Wikipedia

Djegia e librave nga Nazistët

Djegiet e librave nazistë ishin një fushatë e kryer nga Bashkimi Studentor Gjerman ( gjermanisht: Deutsche Studentenschaft, DSt ) për të djegur në mënyrë ceremoniale libra në Gjermaninë naziste dhe Austri në vitet 1930. Librat e synuar për t'u djegur ishin ata që shiheshin si subversivë ose si përfaqësues të ideologjive kundër nazizmit . Këto përfshinin libra të shkruar nga autorë hebrenj, gjysmë hebrenj, komunistë, socialistë, anarkistë, liberalë, pacifistë dhe seksologë ndër të tjerë. [1] Librat fillestarë të djegur ishin ata të Karl Marksit dhe Karl Kautskit, [2] por përfshinin shumë autorë, duke përfshirë Albert Ajnshtajnin, Helen Kellerin, shkrimtarë në frëngjisht dhe anglisht, dhe efektivisht çdo libër të papajtueshëm me ideologjinë naziste. Në një fushatë të gjenocidit kulturor, librat gjithashtu u dogjën masivisht nga nazistët në territoret e pushtuara, si në Poloni .

Djegia e librit në Berlin, 10 maj 1933
Shembuj të librave të djegur nga nazistët të ekspozuar në Yad Vashem

Fushata

Redakto

Njoftimi

Redakto

Më 8 prill 1933, Zyra Kryesore për Shtypin dhe Propagandën e Unionit Studentor Gjerman (DSt) shpalli një "Aksion kundër Shpirtit Jogjerman" mbarëkombëtar, i cili do të arrinte kulmin në një spastrim letrar ose "pastrim" ("Säuberung" ) me zjarr. Sipas historianit Karl Dietrich Bracher :

Përjashtimi i letërsisë "së majtë", demokratike dhe hebraike kishte përparësi mbi gjithçka tjetër. Listat e zeza... varionin nga Bebel, Bernshtajni, Projsi dhe Rathenau deri tek Ajnshtajni, Frojdi, Brehti, Brodi, Döblini , Kaiseri , vëllezërit Mann, Zweig, Plievieri, Osiecki, Remarku, Shnicleri dhe Barçolski, Hofmanstali, Kästneri, Kasaku, Kesteni, Krausi, Lasker-Shuleri, Unruhu, Werfeli, Zukmajeri dhe Hesse . Katalogu u kthye mjaftueshëm larg për të përfshirë literaturë nga Hejne dhe Marksi te Kafka . [3]

 
Gëbelsi duke folur në një tubim politik kundër Konferencës së Lozanës (1932)

Kapitujt vendorë duhet të furnizonin shtypin me publikime dhe artikuj të porositur, të sponsorizonin nazistët e mirënjohur për të folur në tubime publike dhe të ujdinin për kohën e transmetimit në radio. DSt kishte kontaktuar një zyrtar nga Ministria e Propagandës për të kërkuar mbështetje për fushatën e tyre, duke përfshirë atë që ministri i Propagandës Josef Goebbels të ishte folësi kryesor në ngjarjen e Berlinit. Për shkak se Goebbels kishte studiuar nën disa profesorë hebrenj dhe në të kaluarën i kishte lavdëruar ata pavarësisht antisemitizmit të tij, ai kishte frikë se duke folur në djegien e librit do të bënte që këto vërejtje të së kaluarës të gërmoheshin nga armiqtë e tij. Si rezultat, ai nuk e pranoi zyrtarisht ftesën për të folur – pavarësisht se ishte listuar në publicitetin paraprak – deri në momentin e fundit. [4]

