Wikipedia

Paktet e Tiranës

Paktet e Tiranës përfshijnë Paktin e Parë të Tiranës (1926) dhe Paktin e Dytë të Tiranës (1927) që u nënshkruan në Tiranë midis Shqipërisë dhe Italisë, me fokus ekonominë dhe ushtrinë shqiptare. Ato lejuan Italinë të fitonte pushtetin mbi vendin dhe të bashkohej me Fuqitë e Boshtit .

Sfondi

Redakto

Shqipëria 1920-1930

Redakto
 
Flamuri i Mbretërisë Shqiptare (1928-1934)
 
Ahmet Zogu, i njohur si Mbreti Zog I, Mbreti i Shqiptarëve (1895-1961)

Që të dy Traktatet e Tiranës u nënshkruan mes Shqipërisë dhe Italisë. Në atë kohë vendi i Shqipërisë ishte nën mbretërimin e Zogut I të Shqipërisë, i njohur në shqip si mbreti i shqiptarëve, Mbreti i Shqiptarëve. Në vitin 1925, Ahmet Zogu, u zgjodh president për shtatë vjet dhe më 1 shtator 1928, gjatë ceremonisë së betimit e shpalli veten Mbret. [1] Duke qenë mbreti i parë dhe i fundit i kombit shqiptar, ai i shërbeu vendit nga viti 1922 deri sa u arratis në Londër gjatë fillimit të Luftës së Dytë Botërore në vitin 1939. Shqipëria mendohej nga Italia si portali për pjesën tjetër të vendeve të Ballkanit, Greqisë dhe vendeve të Lindjes së Afërt. [2] Në maj të vitit 1925, Shqipëria pranoi propozimin e italianëve dhe u themelua Banka Kombëtare Shqiptare. Ajo veproi si thesari i vendit pavarësisht se kontrollohej vetëm nga bankat italiane. [3] Për herë të parë, Shqipëria ka prerë monedhën e saj kombëtare. Propozimi erdhi me një hua pesëvjeçare ekuivalente prej rreth 2 milionë paund të asaj kohe. [1] Në takimet jozyrtare me zyrtarët italianë, Zogu shprehu simpatinë e tij për Musolinin dhe italianët. Ai madje u premtoi atyre lëshime ekonomike duke kulmuar më tej interesin e tyre për vendin e Shqipërisë. [4] Që në fillim, duke marrë pushtetin si mbret i shqiptarëve, Zogu donte:

  1. Zhvillimi i ekonomisë shqiptare.
  2. Legjitimoni pushtetin e vendit dhe sovranitetin e tij.
  3. Të arrijë njohjen e qeverisë së tij nga shtetet fqinje. [4] Zogu e dinte se pa asnjë mbështetje të jashtme nuk do t'i arrinte këto. Zogu pranoi të rivendoste rendin në vendin e tij dhe të ndihmonte në zhvillimin e tij. Marrëveshja e vitit 1925 mbikëqyrte edhe koncesionet minerale të tokës shqiptare. [5] Gjatë kësaj kohe, marrëdhëniet italo-shqiptare favorizoheshin gjithnjë e më shumë nga Italia. Musolini kishte dy orientime për të ardhmen e Shqipërisë. [4] Nga njëra anë, ishte një orientim paqësor për një difuzion ekonomik shqiptar deri në arritjen e një protektorati de facto mbi Shqipërinë dhe nga ana tjetër, për realizimin e një pushtimi të përhershëm imperialist . [4] Kjo e dobësoi fuqinë ekonomike të Mbretit dhe ngadalë i hapi rrugën dy traktateve që do të nënshkruheshin nga Zogu dhe diktatori italian, Musolini .

Pakti i Parë i Tiranës (1926)

Redakto

On November 27 November 1926, Italy signed with Albania the First Treaty of Tirana ( Pakti i Parë i Tiranës ), the Treaty of Peace and Security, [1] in Albanian Pakti Italo-Shqiptar i Miqësisë dhe i Sigurimit. Traktati kishte një vlefshmëri prej pesë vjetësh. [6] Ajo e shtyu Tiranën të pranonte oficerë italianë dhe anëtarë të rangut në ushtrinë dhe policinë e tyre [3] për të mbikëqyrur ushtrinë shqiptare dhe për ta trajnuar atë. Mbreti Zog i frikësuar se trazirat e popullit të tij do të çonin në humbjen e fronit të tij, nënshkroi traktatin. Italia shpalli Shqipërinë si “garantuese”. [6] Të dy vendet do të ofrojnë mbështetje për njëri-tjetrin, qoftë ushtarak apo ekonomik. Traktati përbëhej nga pesë nene. [4]

