Republika Popullore e Bullgarisë
Republika Popullore e Bullgarisë (bullgarisht: Народна република България (НРБ), Narodna republika Bŭlgariya, NRB), nga viti 1990 e njohur si Republika e Bullgarisë (bullgarisht: Република България, Republika Bŭlgariya), ishte emri zyrtar i Bullgarisë kur ishte një republikë socialiste nga viti 1946 deri në 1990, e qeverisur nga Partia Komuniste Bullgare (PKB) së bashku me partnerin e saj të koalicionit, Bashkimin Kombëtar Agrare Bullgar. Bullgaria ishte aleate e ngushtë dhe një nga shtetet satelitore më besnike të Bashkimit Sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë, duke u quajtur ndonjëherë Republika e 16-të Sovjetike dhe jo një vend i pavarur. Bullgaria ishte gjithashtu pjesë e Comecon si dhe anëtare e Paktit të Varshavës. Lëvizja e rezistencës bullgare gjatë Luftës së Dytë Botërore rrëzoi administratën e Mbretërisë së Bullgarisë në grushtin e shtetit bullgar të vitit 1944, i cili i dha fund aleancës së vendit me fuqitë e Boshtit dhe çoi në Republikën Popullore në 1946.
Republika Popullore e Bullgarisë Народна Република България
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1946–1990 | |||||||||
| Himni:
Our Republic, Hail! (1947–1951) Републико наша, здравей! (Bulgarian) Republiko nasha, zdravey! (transliteration) Dear Bulgaria, Land of Heroes (1951–1964) Българийо мила, земя на герои (Bulgarian) Balgariyo mila, zemya na geroi (transliteration) Dear Motherland (from 1964) Мила Родино (Bulgarian) Mila Rodino (transliteration) | |||||||||
 The People's Republic of Bulgaria until 1989 | |||||||||
| Kryeqyteti | Sofje 42°41′N 23°19′E / 42.683°N 23.317°E | ||||||||
| Qyteti më i madh | capital | ||||||||
| Gjuhët zyrtare | Bullgarisht | ||||||||
| Shkrimi zyrtar | Cirilik | ||||||||
| Besimi | Shteti laik (de jure) Ateizmi shtetëror (de facto) Kisha Ortodokse Bullgare (shumica dominuese) | ||||||||
| Nofka | Bullgar | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | 1946–1956: Unitary Marxist–Leninist one-party socialist republic under a Stalinist dictatorship 1956–1989: Unitary Marxist–Leninist one-party socialist republic 1989–1990: Unitary parliamentary constitutional republic | ||||||||
| Sekretar i Përgjithshëm | |||||||||
• 1946–1949 | Georgi Dimitrov | ||||||||
• 1949–1954 | Vulko Chervenkov | ||||||||
• 1954–1989 | Todor Zhivkov | ||||||||
• 1989–1990 | Petar Mladenov | ||||||||
• 1990 | Aleksandar Lilov | ||||||||
| Kreu i shtetit | |||||||||
• 1946–1947 (i pari) | Vasil Kolarov | ||||||||
• 1990 (i fundit) | Zhelyu Zhelev | ||||||||
| Kreu i qeverisë | |||||||||
• 1946–1949 (i pari) | Georgi Dimitrov | ||||||||
• 1990 (i fundit) | Andrey Lukanov | ||||||||
| Kuvendi | National Assembly State Council (1971–1990) | ||||||||
| Epoka historike | Lufta e Ftohtë | ||||||||
| 15 shtator 1946 | |||||||||
| 18 maj 1971 | |||||||||
| 15 nëntor 1990 | |||||||||
| 12 korrik 1991 | |||||||||
| Sipërfaqja | |||||||||
• Gjithsej | 110,994 km2 (42,855 sq mi) | ||||||||
• Ujë (%) | 0.3 | ||||||||
| Popullsia | |||||||||
• 1946 | 7,029,349 | ||||||||
• 1989 | 8,987,000 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Leva bullgare | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| Zona kohore | UTC+2 (EET) | ||||||||
• Verës | UTC+3 (EEST) | ||||||||
| Ana e drejtimit të makinës | djathtas | ||||||||
| Prefiksi telefonik | +359 | ||||||||
| |||||||||
.svg)
.svg)
PKB i modeloi politikat e saj sipas atyre të Bashkimit Sovjetik, duke e transformuar vendin gjatë një dekade nga një shoqëri fshatare agrare në një shoqëri socialiste të industrializuar. Në mesin e viteve 1950 dhe pas vdekjes së Stalinit, ekstremistët e partisë humbën ndikimin dhe pasoi një periudhë liberalizimi shoqëror dhe stabiliteti nën Todor Zhivkov. Pasuan shkallë të ndryshme të ndikimit konservator ose liberal. Pasi u ndërtua një infrastrukturë e re energjetike dhe transporti, në vitin 1960 prodhimi u bë sektori dominues i ekonomisë dhe Bullgaria u bë një eksportues kryesor i mallrave shtëpiake dhe më vonë i teknologjive kompjuterike, duke i dhënë pseudonimin "Silicon Valley e Bllokut Lindor". Nivelet relativisht të larta të produktivitetit të vendit dhe rezultatet e larta në renditjen e zhvillimit social e bënë atë një model për politikat administrative të vendeve të tjera socialiste.
