Copa América (Shqip: Kupa e Amerikës) ose CONMEBOL Copa América, është kompeticioni kryesor i kombëtareve nga Amerika e Jugut. Është kompeticioni më i vjetër kontinental që ekziston dhe i treti më i ndjekuri në botë.[1][2] Kompeticioni përcakton kampionin e Amerikës së Jugut.[2][3][4] Që nga vitet 1990', kombëtare nga Amerika e Veriut dhe Azia kanë marrë festa për të luajtur.

CONMEBOL Copa América
Themeluar1916; 108 vite më parë (1916)
Organi organizativCONMEBOL
RajoniAmerika e Jugut
Numri i skuadrave10 (2021)
champion(s) aktualFlamuri Argjentina (titulli i 15të)
Skuadra më e suksesshmeFlamuri Argjentina
Flamuri Uruguaji
(15 tituj secili)
Uebfaqjacopaamerica.com
Copa América 2024

Që nga viti 1993, turnamenti është zhvilluar me 12 ekipe, 10 prej të cilave nga CONMEBOL dhe dy ekipe të tjera nga konfederata të tjera. Meksika, anëtare e CONCACAF, mori pjesë në çdo edicion nga viti 1993 e deri në 2016. Përveç Meksikës, në turnament ka luajtur çdo herë një ekip tjetër nga CONCACAF, me përjashtim të vitit 1999, ku Japonia zuri një nga vendet, dhe vitit 2019, ku morën pjesë sërisht Japonia dhe Katari. Edicioni 2016 i turnamentit u zhvillua me 16 ekipe, 6 prej të cilave ishin nga CONCACAF dhe pjesa tjetër nga CONMEBOL.[5] Meksika ka arritur dy herë në finale, duke shënuar rezultatin në të mirë nga një ekip që nuk është anëtare e CONMEBOL.

Tetë nga dhjetë ekipet e CONMEBOL e kanë fituar të paktën një herë turnamentin që nga themelimi në vitin 1916; Ekuadori dhe Venezuela janë të vetmet ekipet që nuk e kan fituar ende këtë trofe. Argjentina dhe Uruguaji janë ekipet që e kanë fituar më shumë këtë trofe, me nga 15 herë secila. Argjentina, e cila mbajti turnamentin e parë në vitin 1916, është shteti në të cilën turnamenti është mbajtur më shumë herë (nëntë). Shtetet e Bashkuara janë i vetmi vend jo anëtar i CONMEBOL ku turnamenti është mbajtur, duke e arritur këtë gjë në vitin 2016. Në tre raste (975, 1979, dhe 1983) turnamenti është zhvilluar në disa shtete të Amerikës së Jugut.

Historia

Redakto

1910–1929: Fillimet

Redakto
 
Edicioni i parë u luajt në vitin 1916 dhe u fitua nga Uruguaji (në foto).

Ekipi i parë në Amerikën e Jugut, e quajtur Lima Cricket and Football Club u themelua në Peru në vitin 1859, kurse Federata Argjentinase e Futbollit u themelua në vitin 1893. Futbolli po bëhej gjithnjë e më shumë popullor në kontinent në fillim të shekullit të 20të, gjë që solli edhe turnamentin e parë ndërkombëtar midis shteteve të organizuar nga Argjentina në vitin 1910 për të festuar njëqindvjetorin e Revolucionit të majit. Kili dhe Uruguaji ishin dy ekipet e tjera që morën pjesë, por turnamenti nuk njihet zyrtarisht nga CONMEBOL. Gjashtë vite më pas, Argjentina organizoi një turnament të ngjashëm për të festuar njëqindvjetorin e pavarësisë; ekipet e tjera që morën pjesë ishin Kili, Uruguaji dhe Brazili. I ashtuquajturi Campeonato Sudamericano de Football do të bëhej edicioni i parë zyrtar i Copa América. Uruguaji u shpall fitues i edicionit të parë pasi barazoi pa gola me Argjentinën në ndeshjen e fundit vendimtare të luajtur në Estadio Racing Club.

Duke parë suksesin e turnamentit, Héctor Rivadavia, i cili ishte një nga anëtarët e bordit të Federatës Uruguajiane të Futbollit, propozoi krijimin e një konfederate të përbërë nga Argjentina, Kili, Brazili dhe Uruguaji. Më 9 korrik, në ditën e pavarësisë së Argjentinës, CONMEBOL u themelua zyrtarisht. Turnamenti u luajt sërisht një vit më pas, këtë në Uruguaji. Vëndasit u shpallën kampion për të dytën herë pasi mposhtën 1–0 Argjentinën në ndeshjen e fundit. Suksesi që turnamenti pati në Uruguaji vendosi bazat për vitet e ardhshme.

 
Brazili e fitoi turnamentin për herë të parë në vitin 1919.

Turnamenti nuk u zhvillua në vitin 1918 për shkak të një pandemie gripi në Rio de Janeiro. Megjithatë, Brazili do t'a organizonte turnamentin një vit më pas, duke u shpallur kampione për herë të parë pasi mposhti kampionët në fuqi 1–0 në ndeshjen finale e cila u luajt në Viña del Mar; ky qytet do të organizonte edicionin e vitit 1920 që u fitua nga Uruguaji.

Në vitin 1921, Paraguaji mori pjesë për herë të parë në turnament pasi federata e saj u bë pjesë e CONMEBOL gjatë atij viti. Argjentina fitoi turnamentin për herë të parë falë golave të Julio Libonatti. Në vitet në vazhdim do të ishte Uruguaji ekipi që do të dominonte turnamentin, e cila në atë kohë ishte kompeticioni futbollistik më i rëndësishëm në botë. Megjithatë, Argjentina do të ishte rivali i tyre dhe ekipi që ndaloi dominimit e tyre. Pasi humbi finalen e vitin 1928, Argjentina u hakmarr duke i mposhtur La Celestet në finalen e një viti më pas. Gjatë kësaj periudhe, Bolivia dhe Peruja debutuan në turnament respektivisht në vitet 1926 dhe 1927.

