Sahaja

Sahaja, zyrtarisht Republika e Sahasë (Jakutia) (rusisht: Респу́блика Саха́ (Яку́тия), Respublika Saha (Jakutija), sahaisht: Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Sakha Öröspüübülükete), është republikë anëtare e Federatës Ruse, e ndodhur në Lindjen e Largët. Me sipërfaqe prej 3.100.000 km², Sahaja është njësia më e madhe nënshtetërore në botë, ndërsa me popullsi nën një milion një prej vendeve me dendësinë më të ulët të banimit. Kryeqytet është Gjokuskaj. Ajo është e njohur gjithashtu për klimën e saj ekstreme dhe të ashpër, me temperaturat më të ulëta në Hemisferën Veriore që regjistrohen në Verhojansk dhe Ojmjakon, dhe mesataret e rregullta të dimrit zakonisht janë nën −35 °C në Gjokusaj. Tendencat hiperkontinentale gjithashtu rezultojnë në vera shumë të ngrohta për pjesën më të madhe të republikës.

Republika e Sahajës (Jakutia) Республика Саха (Якутия) (rusisht) Саха Өрөспүүбүлүкэтэ (sahaisht) Republikë e Rusisë Emblema e Sahasë Flamuri i Sahasë      Vendodhja në Rusi Administrimi Politik Qarku federal Lindor i Largët Rajoni ekonomik Lindor i Largët Kryeqyteti Gjokusaj Krijimi 27 prill 1922 Qeverisja Kreu i Republikës Ajsen Nikolajev Trupi Ligjvënës Asambleja Shtetërore Sipërfaqja Sipërfaqja 3,083,523 km2 Renditja në Rusi: 1 Popullsia Popullsia 964,330 (2018) banorë Renditja në Rusi: i 55-ti Dendësia 0.31 banorë/km2 Gjeografia Zona kohore 3 zona kohore (shih më poshtë) Të dhëna të tjera Targa e automjeteve 14 Kodi sipas ISO RU-SA Faqja Zyrtare www.sakha.gov.ru

Sahaja u përfshi si Oblastin Jakutsk në Perandorinë Ruse në fillim të mesit të shekullit të 17-të, dhe popujt autoktonë të zonës u detyruan të paguanin jasak. Ndërsa periudha fillestare pas pushtimit rus pa popullsinë e Sahasë të binte me 70%, periudha cariste gjithashtu pa zgjerimin e grupit etnik të Sahasë nga Lena e Mesme dhe përgjatë lumit Viljuj, në veri dhe në lindje, duke zhvendosur grupe të tjera indigjene. Sahaja ishte shtëpia e disa luftimeve të fundit në Luftën Civile Ruse, dhe Oblastin Jakutsk u riorganizua në RSAA të Jakutisë më 1922. Periudha sovjetike pa migrimin e shumë rusëve etnikë dhe ukrainasve në zonë. Republika moderne e Sahasë (Jakutia) u krijua në vitin 1991 pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik.

Gjeografia

Sahaja shtrihet në ishullin Henrietta në veriun e largët dhe lahet nga Laptev dhe Detet Siberiane Lindore të Oqeanit Arktik. Këto ujëra, më të ftohtit dhe të akullt nga të gjitha detet në Hemisferën Veriore, janë të mbuluara nga akulli për 9–10 muaj të vitit. Ishujt e ri siberiane janë një pjesë e territorit të republikës. Pasi Nunavut u nda nga territoret veriperëndimore të Kanadasë, Sahaja u bë entiteti më i madh nën-kombëtar (statoid) në botë, me një sipërfaqe prej 3,083,523 kilometra katrorë pak më e vogël se territori i Indisë (3.3 milion km2).

Sahaja mund të ndahet në tre rripa të shkëlqyera bimësie. Rreth 40% e Sahasë shtrihet mbi rrethin Arktik dhe e gjithë ajo është e mbuluar nga ngrica e përhershme e cila ndikon shumë në ekologjinë e rajonit dhe kufizon pyjet në rajonin jugor. Tundra Arktike dhe Subarktike përcaktojnë rajonin e mesëm, ku likeni dhe myshk rriten si qilima të shkëlqyera jeshile dhe janë kullotat e preferuara për renë. Në pjesën jugore të brezit tundra, stendat e shpërndara të pishës dhe larshit xhuxh siberian rriten përgjatë lumenjve. Poshtë tundrës është rajoni i gjerë i pyjeve të taigës. Pemët e larshit dominojnë në veri dhe sheshet e bredhit dhe pishës fillojnë të shfaqen në jug. Pyjet e Taigës mbulojnë rreth 47% të Sakës dhe pothuajse 90% e mbulesës është larsh.

Republika e Sahasë është vendi i Parkut Pleistocen, një projekt i drejtuar në rikrijimin e kullotave tundra të Pleistocenit duke stimuluar rritjen e barit me futjen e kafshëve të cilat lulëzuan në rajon gjatë periudhës së Pleistocenit të vonë - Holocenit të hershëm.

Në vitet e fundit, ngrohja globale ka shkaktuar shkrirjen e tokave të ngrira më parë. Mijëra shtëpi janë në rrezik të shemben në baltë gjatë verës, ndërsa fshatrat veriore janë të mbingarkuara nga përmbytjet.

Zonat kohore

Artikulli kryesor: Zona kohore në Sahaja

Republika e Sahasë është e vetmja subjekt e Rusisë e cila përdorë më shumë se një zonë të kohës. Sahaja shtrihet në tre zona kohore (nuk ka orë tě verës)

1. 

   Zona kohore e Jakutsut (YAKT, UTC+9). Mbulon territorin e republikës në perëndim të lumit Lena si dhe territoret e rretheve të vendosura në të dy anët e lumit Lena.

2. 

   Zona kohore e Vladivostokut (VLAT, UTC+10). Mbulon pjesën më të madhe të territorit të republikës të vendosur midis gjatësisë 127 ° E dhe 140 ° E. Distriktet: Ojmjakonski, Ust-Janski, Verhojnski.<ref name="timezones">New Russian Time Zones as of August 31, 2011 according to Decree 725 of the Government of the Russian Federation<ref>
3. Zona Kohore e Magdanit (SRET, UTC+11). Mbulon pjesën më të madhe të territorit të republikës të vendosur në lindje të gjatësisë 140 ° E. Distriktet: Abyysky, Allaihovski, Momski, Nizhnekolimski, Srednekolimski, Verhnekolimski.

Burimet natyrore

Sahaja është i pajisur mirë me lëndë të parë. Toka përmban rezerva të mëdha të naftës, gaziy, qymyrit, diamantit, arit, argjendit, kallajit, tungsteni dhe shumë të tjerë. Sahaja prodhon 99% të të gjitha diamanteve ruse dhe mbi 25% të diamanteve të minuara në botë.

Klima

Sahaja është i njohur për ekstremet e saj klimaterike, me vargmalin Verhojansk që është zona më e ftohtë në Hemisferën Veriore. Disa nga temperaturat më të ulta natyrore të regjistruara kanë qenë këtu. Poli i ftohtë i Hemisferës Veriore është në Verhojansk, ku temperaturat arritën deri në -67.8 ° C më 1892 dhe në Ojmjakon, ku temperaturat arritën deri në -271.2 ° C në janar 1924.

Ndarjet administrative

Artikulli kryesor: Ndarjet administrative të Republikës së Sahasë

Republika e Sahasë është e ndarë administrativisht në 33 distrikte, 13 qytete/qyteze, 45 venbdanime të stilit urban dhe 364 nasleg.