Wikipedia

Beshiktash

(Përcjellë nga Beşiktaş)

Beşiktaş është një distrikt dhe komunë e Stambollit, Turqi, e vendosur në bregun evropian të ngushticës së Bosforit. Kufizohet në veri me Sarıyer dhe Şişli, në perëndim me Kağıthane dhe Şişli, në jug me Beyoğlu dhe në lindje me Bosforin. Direkt përtej Bosforit është distrikti i Uskudar.

Beşiktaş
Distrikt
Në drejtim të akrepave të orës, nga lart djathtas: Xhamia Ortaköy, Arnavutköy, Levent dhe Etiler, pamje e Büyükdere Avenue, Akaretler Row Houses, Pallati Dolmabahçe
Në drejtim të akrepave të orës, nga lart djathtas: Xhamia Ortaköy, Arnavutköy, Levent dhe Etiler, pamje e Büyükdere Avenue, Akaretler Row Houses, Pallati Dolmabahçe
Vendndodhja e Beşiktaş në Stamboll
Vendndodhja e Beşiktaş në Stamboll
Koordinatat (Beşiktaş Square): 41°02′33″N 29°00′26″E / 41.04250°N 29.00722°E / 41.04250; 29.00722
VendiTurqia
RajoniRajoni Marmara
ProvincaProvinca Stamboll
SettledShekulli i 4-të e.r.
Themelimi i distriktit1930
Komuna u themelua1984
Lagjet
23
Qeveria
 • Kryetari komunalRıza Akpolat (CHP)
 • KajmekamDr. Abdullah Kalkan
Sipërfaqja
 • Distrikti21,33 km2 (824 sq mi)
Popullsia
 (2017)
 • Distrikti
185.447
 • Dendësia (Distrikti)8.700/km2 (2.253/sq mi)
Emri i banorëveBeşiktaşlı
Faqja zyrtareen.besiktas.bel.tr

Rrethi përfshin një sërë vendesh të rëndësishme përgjatë bregut evropian të Bosforit, nga Pallati Dolmabahçe në jug deri në zonën e Bebekut në veri. Është gjithashtu shtëpia e shumë lagjeve të brendshme (dhe relativisht të shtrenjta, të klasës së mesme të lartë) si Levent dhe Etiler. Disa nga lagjet e tjera të njohura përfshijnë Jëlldëz, Kuruçeşme, Ortaköy dhe Arnavutqoj.

Edhe pse është një lagje relativisht e vogël e Stambollit, si për nga popullsia ashtu edhe për nga sipërfaqja, Beşiktaş është një nga zonat më të rëndësishme të qytetit për shkak të zonave të tij tregtare dhe tregtare, vendeve historike, universiteteve, pamjeve piktoreske të ngushticës së Bosforit dhe rrugëve ushqyese. për urat e Bosforit dhe Fatih Sultan Mehmet që kalonin nëpër të. Distrikti është gjithashtu qendra kryesore financiare e Turqisë.[1]

Në një renditje të vitit 2013 të rretheve turke, Beşiktaş u rendit i pari në përgjithësi për shkak të cilësisë së lartë të jetës, prosperitetit dhe nivelit kulturor.[2] Beşiktaş është gjithashtu distrikti turk i renditur më të lartë për sa i përket Indeksit të Zhvillimit Njerëzor, me një IZHNJ prej 0,864, ndërsa renditet gjithashtu i pari në indekset individuale për të ardhurat dhe arsimin.[3][4] Komuna po merr pjesë në fushatën Cities4Europe[5] dhe është kualifikuar si "Qyteti Evropian me 12 Yje".[6]

Emri

Redakto

Distrikti e ka marrë emrin nga lagjja Beşiktaş e vendosur në lagjen e sotme Sinanpaşa. Së bashku me Çarşı, kjo qendër historike nganjëherë përmendet si Köyiçi (përafërsisht "fshat i brendshëm") nga vendasit.

Fjala beşik në turqisht do të thotë "djep", ndërsa taş do të thotë "gur".

