Etnogjeneza
Fjala etnogjezë përcakton lindjen e një populli.
Lindja e një populli të ri me një kulturë të dallueshme, eventualisht edhe gjuhë, mitologji dhe që krijon një ndërgjegje të të përkiturit së bashku, mund të shkaktohet nga një izolim i gjate i një grupi njerëzish. Një tjetër mundësi është ndikime të përbashkëta ndikuese (gjeografia, klima, flora, fauna, dhe kultura te tjera), një fat i përbashkët gjegjësisht një histori e përbashkët e një grupi të caktuar njerëzish.
Shpesh në një etnogjeneze të një populli mund të kenë pjesë edhe popuj të tjerë, që lënë karakteristika etnike, gjuhësore dhe kulturore ose i japin trajta vetive tipike të një populli të ri.
Edhe përmes shkrirjes të disa popujve mund të lindë një popull i ri.
Etnografia romake dhe përplasja e saj në hapësirën e Mesdheut me "barbarët"
RedaktoKategoria e etnogjenezës u zhvillua që nga vitet 1980 në studimet evropiane dhe amerikane, kryesisht në shembullin e invazioneve barbare dhe në kuadër të projektit transformimi i botës romake.
Lëvizjet e mëdha të popullsive barbare shihen edhe sot nga shumë pikëpamje nga këndvështrimi romak dhe ky këndvështrim është i vështirë të hiqet. Përballë një populus Romanus parë si forcë sunduese qëndronte në Mesdhe një mori e madhe gentes. Etniciteti nuk ka qenë në antikitet një kategorie, siç mund të pritej në mënyrë të vetëkuptueshme nga njeriu modern.
Patrick Geary përcakton në bazë të terminologjisë së burimeve antike dy modele të një "populli" : people by descent (njerëz me prejardhje) (z. B. Gotët, Vandalët) dhe people by constitution (njerëz me ligj) (qytetaret romake). Kjo ndarje dyshe përputhet me dyshen gens dhe populus.
Evropa Veriore u përcaktua nga Jordanes në shekullin e 6. si vagina gentium. Barbarët atje kishin forca te papërballueshme dhe ishin shumë pjellorë. Nga ftohtësia e veriut ata mund ti ruanin forcat e tyre dhe shumoheshin në masa të papërfytyrueshme. Aftësia për kulturë, për ngritjen e qyteteve dhe të civilizacion iu mohua kryekëput këtyre barbareve. Romaku i kultivuar e shihte boten barbara si një kaos pa histori dhe të pandryshueshëm. Detyra e Romës shihej ne atë gjë qe, të urtësonte te egrit qe vinin ne sasira te mëdha nga vagina gentium. Por për këtë gjë duhej të njihte emrat e e tyre. Synesios nga Kyrene e informon perandorin e tij Arcadius, se nuk ka fare barbare të rinj në veri të Detit te Zi. Vetëm ata shpiknin në mënyre hileqare vazhdimisht memyra te reja për ti mashtruar romaket dhe për tu krijuar frike atyre.
Emërtime etnografike kolektive në literaturën atike greke antike dhe romake si gjermanet, keltët, skythët përshkruajnë me tepër një hapësire ekologjike se sa një mënyre të jetuari. Franket dhe Alamanet jo rralle përcaktoheshin përpara përdorimit te konceptit gjermane nga Caesar për popullsitë qe ishin ne krahun e e djathte te Renit si "Kelte" ; Vandale, Gotë dhe Hunët quheshin sipas te njejtes logjike si "Skithe".
Një mijëvjeçar i etnografi-se antike pati sjelle metoda dhe dituri, të cilat u bënë realsite të përdorem në Antikitetin e vonë, për të kategorizuar ngjarjet. Paganë të shkolluar si Ammianus Marcellinus nga fundi i shekullit te 4. dhe Zosimos në fillim të shekullit te 6., nxënësi i Augustinus-it Orosiusi dhe nëpunësi bizantin i informuar mirë Priskos (mesi i shekullit 5.) dhe Prokop (mesi i shekullit 6.) e përvetësuan këtë dije paraprake dhe shkruan burime, të cilat ne sot i kemi në dispozicion, për të kuptuar proceset etnike të antikitetit të vonë. Vetëm më vonë filluan autorë të romanizuar dhe të shkolluar me prejardhje barbare të shkruanin historinë e gentes së re. Gjithmonë ata ishin të shqetësuar për një renditje(klasifikim) në historia Romana filluar qe nga Jordanes rreth vitit 550 deri te Paulus Diaconus rreth 790.