  1. Kushdo që shkon kundër çështjeve ekzistuese të status quo-së shqiptare do të shihej si armik i shtetit shqiptar dhe atij italian. [1]
  2. Të dyja vendet nuk do të lidheshin me marrëveshje të tjera politike apo ushtarake që dëmtojnë interesat e njëri-tjetrit.
  3. Të dyja palët i nënshtrohen një pajtimi të veçantë nëse lindin çështje që nuk mund të zgjidhen me urdhër diplomatik.
  4. Traktati do të qëndrojë në fuqi për pesë vjet dhe mund të denoncohet ose rinovohet për një vit para përfundimit të tij.
  5. Traktati do të ratifikohet dhe regjistrohet në Lidhjen e Kombeve . Ratifikimi do të bëhet në Romë . [7]

Marrëveshja u shoqërua me dispozita parash për Mbretin duke e bërë më tërheqës për të nënshkrimin e tij duke shfrytëzuar dëshpërimin e tij. [1] Shqipëria u bllokua në arenën ballkanike dhe evropiane nga Italia. Traktati solli reagime ndaj vendit fqinj të Shqipërisë, Jugosllavisë . Vendi ndërmori aksion ushtarak kundër kufirit verior të Shqipërisë me mbështetjen e Francës . Musolini e njohu paktin franko-jugosllav si një akt kundër Italisë. [4]

Pakti i Dytë i Tiranës (1927)

Redakto

Më 22 nëntor 1927, u nënshkrua Traktati i Dytë i Tiranës ( Pakti i Dytë i Tiranës ) ndërmjet Shqipërisë dhe Italisë, me një vlefshmëri prej njëzet vjetësh. [6] Ishte një aleancë mbrojtëse e karakterizuar nga italianët si Traktati i Mbrojtjes, në shqip Traktati i Aleancës Mbrojtëse . [4] Kërcënimi i brendshëm i një zie buke që shkaktoi kryengritje dhe kërcënimi i jashtëm i Jugosllavisë nxituan shqiptarët të nënshkruanin traktatin. Ai synonte të mbetej sekret mes dy vendeve. Ajo ngarkoi Italinë të mbronte territorin shqiptar nga sulmet e mundshme dhe në këmbim Shqipëria vuri në dispozicion të Italisë të gjithë arsenalin e saj ushtarak. Ajo u favorizua nga Italia për shkak të natyrës së saj të fshehtë. Traktati i Dytë përbëhej nga shtatë nene. [4]

  1. Të gjitha traktatet e nënshkruara më parë nga aderimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve do të shqyrtohen me kujdes.
  2. Aleancë e patjetërsueshme për njëzet vjet, përveç nëse njëri nga dy vendet shprehet ndryshe në vitin e tetëmbëdhjetë ose nëntëmbëdhjetë. Nëse jo, traktati do të rinovohet përsëri në heshtje.
  3. Të dy vendet do të përpiqen të ndihmojnë njëri-tjetrin për të arritur paqen. Nëse njëra palë kërcënohet, tjetra duhet të sigurojë mjete efektive për të ndaluar sulmin dhe për të ofruar kënaqësi për palën e sulmuar.
  4. Nëse janë shteruar të gjitha mjetet e pajtimit, njëra palë është e detyruar të përdorë forcën ajrore dhe ushtarake, si dhe një mbështetje financiare për të ndihmuar palën e sulmuar.
  5. Për sa i përket nenit 4, asnjëra palë nuk lejohet të amnistojë, armëpushim ose negociata për paqen, përveç rasteve kur është rënë dakord ndërmjet të dyja palëve.
  6. Traktati është nënshkruar në dy kopje origjinale shqip dhe dy italiane. Katër kopje në përgjithësi.
  7. Traktati duhet të ratifikohet nga parlamentet përkatëse dhe të regjistrohet në Lidhjen e Kombeve . Ratifikimi do të bëhet në Romë .