Sipas një historie, ekzistonte një kishë bizantine në Beşiktaş e sotëm me emrin Kounopetra, greqisht për "djep guri". Kisha u ndërtua për të nderuar një relike, një gur që thuhet se është marrë nga stalla në Betlehem ku lindi Jezusi. Ky gur u zhvendos më vonë në Ajasofja dhe u zhduk gjatë Kryqëzatës së Katërt, ndoshta për t'u shitur në tregun e relikeve të Evropës.[7]

Një histori tjetër thotë se një klerik nga një kishë e Shën Menas (Aya Menas) ku Beşiktaş tani është kthyer nga një pelegrinazh në Jerusalem me një gur në formë djepi të përdorur në pagëzimin e Jezusit dhe e vendosi atë në kishë.[8]

Një shpjegim tjetër është se emri është një prishje e beş taş, turqisht për "pesë gurë", duke iu referuar pesë shtyllave prej guri të ndërtuara për të ankoruar anijet nga Barbarosa Hajredin Pasha.[9]

Historia

Redakto
 
Beşiktaş rreth vitit 1850

Bosfori ka qenë i vendosur për një kohë të gjatë, dhe ka shumë vende me interes historik në Beşiktaş. Zona besohet të jetë vendosur nga Konstandini i Madh gjatë mbretërimit të tij (306–337 es). Kjo shtrirje e bregut të Bosforit është disi e mbrojtur nga erërat e forta verilindore që sjellin stuhi në Stamboll dhe kështu formon një vend ideal ankorimi për anijet.

Në kohët bizantine, zona quhej Diplokionion, që do të thotë "shtylla e dyfishtë" në greqisht, pasi ishte vendndodhja e një grupi shtyllash binjake që shënonin një hyrje kyçe nga uji në Kostandinopojë. Këto kolona do të siguronin më vonë modelin për shtyllat binjake në buzë të ujit në Venedik.[10]

Në kohët e lashta, fshatrat në bregun e Bosforit ishin komunitete të izoluara në pyllin që mbulonte anën e ujit. Megjithatë, Bosfori ishte i spikatur në historinë dhe mitologjinë e grekëve të lashtë, dhe fshatrat si Beşiktaş do të kishin pasur vendin e tyre në përrallat tradicionale si Jason dhe Argonautët. Në Bizantin, u ndërtuan kisha dhe një manastir të epokës dhe tradita e të paturit të një pallati veror në Bosfor u nis nga bizantinët me kompleksin e tyre të pallateve Ayios Mamas. Vendbanimet e Bosforit, megjithatë, duke qenë jashtë mureve të qytetit, ishin të prekshme nga sulmuesit nga brigjet e Detit të Zi, dhe pak nga kjo arkitekturë apo statuja që do ta kishte dekoruar aq madhështore ka mbijetuar.

Në periudhën osmane, pasi Sulltanët kishin vendosur kontrollin mbi brigjet e Detit të Zi, marina osmane u ankorua në Bosfor dhe fshatrat e Bosforit u bënë përsëri të sigurta dhe tërheqëse. Një burrë, në veçanti, marinari Hajredin Barbarosa, ndërtoi pallatin dhe xhaminë e tij në Beşiktaş, duke e bërë atë shtëpinë e tij. Deri tani Beşiktaş ishte një vendkalim i vendosur në Bosfor për karvanët që tregtonin nëpër Anadoll dhe përgjatë Rrugës së Mëndafshit, dhe për ushtritë osmane.

Sipas vlerësimeve osmane të vitit 1882, distrikti Beşiktaş kishte një popullsi totale prej 28.777 banorësh, e përbërë nga 10.753 muslimanë, 9.248 grekë, 4.897 armenë, 3.057 hebrenj, 601 katolikë, 203 bullgarë dhe 18 latinë.[11]

Ky bregdet ishte shumë tërheqës për sundimtarët osmanë, të cilët ndërtuan shtëpiza gjuetie dhe më pas pallate të mëdha në zonë, dhe distrikti Beşiktaş sot përmban disa nga ndërtesat më të rëndësishme dhe tërheqëse osmane. Zona ishte kështu skena e intrigave të mëdha të periudhës së vonë osmane, si rrëzimi i sulltan Abdülaziz nga froni në Pallatin Dolmabahçe me një grusht shteti më 1876, shpallja e themelimit të parlamentit osman në vitin 1908 dhe rrëzimi i Sulltan Abdul Hamid II në Pallatin Yıldız më 1909.

Pas themelimit të Republikës së Turqisë në vitin 1923, familja sunduese osmane u dëbua dhe pallatet dhe mansionët përgjatë bregdetit u boshatisën. Disa iu dhanë ministrive të reja të qeverisë, disa u përdorën si shkolla dhe ndërtesa të tjera publike, të tjera u shkatërruan.

