Jugosllavizmi

Jugosllavizmi, ose nacionalizmi jugosllav është një ideologji që mbështet nocionin se sllavët e jugut, përkatësisht boshnjakët, kroatët, maqedonasit, malazezët, serbët dhe sllovenët, por edhe bullgarët, i përkasin një kombi të vetëm jugosllav të ndarë nga rrethana të ndryshme historike, forma të të folurit dhe ndarjet fetare. Gjatë periudhës së ndërluftës, jugosllavizmi u bë mbizotërues në, dhe më pas ideologjia zyrtare e Mbretërisë së Jugosllavisë. Kishte dy forma kryesore të jugosllavizmit në atë periudhë: regjimi favorizonte jugosllavizmin integral duke promovuar unitarizmin, qendërizmin dhe bashkimin e grupeve etnike të vendit në një komb të vetëm jugosllav, me detyrim nëse ishte e nevojshme. Kjo qasje u zbatua edhe për gjuhët që fliteshin në Mbretëri. Alternativa kryesore ishte jugosllavizmi federal, i cili mbrojti autonominë e trojeve historike në formën e një federate dhe bashkimin gradual pa presion nga jashtë. Të dy ranë dakord mbi konceptin e Njëshmërisë Kombëtare të zhvilluar si një shprehje e aleancës strategjike të sllavëve të jugut në Austro-Hungari në fillim të shekullit të 20-të. Koncepti ishte menduar si një nocion se sllavët e jugut i përkasin një "race" të vetme, ishin të "një gjaku" dhe kishin gjuhë të përbashkët. Ai u konsiderua neutral në lidhje me zgjedhjen e qendërizmit apo federalizmit.

Ideja jugosllave i ka rrënjët në lëvizjen ilire të viteve 1830 në Kroacinë Habsburge, ku një grup intelektualësh e panë bashkimin e sllavëve të jugut brenda Perandorisë Austriake ose jashtë saj, si një mbrojtje kundër gjermanizimit dhe magjarizimit. Bisedimet bashkëpunuese filluan me politikanët serbë dhe punuan për standardizimin e serbokroatishtes si gjuhë të përbashkët me ortografin Vuk Karaxhiq, me sukses të kufizuar. Pas kompromisit austro-hungarez të vitit 1867, koncepti u rivalizua nga Trializmi. Kontrolli i Ballkanit nga Perandoria Osmane dhe Austro-Hungaria pengoi zbatimin praktik të ideve jugosllave derisa osmanët u dëbuan nga Ballkani në Luftën e Parë Ballkanike të vitit 1912 dhe Austro-Hungaria u shpërbë në ditët e fundit të Luftës së Parë Botërore. Gjatë luftës përgatitjet për bashkim filluan në formën e Deklaratës së Nishit për qëllimet e luftës serbe, themelimin e Komitetit Jugosllav për të përfaqësuar sllavët e jugut që jetonin në Austro-Hungari dhe miratimin e Deklaratës së Korfuzit mbi parimet e bashkimit. Shteti jetëshkurtër i sllovenëve, kroatëve dhe serbëve u shpall në tokat sllave të jugut të sunduara më parë nga Habsburgët në fund të Luftës së Parë Botërore. Udhëheqja e tij kryesisht donte bashkimin me Serbinë në baza federale, ndërsa Serbia preferonte një shtet të qendërzuar.

Bashkimi u bë më 1 dhjetor 1918, kur u shpall Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve. Në vitet e para të mbretërisë së re, politika u bë gjithnjë e më etnike pasi partitë politike individuale u identifikuan me kombe të veçanta brenda vendit. Në mënyrë të ngjashme, jugosllavizmi integral u lidh me regjimin, dhe lufta politike kundër qeverisë barazohej gjithnjë e më shumë me luftën etnike midis serbëve (të identifikuar me regjimin) dhe grupeve të ndryshme etnike – më shpesh kroatët si opozita më e zëshme politike ndaj regjimit. Aleancat u zhvendosën me kalimin e kohës dhe nuk ishin gjithmonë të bazuara në etni. Ato vareshin kryesisht nga forma e jugosllavizmit të adoptuar nga të interesuarit. Rezultati i debateve politike të viteve të para të vendit të ri rezultoi në Kushtetutën e Vidovdanit – e konsideruar e paligjshme nga shumë njerëz – dhe në dhunën e sponsorizuar nga regjimi dhe opozita. Shteti e braktisi jugosllavizmin integral në vitin 1939 kur u arrit një marrëveshje me liderin e opozitës kroate Vladko Maçek me marrëveshjen Cvetkoviq-Maçek. Regjimi u përpoq të bashkonte gjuhën e përbashkët. Mungesa e standardizimit të serbokroatishtes solli praktikën e botimit të dokumenteve zyrtare në fjalimin ekavian të preferuar në Serbi, shpesh me shkrim cirilik që nuk përdoret normalisht nga kroatët apo sllovenët për të shkruar. Kishës Ortodokse Serbe iu dha përparësi nga regjimi. Regjimi u përpoq të zvogëlonte fuqinë e Kishës Katolike në Mbretëri, duke promovuar konvertimet dhe kishat rivale dhe duke u përmbajtur nga ratifikimi i Konkordatit me Selinë e Shenjtë për protestat e Kishës Ortodokse Serbe. Para Luftës së Parë Botërore, një kulturë sintetike jugosllave ishte e kufizuar kryesisht tek artistët dhe shkrimtarët kroatë. Ivan Meshtroviq u bë më i shquari prej tyre në një ekspozitë të vitit 1911 në Romë. Të zhgënjyer pas bashkimit, shumica e artistëve dhe shkrimtarëve u distancuan nga kultura sintetike.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Partia Komuniste e Jugosllavisë (KPJ) sundoi vendin. KPJ-ja miratoi një angazhim formal ndaj federalizmit në një shtet shumë të qendërzuar, duke promovuar jugosllavizmin shoqëror dhe një nocion të interpretuar në mënyra të ndryshme të "vëllazërisë dhe bashkimit". Ndarja Tito-Stalin e vitit 1948 e shtyu KPJ-në drejt decentralizimit gradual deri në mesin e viteve 1950, kur filloi një fushatë jugosllave për të ndryshuar kursin, duke çuar në një debat mbi nivelet e shqendërzimit. Forcat qendrore u mundën nga mesi i viteve 1960. Një shqendërzim i rëndësishëm ndodhi gjatë Pranverës Kroate dhe pas saj. Në vitin 1947, intelektualët sllovenë përmendën jugosllavizmin si kërcënimin kryesor për identitetin slloven. Çështjet e ngritura prej tyre kontribuan në motivimin për një propozim të vitit 1990 për ristrukturimin e Jugosllavisë si një konfederatë dhe për deklaratat e mëvonshme të pavarësisë sllovene dhe kroate që shënuan shpërbërjen e Jugosllavisë.