Mic Sokoli
Mic Sokoli (1839 - 20 prill 1881) ishte një figurë nacionaliste shqiptare dhe luftëtar gueril nga Malësia e Gjakovës.[1] Në vitet e Lidhjes së Prizrenit ka qenë udhëheqës i njohur gueril dhe ka marrë pjesë në luftimet e Gjakovës kundër Mehmet Ali Pashës. Luftoi në Betejën e Nokshiqit (afër Grudës) kundër malazezëve. Ai mbahet mend nga shqiptarët për një akt heroizmi në prill të vitit 1881, në të cilin u flijua duke shtypur trupin e tij në grykën e një topi osman.[1][2]
Biografia
RedaktoU lind më 1839 në Fang të Bujanit (sot në Rrethin Tropojë), të Malësisë së Gjakovës në kohën e Perandorisë Osmane.[3] Ishte i biri i Ramë Alisë të Mul Osmanit, në familjen e bajraktarëve të Krasniqes, dhe nga i pari i tyre u quajtën Mulosmanajt. Në pinjojt e kësaj shtëpie detyra e bajraktarit lëvizte mes vëllezërve, në kohën e Micit, bajraktar ishte kushëriri i tij i dytë Halili i Binak Alisë.[4]
Mori pjesë në lëvizjet e ndryshme të Lidhjes së Prizrenit, që me Aksionin e Gjakovës e më pas në mbrojtjen e Plavës dhe Gucisë nën Ali bej Gucinë, ku luftoi në betejën e Nokshiqit.
Në prill të 1881, duke përkrahur krahun autonomist brenda Lidhjes, njësitë e së cilës të komanduara nga Sulejman agë Vokshi u ndeshën me trupat osmane të komanduara nga Dervish Pasha në Slivovë, ku dhe vdiq duke i vënë gjoksin topit.[3]
Aktivitetet
RedaktoMic Sokoli mori pjesë në betejën e tij të parë kur ishte 16 vjeç kundër malazezëve. Mici do t'i nxirrte bashkëluftëtarët e tij nga pozicioni i tyre i rrethuar në një betejë që shqiptarët do ta fitonin përfundimisht. Sokoli ishte veteran i luftës, duke marrë pjesë në shumë beteja gjatë jetës së tij; luajti një rol aktiv në betejat e Shkupit, Ferizajt, Gjilanit dhe Gjakovës kundër Mehmed Ali Pashës, u dallua gjatë Betejës së Novshiçit kundër malazezëve, luftoi në Plavë, Guci, Hoti, Grudë e Tuzi dhe përfundimisht në betejat në Shtime, Carralevë dhe Slivovë.[2]
Mic Sokoli kishte vepruar në Prizren nën mbrojtjen e Ymer Prizrenit, por pasi vrau një turk të pasur vendas, u shpërngul në Pejë dhe jetoi me Haxhi Zekën. Mic do të vazhdonte të kryente vrasje të tjera të zyrtarëve dhe ushtarëve osmanë. Në moshën 18-vjeçare u detyrua të arratisej në male ku e mori Sulejman Vokshi. Aty mësoi për luftën dhe jetën malore dhe u shqua si një luftëtar i fortë dhe një prijës i aftë në shumë beteja. Ai luajti një rol të madh në Lidhjen e Prizrenit, ku drejtoi njësi të mëdha ushtarake dhe ishte i njohur për kapjen e spiunëve. Mic Sokoli ishte komandant i një force prej 3.000 malësorësh. Pasi mori pjesë në betejën e Gjakovës kundër Mehmed Ali Pashës, Sokoli shkoi në viset veriore të rajonit të Vilajetit të Kosovës (Yeni Pazar etj.) për të luftuar kundër serbëve. Më pas shkonte e luftonte në Malësinë e Madhe. Gjatë marrjes së Prishtinës nga osmanët, Sokoli udhëhoqi 3.000 Malësorët e tij në një sulm të befasishëm kundër forcave osmane nga malet e Gërmisë. Ai u plagos gjatë betejës së Shkupit.[2]
Vdekja