Në të njëjtën ditë, Bashkimi Studentor botoi " Dymbëdhjetë Tezat ", një titull i zgjedhur për të qenë evokues i dy ngjarjeve në historinë gjermane: djegia e një demi papnor nga Martin Luteri kur ai postoi nëntëdhjetë e pesë tezat e tij në 1520, dhe djegia e një grushti sendesh, duke përfshirë 11 libra, në Festivalin e Wartburgut të vitit 1817 në 300 vjetorin e djegies së demit nga Luteri. Megjithatë, ky ishte një krahasim i rremë, pasi "djegiet e librave" në ato ngjarje historike nuk ishin akte censurimi, as shkatërruese të pronës së njerëzve të tjerë, por thjesht protesta simbolike, duke shkatërruar vetëm një dokument individual për çdo titull, për një total të madh. prej 12 dokumentesh individuale, pa asnjë përpjekje për të shtypur përmbajtjen e tyre, ndërsa Unioni Studentor dogji dhjetëra mijëra vëllime, të gjitha ato që mundën të gjenin nga një listë që përfshin rreth 4000 tituj. [5]


Fillimi i djegieve

Redakto
 
Një student gjerman dhe një anëtar nazist i SS plaçkisin bibliotekën e Dr. Magnus Hirschfeld, Drejtor i Institutit për Kërkime Seksuale në Berlin.
 
Mbetjet e djegura të një libri-shënjestër, Le Marquis de Sade et Son Temps ( Marquis de Sade dhe kohët e tij ). Pjesë e koleksionit Jean-Nickolaus Tretter

Më 6 maj 1933, kapitulli i Berlinit i Unionit Studentor Gjerman bëri një sulm të organizuar ndaj Institut für Sexualwissenschaft (Instituti i Kërkimeve të Seksit) të Magnus Hirshfeldit . [6]

Biblioteka e institutit përfshinte mijëra vëllime mbi seksualitetin dhe çështje të tjera që lidhen me punën e tij. Instituti kishte gjithashtu një koleksion të konsiderueshëm objektesh, fotografish dhe dokumentesh duke përfshirë kërkime, biografi dhe të dhëna pacientësh. Vlerësimet e madhësisë totale ndryshojnë. [7] [8] [9] Materiali i grabitur u dëshmua nga shtypi ndërkombëtar duke u ngarkuar në një kamion dhe, më 10 maj, u dërgua në sheshin Bebelplatz në Operën Shtetërore dhe i dogjën së bashku me vëllimet gjetkë. [10] [11] [12]


Gjithsej mbi 25,000 vëllime librash "jogjermanë" u dogjën, duke sjellë kështu një epokë të censurës shtetërore pa kompromis. Në shumë qytete të tjera universitare, studentët nacionalistë marshuan në parada të ndezura me pishtarë kundër frymës "jo-gjermane". Ritualet me skenar të kësaj nate kërkonin që zyrtarët e lartë nazistë, profesorët, rektorët dhe drejtuesit e studentëve t'u drejtoheshin pjesëmarrësve dhe spektatorëve. Në vendet e takimit, studentët hodhën librat e ndaluar dhe të grabitur në zjarr me një ceremoni të madhe gëzimi që përfshinte muzikë të gjallë, këngë dhe "betimet e zjarrit". Në Berlin, rreth 40,000 njerëz dëgjuan Jozef Gëbelsin duke mbajtur një fjalim: "Jo dekadencës dhe korrupsionit moral!" Gëbelsi iu bashkua gjallërisht turmës. "Po mirësjelljes dhe moralit në familje dhe në shtet! I vë në flakë shkrimet e Heinrich Mann, Ernst Glaeser, Erich Kästner ."

Epokës së intelektualizmit ekstrem çifut i erdhi fundi. Depërtimi i Revolucionit Gjerman ka pastruar rrugën drejt shtegut... Burri i ardhshëm gjerman nuk do të jetë thjesht një burrë i librave, por një burrë me karakter. Për këtë qëllim, duam edhe t'ju edukojmë. Si një person i ri, patja tashmë e kurajos për tu përballur me vëzhgimet e pamëshirshme, për të mposhtur frikën e vdekjes dhe për të rifituar respektin për vdekjen - kjo është detyra e kësaj gjenerate të re. Dhe kështu bëni mirë në këtë orë mesnate për . Ky është një akt i fortë, i madh dhe simbolik – akt i cili duhet të dokumentojë këtë që ta dijë bota – Këtu themelet intelektuale të Republikës së Nëntorit po fundosen nën tokë, por nga kjo ngrehinë feniksi i një shpirti të ri do të ngrihet triumfalisht.