Ai u karakterizua si, Pakti i Miqësisë, pasi lidhte fort dy vendet me njëri-tjetrin. Traktati i lejoi italianët të sillnin dyqind e tetëdhjetë [4] oficerë për të trajnuar ushtrinë shqiptare. Ekspertët ushtarakë filluan të udhëzojnë grupet paraushtarake shqiptare, duke lejuar ndërkohë hyrjen e marinës italiane në portin e Vlorës . [3] U ndërtuan edhe fortifikime, veçanërisht ajo e Librazhditit dhe u krijuan kushte e rregulla për mbrojtjen e kryeqytetit. Traktati do të thoshte shumë më tepër për italianët pasi u mundësoi atyre të hynin lirisht në Shqipëri, pavarësisht nëse ekzistonte një kërcënim real apo imagjinar. Porta e tyre drejt Ballkanit ishte hapur. Shqipëria hyri në një marrëdhënie të pashmangshme me Italinë. [1] [8] Në Romë, një ministri u krijua posaçërisht për të kontrolluar çështjet shqiptare dhe konti Francesco Jacomoni u emërua ministër i Shqipërisë. [1]

Rezultati

Redakto
 
Harta e Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore
 
Djaloshi shqiptar në kufirin shqiptaro-jugosllav (1939)

Në vitin 1937, Ciano, ministri i Jashtëm italian dhe dhëndri i Musolinit, ndërmjetësoi me Musolinin për t'i dhënë Shqipërisë 60 milionë franga të tjera ari. [9] Ai e shihte Shqipërinë si një portë për në Ballkan dhe donte të zgjeronte planet e tij. Kjo ndodhi sepse:

  1. Italia u lodh nga Shqipëria dhe problemet e saj ekonomike dhe socio-politike.
  2. Italia filloi të shqetësohej për problemet e politikës ndërkombëtare pasi në Evropën 1936-1937 gjithçka filloi të ndryshonte me shpejtësi, veçanërisht situata politike në Gjermani . [4] Mbreti Zog u arratis për shkak të pushtimit italian të Shqipërisë më 7 prill 1939. Kuvendi i Shqipërisë vendosi t'i jepte kurorën e vendit mbretit të Italisë, Viktor Emanuelit III më 12 prill. [10] Ekzistenca e një kushtetute monarkike italiane sugjeronte se Shqipëria do të ishte në luftë me vendet që kundërshtonin Italinë. Një qeveri fashiste u krijua nga italianët nën kryeministrin shqiptar, Shefqet Verlaci . Shërbimi ushtarak shqiptar u inkorporua plotësisht në atë të Italisë. [3] Musolini krijoi një protektorat zyrtar italian mbi Shqipërinë . [11] Më 28 tetor 1940, Musolini nisi një sulm ndaj Greqisë duke përdorur Shqipërinë si një portë. Italianët organizuan grupe ushtarake të përbëra vetëm nga shqiptarë dhe të udhëhequr nga zyrtarë të ushtrisë italiane. [12] Pushtimi synonte të pushtonte territorin ku banonin shqiptarët çamë (Çam ose Çamë) në Greqinë Perëndimore. [10] Grekët zmbrapsën forcat italo-shqiptare dhe pushtuan Korçën dhe Gjirokastrën, duke çuar nga afër dëbimin e italianëve nga porti i Vlorës. [3] Nacionalizmi grek uli entuziazmin e shqiptarëve që luftonin për italianët. Në maj të vitit 1941 Shqipëria me ndihmën e Fuqive të Boshtit fitoi kontrollin mbi Kosovën dhe në nëntor 1941, Shqipëria e njohur si “ Shqipëria e Madhe ” për shkak të zgjerimit të tokës, i shpalli luftë Bashkimit Sovjetik . [3] [10] U zhvilluan ideologjitë radikale komuniste dhe u formua një grup partizan . Partizanët shqiptarë e urrenin monarkinë, por donin të merrnin kontrollin e pushtetit në vendin e tyre. Në vitin 1941 u krijua Partia Komuniste Shqiptare nga Enver Hoxha . Ai ishte gjithashtu redaktor i gazetës komuniste Zëri i Popullit (Zëri i Popullit). [13] Në nëntor 1944, Enver Hoxha, kreu i partizanëve, pushtoi Tiranën dhe internoi Zogun nga Shqipëria. [1] Në dhjetor 1945, pas një zgjedhjeje sillëse, Hoxha u zgjodh President i Shqipërisë. Hoxha kërkoi mbështetje nga vendet fqinje për të ndihmuar situatën ekonomike në Shqipëri. Ai iu drejtua Jugosllavisë së Titos, por për shkak të largimit të udhëheqësit jugosllav nga Kominterni, ai anuloi të gjitha marrëveshjet e tij dhe ndërpreu të gjitha marrëdhëniet e tij diplomatike. [14] Hoxha ndoqi gjurmët e Stalinit se Kushtetuta shqiptare e viteve 1950 ishte një kopje e Bashkimit Sovjetik . [14] Në vitin 1961, në kuadër të çmobilizimit të stalinizmit, lideri sovjetik Nikita Hrushovi kërkoi dorëheqjen e Hoxhës. Në vend të kësaj, Hoxha ndërpreu marrëdhëniet e tij diplomatike me Bashkimin Sovjetik dhe ishte nën mbrojtjen e Kinës Maoiste . [14] Bashkëpunimi i dy vendeve nuk funksionoi dhe si pasojë solli izolimin e Shqipërisë nga vendet e tjera komuniste ose jo. [14] Hoxha e shpalli Shqipërinë si shtetin e parë ateist në botë, feja e vetme e të cilit ishte shqiptaria. [13] Çdo formë feje apo veprimtari fetare u persekutua dhe të gjitha kishat dhe xhamitë u kthyen në stalla dhe magazina. [14] Reliktet fetare nga Vorio Epiri u shkatërruan nga qeveria diktatoriale e "të krishterëve grekë" më 21 prill për të treguar një reagim të ngrohtë ndaj Hoxhës . Në vitet 1970, Hoxha iu afrua vendeve në Perëndim. Kjo nuk e pengoi atë nga likuidimet në aparatin shtetëror. Në një tentativë për grusht shteti ushtarak në vitin 1974, ku përfshiu ministrin e tij të Mbrojtjes, ai ekzekutoi gjysmën e partisë së Komitetit Qendror . [13] Ai ekzekutoi drejtues të ushtrisë, qeveritarë dhe shokë të vjetër të viteve guerile . [14] Gati gjysma e partisë së Komitetit Qendror të vitit 1948 u ekzekutuan në vitet që pasuan nën qeverisjen e tij. Vështirësitë ekonomike çuan në ripërtëritje të grindjeve politike dhe ekonomike dhe shumë nga zyrtarët e qeverisë u burgosën për rezistencë ndaj politikave të Hoxhës. [13] Në të njëjtën kohë, fëmijët e kopshteve dhe të shkollave fillore mësuan të këndojnë "Xha Enver" gjatë ngjarjeve "spontane" të përkushtimit të popullit të tij ndaj tij. [14] Hoxha vdiq më 11 prill 1985. Hoxhaizmi ekzistoi deri më 12 qershor 1991, kur u krijua parlamenti i parë shumëpartiak.
     
