Karadaku (mal)
Karadaku (maqedonisht dhe serbisht: Скопска Црна Гора Karadaku "Mali i Zi i Shkupit") është një varg malor dhe rajon etnogjeorafik në Maqedoninë e Veriut, Kosovë dhe Serbi. Maja më e lartë është Ramno (1,651m) në Maqedoni.
Karadaku | |
---|---|
Rajon Etnogjeorafik | |
![]() | |
Shtetet | Kosova, Maqedonia e Veriut, Serbi |
Sipërfaqja | |
• Gjithsej | 389 km2 (150 sq mi) |
Popullsia | |
• Gjithsej | 50.000 |
• Dendësia | 013/km2 (033/sq mi) |

Gjeografia Redakto
Karadaku shtrihet nga Gryka e Kaçanikut në perëndim - deri në Moravicen e Presheves dhe Gryka e Konçulit në lindje. Në veri shtrihet nga Morava e Binçës deri në Haraçinë në jug. Struktura e relievit është e fragmentuar për shkak të lumenjve të rajonit të cilët zbresin nga pikat e larta dhe mbartin material të gërryer. Për më tepër, përbërja gjeologjike e rajonit është e ndërlikuar pasi ka sedimente të reja në perëndim, shtresa mezozoike në mes dhe paleozoikun e vjetër.shtresa në lindje. Lumenjtë më të rëndësishëm janë Letnica, Golemareka, Karadaku, Pasjani, Lashtica dhe Llapushnica. 31% e rajonit përbëhet nga toka të punueshme, ndërsa 11% përbëhet nga kullota dhe livadhe. Për shkak të mungesës së ushqimit në dispozicion, mbajtja e bagëtive është e kufizuar. Karadaku përbëhet nga maja të larta malore që variojnë nga 700-1650 m. Malet mbulojnë rreth 389 km2 (150 mi katrorë) dhe përbëhen nga rreth 50,000 banorë, me një dendësi prej rreth 120 për km.
Komunat që shtrihen në rajon përfshijnë:
Kosova :
Kaçanik, Viti, Elez Han, Gjilan, Ranillug, Partesh, Kllokot
Serbia:
Maqedonia e Veriut:
Historia Redakto
Koha Osmane Redakto
Gjatë periudhës osmane rajoni mbeti jashtë mundësive të administratës së rregullt civile osmane.[1] Pjesa kosovare e rajonit u shndërrua në nahije nga osmanët dhe u quajt Karatonlu, ndërsa pjesa maqedonase u shndërrua në Kaza dhe u quajt Karadak.[2] Në këtë periudhë në rajon u vendosën shumë fise shqiptare, kështu që rreth 8-10% e popullsisë shqiptare i përkiste fisit Berisha,[3] ndërsa pasardhësit e fisit Krasniqi u vendosën në fshatrat Goshincë, Sllupçan, Alashec dhe Runica.[4] Ka edhe pjesëtarë të fisit Mirdita dhe Sopi të cilët u vendosën në rajon.
Pas reformave të Tanzimatit në 1839 dhe shkarkimit të pashallarëve vendas, shqiptarët nga Karadaku dhe Shari, të udhëhequr nga Dervish Cara, ngritën krye në Haraçinë.[5] Në janar të vitit 1844 kryengritësit pushtuan Gostivarin dhe Tetovën. Në shkurt 1844 kryengritësit sulmuan dhe pushtuan të gjithë rajonin, dhe qytetet e Shkupit, Kumanovës, Preshevës, Bujanocit, Vranjës dhe Leskocit.[6]
Gjatë mesit të viteve 1800, shqiptarët katolikë u dëbuan nga autoritetet osmane.[7][8]
Gjatë revoltës shqiptare të vitit 1910, luftëtarët shqiptarë nga Karadaku nën komandën e Idriz Seferit u rebeluan kundër osmanëve dhe arritën t'i mposhtin ata në betejën e Kaçanikut.[9][10] Në vitin 1912, shqiptarët u rebeluan përsëri dhe Luftëtarët nga Karadaku arritën të pushtonin Shkupin.[11][12]
Historia moderne Redakto
Rajoni u bë pjesë e Mbretërisë së Serbisë pas Luftës së Parë Ballkanike. Pas kësaj, rajoni u shndërrua në një fushë beteje midis forcave serbe të mbështetura nga çetnikët dhe kaçakët shqiptarë nën drejtimin e Idriz Seferit dhe Ajet Sopi Bllatës, si dhe kryengritësve maqedonas të IMRO-së.[13][14] Rajoni u pushtua nga Mbretëria e Bullgarisë gjatë Luftës së Parë Botërore dhe u bë pjesë e Mbretërisë së sapokrijuar të Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve pas përfundimit të saj.