1930–1985: Çorganizimi dhe ndërprerja

Redakto

Pasi Kupa e Botës e parë u zhvillua në Uruguaji në vitin 1930, armiqsia midis federatës argjentinase dhe asaj uruguajiane bëri që turnamenti të mos luhej për disa vite. Turnamenti u zhvillua një herë në vitin 1935 dhe vazhdoi zyrtarisht në vitin 1939. Peruja u bë vendi pritës i edicionit të vitit 1939 dhe u shpall kampione për herë të parë. Viti 1939 solli edhe debutimin e Ekuadorit.

Në vitin 1941, turnamenti u organizua në Kili me rastin e 400 vjetorit të themelimit të kryeqytetit Santiago. Gjithashtu stadiumi i qytetit, Estadio Nacional, ishte zgjeruar nga 30,000 ulëse në 70,000 ulëse. Pavarësisht investimit të madh dhe suksesit fillestar të ekipit, kilianët u mposhtën në ndeshjen e fundit nga Argjentina, e cila fitoi turnamentin. Uruguaji ishte vendi organizator i edicionit pasardhës, të cilën ata e fituan. Në vitin 1945, Kili do t'a organizonte turnamentin sërisht dhe ishin pranë titullit sërisht, por u mposhtën nga Brazili që i hapi rrugën suksesit të Argjentinës sërisht në tokën kiliane.

 
Carasucias ("fytyrat e pista") ishte pseudonimi që j'u vendos ekipit të Argjentinës që fitoi edicionin e vitit 1957 të mbajtur në Peru.

Më pas kompeticioni hyri në një periudhë të përçarjes së madhe. Kampionati nuk luhej rregullisht dhe shumë edicione do të konsideroheshin jozyrtare, për t'u konsideruar më vonë të vlefshme nga CONMEBOL. Për shembull, Argjentina do të ishte skuadra e parë (dhe deri tani e vetmja) që fitoi tre tituj radhazi duke fituar edicionet e viteve 1945, 1946 dhe 1947. Pas këtyre tre edicioneve rresht, kompeticioni u kthye të mbahej çdo dy vjet, pastaj tre dhe më vonë katër. Në një rast u mbajtën dy edicione në vitin 1959, një në Argjentinë dhe një i dytë në Ekuador. Gjatë kësaj periudhe disa nga ekipet ishin indiferente ndaj turnamentit. Disa nuk merrnin pjesë çdo vit, të tjerët dërguan ekipe më të vogla; në edicionin e vitit 1959 të mbajtur në Ekuador, Brazili hyri në një ekip i gjithi nga shteti Pernambuco. Bolivia e fitoi për herë të parë turnamentin në vitin 1963, i organizuar në Bolivi. Pas kësaj, ata u mundën në ndeshjen e parë të edicionit të vitit 1967 nga Venezuela debutuese. Themelimi i Copa Libertadores në vitin 1959 ndikoi gjithashtu në mënyrën se si kompeticioni u pa nga pjesëmarrësit e tij.

Pas tetë vitesh mungesë, kompeticioni rifilloi në vitin 1975 dhe mori zyrtarisht emrin Copa América. Turnamenti nuk kishte vend organizator të caktuar dhe të gjitha ndeshjet u luajtën gjatë gjithë vitit në secilin shtet. Nëntë skuadra morën pjesë në fazat e grupeve kurse ekipi kampion në fuqi niste në gjysëm-finale. Turnamenti u kontestua çdo katër vjet duke përdorur këtë sistem deri në vitin 1987.

1986–vazhdon: Rinovimi

Redakto
 
Carlos Valderrama dhe Diego Maradona duke shtrënguar duart para ndeshjes Argjentinë v Kolumbi në vitin 1987.

Në vitin 1986, CONMEBOL vendosi të kthehej në formatin e të pasurit vetëm një vend organizator për turnamentin. Nga viti 1987 deri në vitin 2001, turnamenti organizohej çdo dy vjet me rotacion nga dhjetë anëtarët e konfederatës. Formati do të mbetej konstant me një raund të parë grupesh, por faza e raundit final varionte nga të qenit me një sistem eliminimi direkt ose me "round-robin group" për të vendosur fituesin. Ky rinovim e ndihmoi turnamentin, i cili filloi të merrte mbulim televiziv në Evropë dhe Amerikën e Veriut. Kupa e Amerikës 1987 u mbajt në Argjentinë; kjo ishte hera e parë që ky shtet kishte organizuar një edicion në 28 vjet. Pavarësisht se hyri si favoriti kryesor për shkak se ishte kampioni në fuqi i botës (duke fituar FIFA Kupën e Botës 1986), duke luajtur në shtëpi dhe duke pasur një ekip të përbërë kryesisht nga fituesit e Kupës së Botës të udhëhequr nga legjenda Diego Maradona, Argjentina do të zhgënjente, duke e mbyllur turnamentin në vendin e katërt. Ata u mposhtën 1–0 në gjysëm-finale nga Uruguaji, e cila ishte kampioni në fuqi. Uruguaji do të mposhtte një skuadër çuditërisht të fortë kiliane, e cila doli në finale, duke eliminuar Brazilin e fuqishëm 4–0 në fazën e grupeve.

Brazili ngriti titullin e tyre të parë zyrtar ndërkombëtar që nga FIFA Kupa e Botës 1970, pasi fitoi edicionin e vitit 1989, të mbajtur në tokën e tyre.[6] Argjentina, nga ana tjetër, fitoi Kupën e Amerikës pas 32 vitesh të gjata në vitin 1991 në Kili, falë një skuadre të rifreskuar të udhëhequr nga bomberi Gabriel Batistuta.[7] Turnamenti i vitit 1993 në Ekuador do të merrte formën e saj aktuale. Së bashku me dhjetë ekipet e zakonshme, CONMEBOL ftoi dy shtete nga CONCACAF të marrin pjesë, Meksikën dhe Shtetet e Bashkuara.

Uruguaji arriti të fitonte kompeticionin në vitin 1995 si pritës, duke i dhënë fund një periudhe rënieje për futbollin uruguaian. Me zbatimin e rradhës për organizimin, Kolumbia, Paraguaji dhe Venezuela organizuan turnamentin për herë të parë. Brazili hyri në një seri fitoresh, duke fituar katër nga pesë titujt kontinental midis viteve 1997 dhe 2007. E para, në vitin 1997, u fitua pasi mposhtën vendin pritës Bolivinë 1–3 me golat e Leonardo, Denílson dhe Ronaldos. Brazili do të mbronte me sukses titullin në vitin 1999, duke mposhtur Uruguajin 3–0 në Asuncion, Paraguaj.[8] Edicioni 2001 shënoi një nga surprizat më të mëdhaja në historinë e kompeticionit, me Hondurasin që eliminoi Brazilin në çerek-finale.[9] Vendi organizator Kolumbia e fitoi turnamentin për herë të parë në histori.[10]

 
Përfundimi i një ndeshje në edicionin e vitit 2007, e cila u mbajt për herë të parë në Venezuelë.