    Enver Halil Hoxha, Kryetar i Partisë Komuniste Shqiptare (1908-1985)

Shih edhe

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ a b c d e f g h Brewer, David (2016). Ελλάδα 1940-1949: Πόλεμο;, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος (në greqisht). athens: Patakis. fq. 25–33.
  2. ^ "The New York Times Archives". {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ a b c d e f History of Albania. "Italian Penetration". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b c d e f g h i j Bedini, Belina (2016). "MARRËDHËNIET SHQIPËRI-ITALI GJATË MONARKISË ZOGISTE (1928-1939)" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 13 shkurt 2020. Marrë më 15 prill 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ "Memoranda Submitted by the Albanian Government on the Draft Peace Treaty With Italy". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b c The Great Soviet Encyclopedia, 3rd Edition (1970-1979). The Gale Group, Inc. 2010. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Swire, Joseph (2005). Shqipëria ngritja e një mbretërie. Tiranë: Dituria. fq. 375. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "Tiranë Pact". Britannica. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)
  9. ^ Coltrinari, Massimo (2013). Qëndresa e ushtarakëve Italianë në Shqipëri. Tiranë: LBN Editor. fq. 66. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b c Brousalis, Karolos (2012). "Ελληνοαλβανικά" (në greqisht). Protagon.gr.
  11. ^ Zabecki, David T. (2015). World War II in Europe An Encyclopedia (në anglisht). Taylor & Francis. fq. 1353. ISBN 9781135812423.
  12. ^ "Οι Αλβανοί στρατολογήθηκαν στον ιταλικό στρατό με στόχο την εισβολή στην Ελλάδα" [Albanians were recruited into the Italian army with the aim of invading Greece]. Μηχανή του Χρόνου (në greqisht). 20 tetor 2021.
  13. ^ a b c d "ENVER HOXHA, MASTERMIND OF ALBANIA'S ISOLATION". The New York Times. 12 prill 1985. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ a b c d e f g "Ενβέρ Χότζα, ο Αλβανός "Στάλιν" των Βαλκανίων. [Enver Hoxha, the Albanian "Stalin" of the Balkans.]". Mηχανή του Χρόνου (in Greek). 9 nëntor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Paktet_e_Tiranës&oldid=2549726"