Gjuhët e Bashkimit Evropian
Gjuhët e Bashkimit Evropian janë gjuhët e folura në Bashkimin Evropian. Ato përfshijnë 24 gjuhë zyrtare dhe një mori gjuhësh të tjera krahinore me apo pa njohje zyrtare. BE është shprehur pro shumëllojshmërisë gjuhësore dhe Komisioni Europian përfshin aktualisht një Komisioner për Shumëgjuhësinë.
BE nuk ka pushtet në arsimimin në gjuhët e ndryshme të BE. Kjo përgjegjës u përket shteteve anëtare, të cilat e ruajnë sovranitetin në këtë fushë. Megjithatë BE financon programe diversiteti gjuhësor dhe kurse gjuhësh.[1]
Gjuha amtare më e folur në BE është gjermanishtja ndërsa ajo më e folur gjithsej është anglishtja, nga 51% e të rriturve.
Të 24 gjuhët zyrtare të BE pranohen si gjuhë pune, por vetëm tre përdoren në përditshmëri brenda institucioneve : anglisht, frëngjisht dhe gjermanisht. Nga këto anglishtja është më e përhapura, kurse frëngjishtja është gjuhë zyrtare në të tria qytetet ku ndodhen institucionet politike të BE: Bruksel (Belgjikë), Strasburg (Francë) dhe Luksemburg (Luksemburg).
Gjuhët zyrtare të Bashkimit Europian
RedaktoDeri më sot, gjuhët zyrtare të BE, sipas traktateve, janë:[2][3]
| Gjuha | Zyrtare në (de jure ose de facto) | Bashkë-zyrtar | Që prej |
|---|---|---|---|
| Bullgarisht | 
|
2007 | |
| Kroatisht | 
|
 Status bashkë-zyrtar në disa bashki në landin Burgenland[4]
|
2013 |
| Çekisht | 
|
 Status bashkë-zyrtar në bashkitë ku të paktën 20% e kanë gjuhë amtare
|
2004 |
| Danisht | 
|
 Status bashkë-zyrtar në Schleswig-Holstein
|
1973 |
| Holandisht |  
|
1958 | |
| Anglisht |     (UK)
|
1973 | |
| Estonisht | 
|
2004 | |
| Finlandisht | 
|
1995 | |
| Frëngjisht |  
|
 Status bashkë-zyrtar në krahinën Val d'Aosta
|
1958 |
| Gjermanisht |
|
Status bashkë-zyrtar në rajonin Jutland Jugor Status bashkë-zyrtar në krahinën e Alsasës Provinca Südtyrol
|
1958 |
| Greqisht |  
|
1981 | |
| Hungarisht | 
|
 Krahina Prekmurje 
|
2004 |
| Irlandisht |
|
në Irlandën e Veriut
|
2007 |
| Italisht |
|
Krahina Istria Rajoni Istria sllovene
|
1958 |
| Letonisht | 
|
2004 | |
| Lituanisht | 
|
2004 | |
| Maltezisht |
|
2004 | |
| Polonisht | 
|
2004 | |
| Portugalisht | 
|
1986 | |
| Rumanisht |
|
2007 | |
| Sllovakisht |
|
Status bashkë-zyrtar në Çeki në disa rrethana.
|
2004 |
| Sllovenisht |
|
Status bashkë-zyrtar në landin Carinthia Status bashkë-zyrtar në krahinën Vas Status bashkë-zyrtar në krahinën Friuli Venecia Xhulia
|
2004 |
| Spanjisht | 
|
1986 | |
| Suedisht | 
|
Åland
|
1995 |
Numri i shteteve anëtare kalon numrin e gjuhëve zyrtare, pasi disa gjuhë kombëtare ndahen nga dy ose më shumë vende të BE-së. Holandishtja, anglishtja, frëngjishtja, gjermanishtja, greqishtja dhe suedishtja janë të gjitha gjuhët zyrtare në nivel kombëtar në më shumë se një vend (shih tabelën). Për më tepër, kroatishtja, çekishtja, danishtja, hungarishtja, gjuha irlandeze, italishtja, sllovakishtja dhe sllovenishtja janë gjuhë zyrtare në shumë vende të BE-së në nivel rajonal.