Popuj ?
RedaktoIsidori i Sevillas i ndante popujt sipas shëmbëlltyrës biblike të gjithë të prejardhur nga bijtë e Noas. Modeli i tij mori një fuqi të pamasë interpretimi : Gjate formimit të mbretërisë polake në Mesjetën hershme përdoreshin po ashtu struktura të këtilla edhe për justifikimin e një shteti suedez që nga shekulli 14. Humanistët franceze, gjermane dhe italiane lëvruan debate të pasura në fjalë në lidhje me madhësinë dhe nderimet e vendeve dhe perandorive të tyre.
Një shembull : Shume shpejt megjithe që për herë te parë u shfaq me 1470 teksti që pati një shpërndaje të gjerë në publik i Tacitus gjeti rrugën edhe ne parafytyrimet humaniste të germaneve të kohës se hershme. Atëherë menduan se ishte aq thelbësor sa u ndje e nevojshme te krahasohej për tu verifikuar edhe me rrëfime të historisë biblike. Falsifikimi i Pseudo-Berossos i humanistit Annius, i cili lidhi modelin e Tacitit me historinë biblik u botua ne shtyp ne 1499 ne Rom. Mënyra babilonase e Berossos zgjeroi parafytyrimet e deriatëhershme të lidhjes së origjinës dhe prejardhjes së popujve vetëm nga tekstet biblike. Ngjante e dokumentuar, që gjermanet, historia e të cilëve njihej qe nga Taciti, te ishin te afërt direkt me njerëzit biblike, gjë që nxiti sërisht patriotizmin humanist gjerman të shekullit 16. Gjermanet kërkuan tekstin e plote, të vërtete dhe autentike të Tacitit dhe 20 librat e historisë gjermane të Plinit që ishin fshehur me gjasme qëllimisht nga kisha dhe italianet. Reformacion kushtëzoi në një mënyre të shtuar një qëndrim mbrojtës nga kisha dhe dijetareve italiane që punonin në krah te saj. Mund te flitet për një Protonationalizem humanist, i cili në fillimet e kohës së re i cili vendosi rrënjët për koncepte nacionale dhe nacionaliste qe nga koha e revolucionit francez.
Shkencat historike kombëtare te sanksionuare në universitete te shekullit te 19. e pranuan me etje këtë mënyre këndvështrimi dhe e mprehua te sipas interesave te tyre. Popujt kthyen ne subjekte të verteta mendimtare të historisë, sipas Johann Gottfried von Herder në individualitete me një shpirt popullor, sipas shëmbëlltyrës së afrisë së pemës njerëzore dhe të klasifikueshëm në të mire dhe te keqinj, sipas nevojave aktuale. Kështu u shpërbënë Gjermanët që vinint nga Indogjermanët në këto parafytyrime në fiset e veçanta gjermane te Bavarezeve, Alemanneve, Frankeve, por edhe të Gotëve e te Vandaleve. Disa u zhduken ne stuhite e lëvizjes se popujve ne shekullin e gjashte, tek të tjerat u shpirtezua ideali i njësimit gjerman.
Veçanërisht qartazi tregohet kjo ne projektin Monumenta Germaniae Historica (MGH), që mbas Kongresit të Vjenës kishte vendosur qëllimin ambicioz qe te botonte burimet thelbësore te historisë për te shkuarën "gjermane". Si pjesë e kësaj historie "gjermane" shiheshin në fillim edhe ato "fise gjermane te migurara", si ai i Vandaleve, i Burgundeve dhe i Langobardeve po ashtu edhe ai i Angelsachseve. Në gjysmën e dytë të shekullit pati një zhvillim ku u futen gjithmonë e më tepër në studimet gjermane bashkëlidhja e rrënjëve të kombit te tyre me te ashte quajturat fise gjermanike. Kështu shkroi i shquari Felix Dahn Lemmata për mbretërit e veçante vandale ne Biografinë kombëtare të perandorisë gjermane, der Allgemeinen Deutschen Biographie. Natyrisht qe mbretërit e kohës së emigrimit të madh të popullsie në Evrope nisen ti hihnin si paraardhësit e tyre me shumë fame si edhe te kombit apo te shtetshmërisë së tyre.