— Jozef Gëbels, Fjalim para studentëve në Berlin[13]

Në fjalimin e tij – i cili u transmetua në radio – Goebbels iu referua autorëve, librat e të cilëve po digjeshin si “Verem intelektual” dhe “ Literati i asfaltit hebre”. [4]

 
Djegia e librave në Opernplatz, Berlin
 
Libra të ndërtuara në dysheme në muzeun Story of Berlin
 
Memorial për djegien e librave në 1933; në terrenin e sheshit Römerberg përballë bashkisë së Frankfurtit, Hesse, Gjermani
 
Biblioteka e zbrazët në Bebelplatz (ish Opernplatz) në Berlin, projektuar nga Micha Ullman
 
"Lese-Zeichen" ("Shenjat e librave"), që përkujtojnë djegien e librave më 10 maj 1933 në tregun Bonner

Jo të gjitha djegiet e librave u bënë më 10 maj siç kishte planifikuar Unioni Studentor Gjerman. Disa u shtynë disa ditë për shkak të shiut. Të tjera, bazuar në parapëlqimet e kapitullit vendor, u zhvilluan më 21 qershor, solstici i verës, një datë tradicionale festimi. Megjithatë, në tridhjetë e katër qytete universitare anembanë Gjermanisë "Aksioni kundër Shpirtit Jogjerman" ishte një sukses, duke marrë mbulim të gjerë prej disa gazetash. Dhe në disa vende, veçanërisht në Berlin, transmetimet radiofonike i sollën fjalimet, këngët dhe magjitë ceremoniale "të drejtpërdrejta" për dëgjuesit e panumërt gjermanë.

Të gjitha këto lloje të letërsisë, siç përshkruheshin nga nazistët, do të ndaloheshin:

  • Veprat e tradhtarëve, emigrantëve dhe autorëve nga vendet e huaja që besojnë se mund të sulmojnë dhe denigrojnë Gjermaninë e re ( H. G. Wells, Romain Rolland );
  • Letërsia e Marksizmit, Komunizmit dhe Bolshevizmit ;
  • letërsia pacifiste ;
  • Letërsia me prirje dhe qëndrime liberale, demokratike dhe shkrime që mbështesin Republikën e Vajmarit ( Walther Rathenau, Heinrich Mann, Thomas Mann ); [14]
  • Të gjitha shkrimet historike, qëllimi i të cilave është të denigrojnë origjinën, frymën dhe kulturën e Volk-ut gjerman, ose të shpërbëjnë rendin racor dhe strukturor të Volk-ut, ose që mohojnë forcën dhe rëndësinë e figurave kryesore historike në favor të egalitarianizmit dhe masat, dhe që kërkon t'i tërheqë zvarrë nëpër baltë ( Emil Ludwig );
  • Libra që mbrojnë "artin" i cili është dekadent, pa gjak, ose thjesht konstruktivist ( George Grosz, Otto Dix, Bauhaus, Felix Mendelssohn );
  • Shkrime mbi seksualitetin dhe edukimin seksual të cilat i shërbejnë kënaqësisë egocentrike të individit dhe në këtë mënyrë, shkatërrojnë plotësisht parimet e racës dhe Volk-ut ( Magnus Hirschfeld [14] );
  • Shkrimet dekadente, shkatërruese dhe volk -dëmtuese të literatit "Asfalti dhe Qytetërimi": ( Oskar Maria Graf, Heinrich Mann, Stefan Cvaig, Jakob Wassermann, Franz Blei );
  • Letërsia nga autorë hebrenj, pavarësisht nga fusha;
  • Literatura popullore argëtuese që përshkruan jetën dhe qëllimet e jetës në një mënyrë sipërfaqësore, joreale dhe të ëmbël të sëmurë, bazuar në një pikëpamje borgjeze ose të klasës së lartë të jetës;
  • Kitsch patriotik në letërsi.
  • Pornografia dhe literatura eksplicite
  • Të gjithë librat që degradojnë pastërtinë gjermane.

