Miçigen
Michigan (sqt. Miçigen) është një shtet federal i Shteteve të Bashkuara. Emri i saj është forma e galicizuar e fjalës mishigamaa në gjuhën indigjene Ojibwa, që do të thotë "ujë i madh" ose "liqen i madh".[2] Miçigani është shteti i 10-të më i populluar dhe i 11-ti për nga sipërfaqja. Kryeqyteti i tij është Lansing, dhe qyteti më i madh është Detroit.
Michigan | |
|---|---|
| Shteti i Michigan | |
| Nofka(t): "The Great Lake State",[1] "The Wolverine State", "The Mitten State", "Water (Winter) Wonderland" | |
| Parimet: Si quaeris peninsulam amoenam circumspice (Shqip: "Nëse kërkoni një gadishull të këndshëm, shikoni për ju") | |
| Himni: "My Michigan" | |
 Harta e Shteteve të Bashkuara me Michigan të theksuar | |
| Vendi | Shtetet e Bashkuara |
| Para shtetësisë | Territori i Michigan |
| U pranua në Bashkim | 26 janar 1837 (26-të) |
| Kryeqyteti | Lansing |
| Qyteti më i madh | Detroit |
| Metroja më e madhe dhe zonat urbane | Detroit |
| Qeveria | |
| • Guvernatori | Gretchen Whitmer (D) |
| • Guvernatori toger | Garlin Gilchrist (D) |
| Legjislatura | Legjislatura e Michigan |
| • Dhoma e sipërme | Senati i Michigan |
| • Dhoma e ulët | Dhoma e Përfaqësuesve |
| Gjyqësori | Gjykata e Lartë e Michigan |
| Senatorët amerikan | Debbie Stabenow (D) Gary Peters (D) |
| Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA | 7 Demokratë 7 Republikanë (lista) |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 96.716 sq mi (250.493 km2) |
| Sipërfaqja vendi | 11-të |
| Dimensionet | |
| • Gjatësia | 456[2] mi (734 km) |
| • Gjerësia | 386[2] mi (621 km) |
| Lartësia mbidetare | 900 ft (270 m) |
| Lartësia më e lartë | 1.979 ft (603 m) |
| Lartësia më e ulët | 571 ft (174 m) |
| Popullsia (2020) | |
| • Gjithsej | 10.077.331[4] |
| • Vendi | 10-të |
| • Dendësia | 174/sq mi (67,1/km2) |
| • Dendësia vendi | 17-të |
| • Të ardhurat mesatare shtëpiake | $54,900[5] |
| • Të ardhurat vendi | 32-të |
| Emri i banorëve | Michigander, Michiganian, Yooper (Upper Peninsula)[6] |
| Gjuha | |
| • Gjuha zyrtare | S'ka (Anglish, de facto) |
| • Gjuhët e folura | Anglisht 91.11% Spanjisht 2.93% Arabisht 1.04% Të tjera 4.92% |
| Zona kohore | |
| pjesën më të madhe të shtetit | UTC−05:00 (Lindore) |
| • Verës (DST) | UTC−04:00 (EDT) |
| UTC−06:00 (Qendrore) | |
| • Verës (DST) | UTC−05:00 (CDT) |
| Shkurtesa USPS | MI |
| Kodi ISO 3166 | US-MI |
| Shkurtesa tradicionale | Mich. |
| Gjerësia gjeografike | 41°41′ N to 48°18′ N |
| Gjatësia gjeografike | 82°7′ W to 90°25′ W |
| Faqja zyrtare | michigan |
Miçigani është shteti i vetëm që përbëhet nga dy gadishuj. Gadishulli i Poshtëm, emrin e të cilit Miçigani kishte fillimisht, ka formën e një dorashke. Gadishulli i Sipërm ndahet nga Gadishulli i Poshtëm nga Ngushtica e Mackinac-ut, një kanal 8 km që bashkon liqenin Huron me liqenin Michigan. Të dy gadishujt lidhen nga Ura Mackinac. Michigan ka vijën bregdetare më të gjatë të ujërave të ëmbla nga çdo nënndarje politike në botë, duke u kufizuar nga katër nga pesë Liqenet e Mëdha, plus liqeni St. Clair. Ajo gjithashtu ka 64,980 liqene dhe pellgje në brendësi. Michigan ka vendin e dytë me më së shumti ujë nga çdo shtet, pas vetëm Alaskës.
Zona u pushtua për herë të parë nga një varg fisesh vendase amerikane gjatë mijëra viteve. Në shekullin e 17-të, eksploruesit francezë e pretenduan atë si pjesë të kolonisë së Francës së Re, kur ajo ishte e banuar kryesisht nga popujt indigjenë. Tregtarët dhe kolonët francezë dhe kanadezë, Métis dhe të tjerë emigruan në zonë, duke u vendosur kryesisht përgjatë rrugëve ujore. Pas humbjes së Francës në Luftën Franceze dhe Indiane më 1762, rajoni ra nën sundimin britanik. Britania ia dorëzoi territorin Shteteve të Bashkuara të sapopavaruara pas disfatës së Britanisë në Luftën Revolucionare Amerikane.