Në shekullin e 20. mbi këtë baze u ngrit miti i Volkstum (përkatësisë popullore) und races me gjithë pasojet e tmerrshme. Në ndërgjegjen publike ky parafytyrim i popujva si njësi të rritur në natyre është ruajtur edhe me tej siç mund të shihet në debatet aktuale rreth rezultateve të studimet e Gjeneve.
Popujt nuk janë te dhënë nga natyra
RedaktoAjo që është pasqyruar më sipër sqaron vetëm njërin ane të peshës së rëndë të traditës shkencore evropiane që duhet te mbarte shkenca moderne kur përdor fjalën "popull". Nuk është çudi pra, që gjimonë e më shumë u kalua në atë që konceptet burimore gens/gentes u përdorën për përshkrimin e modeleve të identitetit të kohës së migrimit të popujve. Ku kjo gje ka marre nje force historike te pamase persa i perket lindjes se Europes. "Por popujt janë abstraksione, Evidence dukshme e të cilëve mbështetet në shumë pak karakteristika nga shumësia e formave njerëzore të jetës", kështu shprehet Walter Pohl. Që tek Max Weber flet në menyre eksplicite per një "besim subjektiv në një bashkësie të prejardhjes", der ein Volk ausmache.
Se si depërtuan dhe nga se ishin të perbera lidhjet sociale dhe ushtarake, të cilat hyne qe ne shek e 4. ne hapsiren mesdhetare romake, është nje nga pyetjet me te rendesishme te hsitorise se vjeter dhe te Mediavistikes ne ditet tona. Krahas emërtimit të njohur të vjetër nga letërsia etnografike gentes do te duhet tu jene bashkuar ne te gjitha etapat e migration ajo e asj te Vandaleve dhe Alanen percakton grupe midis ultesires pannonike dhe Afrika romake dezertorë, skllevër të arratisur, aventurierë dhe njerëz, qe tashme prisnin si luftetare "gjermanike" respektivisht "alanishe" thjesht me shume shanse, sesa në mjedisin e tyre të më parmë social.
Në mbretërine e Ermanarichit të Gotëve jetonin perveç Ostrogotet Finet, Antet, Heruler, Alanet, Hunët, Sarmatet, Estet e ndofta edhe Sllave. Aristokracia terwingase perbëhej nga Taifalet, Sarmatët, pakicat e Azise se vogel, provinciale te dikurshëm romake, grupet dako-carpike dhe Iraniane te ndryshëm.
Pikërisht Bavarezet ishin nje shembull klasik për një identitet të ri të lindur vërtet vonë. Grupe gjermanike dhe jogjermanike, emigrante per ne Raetien, Provinzialen germano-romake,nariste, skirische herulishe, donausuebische dhe alamannische Elemente, si edhe Thyringas dhe Langobardëu formësuan tek Bavarezët (Bajuwaren). Pavarësisht nga kjo, qe edhe Alamannet dhe Thüringasit nuk paraqesin fise në krye të herës gjermanike, ne te kundert vetëm nje rezultat e nje etnogjeneze, madje nuk dallohet as edhe nje gjurmë ne levizjeven e Bajuwarëve germanikë nga Bohemia, që në bazë të qeramikës së tyre te pagabueshme që nga Koha e bronxit zu greifen wären. Kishte parasegjithash ne zonen alpine te brendeshme romane, qe i perkisnin bashkesie bavareze te se drejtes. Nga shekulli i tetë burimet njohin edhe bavarezë sllave. Me qarte se sa ai ne shek 5. në Regnum afrikane të Vandalëve titujt mbretërore të dokumentushëm Rex Vandalorum et Alanorum zorr se mund të qartësojë kompleksitetin një burim, flisnin Alanët vërtet një gjuhë iraniane (shih edhe Osseten).
Vjetërsi do te thote dinjitet dhe keshtu grupet, që u formuan ne kufijte e perandorise pervehtësuan emra që kishin një farë tradite. Me kete gje ishte me e lehte që të konstruktohej një identitet brenda bashkesise (komunitetit) dhe perballë romakëve të jepej të kishte një pikë nisje për identifikim, për të relativizuar keqvlerësimin e siperpërmendur steriotip për barbaret e pahistori. Shumë emra fisesh që i përmendin Tacitus, Plinius dhe Ptolemeusi në kohën e kajzerit në Ostsee erwähnen, mbarten shume shekuj me vone nga ato grupe te reja qe depertuan ne perandori.