Në periudhën 2001–07, turnamenti u zhvillua çdo tre vjet kurse nga viti 2007 u zhvillua çdo katër vjet me përjashtim të edicionit njëqindvjeçar në vitin 2016. Pas performancës negative në vitin 2001, Brazili u rikthye të dominonte kompeticionin duke fituar titullin e vitit 2004 pasi mposhti Argjentinën me penallti.[11] Tre vite më pas, të dy ekipet u ndeshën në finale sërisht, me Brazilin që fitoi sërisht, këtë herë me rezultatin bindës 3–0.[12]

Argjentina u zgjodh si vendi organizator i edicionit të vitit 2011. Vendasit u mposhtën në çerek-finale nga Uruguaji me penallti. Uruguaji më pas mposhti Perunë 2–0 në gjysëm-finale dhe Paraguajin 3–0 në finale, duke e fituar trofeun në tokën argjentinase për herë të tretë në histori.[13] Kjo ishte hera e parë në historinë e turnamentit që Argjentina dhe Brazili dështuan të kualifikoheshin në gjysëm-finale.

Edicioni i vitit 2015 u prit nga Kili, që i mori të drejtën Brazilit, e cila organizoi FIFA Kupën e Botës 2014 dhe do të organizonte Lojërat Olimpike Verore 2016. Kili u shpall fituese e turnamentit për herë të parë në histori. Një vit më vonë, njëqindvjetori i themelimit të kompeticionit u festua me një edicion të veçantë të quajtur Copa América Centenario, e cila u organizua në Shtetet e Bashkuara;[14] ky ishte turnamenti i parë që do të luhej jashtë Amerikës së Jugut dhe i pari me 16 ekipe. Gjatë turnamentit, media raportoi se CONMEBOL dhe CONCACAF po negocionin për bashkimin e Copa Américas me CONCACAF Kupën Gold, me këtë të fundit të luhet një herë në dy vite. Presidenti i Federatës Amerikane të Futbollit, Sunil Gulati, i quajti raportet të pasakta, duke thënë se të dy konfederatat nuk kanë bërë të tilla bisedime, duke shtuar se do të ishte nevoja të krijohej një kompeticion i ri. Në fund ishte Kili që u shpall fitues për të dytën herë rresht.[15]

Vendi organizator

Redakto
 
Harta e shteteve të CONMEBOL dhe numri i edicioneve që ato kanë organizuar deri në vitin 2021.

Në vitin 1984, CONMEBOL miratoi politikën e rotacionit të së drejtës për të organizuar Kupën e Amerikës midis dhjetë federatave anëtare. Rrotullimi i parë u përfundua pas Kupës së Amerikës 2007, e cila u zhvillua në Venezuelë. Një rotacion i dytë filloi në vitin 2011, me vendet pritëse që rrotulloheshin sipas rendit alfabetik, duke filluar nga Argjentina.[16] Kili, Meksika dhe Shtetet e Bashkuara shprehën interes për organizimin e edicionit të ardhshëm, por Komiteti Ekzekutiv i CONMEBOL vendosi të vazhdojë ekzekutimin e rotacionit, duke i dhënë përparësi organizimit për secilën prej federatave anëtare të tij; çdo federatë konfirmon nëse do të organizojë një edicion apo jo, duke mos pasur asnjë detyrim për ta bërë këtë. Argjentina konfirmoi më 24 nëntor 2008, nëpërmjet përfaqësuesve të federatës, se do të priste Kupën e Amerikës 2011.

Edicioni i vitit 2015 do të mbahej në Brazil sipas rendit të rotacionit. Megjithatë, për shkak se Brazili po organizonte Kupën e Botës 2014 dhe Lojërat Olimpike Verore 2016, vendimi u rishqyrtua. Megjithëse presidenti i CONMEBOL Nicolas Leoz propozoi organizimin e turnamentit kontinental në Meksikë (një anëtar i federatës CONCACAF) dhe anëtarët e bordit Brazil dhe Kili diskutuan mundësinë e shkëmbimit të turneve të 2015 dhe 2019, u vendos dhe u konfirmua nga CBF në shkurt 2011 që Kupa e Amerikës 2015 do të mbetej në Brazil. Megjithatë, në mars 2012, presidenti i CBF Ricardo Teixeira dha dorëheqjen nga pozicioni i tij dhe CBF ra dakord të ndërronte organizimin e turnamentit me Kilin. Shkëmbimi u zyrtarizua në maj 2012. Edicioni i njëqindvjetorit të kompeticionit, Copa América Centenario, u zhvillua në qershor 2016 dhe u mbajt në Shtetet e Bashkuara.[17] Kjo ishte hera e parë që turnamenti u organizua në një shtet jo anëtare të CONMEBOL.

Çdo edicion i Kupës së Amerikës ka pasur maskotën e tij. Gardelito, maskota e edicionit 1987, ishte maskota e parë në historinë e kompeticionit.

Shtetet që e kanë organizuar turnamentin
Vendi organizator Edicionet
  Argjentina 9 (1916, 1921, 1925, 1929, 1937, 1946, 1959, 1987, 2011)
  Uruguaji 7 (1917, 1923, 1924, 1942, 1956, 1967, 1995)
  Kili 7 (1920, 1926, 1941, 1945, 1955, 1991, 2015)
  Brazil 6 (1919, 1922, 1949, 1989, 2019, 2021)
  Peru 6 (1927, 1935, 1939, 1953, 1957, 2004)
  Ekuador 3 (1947, 1959, 1993)
Pa vend organizator 3 (1975, 1979, 1983)
  Bolivia 2 (1963, 1997)
  Shtetet e BashkuaraC 2 (2016, 2024)
  Paraguaji 1 (1999)
  Kolumbia 1 (2001)
  Venezuela 1 (2007)
C = Vend organizator jo anëtar i CONMEBOL.