Shumë studentë gjermanë morën pjesë në fushatën naziste të djegies së librave. Ata njiheshin si Deutsche Studentenschaft, dhe kur u mbaruan librat në bibliotekat e tyre, ata iu drejtuan librarive të pavarura. Bibliotekave iu kërkua të ruanin raftet e tyre me materiale që përmbushnin standardet e Hitlerit dhe të shkatërronin çdo gjë që nuk ishte e tillë. [15]

Gjenocidi kulturor në territoret e pushtuara

Redakto

Ndër krimet naziste kundër kombit polak ishte një fushatë e gjenocidit kulturor që përfshinte djegien e miliona librave, duke rezultuar në shkatërrimin e rreth 80% të të gjitha bibliotekave të shkollave dhe tre të katërtat e të gjitha bibliotekave shkencore në vend. Nazistët morën gjithashtu shumë libra nga komunitetet hebreje në Evropën Lindore. Ata synonin të mbanin dhe të shfaqnin disa libra të rrallë dhe të lashtë në një muze mbi judaizmin pasi Zgjidhja Përfundimtare të përfundonte me sukses. [16]

Autorë të përndjekur

Redakto

Ndër autorët e tjerë gjermanishtfolës, librat e të cilëve u dogjën udhëheqësit e studentëve ishin:

Vicki Baum, Walter Benjamin, Ernst Bloch, Franz Boas, Albert Einstein, Friedrich Engels, Etta Federn, Lion Feuchtwanger, Marieluise Fleißer, Leonhard Frank, Sigmund Freud, Iwan Goll , Jaroslav Wenernsman , Ödön von Horvath, Heinrich Eduard Jacob, Franz Kafka, Georg Kaiser, Alfred Kerr, Egon Kisch, Siegfried Kracauer, Theodor Lessing, Alexander Lernet-Holenia, Karl Liebknecht, Georg Lukáxusnburg , Thomas Lukáxusn, Ludwig Marcuse, Karl Marks, Robert Musil, Carl von Ossietzky, [ [14] Erwin Piscator, Alfred Polgar, Gertrud von Puttkamer, Erich Maria Remarque, Ludwig Renn, Joachim Ringelnatz, Josephli Roth 2 [17] Anna Seghers, Abraham Nahum Stencl, Carl Sternheim, Bertha von Suttner, Ernst Toller, Frank Wedekind, Franz Werfel, Grete Weiskopf dhe Arnold Zweig .

U dogjën jo vetëm autorë gjermanishtfolës, por edhe autorë francezë si Henri Barbusse, André Gide, Viktor Hygo dhe Romain Rolland ; Shkrimtarët amerikanë si John Dos Passos, Theodore Dreiser, F. Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, Helen Keller, Jack London, Upton Sinclair dhe Margaret Sanger ; [18] si dhe autorët britanikë Joseph Conrad, Radclyffe Hall, Aldous Huxley, D. H. Lawrence, Henry de Vere Stacpoole, H. G. Wells, autorët irlandezë James Joyce dhe Oscar Wilde ; dhe autorë rusë duke përfshirë Isaac Babel, Fjodor Dostojevsky, Ilya Ehrenburg, Maxim Gorki, Vladimir Lenin, Vladimir Majakovski, Vladimir Nabokov, Leon Tolstoi dhe Leon Trocki .

Aty ku djegin libra, ata do të djegin njerëz në fund.

–Heinrich Heine (1823)[a][19]
(Librat e Heine ishin midis atyre të djegur.)