Gens mund të jetë emertimi i një Sippe(nje bark familjar), por edhe për një ndarje fisi , ose e nje e konfederatete shume njesive etnike. Përveç kësaj u shkatërruan pikërisht në kohën e emigrimit të madh te popujve gentes-et e vjetra gjermanike si pasues te prijesve fisniko princeror te fiseve, qe pak shqetesoheshin per prejardhjen, por shume me teper per besnikerinen. Gensi që u dha emrin u bë gjithmone e me teper ne nje proces te hapur zum Heeresverband, einer Gruppe von Kriegern, die sich unter einem erfolgversprechenden Anführer sehr schnell zusammenfinden konnte, per nje qellim te perbashket, wie Beute ose integrimi në perandori, ku njeriu (me grua dhe fëmijë) mund te jetonte me mire, zu verfolgen. E thene me thjështë : Kush lufton ne ushtri se bashku, i perket edhe asaj. Gens-i i suksesshëm u zmadhua dhe u zgjerua vazhdimihst, dhe ato qe nuk jane shume te sukseshme u bashkohen atyre qe jane te sukseshme (dhe marrin kete rast edhe emrin e tyre, në se nuk është gejtur per te dy nje emer i ri i perbashket.) e E rëndësishme për çdo rast : të ishe Gotë, Vandalë ose edhe Hunnë do të thoshte në antikitetin e vonë dhe në mesjetën e hershme se pari është nje pranim identiteti politik gjegjesisht ushtarak dhe shume me pak i nje mardhenieeje personale farefisnie Atëhere ishte i qartë për çcdo udhëheqës politiko-ushtarake : sa me teper pasues kam ne krahun tim, aq me shume pushtet dhe me i madh ndikimi im. Dhe prejardhja e tij nuk luan ketu as rolin me te vogel !
Një shembull : Një mjeshtër romak ndërtimi i kapur rob i ndërtoi pronarit të tij hun në Pannoni një banjë prej Spolien. Pas mbarimit të ndërtesës zoteria hunn e shpalli këtë ekspert në shërbëtorin e banjës qe duje ta ndezte ngrohte dhe lante. Një tjetër romak i shërbente të njëjtit hun si luftëtar dhe luftoi në betejat e ndryshme në krah të tij. Nuk kaluan dy vjet, dhe romaku ishin bërë një luftëtar hun, nga pamja e jashtëme nuk dallohej më nga të tjerët. Në njëjti burim një i dërguar bizantin informon për një tregëtar grek, në oborrin e Attilës si "skith", pra si banor stepaash, në këte rast luftëtari hun kështu jetonte dhe e ndjente veten këndshem (Priskos, Fragment 11, vgl. Rohrbacher 2002, 84f.).
Politika romake, kishte vendisur që, permes kontratave mefederatët, të arrinte thithjen e ushtarëve dhe tregëtinë e me mallrat tregtare dhe të luksit në rrugë paqësore nën hegjemoninë romake në Barbaricum, kishte dështuar Ofensiva augustiane në Kënetat Teutoburgase. Perandoria ishte nje hapsirë e qendrueshme ekonomike dhe politike, ndikimi i jashtem i se ciles ishte per nje kohe te gjate mjaft i forte, per ta perfshire Germania. Ky sistem e ka deshmuar per shekuj diku me pak e diku me shume ; por me pasoja te qendrueshme. Mundesite gjithmone e ne rritje, nën shrebimin romak ose në lufte kunder romakeve te fitoje prestigj, shpinte ne nje führte zu einem ständigen Sog auf barbarische Gesellschaften. Der Erwerb von Prestigegütern aus römischer Produktion oder nach römischem Vorbild wurde für viele erstrebenswert, was sich etwa an den Grabfunden ablesen lässt. Ne se barbaret e kishin njohur nje here pasurine e romakeve, shkruante Prokopi, keshtu zorr se mun d ti permbaje rruges per te shkuar ne Konstantinopojë. Ngadale linden luftetare te specializuar, ndryshimet sociale dhe konfliketet e brendeshme u rriten. Fiset u shpërbënë, u krijuan njësi të reja. Në Rhein u zhvilluan që nga fundi i shek 3.s te aleancat e reja të Frankëve dhe Alamannëve. Në lindje Gotët dolën ne kryesim. Per ti studiura keto mardhenie, nuk duhet te merren ne shqyrtim vetem shoqerite barbare dhe romake ne vetvete, përkundrazi duhet te analizohet ajo edhe si nje sisitem i perbashket, më së fundmi të përdoret një model nga qëndra në Periferi.