Formati dhe rregullat

Redakto

Shumica e turnamenteve është luajtur me sistemin "round-robin" ose me fazë grupesh e cila ndiqet nga faza me eliminim direkt.

# Viti Pritësi Ekipe Ndeshje Raundi 1 Faza finale
1 1916   Argjentina 4 6 1 grup: 6-10 ndeshje (në varësi të numrit të ekipeve, pa llogaritur fazën play-off)
2 1917   Uruguaji
3 1919   Brazil 7
4 1920   Kili 6
5 1921   Argjentina
6 1922   Brazil 5 11
7 1923   Uruguaji 4 6
8 1924   Uruguaji
9 1925   Argjentina 3 1 grup: 6 ndeshje (secili ekip ka dy ndeshje ndaj njëri-tjeterit; pa llogaritur fazën play-off)
10 1926   Kili 5 10 1 grup: 6-28 ndeshje (në varësi të numrit të ekipeve; pa llogaritur fazën play-off)
11 1927   Peru 4 6
12 1929   Argjentina
13 1935   Peru
14 1937   Argjentina 6 16
15 1939   Peru 5 10
16 1941   Kili
17 1942   Uruguaji 7 21
18 1945   Kili
19 1946   Argjentina 6 15
20 1947   Ekuador 8 28
21 1949   Brazil 29
22 1953   Peru 7 22
23 1955   Kili 6 15
24 1956   Uruguaji
25 1957   Peru 7 21
26 1959   Argjentina
27 1959   Ekuador 5 10
28 1963   Bolivia 7 21
29 1967   Uruguaji 6 15
30 1975 Stampa:Country data UNASUR Amerika e Jugut[s 1] 10 25 3 grupe me 3 ekipe (kampioni në fuqi e nis direkt në gjysëm-finale: 18 ndeshje (secili ekip ka dy ndeshje ndaj njëri-tjetrit) fazë me eliminim direkt me 4 ekipe (fituesit e grupeve të raundit të parë dhe kampioni në fuqi):

6 ndeshje (secili ekip ka dy ndeshje ndaj njëri-tjetrit; pa llogaritur fazën play-off)

31 1979 Stampa:Country data UNASUR Amerika e Jugut[s 1]
32 1983 Stampa:Country data UNASUR Amerika e Jugut[s 1] 24
33 1987   Argjentina 13 3 grupe me 3 ekipe (kampioni në fuqi e nis direkt në gjysëm-finale: 9 ndeshje fazë me eliminim direkt me 4 ekipe (fituesit e grupeve të raundit të parë dhe kampioni në fuqi): 4 ndeshje
34 1989   Brazil 26 2 grupe me 5 ekipe: 20 ndeshje grup me 4 ekipe (fituesit e grupeve të raundit 1 dhe vendet e dyta): 6 ndeshje
35 1991   Kili
36 1993   Ekuador 12 3 grupe me 4 ekipe: 18 ndeshje fazë me eliminim direkt me 8 ekipe (fituesit e grupeve të raundit 1 dhe vendet e dyta, si dhe dy ekipet më të mira të vendeve të treta): 8 ndeshje
37 1995   Uruguaji
38 1997   Bolivia
39 1999   Paraguaji
40 2001   Kolumbia
41 2004   Peru
42 2007   Venezuela
43 2011   Argjentina
44 2015   Kili
45 2016   Shtetet e Bashkuara të Amerikës 16 32 4 grupe me 4 ekipe: 24 ndeshje align="center" fazë me eliminim direkt me 8 ekipe (fituesit e grupeve të raundit 1 dhe vendet e dyta): 8 ndeshje
46 2019   Brazil 12 26 3 grupe me 4 ekipe: 18 ndeshje fazë me eliminim direkt me 8 ekipe (fituesit e grupeve të raundit 1 dhe vendet e dyta, si dhe dy ekipet më të mira të vendeve të treta): 8 ndeshje
47 2021   Brazil 10 28 2 grupe me 5 ekipe: 20 ndeshje fazë me eliminim direkt me 8 ekipe (4 ekipet e para të çdo grupi të raundit 1): 8 ndeshje
48 2024   Shtetet e Bashkuara të Amerikës 16
49 2028   Argjentina 16
  1. ^ a b c Pa vend organizator; çdo ekip i luajti ndeshjet si vendas në shtetin e tyre

Ftesat

Redakto

Për shkak të numrit disi të kufizuar të federatave anëtare të CONMEBOL, shtetet nga kontinente të tjera zakonisht ftohen të marrin pjesë për të përbërë 12 ekipet e nevojshme për formatin aktual të turnamentit. Që nga viti 1993, dy ekipe nga konfederata të tjera, zakonisht nga CONCACAF, anëtarët e të cilëve janë gjeografikisht dhe kulturalisht të afërt, kanë marrë ftesa për të luajtur në turnament. Janë nëntë shtete gjithsej që kanë marrë ftesa: Kosta Rika (1997, 2001, 2004, 2011, 2016), Hondurasi (2001), Japonia (1999, 2019), Xhamajka (2015, 2016), Meksika (1993, 1995, 1997, 1999, 2001, 2004, 2007, 2011, 2015, 2016), Haiti (2016), Panamaja (2016), Shtetet e Bashkuara (1993, 1995, 2007, 2016) dhe Katari (2019). Shtetet e Bashkuara u ftuan në çdo edicion nga viti 1997 e deri në vitin 2007, por ata shpesh e refuzuan ftesën për shkak të konflikteve të planifikimit me Major League Soccer. Megjithatë, më 30 tetor 2006, Federata Amerikane e Futbollit pranoi ftesën për të marrë pjesë në edicionin e vitit 2007, duke i dhënë fund një mungese 12-vjeçare. Në edicionin e vitit 2001, Kanadaja ishte shteti që ishte ftuar, por u tërhoq pak para fillimit të turnamentit për shkak të shqetësimeve të sigurisë.