Sot, pranohet gjerësisht nga banorët e zonës se banorja më e rëndësishme e Beşiktaş ishte Zübeyde Hanım, nëna e Mustafa Kemal Atatürk, i cili jetonte në lagjen e vjetër në zemër të Beşiktashit, fjalë për fjalë pikërisht pranë selisë së atëhershme të Beşiktashit. Beşiktaş JK.[12]

Përveç zonave më historike si Jëlldëz, Ortaköy, Kuruçeşme, Arnavutköy, Bebek, shumë zona të banuara në distrikt filluan të formohen rreth viteve 1950. Për shembull, themelet e Leventit (emërtuar sipas fermës Levent të vendosur më parë atje) u krijuan në vitet 1950 kur filloi ndërtimi i një projekti prestigjioz të banesave masive periferike.[13] Menjëherë pasuan lagjet Etiler, Konaklar, Akatlar, Nisbetiye, Levazım dhe Kültür.

Në vitin 2016 dhe 2017, pati dy sulme terroriste në qark. Njëri ishte jashtë një stadiumi dhe tjetri në një klub nate.[14]

Në vitin 2018, një gazetar saudit, Xhamal Kashogxhi, u vra nga zyrtarët sauditë brenda ndërtesës ku ndodhet konsullata e Arabisë Saudite në Beşiktaş; Konsullata u largua nga zona vitin e ardhshëm.[15]

 
Një pamje panoramike e ngushticës së Bosforit dhe Azisë nga Ulus

Klima

Redakto

Beşiktaş përjeton një klimë të lagësht subtropikale (Cfa/Cf) sipas klasifikimeve të klimës Köppen dhe Trewartha, me dimër të freskët dhe verë të ngrohtë deri të nxehtë. Siç sugjeron vendndodhja e tij në mes të Stambollit bregdetar, ai ka një klimë kalimtare midis klimës oqeanike në veri dhe klimës mesdhetare në jug, dhe është një mesatare e mirë e klimës në të gjithë Stambollin.

Ekonomia

Redakto

Me vendbanimin e dinastisë osmane në Dolmabahçe në shekullin e 17-të dhe me shumë punëtorë që përfundimisht u vendosën në shtëpi dhe pallate në Beşiktaş, u shfaqën shumë vende tregtare si Çarşı, duke ndihmuar zonën të bëhej një qendër ekonomike në zhvillim. Por me shpalljen e Republikës së Turqisë dhe zhvendosjen e kryeqytetit në Ankara, zhvillimi ekonomik i Beşiktashit u ndal.[16]

 
Sabancı Center

Në vitet 1950 me lindjen e lagjeve Levent dhe Etiler, dhe ndërtimin e Barbaros Boulevard.[17] Distrikti filloi të rritet përsëri dhe përfundimisht nivelet e transportit në lagje u rritën, dhe me ndërtimin e Urës së Bosforit në vitin 1973, u ndërtuan shumë qendra biznesi dhe qendra tregtare dhe distrikti u bë një zonë biznesi dhe turizmi, me shumë rrokaqiej dhe hotele si Sabancı Center dhe Kullat Isbank përfundimisht po ndërtohen.

Beşiktaş është shtëpia e zyrave qendrore të İşbank, Garanti BBVA, Akbank, Yapı Kredi dhe Fibabanka dhe ambasadat e Azerbajxhanit, Bullgarisë, Danimarkës, Egjiptit, Izraelit, Qipros Veriore, Afrikës së Jugut, Spanjës dhe Emirateve të Bashkuara Arabe. Konsullata. i Arabisë Saudite, më parë në Beşiktaş, u zhvendos në një ndërtesë në lagjen İstinye në distriktin Sarıyer në shtator 2019, pas vrasjes së gazetarit Xhamal Kashogxhi në ndërtesë në vitin 2018.[15]

Sporti

Redakto
Artikulli kryesor: Beşiktaş J.K.
 
Pamje e BJK İnönü Stadium, 1967
 
Pamje e brendshme e Vodafone Park

Zona i jep emrin klubit më të vjetër sportiv të Turqisë, Beşiktaş Jimnastik Kulübü (Klubi i Gjimnastikës Beşiktaş), i themeluar në vitin 1903. Ekipi i futbollit të klubit është një nga tre më të mirët në Turqi, pasi ka fituar 16 tituj të Superligës Turke dhe duke marrë pjesë rregullisht në UEFA Ligën e Kampionëve dhe Ligën Evropiane. Ekipi luajti ndeshjet e tij në shtëpi në stadiumin historik BJK İnönü Stadium, i cili u shkatërrua në 2013 dhe u zëvendësua në të njëjtin terren nga Vodafone Park me 42,590 vende. Stadiumi ndodhet pranë Pallatit Dolmabahçe në bregun e Bosforit. Skuadra e futbollit vesh këmisha bardh e zi dhe është mbiquajtur Shqiponjat e Zeza. Klubi ka fituar famë për tifozët e tij besnikë, të cilët kanë thyer rekorde të volumit me brohoritje 132 decibel.[18][19] BJK Akatlar Arena është shtëpia e ekipit të basketbollit. Grupi më i famshëm i mbështetësve të klubit quhet Çarşı, dhe njihet për përfshirjen e tij në çështje sociale dhe politike.