E rëndësishme është njohuria, që veçanërisht gjatë periudhës se emigrimit të madh të popujve jo vtem gjuha gjuha, ngjyra e lëkurës ose fejaishin vendimtare për krijimn e bashkësive te me njerëzore, përkundrazi ishin edhe qëllimet e përbashkëta ekonomike dhe politike që synoheshin. Në se nga nje egzistence paralele vendore dhe kohore e njerezve me prejardhje te njejte lind nj e popull, kjo gje varet mnga mardheniete ndersjellta e grupeve pjesemarrese dhe nga forcat egzistuese lidhese. Sigurisht që kjo gjë mund te pranohet si shembull tek sllavet. Një proces, i cili nuk është realizuar tek zotërimi që në thelb ka zgjatur më gjate i arabeëve ne gadishullin iberik mit den im Untertanenstatus verharrenden Christen (Mozaraber) dhe judet eben nicht vollzogen hat, po aq pak si edhe ne Lindjen e Largët midis Kinezeve Han dhe Mongolëve ose në Afrikën jugore te Zulu-të dhe Bantu-të. Te Etogjeneza kategoria lidhje gjaku gänzlich zu verbannen është vetme nga ana ideologjike e mundshme. Historia e njerezimit nuk njeh ose ose por edhe keshtu edhe ashtu.
Teori të etnogjenezave
RedaktoIdentitetet etnike nuk përcaktohen më në hulumtimet moderne, në lidhje me idetë e Reinhard Wenskus dhe veprës së tij të shumëdiskutuar Stammesbildung und Verfassung (Krijimi i fiseve dhe kushtetuta) i vitit 1961, si bashkësi të përcaktuara biologjikisht, përkundrazi si rezultate të zhvillimeve historike. Ethnogjeneza të mesjetës së hershme shiheshin ku me shume e ku me pak si procese te vazhdueshme, në të cilin u zhvilluan nga bota e shumeanshme etnike nëAntikitetin e vonë popujt e Mesjetës, nga të cilët disa u bëne kombte moderne europiane.
Wenskus nisej nga e ashtëquajtura Bërthamë e traditëse. Mbartës i kesaj tradite është shpesh një grup vërtet i vogel njerezish, i cli nuk dueht te jete identikme mbartësit e zotërimi politik , diese aber in jedem Fall legjitimuar. Vogelsia e Wenskusche Kerngruppe kufizonte sipas pikëpamjes se tij Polietninë e der Verbände dhe një shkalle shume te larte te "Mobilitetit etnik". Sa më të mëdha bashkimet që mund te arrije nje mbreteri, aq teper fati i tyre varej nga suksesi apo mossuksesi.
Ky model u zgjerua që nga vitet 1970 nga Herwig Wolfram. Ai theksonte para së gjithash rolin e shtetshmërise romake në proceset e etnogjenezes. Wenskus argumentonte edhe thuajse paster ne menyre gjermanike. Etnogjenezatn (Wolfram verwendete diesen Terminus technicus, Wenskus verwendete noch Krijime fisesh) der Gotet, Franket und Langobarden fanden zumindest zum Teil auf römischem Boden statt. Këto grupe ishin Föderaten (aleatë) romake dhe me së shumti dhe me se shumti rezultati i mbretërve të suksesshëm te ushtrive, te cilet rralle qendronin ne shrbimin romak und erst nach einiger Zeit und meist profunden Konflikten mit den Reichsautoritäten unabhängig zu agieren begannen. Ne lojen e fuqive te Perandorisë mundej qe nje grup luftetarësh në se ai ishte mjaft i fuqishëm, te luante shpejt nje rrol ne sferat më të larta. Historia e shekullit te 4. dhe te 5. është shët një seri betejash pushteti dhe ne cdo rast u ofruan trupa barbare kunder njeri tjetrit. Gruppet e Gotëve që operonin në menyrë të pavarur nën komandën e Alarich dhe të Vandalëve, Alanëve dhe Suebëve dolen shpejt si nje faktor force në këte loje ne zonënn e Mesdheut.