Në Kupën e Amerikës 2011, Japonia u tërhoq, duke përmendur vështirësitë me klubet evropiane në lirimin e lojtarëve japonezë pas tërmetit dhe cunamit në Tōhoku.[18] Edhe Spanja u ftua për edicionin e vitit 2011, por sipas Federatës Spanjolle të Futbollit ftesa u refuzua për shkak se ata nuk donin të ndërprisnin pushimet e lojtarëve spanjollë.[19] Në Kupën e Amerikës 2015, Japonia e refuzoi ftesën pasi do të sillte barrë për lojtarët e saj jashtë shtetit dhe Kina duhej të tërhiqej për shkak të sektorit aziatik të kualifikueseve për Kupën e Botës 2018 që po mbahej në të njëjtën kohë.[20][21] Në Kupën e Amerikës 2021, Australia dhe Katari njoftuan tërheqjen e tyre nga turnamenti më 23 shkurt 2021 për shkak të shytjes së pjesës së mbetur të fushatës kualifikuese të Kupës së Botës 2022.[22][23]

Rekordi i shteteve të ftuar

Redakto
Ekipi  
1993
 
1995
 
1997
 
1999
 
2001
 
2004
 
2007
 
2011
 
2015
 
2016
 
2019
 
2021
 
2024
Edicionet
  Meksika 2të ÇF 3të 3të 2të ÇF 3ti FG FG FG  –  – 10
  Kosta Rika  –  – FG  – ÇF ÇF  – FG  – FG  –  – 5
  Shtetet e Bashkuara të Amerikës FG 4të  –  –  –  – FG  –  – 4të  –  – 4
  Jamaica  –  –  –  –  –  –  –  – FG FG  –  – 2
  Japonia  –  –  – FG  –  –  –  –  –  – FG  –  – 2
  Haiti  –  –  –  –  –  –  –  –  – FG  –  – 1
  Honduras  –  –  –  – 3të  –  –  –  –  –  –  – 1
  Panama  –  –  –  –  –  –  –  –  – GS  –  – 1
  Katari  –  –  –  –  –  –  –  –  –  – FG  –  – 1
  • ÇF = çerek-finale, FG = faza e grupeve, 2të/3të/4të = renditja finale

Trofeu

Redakto
Trofeu aktual i Copa América (majtas) në muzeun Conmebol dhe trofeu i edicionit special Copa América Centenario

Trofeu i Kupës së Amerikës, i cili u jepet fituesve të turnamentit, j'u dhurua Shoqatës nga Ministrii i Punëve të Jashtme të Argjentinës, Ernesto Bosch, në vitin 1910, kur Argjentina organizoi një event për të përkujtuar njëqindvjetorin e Revolucionit të Majit. Ai turnament (ku morën pjesë gjithashtu nga Uruguaji dhe Kili) u emërua "Copa del Centenario" (Kupa e njëqindvjetorit).[24]

Trofeu aktual i Kupës së Amerikës u ble në vitin 1916 nga "Casa Escasany", një dyqan bizhuterish në Buenos Aires, me koston e 3,000 frangave zvicerane.[25]

Trofeu i Kupës së Amerikës është e bërë me argjënd, peshon 9 kg dhe është i gjatë 77 cm, me një bazë druri me 3 nivele që përmban disa pllaka. Pllakat janë të gdhendura me çdo fitues të kompeticionit, si dhe edicionin e fituar.[26] Trofeu më parë kishte një bazë me një dhe dy nivele, kurse para vitit 1979 nuk kishte fare bazë, si trofeu i vitit 1975.[27]

Në prill 2016, një trofe përkujtimor – i projektuar posaçërisht për Copa América Centenario – u prezantua në selinë e Federatës Kolumbiane të FutbollitBogotá, për të përkujtuar 100 vjetorin e kompeticionit.[28] Trofeu u bazua në formën origjinale të trofeut normal, gjithashtu me logon e edicionit 2016. CAC ishte 61 cm i gjatë me një peshë prej 7,1 kg, i mbuluar me ar 24 karatësh. Në trupin e saj ishin gdhendur edhe emblemat e CONMEBOL dhe CONCACAF.[29]

Trofeu përkujtimor i Copa América Centenario është projektuar nga Epico Studios në Shtetet e Bashkuara dhe është prodhuar nga London Workshops e Thomas LyteAngli.[30][31] Skuadra fituese do ta mbajë trofeun përgjithmonë.

Përveç trofeut kryesor, "Copa Bolivia" (një trofe i vogël i bërë në argjend) i është dhënë nënkampionit të kompeticionit që nga edicioni i vitit 1997.[32] Trofeu mban emrin e shtetit që organizoi Kupën e Amerikës 1997, me një flamur të vogël bolivian të bashkangjitur në njërën nga anët e tij.[33]

