Hispania

Hispania (Greqishtja e lashtë: Ἱσπανία, romanizuar: Hispanía; Latinisht: Hispānia) ishte emri romak Gadishullit Iberik. Nën Republikën Romake, Hispania u nda në dy provinca: Hispania Citerior dhe Hispania Ulterior. Gjatë Principatit, Hispania Ulterior u nda në dy provinca të reja, Baetica dhe Lusitania, ndërsa Hispania Citerior u riemërua Hispania Tarraconensis. Më pas, pjesa perëndimore e Tarraconensis u nda, fillimisht si Hispania Nova, e cila më vonë u riemërua "Callaecia" (ose Gallaecia, prej nga vjen Galicia moderne). Nga Tetrarkia e Dioklecianit (293 e.r.) e tutje, jugu i pjesës së mbetur të Tarraconensis u nda përsëri si Carthaginensis dhe të gjitha provincat hispanike kontinentale, së bashku me Ishujt Balearik dhe provincën e Afrikës Veriore të Mauretania Tingitana, u grupuan më vonë në një dioqezë civile e kryesuar nga një vicarius. Emri Hispania është përdorur edhe në periudhën e sundimit visigotik. Emrat e vendeve moderne të Spanjës dhe Hispaniolës rrjedhin të dy nga Hispania.

Hispania Hispānia (Latinisht) Ἱσπανία (Greqishtja e lashtë)
218 p.e.s.–472
Kronologjia e pushtimit romak të Hispanisë (220 pes–19 pes), me kufijtë e provincave romake të treguara
Gjendja	Perandori
Kryeqyteti	Baetica: Corduba Ulterior: Emerita Augusta Citerior: Tarraco
Gjuhët e zakonshme	Latinisht, gjuhë të ndryshme paleohispanike
Besimi	Feja tradicionale autoktone dhe romake, e ndjekur nga Krishterimi
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Autokraci
Perandori
• AD 98 – AD 117	Trajani
• AD 117 – AD 138	Adriani
• AD 379 – AD 395	Teodosi I
Kuvendi	Senati Romak
Epoka historike	Antikiteti klasik
• Themeluar	218 p.e.s.
• Shpërbërë	472
Popullsia
•	5,000,000 ose më shumë
Të dhëna të tjera
Paraprirë nga Pasuar nga Iberia e Kartagjenës Mbretëria Visigotike Mbretëria e Suebisë Spania

Ndarjet administrative

Hispania romake në vitin 125

Gjatë fazave të para të romanizimit, gadishulli u nda në dysh nga romakët për qëllime administrative. Më e afërta me Romën quhej Citerior dhe më e largëta Ulterior. Kufiri midis të dyjave ishte një vijë dredha-dredha që shkonte nga Cartago Nova (tani Kartagjena) në Detin Kantabrian.

Hispania Ulterior përfshinte ato që tani janë Andaluzia, Portugalia, Ekstremadura, León, një pjesë e madhe e ish-Castilla la Vieja, Galicia, Asturia dhe Basque Country.

Hispania Citerior përfshinte pjesën lindore të ish Castilla la Vieja, dhe ato që tani janë Aragoni, Valencia, Katalonia dhe një pjesë e madhe e ish-Castilla la Nueva.

Në vitin 27 p.e.s., gjenerali dhe politikani Marcus Vipsanius Agrippa e ndau Hispaninë në tre pjesë, përkatësisht duke e ndarë Hispania Ulterior në Baetica (në thelb Andaluzia) dhe Lusitania (përfshirë Gallaecia dhe Asturias) dhe duke bashkuar Kantabrinë dhe Basque Country me Hispania Citerior.

Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia e Hispanisë

Para Luftërave Punike, Hispania ishte një tokë me shumë pasuri minerale dhe bujqësore të pashfrytëzuara, e kufizuar nga ekonomitë primitive të mbijetesës së popujve të saj vendas jashtë disa porteve tregtare përgjatë Mesdheut. Pushtimi nga kartagjenasit dhe më pas nga romakët për depozitat e shumta të argjendit e shndërroi Hispaninë në një ekonomi shumëplanëshe të lulëzuar. Disa metale, ullinj, vaj nga Baetica, peshk i kripur dhe garum, dhe verëra ishin disa nga mallrat e prodhuara në Hispani dhe të tregtuara në të gjithë Perandorinë. Nxjerrja e arit ishte aktiviteti më i rëndësishëm në pjesët veriperëndimore të gadishullit. Ky aktivitet dëshmohet në vendet arkeologjike si Las Médulas (Spanjë) dhe Casais (Ponte de Lima, Portugali).