RedaktoNë Betejën e Slivovës në prill 1881, Mic Sokoli vuri re se luftëtarët e Lidhjes po bombardoheshin nga një pozicion i fortë. Me të kuptuar se do të ishte e pamundur të vriteshin ushtarët osmanë që përdornin topat, Sokoli do të shtypte gjoksin e tij kundër një topi dhe në këtë mënyrë do të pësonte lëndime vdekjeprurëse, por përpjekjet e tij do të siguronin që topi të fillonte të binte tatëpjetë. Akti i trimërisë së Mic Sokolit i motivoi bashkëluftëtarët e tij për të vazhduar betejën dhe ky akt kujtohet sot.[1][2] Ai ishte 42 vjeç në kohën e vdekjes dhe la pas gruan dhe dy fëmijët, një vajzë dhe një djalë. Më shumë se një shekull më pas, nipi i tij, Tahir Sinani do të vazhdonte këto aktivitete të ngjashme, duke vdekur përfundimisht gjatë Konfliktit Maqedonas të vitit 2001.[2]
Trashëgimia
RedaktoRrëfimet e trimërisë së Sokolit në beteja janë shënuar në shumë këngë popullore tradicionale shqiptare.[5] Qeveria komuniste shqiptare e shpalli Sokolin Hero Popullor të Shqipërisë.[6] Ai shquhej për aftësitë e tij strategjike, përkushtimin ndaj çështjes shqiptare dhe trimërinë e tij. Mic Sokolit i kushtohen shumë këngë dhe veprimet e tij kujtojnë epokën e Lidhjes së Prizrenit dhe përpjekjet e tyre për bashkimin e shqiptarëve. Mic Sokoli është një figurë e shquar e Lidhjes, i njohur si kryetar i Krasniqëve, djali i Sokol Ramës. Veprimet e tij u kthyen në legjendë dhe këngët kushtuar atij interpretohen në ditët e sotme.[2]
Sylejman Krasniqi shkroi romanin "Mic Sokoli"[7], i cili u shpërblye nga Republika. Piktura e Sali Shijakut me momentet e fundit të Mic Sokolit teksa shtyp gjoksin me topin u nderua me shumë çmime.[8] Ka disa shoqëri artistike, shkolla etj. me emrin Mic Sokoli.
Akti i tij i të vënit gjoksin topit u cilësua akt heroik, duke parë se si bashkëluftëtarët e tij po zmbrapseshin para topit. Për bëmën e tij, populli i këndoi këngë si "Xhamadani i Trimnisë",[9] "Mic Sokoli n'dy tagana".[10]
| Mic Sokoli n'dy tagana |
|---|
| Mic Sokoli n’dy tagana,
Udha marë! mi ka than nana, Lufto bir, ti për Shqipni, Mos i len turqit ktu me hi, N’koftë nevoja, vi me ty. Mic Sokoli: ni fjalë po e flet, Po i thotë nanës: - Ti mir mbetç! Pa u farue Malsia krejt, Ktu nuk hin as krajl as mret! |
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ a b c Elsie, Robert (2013). A Biographical Dictionary of Albanian History (në anglisht). Robert Elsie.
- ^ a b c d e f Asani, Sara (2019). LIDHJA SHQIPTARE E PRIZRENIT. Sara Asani. fq. 18–20.
- ^ a b Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press, Inc. Marrë më 3 nëntor 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ulqini, Kahreman (1991). Bajraku në organizimin e vjetër shoqëror. Tiranë: Akademia e shkencave e RPS të Shqipërisë. fq. 58. OCLC 39215998.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kenga e Mic Sokolit., marrë më 2023-03-04
- ^ Alia, Ramiz (qershor 10, 1978). The Albanian League of Prizren (në anglisht). Tirana: Ramiz Alia. fq. 4.
{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Studia Albanica, Volume 23". Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë. 1986.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Les Lettres Albanaises". Union des écrivains et artistes d'Albanie. 1979.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Spiro Shetuni (2011). "Albanian Traditional Music: An Introduction, with Sheet Music and Lyrics for 48 Songs". McFarland. fq. 65. ISBN 9780786486304.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Qemal Haxhihasani, Agron Xhagolli (1985). "Folklor kosovar, 1". Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Kulturës Popullore. fq. 174.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)