Rezultatet

Redakto
Emri i turnamentit
  • 1916–1967: "Kampionati Amerikano Jugor"
  • 1975–vazhdon: "Copa América"
Fjalët kyç
  • aet: Koha shtesë
  • p: Gjuajtjet e penalltive
  •      Finalja është përcaktuar me një ndeshje play-off pasi të dy ekipet e mbyllën fazën e grupeve me pikë të barabarta.
  •      Finalja është luajtur me formatin me dy ndeshje (vajtje-ardhje) me një ndeshje të tretë play-off nëse është e nevojshme.
Ed. Viti Vendi organizator Ndeshja për vendin e 1rë Ndeshja për vendin e 3të Nr.
ekipeve
Kampioni Rezultati / Stadiumi Finalisti I treti Rezultati / Stadiumi I katërti
1 1916   Argjentina   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Brazili
[n 1]
  Kili 4
2 1917   Uruguaji   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Brazili
[n 1]
  Kili 4
3 1919   Brazili   Brazili 1–0 (a.e.t.)
das Laranjeiras, Rio de Janeiro
  Uruguaji   Argjentina
[n 1]
  Kili 4
4 1920   Kili   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Brazili
[n 1]
  Kili 4
5 1921   Argjentina   Argjentina
[n 1]
  Brazili   Uruguaji
[n 1]
  Paraguaji 4 [n 2]
6 1922   Brazili   Brazili 3–0
das Laranjeiras, Rio de Janeiro
  Paraguaji   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina 5
7 1923   Uruguaji   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Paraguaji
[n 1]
  Brazili 4 [n 2]
8 1924   Uruguaji   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Paraguaji
[n 1]
  Kili 4 [n 3]
9 1925   Argjentina   Argjentina
[n 1]
  Brazili   Paraguaji
[n 1]
  3 [n 4]
10 1926   Kili   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Kili
[n 1]
  Paraguaji 5 [n 3]
11 1927   Peruja   Argjentina
[n 1]
  Uruguaji   Peruja
[n 1]
  Bolivia 4 [n 5]
12 1929   Argjentina   Argjentina
[n 1]
  Paraguaji   Uruguaji
[n 1]
  Peruja 4 [n 6]
13 1935   Peruja   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Peruja
[n 1]
  Kili 4 [n 7]
14 1937   Argjentina   Argjentina 2–0 (a.e.t.)
Viejo Gasómetro, Buenos Aires
  Brazili   Uruguaji
[n 1]
  Paraguaji 6 [n 8]
15 1939   Peruja   Peruja
[n 1]
  Uruguaji   Paraguaji
[n 1]
  Kili 5 [n 9]
16 1941   Kili   Argjentina
[n 1]
  Uruguaji   Kili
[n 1]
  Peruja 5 [n 10]
17 1942   Uruguaji   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Brazili
[n 1]
  Paraguaji 7 [n 8]
18 1945   Kili   Argjentina
[n 1]
  Brazili   Kili
[n 1]
  Uruguaji 7 [n 11]
19 1946   Argjentina   Argjentina
[n 1]
  Brazili   Paraguaji
[n 1]
  Uruguaji 6 [n 12]
20 1947   Ekuadori   Argjentina
[n 1]
  Paraguaji   Uruguaji
[n 1]
  Kili 8 [n 3]
21 1949   Brazili   Brazili 7–0
São Januário, Rio de Janeiro
  Paraguaji   Peruja
[n 1]
  Bolivia 8 [n 13]
22 1953   Peruja   Paraguaji 3–2
Estadio Nacional, Lima
  Brazili   Uruguaji
[n 1]
  Kili 7 [n 14]
23 1955   Kili   Argjentina
[n 1]
  Kili   Peruja
[n 1]
  Uruguaji 6 [n 15]
24 1956   Uruguaji   Uruguaji
[n 1]
  Kili   Argjentina
[n 1]
  Brazili 6 [n 16]
25 1957   Peruja   Argjentina
[n 1]
  Brazili   Uruguaji
[n 1]
  Peruja 7 [n 17]
26 1959   Argjentina   Argjentina
[n 1]
  Brazili   Paraguaji
[n 1]
  Peruja 7 [n 18]
27 1959   Ekuadori   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Brazili
[n 1]
  Ekuadori 5 [n 19]
28 1963   Bolivia   Bolivia
[n 1]
  Paraguaji   Argjentina
[n 1]
  Brazili 7 [n 4]
29 1967   Uruguaji   Uruguaji
[n 1]
  Argjentina   Kili
[n 1]
  Paraguaji 6
30 1975 Amerika e Jugut [n 20]   Peruja 0–1 / 2–0
Play-off: 1–0
Estadio Olímpico, Caracas
  Kolumbia   Brazili
[n 21]
  Uruguaji 10
31 1979 Amerika e Jugut [n 20]   Paraguaji 3–0 / 0–1
Play-off: 0–0 (a.e.t.)
José Amalfitani, Buenos Aires
  Kili   Brazili
[n 21]
  Peruja 10
32 1983 Amerika e Jugut [n 20]   Uruguaji 2–0 / 1–1   Brazili   Paraguaji
[n 21]
  Peruja 10
33 1987   Argjentina   Uruguaji 1–0
Estadio Monumental, Buenos Aires
  Kili   Kolumbia 2–1
Estadio Monumental, Buenos Aires
  Argjentina 10
34 1989   Brazili   Brazili [n 22]   Uruguaji   Argjentina [n 22]   Paraguaji 10
35 1991   Kili   Argjentina [n 23]   Brazili   Kili   Kolumbia 10
36 1993   Ekuadori   Argjentina 2–1
Estadio Monumental, Guayaquil
  Meksika   Kolumbia 1–0
Estadio Reales Tamarindos, Portoviejo
  Ekuadori 12
37 1995   Uruguaji   Uruguaji 1–1
p5–3
Estadio Centenario, Montevideo
  Brazili   Kolumbia 4–1
Campus Municipal, Maldonado
  Shtetet e Bashkuara 12
38 1997   Bolivia   Brazili 3–1
Estadio Hernando Siles, La Paz
  Bolivia   Meksika 1–0
Stampa:Pso
Estadio Jesús Bermúdez, Oruro
  Peruja 12
39 1999   Paraguaji   Brazili 3–0
Estadio Defensores del Chaco, Asunción
  Uruguaji   Meksika 2–1
Estadio Defensores del Chaco, Asunción
  Kili 12
40 2001   Kolumbia   Kolumbia 1–0
Estadio El Campín, Bogotá
  Meksika   Hondurasi 2–2
Stampa:Pso
Estadio El Campín, Bogotá
  Uruguaji 12 [n 24]
41 2004   Peruja   Brazili 2–2
Stampa:Pso
Estadio Nacional, Lima
  Argjentina   Uruguaji 2–1
Estadio Garcilaso, Cusco
  Kolumbia 12
42 2007   Venezuela   Brazili 3–0
José E. Romero, Maracaibo
  Argjentina   Meksika 3–1
Estadio Olímpico, Caracas
  Uruguaji 12
43 2011   Argjentina   Uruguaji 3–0
Estadio Monumental, Buenos Aires
  Paraguaji   Peruja 4–1
Estadio Único, La Plata
  Venezuela 12
44 2015   Kili   Kili 0–0 (a.e.t.)
p4–1
Estadio Nacional, Santiago
  Argjentina   Peruja 2–0
Estadio Ester Roa, Concepción
  Paraguaji 12
45 2016   Shtetet e Bashkuara   Kili 0–0 (a.e.t.)
Stampa:Pso
MetLife Stadium, East Rutherford
  Argjentina   Kolumbia 1–0
University of Phoenix Stadium, Glendale
  Shtetet e Bashkuara 16 [n 25]
46 2019   Brazili   Brazili 3–1
Maracanã, Rio de Janeiro
  Peruja   Argjentina 2–1
Arena Corinthians, São Paulo
  Kili 12
47 2021   Brazili   Argjentina 1–0
Maracanã, Rio de Janeiro
  Brazili   Kolumbia 3–2
Estádio Nacional, Brasília
  Peruja 10 [n 26]
48 2024   United States 16
49 2028   Argjentina 12 ose 16
  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba Fituesi i turnamentit u vendos në një fazë grupesh të vetme.
  2. ^ a b Në turnament do të merrnin pjesë 5 ekipe, por Kili u tërhoq nga gara.
  3. ^ a b c Brazili u tërhoq nga turnamenti.
  4. ^ a b Kili dhe Uruguaji u tërhoqën nga turnamenti.
  5. ^ Brazili, Kili dhe Paraguaji u tërhoqën nga turnamenti.
  6. ^ Bolivia, Brazili dhe Kili u tërhoqën nga turnamenti.
  7. ^ Bolivia, Brazili dhe Paraguaji u tërhoqën nga turnamenti.
  8. ^ a b Bolivia dhe Kolumbia u tërhoqën nga turnamenti.
  9. ^ Argjentina, Bolivia, Brazili dhe Kolumbia u tërhoqën nga turnamenti.
  10. ^ Bolivia, Brazili, Kolumbia dhe Paraguaji u tërhoqën nga turnamenti.
  11. ^ Paraguaji dhe Peruja u tërhoqën nga turnamenti.
  12. ^ Kolumbia, Ekuadori dhe Peruja u tërhoqën nga turnamenti.
  13. ^ Argjentina u tërhoq nga turnamenti.
  14. ^ Argjentina dhe Kolumbia u tërhoqën nga turnamenti.
  15. ^ Bolivia, Brazili dhe Kolumbia u tërhoqën nga turnamenti.
  16. ^ Bolivia, Kolumbia dhe Ekuadori u tërhoqën nga turnamenti.
  17. ^ Bolivia dhe Paraguaji u tërhoqën nga turnamenti.
  18. ^ Kolumbia dhe Ekuadori u tërhoqën nga turnamenti.
  19. ^ Bolivia, Kili, Kolumbia, dhe Peruja u tërhoqën nga turnamenti.
  20. ^ a b c Asnjë shtet organizator. Ekipet i luajtën ndeshjet si vendas në shtetet e tyre dhe anasjelltas.
  21. ^ a b c Nuk u luajt një ndeshje për vendin e tretë; ekipet janë vendosur sipas rendit alfabetik.
  22. ^ a b Fituesi i turnamentit u vendos me një grup final ku morën pjesë katër ekipe: Argjentina, Brazili, Paraguaji dhe Uruguaji.
  23. ^ Fituesi i turnamentit u vendos me një grup final ku morën pjesë katër ekipe: Argjentina, Brazili, Kili, dhe Kolumbia.
  24. ^ Argjentina dhe Kanadaja u tërhoqën nga turnamenti. Ata u zëvendësuan nga Hundoruasi dhe Kosta Rika.
  25. ^ Gjashtë ekipe të CONCACAF, përfshirë debutuesit Haiti dhe Panamaja, morën pjesë në turnament si pjesë e festës së njëqindvjetorit të CONMEBOL dhe Copa Américas.
  26. ^ Australia dhe Katari u tërhoqën nga turnamenti.

