të Bashkuara, si dhe Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut (1953) të Këshillit të Evropës. [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]

Shih edhe Redakto

Literatura Redakto

  • Adams, John. 1797. A Defence of the Constitutions of Government of the United States of America. 3rd edition. Philadelphia; repr. Darmstadt, Germany: Scientia Verlag Aalen, 1979.
  • Aristotle. Nicomachean Ethics.
  • Aristotle. Rhetoric.
  • Aristotle. Politics.
  • Aquinas. Summa Theologica.
  • Barham, Francis.Introduction to The Political Works of Marcus Tullius Cicero.
  • Blackstone, William. 1765–9. Commentaries on the Laws of England.
  • Botein, Stephen. 1978. "Cicero as Role Model for Early American Lawyers: A Case Study in Classical 'Influence'". The Classical Journal 73, no. 4 (April–May).
  • Boyer, Allen D. 2004. "Sir Edward Coke, Ciceronianus: Classical Rhetoric and the Common Law Tradition." in Law, Liberty, and Parliament: Selected Essays on the Writings of Sir Edward Coke, ed. Allen D. Boyer. Indianapolis: Liberty Fund.
  • Burlamaqui, Jean Jacques. 1763. The Principles of Natural and Politic Law. Trans. Thomas Nugent. Repr., Indianapolis: The Liberty Fund, 2006.
  • Burns, Tony. 2000. "Aquinas's Two Doctrines of Natural Law." Political Studies 48. pp. 929–46.
  • Carlyle, A. J. 1903. A History of Medieval Political Theory in the West. vol. 1. Edinburgh.
  • Cicero. De Legibus.
  • Cochrane, Charles Norris. 1957. Christianity and Classical Culture: A Study of Thought and Action from Augustus to Augustine. Oxford: Oxford University Press.
  • Corbett, R. J. 2009. "The Question of Natural Law in Aristotle." History of Political Thought 30, no. 2 (Summer): 229–50
  • Corwin, Edward S. 1955. The "Higher Law" Background of American Constitutional Law. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.
  • Edlin, Douglas E. 2006. "Judicial Review Without a Constitution." Polity 38, no. 3 (July): 345–68.
  • Farrell, James M. 1989. "John Adams's Autobiography: The Ciceronian Paradigm and the Quest for Fame." The New England Quarterly 62, no. 4 (Dec. ).
  • Gert, Bernard, [1998] 2005. Morality: Its Nature and Justification. Description & outline. Revised Edition, Oxford University Press.
  • Haakonssen, Knud. 1996. Natural Law and Moral Philosophy: From Grotius to the Scottish Enlightenment. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
  • Haakonssen, Knud. 2000. "The Character and Obligation of Natural Law according to Richard Cumberland." In English Philosophy in the Age of Locke, ed. M.A. Stewart. Oxford.
  • Heinze, Eric, 2013. The Concept of Injustice (Routledge)
  • Jaffa, Harry V. 1952. Thomism and [[Aristotelianism. Chicago: University of Chicago Press.
  • Thomas Jefferson's Literary Commonplace Book. Trans. and ed. Douglas L. Wilson. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1989.
  • Laing, Jacqueline A. & Wilcox, Russell eds., 2013. The Natural Law Reader, Oxford: Wiley Blackwell, 2013.
  • McIlwain, Charles Howard. 1932. The Growth of Political Thought in the West: From the Greeks to the End of the Middle Ages. New York: The Macmillan Company.
  • "Natural Law." International Encyclopedia of the Social Sciences. New York, 1968.
  • Reinhold, Meyer. 1984. Classica Americana: The Greek and Roman Heritage in the United States. Detroit: Wayne State University Press.
  • Rommen, Heinrich A. 1947. The Natural Law: A Study in Legal and Social History and Philosophy. Trans. and rev. Thomas R. Hanley. B. Herder Book Co.; repr. Indianapolis: [[Liberty Fund, 1998.
  • Scott, William Robert. 1900. Francis Hutcheson: His Life, Teaching, and Position in the History of Philosophy Cambridge; repr. New York: Augustus M. Kelley, 1966.
  • Shellens, Max Salomon. 1959. "Aristotle on Natural Law." Natural Law Forum 4, no. 1. pp. 72–100.
  • Skinner, Quentin. 1978. The Foundations of Modern Political Thought. Cambridge.
  • Waldron, Jeremy. 2002. God, Locke, and Equality: Christian Foundations in Locke's Political Thought. Cambridge University Press, Cambridge (UK). ISBN 978-0-521-89057-1.
  • Wijngaards, John, AMRUTHA. What the Pope's man found out about the Law of Nature, Author House 2011.
  • Wilson, James. 1967. The Works of James Wilson. Ed. Robert Green McCloskey. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
  • Woo, B. Hoon. 2012. "Pannenberg's Understanding of the Natural Law." Studies in Christian Ethics 25, no. 3: 288–90.
  • Zippelius, Reinhold. Rechtsphilosophie, 6th edition, § 12. C.H. Beck, Munich, 2011. ISBN 978-3-406-61191-9.

Referime Redakto

  1. ^ Rommen, Heinrich A., The Natural Law: A Study in Legal and Social Philosophy trans. Thomas R. Hanley, O.S.B., Ph.D. (B. Herder Book Co., 1947 [reprinted 1959]), p. 5
  2. ^ Shellens, Max Solomon (1959). "Aristotle on Natural Law". Natural Law Forum. 4 (1): 72–100. doi:10.1093/ajj/4.1.72. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Wild, John (1953). Plato's Modern Enemies and the Theory of Natural Law. Chicago: University of Chicago Press. fq. 136. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Plato, Gorgias 508a.
  5. ^ Plato, The Republic, 518b–d.
  6. ^ Plato, The Republic, 540a, 517b–d.
  7. ^ Plato, Symposium, 205e–6a.
  8. ^ Plato, Symposium, 211d–e.
  9. ^ Plato, The Republic, 428e9.

Lidhje të jashtme Redakto

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ligji_natyror&oldid=2447855"