Wenskus niset nga analiza e 0 mitet e prejardhjes. Kjo origo gentis permban "diturine per burrat trima". Hordhia dhe gens nuk mund te ndahen ne konceptueshmerine e burimeve. Keshtu u dokumentua ne menyre shkrimore miti i prejardhjes se Cassiodor/Jordanes një gotischer, nga Paulus Diaconus një langobardischer. Die gemeinsame Überlieferung, wenn nicht gar Entstehung nga origo dhe lex, nga historia e prejardhjes së historisë së prejardhjes dhe Recht, verdeutlicht diese Vorgänge. Një traditë shtese gojore dieser identitätsstiftenden Elemente wurde später und meist auf römischem Boden nun lateinisch verschriftlicht und als origo gentis oder in der Einleitung der Leges überliefert. Në një parathenie per Edictus Rothari, te nje permbledhje ligjesh te mbretit me te njejten emer te langobardeve, gjendet i perpiluar ne menyre te fiksuar gati i gjithe mateeriali i emrave te mitit te langobardeve.
Historia e Gotëve e Cassiodors kujtohet si origo gentis, pra si një histori e një populli të barbarëve. Origo Gothicakassiodoriane është një pjesë e Genus-it antik, breda së cilës u përcollën që nga koaha e Caesar-it dy pikëpamje ne menyre paralele : Tradita e etnografisë greke i shpjegonte gentile resp. prejardhje etnike me preferenca ne bazë te veprve heroike zotave dhe Heronjve. Etnografët romakë ne te kundërt u perpoqën që nga Caesar ti merrnin ne konsiderate dhe ti vleresonin traditat autoktone e tu jepnin atyre me teper vleresim, sesa spekullimeve tradicionale mitologjike. Etnografia romake u kuptua dhe u lëvrua gjitmonë si pjesë e historisë romake. Me lidhjen e historise së goteve me historia Romana ikumenike Cassiodor dha shembullin Origines gentium mesjetare, ne serine perkatëse Saxo Grammaticus me veprën e tij Gesta Danorum rreth 1200 beschlossen hat. origo, parahistoria e një gens -i germanik, kelt ose sllav nuk u integrua më në veprat përkatëse vetëm në historia Romana universale, perkundrazi u interpretua edhe si historisheruese. Feja Katolike dhe shtetshmeria romake u bënë premisat , për tu bërë europianë të mirë. Hungarezet kaluan ne kete rruge, Awaret u zhduken me konceptin e tyre te nje mbreteire Steppenreichs ne Euroazi. Cassiodor dhe Jordanes e mbyllen historine e tyre per gotet me nje "Humbje të lumtur". Historia e mbretërisë së Gotëve amalikas mbaroi me fitoren e Belisar mbi mbret në Witiges dhe mbesës së Theoderichut, Mathesuntha. Amaleriae fundit mundi te martohej me nipin e Perandorit Germanus dhe kështu mundi të lidhe traditene e familjes se saj me ate te Anicier. "Kështu kryhet plotësisht kalimi legjitim nga amalisch-balthischen Origo Gothica ne Historia Romana" (Wolfram, Goten, 8).
Mosha e gensit gotik si aristokracia e Amaler theksohet ne menyre shtese permes rrefimit te prejardhjes gotike te perandorit Maximinus Thrax dhe të grabitjes së Trojas nga Gotët në parakohën. Një "gentile Entelechie" këtillë vlen si si legjitmim te sundimi. gens e ze vendin e vet ne historine madh te populus, komponenete tashme historike e shenjteruar.
Islendasit
RedaktoHistoria e Islandës jep nje shembull te dokumentuar mire se si, qe nga fundi i i shekullit te lind ne Eurupe nje popull i ri.
Literatura
Redakto- Sebastian Brather: Ethnische Interpretationen in der frühgeschichtlichen Archäologie. Geschichte, Grundlagen und Alternativen. Ergänzungsbände zum Reallexikon der germanischen Altertumskunde 42 (Berlin 2004), ISBN 3-11-018040-5; Inhaltsverzeichnis Arkivuar 3 maj 2005 tek Wayback Machine.