Përmbledhja

Redakto
Ekipi Fitues Finalist
  Argjentina 15 (1921*, 1925*, 1927, 1929*, 1937*, 1941, 1945, 1946*, 1947, 1955, 1957, 1959*, 1991, 1993, 2021) 14 (1916*, 1917, 1920, 1923, 1924, 1926, 1935, 1942, 1959, 1967, 2004, 2007, 2015, 2016)
  Uruguaji 15 (1916, 1917*, 1920, 1923*, 1924*, 1926, 1935, 1942*, 1956*, 1959, 1967*, 1983, 1987, 1995*, 2011) 6 (1919, 1927, 1939, 1941, 1989, 1999)
  Brazili 9 (1919*, 1922*, 1949*, 1989*, 1997, 1999, 2004, 2007, 2019*) 12 (1921, 1925, 1937, 1945, 1946, 1953, 1957, 1959, 1983, 1991, 1995, 2021*)
  Paraguaji 2 (1953, 1979) 6 (1922, 1929, 1947, 1949, 1963, 2011)
  Kili 2 (2015*, 2016) 4 (1955*, 1956, 1979, 1987)
  Peruja 2 (1939*, 1975) 1 (2019)
  Bolivia 1 (1963*) 1 (1997*)
  Kolumbia 1 (2001*) 1 (1975)
  Meksika 2 (1993, 2001)
* Nënkupton shtetin organizator

Lista e rekordeve dhe statistikave

Redakto

Çmimet

Redakto

Janë gjithsej pesë çmime që jepen pas përfundimit të turnamentit:

  • Lojtari më i mirë i jepet lojtarit më të mirë të turnamentit. Çmimi u dha për herë të parë në edicionin e vitit 1987.
  • Golashënuesi më i mirë i jepet lojtarit me më shumë gola në turnament.
  • Portieri më i mirë i jepet portierit më të mirë të turnamentit.
  • Ekipi i turnamentit përbëhet nga njëmbëdhjetë lojtarët më të mirë të turnamentit.
  • Çmimi Fair Play i jepet ekipit me rekordin disiplinor më të mirë. Çmimi u dha për herë të parë në edicionin e vitit 2011.