Në vitin 1989, pas disa vitesh ndikim liberal, filluan reformat politike dhe Todor Zhivkov, i cili kishte shërbyer si kryetar i partisë që nga viti 1954, u hoq nga detyra në një kongres të PKK. Në vitin 1990, nën udhëheqjen e Aleksandar Lilovit, PKB-ja ndryshoi emrin e saj në Partinë Socialiste Bullgare (PSB) dhe miratoi socialdemokracinë dhe demokracinë socialiste në vend të marksizëm-leninizmit. Pas fitores së PSB-së në zgjedhjet e vitit 1990, të cilat ishin zgjedhjet e para shumëpartiake të kontestuara hapur që nga viti 1931, emri i shtetit u ndryshua në Republika e Bullgarisë. Gjeografikisht, Republika Popullore e Bullgarisë kishte të njëjtat kufij me Bullgarinë e sotme dhe kufizohej me Detin e Zi në lindje; Rumaninë në veri; Jugosllavinë (nëpërmjet RS të Serbisë dhe Maqedonisë) në perëndim dhe Greqinë dhe Turqinë në jug. Presidenti i parë i zgjedhur Zhelyu Zhelev u inaugurua më 1 gusht 1990 dhe u bë presidenti i parë opozitar i Bullgarisë në Republikën Popullore. Më 15 nëntor 1990, pas zgjedhjeve, Republika Popullore Bullgare u emërtua zyrtarisht në Republikën e Bullgarisë. Më 5 prill 1991 me Kushtetutën e re të Bullgarisë u shpërndanë zyrtarisht të gjitha simbolet e Republikës Popullore Bullgare.
Historia
Redakto- Artikulli kryesor: Bullgaria gjatë Luftës së Dytë Botërore
Më 1 mars 1941, Mbretëria e Bullgarisë nënshkroi Paktin Trepalësh dhe u bë zyrtarisht anëtare e Boshtit. Pas pushtimit gjerman të Jugosllavisë dhe Greqisë në prill, Bullgaria pushtoi pjesë të mëdha të atyre vendeve. Në vitin 1942, Fronti i Atdheut u formua nga një përzierje e komunistëve, socialistëve, agrarëve dhe zveno.
Përllogaritja për numrin e partizanëve (luftëtarë të armatosur guerile) në çdo kohë në Bullgari është 18,000.[1]
Grusht shteti komunist
Redakto- Artikulli kryesor: Grusht shteti bullgar i vitit 1944
Në vitin 1944, me hyrjen e Ushtrisë së Kuqe në Rumani, Mbretëria e Bullgarisë hoqi dorë nga Boshti dhe shpalli neutralitet. Më 5 shtator, Bashkimi Sovjetik i shpalli luftë mbretërisë dhe tre ditë më vonë Ushtria e Kuqe hyri në Bullgarinë veri-lindore, duke bërë që qeveria të deklaronte mbështetje për të minimizuar konfliktin ushtarak. Më 9 shtator, guerilët komunistë filluan një grusht shteti i cili de facto i dha fund sundimit të monarkisë bullgare dhe administratës së saj, pas së cilës një qeveri e re mori pushtetin e udhëhequr nga Fronti i Atdheut (FF), i cili vetë drejtohej nga Partia Komuniste Bullgare.
Qeveria dhe politika
Redakto
Kushtetuta u ndryshua dy herë, ku Kushtetuta e Zhivkovit zgjati më shumë. Sipas nenit 1, "Republika Popullore e Bullgarisë është një shtet socialist, i kryesuar nga punëtorët e fshatit dhe qytetit. Forca udhëheqëse në shoqëri dhe politikë është Partia Komuniste Bullgare". PKB krijoi një nomenklaturë të gjerë në çdo nivel organizativ.
RPB-ja funksiononte si një republikë popullore njëpartiake, me Komitetet Popullore që përfaqësonin qeverisjen lokale. Roli i tyre ishte të ushtronin vendimet e Partisë në fushat e tyre përkatëse dhe përndryshe t'i nënshtroheshin opinionit popullor në vendimmarrje. Në fund të viteve 1980, PKK kishte një anëtarësim maksimal prej 1,000,000 - më shumë se 10% e popullsisë.
Ushtria
Redakto- Artikulli kryesor: Ushtria Popullore Bullgare
Në vitin 1946, ushtria miratoi me shpejtësi një doktrinë dhe organizatë ushtarake sovjetike. Vendi mori sasi të mëdha armatimi sovjetik dhe përfundimisht krijoi një aftësi vendase të prodhimit të automjeteve ushtarake. Deri në vitin 1988, Ushtria Popullore Bullgare (Българска народна армия) numëronte 152,000 burra,[2] që shërbenin në katër degë të ndryshme – Forcat Tokësore, Marinën, Forcat e Mbrojtjes Ajrore dhe Ajrore dhe Forcat Raketore.
BPA operonte 3,000 tanke, 2,000 automjete të blinduara, 2,500 sisteme artilerie të kalibrit të madh, mbi 500 avionë luftarakë, 33 anije luftarake, si dhe 67 raketa-hedhës Scud, 24 raketahedhës SS-23 dhe dhjetëra raketa-hedhës FROG-7.[3][4][5]
Referime
Redakto- ^ Poulton, Hugh (2000). Who are the Macedonians? (në anglisht). Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21359-4.
- ^ "Bulgaria – Military Personnel". Lcweb2.loc.gov (në anglisht). Marrë më 15 tetor 2017.
- ^ [1] Arkivuar 13 dhjetor 2012 tek Archive.today
- ^ [2] Arkivuar 13 dhjetor 2012 tek Archive.today
- ^ [3] Arkivuar 12 dhjetor 2012 tek Archive.today