Përveç Beşiktaş JK, distrikti është gjithashtu shtëpia e Ortaköy SK më e vogël por historike. Klubi i Specializuar i Notit i Stambollit ishte klubi i parë i specializuar i notit në vend.

Shumë nga objektet sportive të dukshme në rreth i përkasin Beşiktaş JK; si Vodafone Park, BJK Akatlar Arena, Süleyman Seba Sports Centre, Fulya Training Facilities dhe Çilekli Football Field.

Galeria

Redakto
Galeria video

Referime

Redakto
  1. ^ "About Beşiktaş: Heart of Istanbul". en.besiktas.bel.tr (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2018. Marrë më 29 prill 2018.
  2. ^ "İstanbul'un refah seviyesi en yüksek ilçesi". TRT Haber (në turqisht). 1 shkurt 2014. Arkivuar nga origjinali më 30 prill 2018. Marrë më 28 prill 2018.
  3. ^ Kaplıca, Koray (12 nëntor 2018). "İnsani Gelişmişlik Düzeyi En Yüksek İlçe Hangisi?". www.dogrulukpayi.com (në turqisht). Marrë më 17 nëntor 2018.
  4. ^ "İnsani Gelişme Endeksi – İlçeler (İGE-İ) 2017" (PDF). www.ingev.org (në turqisht). İNGEV – İnsani Gelişme Vakfı. 2018.
  5. ^ "Beşiktaş Joins Eurocities' Campaign "Cities4Europe – Europe For Citizens"!". en.besiktas.bel.tr (në anglisht). 21 dhjetor 2017. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2018. Marrë më 29 prill 2018.
  6. ^ "Beşiktaş Once More Qualifies as a European 12 Star City!". en.besiktas.bel.tr (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2018. Marrë më 29 prill 2018.
  7. ^ Stratton, Arthur (1972). Sinan: Biography of One of the World's Greatest Architects and a Portrait of the Golden Age of the Ottoman Empire (në anglisht). Macmillan Publishers. ISBN 0-333-02901-1.
  8. ^ Hürel, Haldun (2008). Semtleri, Mahalleri, Caddeleri ve Sokakları A'dan Z'ye İstanbul'un Alfabetik Öyküsü (në turqisht). İkarus. ISBN 978-975-999-290-3. Page 82.
  9. ^ Hürel, page 82.
  10. ^ Fabio Barry, 'Disiecta Membra' in Henry Maguire and Robert S. Nelson (eds.) San Marco, Byzantium, and the Myths of Venice (Harvard: Harvard University Press, 2010) p.11
  11. ^ Kemal Karpat (1985), Ottoman Population, 1830–1914, Demographic and Social Characteristics, The University of Wisconsin Press, p. 204-205
  12. ^ "Archived copy" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 5 dhjetor 2008. Marrë më 12 nëntor 2009.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
  13. ^ Erbas, Adem (1 dhjetor 2012). "Örnek bir Prestij Konut Alanı olarak Levent Mahallesi". Tasarım+kuram (në turqisht). 8: 5–7.
  14. ^ Shaheen, Kareem (1 janar 2017). "Turkey nightclub shooting: Istanbul on alert after gunman kills dozens". the Guardian (në anglisht). Marrë më 30 prill 2018.
  15. ^ a b "Saudi consulate in Istanbul, scene of brutal Khashoggi murder, moves out". Daily Sabah (në anglisht). 17 shtator 2019. Marrë më 6 qershor 2022.
  16. ^ "Turkey's Most Valuable District Is Besiktas| Trem Global". www.tremglobal.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 gusht 2021. Marrë më 24 gusht 2021.
  17. ^ "ABOUT". en.besiktas.bel.tr (në anglisht). Marrë më 24 gusht 2021.
  18. ^ UEFA: Pick of the week
  19. ^ The Independent: Besiktas are proud of their stadium's record as the noisiest on the planet
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Beshiktash&oldid=2488130"