Përgjigjet

Redakto

Helen Keller botoi një "Letër të hapur për studentët gjermanë", në të cilën shkruante: "Ju mund të digjni librat e mi dhe librat e mendjeve më të mira në Evropë, por idetë që përmbajnë ato libra kanë kaluar nëpër miliona kanale dhe do të vazhdojnë. " [20]

Biblioteka Gjermane e Lirisë

Redakto

Më 10 maj 1934, një vit pas djegies masive të librave, Biblioteka Gjermane e Lirisë e themeluar nga Alfred Kantorowicz u hap për të mbledhur kopjet e librave që ishin shkatërruar. [21] Për shkak të ndryshimit të pushtetit politik dhe kontrollit dhe censurës flagrante të demonstruara nga Partia Naziste, 1933 pa një "eksod masiv të shkrimtarëve, artistëve dhe intelektualëve gjermanë". [22] Ata shkuan në mërgim në Amerikë, Angli dhe Francë. Më 10 maj 1934, ata shkrimtarë në mërgim në Francë u mblodhën dhe krijuan Bibliotekën e Librave të Djegur ku u mblodhën të gjitha veprat që ishin ndaluar, djegur, censuruar dhe shkatërruar. [21]

Alfred Kantorowicz, autori i artikullit të vitit 1944, Biblioteka e Librave të Djegur, ishte një nga udhëheqësit kryesorë në krijimin e kësaj biblioteke. Në artikullin e tij, ai shpjegon nga vija e parë se si u krijua biblioteka dhe si u shkatërrua përfundimisht. Biblioteka jo vetëm që strehonte ato libra të ndaluar nga nazistët, por misioni më i rëndësishëm ishte të ishte "qendra e veprimtarive intelektuale antinaziste". [21] Për më tepër, ai kishte arkiva të gjera "mbi historinë e nazizmit dhe luftën antinaziste në të gjitha format e saj". [21] Pas dorëzimit francez, nazistët ishin praktikisht në kontroll në Francë, kështu që qeveria franceze mbylli bibliotekën dhe kushdo që lidhej u burgos ose u dërgua në kampe përqendrimi. Pasi nazistët pushtuan Parisin, biblioteka dhe arkivat u kthyen përmbys dhe ky ishte fundi i Bibliotekës. [ citim i nevojshëm ]

Biblioteka Amerikane e Librave të Ndaluar nga Nazistët

Redakto

Një bibliotekë e ngjashme, e modeluar sipas asaj në Paris, u hap në Qendrën Hebraike të Bruklinit në Brooklyn, Nju Jork më 15 nëntor 1934. Fjalimet u mbajtën nga Rev. Dr. Israel H. Levinthal, Rabin i Qendrës Hebraike dhe kryetari i bibliotekës, Rabini Louis Hammer. Një darkë inauguruese kushtuar Albert Ajnshtajnit dhe Heinz Liepmann u mbajt më 22 dhjetor 1934. [23]

Biblioteka kishte si qëllim të saj "të mblidhte sa më shumë libra që mund të siguroheshin nga autorët, librat e të cilëve u dogjën nga qeveria naziste në zjarrin e madh më 10 maj 1933. Gjithashtu përfshiheshin tituj të përgjithshëm në lidhje me "interesin e përgjithshëm hebre, në anglisht, Hebraisht dhe Jidisht. "Ndër autorët, librat e të cilëve ishin në dispozicion pas hapjes së bibliotekës ishin Albert Einstein, Maxim Gorki, Helen Keller, Sigmund Freud, Thomas Mann dhe shumë të tjerë. [23] Ndryshe nga biblioteka e Parisit, biblioteka amerikane nuk kishte asnjë koleksion librash në lidhje me ideologjinë naziste, apo ngjarje apo individë në Gjermaninë naziste. [24]

Biblioteka ishte një avokate e fortë për kauzën e Zionizmit, lëvizjes kombëtare hebraike për një atdhe hebre në Palestinë . Për mendjet e atyre që ishin përgjegjës për bibliotekën, djegia e librave nazistë përfaqësonte "provën e [urgjencës]" së çështjeve zioniste. [24] Rabini Stephen Wise, i cili foli në darkën inauguruese, kishte udhëhequr një protestë në Madison Square Garden në ditën e djegies së librit dhe ishte një avokat i lëvizjes zioniste. Thomas Mann, librat e të cilit ishin pjesë e koleksionit të bibliotekës, citohet të ketë thënë se "ajo që ndodhi në Gjermani më bindi gjithnjë e më shumë për vlerën e zionizmit për hebrenjtë". [24]