Gjatë periudhës së ndërmjetme, shumë kolonizatorë serbë u vendosën në rajon.[15][16]
Pas pushtimit të Jugosllavisë në vitin 1941 rajoni iu dha Mbretërisë së Bullgarisë, e cila rezultoi në rezistencën shqiptare të udhëhequr nga Mulla Idriz Gjilani.[17][18] Kryengritja e Karadakut më vonë u shtyp kryesisht nga Bullgaria dhe forcat partizane jugosllave pas Operacionit Stracin-Kumanovë dhe Kosovë, por luftimet me intensitet të ulët nën komandën e Hasan Ali Remnikut vazhduan deri në vitin 1951.
Gjatë Luftave Jugosllave, seperatistët serbë të mbështetur ngaJugosllavia kërkuan të krijonin një shtet të shkëputur serb të quajtur "Republika e Karadakut" në ket rajon.[19]
Nga viti 1998 deri në vitin 1999, gjatë Luftës së Kosovës, "Zona Operative e Karadakut" e UÇK-së (e cila përfshinte gjithashtu pjesë të mëdha të Rajonit të Anamoravës) mbeti joaktive, kështu që rajoni pati më pak luftime se pjesët e tjera të Kosovës.[20] Por nga viti 1999 deri në vitin 2001, gjatë kryengritjes shqiptare në Luginën e Preshevës dhe kryengritjes shqiptare në Maqedoni, pjesët serbe dhe maqedonase të rajonit u bënë bastionet kryesore të organizatave separatiste shqiptare UÇK dhe UÇPMB dhe një bastion i nacionalizmit shqiptar, kështu që rajoni pa shumë konflikte të armatosur kundër forcave Jugosllavë dhe Maqedonasë.
Personalitete Redakto
Artikulli Kryesor: Kategoria:Njerëz nga Karadaku
Shih edhe Redakto
Referime Redakto
- ^ Lauer, Reinhard; Majer, Hans Georg (2013-12-12). Osmanen und Islam in Südosteuropa (në gjermanisht). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-026059-5.
- ^ "Nexhat Cocaj". Google Docs. Marrë më 2022-12-24.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ "Berisha, djepi iliro-arbnor i Alpeve shqiptare". Gazeta Dita (në anglishte amerikane). Arkivuar nga origjinali më 12 janar 2021. Marrë më 2022-05-25.
- ^ Naučno društvo Bosne i Hercegovine: Odjeljenje istorisko-filoloških nauka. Vëll. 26. 1965. fq. 199.
Arbanasa fisa Krasnića ima u selima: Gošnicu, Slupćanu, Alaševcu, Ruđincu.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ La Question Nationale En Europe Du Sud-Est: Genese, Emergence Et Développement de L'Identite Nationale Albanaise Au Kosovo Et En Macedoine Author Bashkim Iseni Publisher Peter Lang, 2008 ISBN 3-03911-320-8, ISBN 978-3-03911-320-0 p.174
- ^ Albanische Geschichte: Stand und Perspektiven der Forschung Volume 140 of Südosteuropäische Arbeiten Authors Oliver Jens Schmitt, Eva Anne Frantz Editors Oliver Jens Schmitt, Eva Anne Frantz Publisher Oldenbourg Wissenschaftsverlag, 2009 ISBN 3-486-58980-6, ISBN 978-3-486-58980-1 p. 168
- ^ Kott, Marilyn (2016). Catholic Kosovo: A Visitor's Guide to Her People, Churches, Historical Sites, and Her 1,900 Year Journey (në anglisht). ISBN 9781483435213.[lidhje e vdekur]
- ^ "NË STUBLLAVAQË GJURMËVE TË MARTIRËVE TË KARADAKUT". www.drita.info (në anglisht). 14 mars 2016. Arkivuar nga origjinali më 21 janar 2022. Marrë më 28 dhjetor 2022.
- ^ Elsie 2012, p. 403
- ^ Gawrych 2006, p. 177.
- ^ Pearsons 2004, p. 24
- ^ Skendi 1967, p. 436.
- ^ https://upload.wikimedia.org/wikibooks/sq/a/a9/Monografia-komplet-te-gjitha-kapitujt-nga-I--deri-IX.pdf Stampa:Bare URL PDF
- ^ Trotsky 1980, p. 117
- ^ Clark, Howard (2000). Civil resistance in Kosovo. Pluto Press. fq. 10. ISBN 9780745315690.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Qirezi 2017, p. 54
- ^ Elsie, Robert (2013). A Biographical Dictionary of Albanian History (në anglisht). Londër: I.B.Tauris. fq. 172. ISBN 9781780764313.
- ^ Elsie, Robert (2010-11-15). Historical Dictionary of Kosovo (në anglisht). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7483-1.
- ^ Phillips, John (2004-01-01). Macedonia: Warlords and Rebels in the Balkans (në anglisht). Yale University Press. ISBN 978-0-300-10268-0.
- ^ Schnabel, Albrecht; Gunaratna, Rohan (2006). Understanding and Managing Insurgent Movements (në anglisht). Marshall Cavendish Academic. ISBN 978-981-210-429-8.
Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Kosovës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë. |