- Herwig Friesinger (Hrsg.): Typen der Ethnogenese unter besonderer Berücksichtigung der Bayern. Wien 1990, ISBN 3-7001-1715-9.
- Arno Borst: Der Turmbau von Babel. Geschichte und Meinungen über Ursprung und Vielfalt der Sprachen und Völker. 4 Bde., München 1957-1963 (Ndr. als dtv-Taschenbuch, München 1995).
- Andreas Galk: Ethnogenese und Kulturwandel - Der Versuch einer Begriffsklärung. München 2008, ISBN 3-638-95068-9, EAN 978-3-6389-5068-8
- Patrick J. Geary: Europäische Völker im frühen Mittelalter. Zur Legende vom Werden der Nationen. Frankfurt 2002 (The Myth of Nations. The Medieval Origins of Europe, Princeton 2002).
- Andrew Gillett (Hrsg.): On Barbarian Identity. Critical Approaches to Ethnicity in the Early Middle Ages. Studies in the Early Middle Ages 4. Turnhout 2002.
- Walter A. Goffart: The Narrators of Barbarian History, AD 550-800. Princeton 1988.
- Walter A. Goffart: Barbarian Tides. Philadelphia 2006.
- Walter Pohl: Die Awaren. Ein Steppenvolk in Mitteleuropa, 2 Aufl., München 2002.
- Walter Pohl: Die Germanen, Enzyklopädie deutscher Geschichte Band 37. München 2000.
- Walter Pohl: Die Völkerwanderung. Stuttgart 2002.
- David Rohrbacher: The Historians of Late Antiquity. London 2002.
- Roland Steinacher: Wenden, Slawen, Vandalen. Eine frühmittelalterliche pseudologische Gleichsetzung und ihr Nachleben bis ins 18. Jahrhundert. In: Walter Pohl (Hrsg.), Die Suche nach den Ursprüngen (Forschungen zur Geschichte des Mittelalters 8). Wien 2004, S. 329-353.
- Roland Steinacher: Ethnogenese, Gens, Regnum. Die historische Ethnographie. In: Lateinforum 50/51 (2003), S. 83-105, online Arkivuar 4 mars 2016 tek Wayback Machine.
- H. Tadmor: The Aramaization of Assyria: aspects of Western impact. In: Hans-Jörg Nissen/Johannes Renger (Hrsg.), Mesopotamien und seine Nachbarn. Politische und kulturelle Wechselbeziehungen im Alten Orient vom 4. bis 1. Jahrtausend v. Chr. Berliner Beiträge zum Vorderen Orient 1. Berlin 1982, S. 449-470.
- Max Weber: Wirtschaft und Gesellschaft. Grundriss der verstehenden Soziologie. 5. Aufl., Tübingen 2002.
- Leslie Webster/Michelle Brown (Hrsg.): The Transformation of The Roman World. AD 400-900. London 1997, ISBN 0-7141-0585-6 (mehrbändige Reihe).
- Reinhard Wenskus: Stammesbildung und Verfassung. Das Werden der frühmittelalterlichen gentes. Ndr. Stuttgart 1977.
- Herwig Wolfram: Ethnogenesen im frühmittelalterlichen Donau- und Ostalpenraum (6.-10. Jahrhundert). In: H. Beumann, W. Schröder (Hrsg.), Frühmittelalterliche Ethnogenesen im Alpenraum. Sigmaringen 1985.
- Herwig Wolfram: Die Geburt Mitteleuropas. Geschichte Österreichs vor seiner Entstehung (378-907). Wien 1987.
- Herwig Wolfram: Einleitung oder Überlegungen zur Origo gentis. In: Herwig Wolfram, Walter Pohl (Hrsg.), Typen der Ethnogenese. Wien 1990, S. 19-31.
- Herwig Wolfram: Das Reich und die Germanen. Zwischen Antike und Mittelalter. Siedlers Deutsche Geschichte 1, Ndr. Berlin 1998.
- Herwig Wolfram: Die Goten. Von den Anfängen bis zur Mitte des 6. Jahrhunderts. Entwurf einer historischen Ethnographie. 4. Aufl. München 2001.