Jo të gjitha gjuhëve kombëtare u është akorduar statusi "gjuhë zyrtare" e BE-së. Shembuj janë luksemburgishtja, një gjuhë zyrtare e Luksemburgut që nga viti 1984, dhe turqishtja, një gjuhë zyrtare e Qipros.
Të gjitha gjuhët e BE-së janë edhe "gjuhë të punës". Dokumentet të cilat një shtet anëtar ose një person që i nënshtrohet juridiksionit të një shteti anëtar dërgon në institucionet e Komunitetit mund të jenë të hartuar në cilëndo nga gjuhët zyrtare të zgjedhur nga dërguesit. Përgjigja hartohet në të njëjtën gjuhë. Rregulloret dhe dokumente të tjera me zbatim të përgjithshëm hartohen në njëzetekatër gjuhët zyrtare. Gazeta Zyrtare e Bashkimit Europian botohet në njëzetekatër gjuhët zyrtare.
Legjislacioni dhe dokumentet e një rëndësie të madhe publike ose për interes përgatiten në të gjitha gjuhët zyrtare, por kjo përbën një pjesë të vogël të punës së institucioneve. Dokumentet e tjera - psh, komunikimi me autoritetet kombëtare, vendimet në adresë të individëve të veçantë apo subjektet dhe korrespondenca - përkthehen vetëm në gjuhët nevojshme. Për qëllime të brendshme, institucioneve të BE u lejohet me ligj të zgjedhin marrëveshjet e tyre gjuhësore. Komisioni Europian, për shembull, zhvillon aktivitetin e saj të brendshëm në tri gjuhë, anglisht, frëngjisht dhe gjermanisht (të quajtura nganjëherë "gjuhë procedurale"), dhe përdor tërësinë e gjuhëve vetëm për qëllime të komunikimit dhe informimit publik. Parlamenti Europian, nga ana tjetër, ka anëtarë të cilët kanë nevojë për dokumente pune në gjuhën e tyre, ndaj aty dokumentet janë gjithmonë në të gjtha gjuhët.[5]
Përkthimet gjuhësore janë të kushtueshme[6]. Sipas faqes së internetit në gjuhën angleze të BE-së,[7] kostoja për të mbajtur politikën e shumëgjuhësisë të institucioneve, pra kostoja e përkthimit dhe interpretimit, ishte 1 123 milion euro në vitin 2005, e cila vlen rreth 1% e buxhetit të përgjithshëm vjetor të BE-së, ose 2,28 € për person në vit. Në vitin 2005 një raport nga Fransua Grin (François Grin) krahasoi disa opsioneve të politikave gjuhësore dhe arriti në përfundimin se, hipotetikisht, miratimi i Esperantos si gjuhë pune për komunikimet në kuadër të Komisionit Europian mund të kursejë 25 miliardë euro në vit (54€ për çdo qytetar të BE-së) [8] dhe kanë përfitime të tjera, por Parlamenti Europian ka bërë të qartë se shtetet e saj anëtare kanë autonomi për arsimimin në gjuhën, dhe Komuniteti Europian duhet ta respektojë [9]
Raste të veçanta
RedaktoNë Irlandë gjuha zyrtare më e folur është anglishtja. Në Maltë është gjuhë e dytë zyrtare anglishtja. Për këtë arsye, gjuha malteze nuk ishte marrë si gjuhë zyrtare e BE menjëherë.
Gjuha malteze
RedaktoMegjithëse gjuha malteze është gjuhë zyrtare, Këshilli Europian vendosi një periudhë kalimtare prej tre vjetësh nga data 1 maj 2004 gjatë të cilës institucionet nuk ishin të detyruar të hartonin të gjitha aktet në gjuhën malteze.[10] Nga 30 prilli 2007 të gjitha aktet e reja të institucioneve duhet të jenë miratuar dhe publikuar edhe në gjuhën malteze.