Zona ishte pjesë e Territorit Veriperëndimor deri në vitin 1800, kur Miçigani perëndimor u bë pjesë e Territorit të Indianës. Territori i Michigan u formua më 1805, por për disa nga kufijtë veriorë me Kanadanë nuk u ra dakord deri pas Luftës së vitit 1812. Michigan u pranua në Bashkim më 1837 si shteti i 26-të, një shtet i lirë. Ai shpejt u bë një qendër e rëndësishme e industrisë dhe tregtisë në rajonin e Liqeneve të Mëdha, duke tërhequr emigrantë në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të nga shumë vende evropiane. Të shumtë ishin veçanërisht emigrantët nga Finlanda, Maqedonia dhe Holanda.[7]
Megjithëse Michigan ka zhvilluar një ekonomi të larmishme, në fillim të shekullit të 20-të ai u bë i njohur gjerësisht si qendra e industrisë së automobilave në SHBA, e cila u zhvillua si një forcë e madhe ekonomike kombëtare. Ajo është shtëpia e tre kompanive kryesore të automobilave të vendit (selitë e të cilave janë të gjitha në Metro Detroit). Dikur shfrytëzohej për prerje dhe miniera, Gadishulli i Sipërm, edhe pse nuk është shumë populluar, është ekonomikisht i rëndësishëm për shkak të statusit të tij si një destinacion turistik si edhe si dhe për sasinë e madhe të burimeve natyrore.[8][9] Gadishulli i Poshtëm është një qendër e prodhimit, pylltarisë, bujqësisë, shërbimeve dhe industrisë së teknologjisë së lartë.
Historia
RedaktoGjeografia
RedaktoDemografia
RedaktoEkonomia
RedaktoKultura
RedaktoMiçigeni është vendi në të cilin gjenden dy përmendore të shqiptarëve ajo e Nënë Terezës dhe Gjergj Kastriot - Skenderbeut.
Përmendorja e Skënderbeut është përurua më 24 shtator 2006 në prani të disa mijëra vetëve, përfshi kryepeshkopin e Detroit, Kardinalin Adam Maida dhe presidentin e Shqipërise, Alfred Moisiu.
Përmendorja e Skënderbeut është zbulua me nderime në anë të një autostrade dhe në hyrje të oborrit të Kishës katolike shqiptare Shën Pali në Roçester Hills, rreth 40 kilometra në veri të Detroitit. Presidenti Alfred Moisiu ka thënë se me këtë vepër, shqiptarët e Amerikës kanë nderuar veten dhe mbarë popullin shqiptar dhe se "Tashmë populli i thjeshtë amerikan mund të mësoje edhe më shumë se kush ishte Skënderbeu dhe çfare bëri ai për kombin dhe botën mbarë.".
Kardinali Adam Maida tha se shqiptarët në rrethin e Detroitit janë krenaria e dioqezës së tij dhe "Tani, krahas nënë Terezës, shqiptarët e Miçiganit mund të krenohen para amerikanëve edhe me Gjergj Kastrotin."
Nismëtar i kësaj ngjarjeje është Dom Anton Kqira, Kryefamullitar i kishës së Shën Palit, që mendohet të jetë kisha më e madhe katolike shqiptare në botë. Përmendorja e heroit kombëtar shqiptar është fryt i një pune mbi një vjeçare nga ana e skulptorit të njohur shqiptaro-amerikan, Kreshnik Xhiku.
Referime
Redakto- ^ "License plate facts" (PDF) (në anglisht). Arkivuar (PDF) nga origjinali më 25 maj 2017. Marrë më 1 maj 2017.
- ^ a b c "Michigan in Brief: Information About the State of Michigan" (PDF) (në anglisht). Department of History, Arts and Libraries. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 8 nëntor 2006. Marrë më 28 nëntor 2006.
- ^ a b "Elevations and Distances in the United States" (në anglisht). Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara. 2001. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2011. Marrë më 24 tetor 2011.
- ^ "Resident Population for the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 2020 Census" (PDF) (në anglisht). Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara. Marrë më 26 prill 2021.
- ^ "Median Annual Household Income" (në anglisht). The Henry J. Kaiser Family Foundation. Arkivuar nga origjinali më 20 dhjetor 2016. Marrë më 9 dhjetor 2016.
- ^ Hansen, Liane (27 shtator 2009). "What Is a Yooper?". Weekend Edition Sunday (në anglisht). NPR. Arkivuar nga origjinali më 21 gusht 2013. Marrë më 13 qershor 2013.
- ^ Ueda, Reed (2017). America's Changing Neighborhoods: An Exploration of Diversity through Places (në anglisht). Greenwood. ISBN 978-1-4408-2864-5.
- ^ Kandell, Jonathan. "The Wonderful Wilderness of Michigan's Upper Peninsula". Smithsonian (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 1 mars 2019. Marrë më 28 shkurt 2019.
- ^ "An Environmental History of the Upper Peninsula of Michigan: An Outline" (në anglisht). NMU Center for U.P. Studies. Arkivuar nga origjinali më 1 mars 2019. Marrë më 28 shkurt 2019.
|
Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë. |