Shiko gjithashtu

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ "X Campeonato Sud Americano de Football" [Kampionati Amerikano Jugor i Futbollit]. biblioteca.afa.org.ar (në spanjisht). Marrë më 27 shkurt 2015.
  2. ^ a b "The oldest main continental tournament in the world" [Kompeticioni më i vjetër kontinental në botë] (në anglisht). CONMEBOL. Arkivuar nga origjinali më 21 shkurt 2014. Marrë më 3 prill 2014.
  3. ^ "CONCACAF and CONMEBOL Announce Agreement to Bring Copa America 2016 to the United States" [CONCACAF dhe CONMEBOL njoftojnë marrëveshjen për të sjellur Copa América 2016 në Shtetet e Bashkuara] (në anglisht). CONCACAF. 1 maj 2014. Arkivuar nga origjinali më 28 qershor 2019. Marrë më 18 mars 2023.
  4. ^ "Copa América: History" [Copa América: Historia] (në anglisht). CONMEBOL. Marrë më 27 shkurt 2015.
  5. ^ "Teams | COPA America Centenario | USA 2016" [Ekipet – Copa América Centenario 2016] (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 22 maj 2016. Marrë më 22 maj 2016.
  6. ^ "Copa América 1989" (në anglisht). RSSSF. Marrë më 26 mars 2023.
  7. ^ "Copa America 1991" (në anglisht). Soccer Nostalgia. Marrë më 25 korrik 2017.
  8. ^ "Brazil 3–0 Uruguay" [Brazil 3–0 Uruguaji] (në anglisht). Transfermarkt. Marrë më 26 mars 2023.
  9. ^ "Honduras surprise brittle Brazil" [Hondurasi surprizon Brazilin e brishtë] (në anglisht). The Guardian. Marrë më 25 maj 2019.
  10. ^ "Colombia celebrate double triumph" [Kolumbia feston triumfin e dyfishtë] (në anglisht). 30 korrik 2001. Marrë më 25 maj 2019.
  11. ^ "Brazil battles back, World champs beat Argentina on penalties in Copa America final" [Brazili lufton, Kampionët e Botës mposhtin Argjentinën me penallti nê finalen e Copa Américas] (në anglisht). CNN Sports Illustrated. 25 korrik 2004. Arkivuar nga origjinali më 30 gusht 2008. Marrë më 15 maj 2009.
  12. ^ "Brazil victorious in Copa America" [Brazili fitimtar në Copa América] (në anglisht). BBC Sport. 16 korrik 2007. Arkivuar nga origjinali më 13 janar 2010. Marrë më 27 prill 2009.
  13. ^ "Diego Forlan leads Uruguay to Copa America victory" [Diego Forlan udhëheq Uruguajin drejtë fitores së Copa Américas] (në anglisht). BBC Sport. 24 korrik 2011. Arkivuar nga origjinali më 24 korrik 2011. Marrë më 25 korrik 2011.
  14. ^ "U.S. Soccer to Host Prestigious Copa America Centenario in the United States" [Federata Amerikane do të organizoj kompeticionin prestigjoz Copa América Centenario në Shtetet e Bashkuara]. ussoccer.com (në anglisht). 23 tetor 2015.
  15. ^ "Chile, campeón de la Copa América Centenario" [Kili, kampion i Copa América Centenario] (në spanjisht). CONMEBOL. 26 qershor 2016. Marrë më 26 qershor 2016.
  16. ^ "Copa América: a new cycle begins and the revolving calendar remains" [Copa América: një cikël i ri fillon dhe kalendari rrotullues mbetet] (në anglisht). 21 dhjetor 2007. Arkivuar nga origjinali më 5 dhjetor 2008.
  17. ^ "Reunión de Presidentes y el C. Ejecutivo" (në spanjisht). CONMEBOL. 24 tetor 2012. Arkivuar nga origjinali më 2 janar 2013. Marrë më 24 tetor 2012.
  18. ^ "Copa América Argentina 2011: Japón comunicó que no participará del torneo" [Copa América Argjentinë 2011: Japonia njofton se nuk do të marrë pjesë në turnament] (në anglisht). CONMEBOL. 16 maj 2011. Arkivuar nga origjinali më 19 maj 2011. Marrë më 16 maj 2011.
  19. ^ "Japón se Copa en América". lagaceta.com.ar (në spanjisht). 14 prill 2011. Marrë më 3 prill 2012.
  20. ^ "China to enter 2015 Copa America in Chile" [Kina do të hyj në Kupën e Amerikës 2015 në Kili]. wildeastfootball.com (në anglisht). 2 mars 2014.
  21. ^ "China accept 2015 Copa America invitation" [Kina pranon fresën për Kupën e Amerikës 2015] (në anglisht). Tribal Football. 3 mars 2014. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 21 mars 2023.
  22. ^ "Football Australia confirms Socceroos' withdrawal from Copa America" [Football Australia njofton tërheqjen e Socceroos nga Kupa e Amerikës] (në anglisht). Football Australia. 23 shkurt 2021. Marrë më 23 shkurt 2021.
  23. ^ "Qatar not to feature in Copa America 2021" [Katari nuk do marri pjesë në Kupën e Amerikës 2021] (në anglisht). Federata Katarase e Futbollit. 23 shkurt 2021. Marrë më 23 shkurt 2021.
  24. ^ "Una historia que cumple 100 años" nga Oscar Barnade, Clarín, 6 qershor 2016
  25. ^ "El origen catalán de la Copa América" [Origjina katalanase e Kupës së Amerikës] (në spanjisht). Sobre Césped. Arkivuar nga origjinali më 27 korrik 2016.
  26. ^ "Trofeo de la Copa América" [Trofeu i Kupës së Amerikës]. DePeru.com (në spanjisht). Marrë më 21 mars 2023.
  27. ^ "History of Copa America" [Historia e Kupës së Amerikës] (në anglisht). Copa América. Arkivuar nga origjinali më 16 qershor 2021. Marrë më 15 qershor 2021.
  28. ^ "Fue presentado en Bogotá el trofeo de la Copa América Centenario" [U prezantua në Bogotá trofeu i Kupës së Amerikës] (në spanjisht). El Espectador. Marrë më 28 prill 2016.
  29. ^ "Copa América Centenario: La historia de los dos trofeos" [Copa América Centenario: Historia e dy trofeve] (në spanjisht). Copa América. Arkivuar nga origjinali më 24 qershor 2016.
  30. ^ "Este es el trofeo que se llevará el ganador de la Copa América" [Ky është trofeu që do të marri fituesi i Kupës së Amerikës] (në anglisht). El Colombiano. Marrë më 2 qershor 2016.
  31. ^ "Así es el trofeo de la Copa América Centenario" [Kështu është trofeu i Copa América Centenario] (në anglisht). Infobae. 28 prill 2016.
  32. ^ "'Bolivia' para el segundo" ['Bolivia' për të dytin] (në spanjisht). Correo del Sur. Marrë më 4 korrik 2015.
  33. ^ "Entérate por qué el trofeo de subcampeón tiene una bandera de Bolivia" (në spanjisht). Ovación Deportes. Arkivuar nga origjinali më 6 qershor 2016.

Lidhje të jashtme

Redakto