Gjuha irlandeze
RedaktoKur Irlanda u anëtarësua në Komunitetit Ekonomik Europian Traktati u akordua në vitin 1973, gjuha irlandeze. Kjo do të thotë se themelues i Traktatit të BE-së u riparaqiten në gjuhën irlandeze. Gjuha irlandeze u rendit edhe në atë Traktat e poashtu edhe në të gjitha traktatet e mëvonshme të BE-së si një nga gjuhët autentike të Traktateve [11] Si gjuhë e Traktatit, irlandishtja ka qenë gjuhë zyrtare procedurale edhe në Gjykatën Evropiane të Drejtësisë.[12] Ajo ishte gjithashtu e mundur që të korrespondojnë në irlandeze shkrim me institucionet e BE-së.
Megjithatë, pavarësisht se gjuha e parë zyrtare e Irlandës dhe pasi që i është akorduar statusi në gjuhën e pakicave në rajonin e Irlandës Veriore, gjuha irlandeze nuk është bërë një gjuhë zyrtare pune e BE-së deri më 1 janar 2007. Në atë datë një Rregullore e Këshillit të BE-së e bëri gjuhën irlandeze një gjuhë zyrtare pune të BE-së. [13] Kjo pasoi një vendim unanim më 13 qershor 2005, nga ministrat e jashtëm të BE-së që gjuha irlandez do të bëhej gjuha e 21 zyrtare e BE-së [14] Megjithatë, një derogim përcakton se jo të gjitha dokumentet duhet të jenë të përkthyera në gjuhën irlandeze siç është rasti me gjuhët e tjera zyrtare [15][16]
Rregullorja e re do të thotë se legjislacioni i miratuar si nga Parlamenti Evropian, si nga Këshilli i Ministrave tani do të përkthehet në gjuhën irlandeze dhe përkthimi në irlandisht do të jenë në dispozicion në seancat plenare në Parlamentin Europian si dhe në disa mbledhje të Këshillit. Kostoja e përkthimit, interpretimit, publikimit dhe shërbimet ligjore pas marrjes së statusit "gjuhë zyrtare e BE-së" vlerësohet të jetë rreth 3.5 milionë euro në vit [17] Përzgjatja do të rishikohet pas katër viteve dhe çdo pesë vjet pas kësaj. Irlandishtja është e vetmja gjuhë zyrtare e Bashkimit Evropian që nuk është gjuha më e folur gjerësisht në asnjë vend anëtar. Sipas të dhënave të regjistrimit irlandez të vitit 2006, ka rreth 1.66 milion folës të irlandishtës në Irlandë, nga një popullsi prej 4.24 milion, edhe pse vetëm 538 500 e përdorin irlandishten në përditshmëri dhe pak më shumë se 72 000 e përdorin irlandishten si një gjuhë e përditshme jashtë sistemit arsimor [18]
Gjuhë të ngjashme
RedaktoPër shkak të ngjashmërisë ndërmjet gjuhëve kroate, serbe, boshnjake dhe malazeze - deri aty ku janë reciprokisht të kuptueshme në të gjithë rajonin u propozua që vetëm një gjuhë e përbashkët të pranohet si gjuhë zyrtare e BE dhe jo katër të veçanta me qëllim uljen e kostove të përkthimit. Megjithatë, në negociatat me Kroacinë, u vendos që gjuha kroate të bëhet një gjuhë zyrtare e veçantë e BE-së.[19]
Familje gjuhësore
RedaktoShumica e gjuhëve zyrtare të Bashkimit Europian i përkasin familjes Indo - Europiane, duke pasur si nënfamilje dominuese gjuhët gjermanike, neolatine dhe sllave. Gjuhët gjermanike fliten në Europën Qendrore dhe Veriore dhe përfshijnë danishten, holandishten, anglishten, gjermanishten, dhe suedishten. Gjuhët neolatine fliten në rajonet jugore dhe perëndimore të Evropës; ato përfshijnë frëngjishten, italishten, portugalishten, rumanishten, dhe spanjishten. Gjuhët sllave gjenden në Europën Qendrore dhe Gadishullin Ballkanik në Europën Jugore. Ato përfshijnë bullgarishten, kroatishen, çekishten, polonishten, sllovakishten dhe sllovenishten. Gjuhët baltike: letonisht dhe lituanisht, gjuhët kelte: irlandisht dhe gjuha greke janë gjithashtu gjuhë indo-europiane.