  1. ^ "Book Burning". History Unfolded: US Responses to the Holocaust. United States Holocaust Memorial Museum. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Strätz, Hans-Wolfgang (1968). Die studentische "Aktion wider den undeutschen Geist" im Frühjahr 1933. In: Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, 16 (në gjermanisht). fq. 347–353.
  3. ^ Bracher, Karl Dietrich (1970). The German Dictatorship. Përkthyer nga Jean Steinberg. New York: Penguin Books. fq. 325. ISBN 0-14-013724-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b Reuth, Ralf Georg (1993). Goebbels. A Harvest Book. Përkthyer nga Winston, Krishna. Harcourt Brace. fq. 182–183. ISBN 9780156001397. Marrë më 28 korrik 2021. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ "When Books Burn: A University of Arizona Special Collections Exhibit". ualibr-exhibits.s3-website-us-west-2.amazonaws.com. Marrë më 2021-10-01. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Kaye, Hugh (16 nëntor 2021). "The incredible story of the first known trans woman to undergo gender confirmation surgery". Attitude. Marrë më 31 janar 2022. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "Institute of Sexology". Qualia Folk. 8 dhjetor 2011. Arkivuar nga origjinali më 18 janar 2015. Marrë më 18 janar 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
  8. ^ Evans, Richard J. (2004). The coming of the Third Reich (bot. 1st American). New York: Penguin Press. ISBN 1-59420-004-1. OCLC 53186626. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Dorchen's Day – Providentia". drvitelli.typepad.com. 5 dhjetor 2010. Marrë më 3 shkurt 2016. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "6 May 1933: Looting of the Institute of Sexology". Holocaust Memorial Day Trust. Marrë më 24 qer 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Book Burning". US Holocaust Memorial Museum. Marrë më 24 qer 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "Book Burning". PBS. Marrë më 24 qer 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Dickerman, Michael; Bartrop, P.R. (2017). The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection [4 Volumes]. ABC-CLIO. fq. 458. ISBN 9781440840845. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ a b c Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura frei
  15. ^ Battles, M (2003). "Knowledge On Fire". American Scholar. 3 (35). {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Lyons, Martyn. Books: A Living History. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2011. chapter 5 pp. 200–201
  17. ^ Schulz, Kathryn (January 17, 2022) "'Bambi' Is Even Bleaker Than You Thought" The New Yorker
  18. ^ Staff (Winter 2002/2003) "The Sanger–Hitler Equation" New York University: The Margaret Sanger Papers Project, Newsletter #32
  19. ^ Heine, Heinrich (1823). "Tragödien nebst einem lyrischen Intermezzo". Berlin: German Wikisource. fq. 148. Marrë më 25 dhjetor 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Baez 2011, p. 211
  21. ^ a b c d Kantorowicz, A. (1944). Library of the Burned Books. The New Republic, 110(20), 686–688.
  22. ^ Noble, L. (2019). "Burning Books". Cambridge University Library. Marrë më 3 nëntor 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ a b "Nazi Banned Books – Articles | Brooklyn Jewish Center Circle – Connecting to our Past – Preserving our Future". www.brooklynjewishcenter.org. Marrë më 2020-11-20. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ a b c von Merveldt, Nikola (dimër 2007). "Books Cannot Be Killed by Fire: The German Freedom Library and the American Library of Nazi-Banned Books as Agents of Cultural Memory". Library Trends. 55 (3): 523–535. doi:10.1353/lib.2007.0026 – nëpërmjet EBSCO. {{cite journal}}: |hdl-access= ka nevojë për |hdl= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Djegia_e_librave_nga_Nazistët&oldid=2706938"