Jashtë familjes indo-europiane janë: estonishtja, finlandishtja, dhe hungarishtja, pjesëtare të familjes Fino-Hungare ndërsa gjuha malteze është e vetmja gjuhë Afroaziatike (e degës semitike) me status zyrtar në BE. Gjuha Baske, rrënjët e të cilës janë të panjohura, është gjuhë zyrtare në disa pjesë të Spanjës veriore, por jo një gjuhë zyrtare e BE-së.
Alfabeti
RedaktoPothuajse të gjitha gjuhët zyrtare të BE-së janë të shkruara në alfabetin latin. Përjashtimet janë greqishtja, e cila shkruhet me alfabetin grek, dhe gjuha bullgare, e cila shkruhet me alfabetin cirilik. Dizajni aktual i kartëmonedhave në euro e ka fjalën euro shkruar në alfabetet latin e grek (Ευρώ); drejtshkrimi cirilik (Eвро) është shtuar tashmë në disa tirazhe të rishta të kartëmonedhave, filluar në 2013.
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Plan Aksioni në përkrahje të studimit dhe diversitetit gjuhësor" European Commission.
- ^ version of Regulation No 1 determining the languages to be used by the European Economic Community[lidhje e vdekur]
- ^ of Europe - Official EU languages
- ^ Federal law on the legal status of Austrian minorities,Annex 2, 2011 (in German)
- ^ Gjuhët dhe Europa. FAQ: A përkthehet në të gjitha gjuhët zyrtare çdo dokument i gjeneruar nga BE?, Europa portal.. Marrë 6 shkurt 2007
- ^ 20 gjuhë zyrtare, a është BE "Lost in Translation"? (e humbur në përkthim/ e papërkthyeshme)
- ^ Gjuhët dhe Europa. FAQ: Sa kushton politika e shumëgjuhësisë të BE-së? , Europa portal. Shikuar më 6 shkurt 2007.
- ^ langues des étrangères comme Politique publique[lidhje e vdekur][lidhje e vdekur]
- ^ Shkruar - Politika publike për mësimin në gjuhë të huaj: Raporti Grin - E-3653/2006[lidhje e vdekur]
- ^ - Lex - 32004R0930 - EN[lidhje e vdekur]
- ^ { { cite web|. Url = http://www.taoiseach[lidhje e vdekur][lidhje e vdekur]. gov. ie/index. asp?locID = 404 & docID = 3111|title = Taoiseach Website Komunikatë për shtyp të datës 1 janar 2007|publisher = Taoiseach. gov. ie } }
- ^ Deirdre Fottrell, Bill Bowring -. 1999 të drejtat e Grupit të pakicave dhe në të mijëvjeçarit të ri
- ^ Shih:. 32005R0920: EN:.. NUK Rregullorja e Këshillit ( EC ) Nr 920/2005 Arkivuar 11 mars 2011 tek Wayback Machine
- ^ http:// Vendimi ue.eu. int/ueDocs/cms_Data/docs/pressdata/en/gena/85437.pdf bërë në takimin 667 të Këshilli i Bashkimit Europian , Luksemburg.
- ^ "32005R0920:EN:nUK|EUR-Lex-32005R0920-EN". Arkivuar nga origjinali më 11 mars 2011. Marrë më 22 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Stádas na Gaeilge san Aontas Eorpach - Status of Irish in the EU". Arkivuar nga origjinali më 24 prill 2016. Marrë më 22 dhjetor 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ to hire 30 Irish translators at cost of €3.5 million
- ^ ie/census/census2006results/volume_9/volume_9_press_release.pdf [lidhje e vdekur][lidhje e vdekur]
- ^ Palokaj, Augistin (24 November 2010) "Croatian to Become 24th EU Language"