Walt Disney
Walter Elias Disney (shkurt: Walt Disney; 5 dhjetor 1901 - 15 dhjetor 1966) ishte një producent filmi, dublues dhe animator amerikan. Një pionier i industrisë amerikane të animacionit, ai prezantoi disa zhvillime në prodhimin e filmave vizatimorë. Si producent filmash, ai mban rekordin për shumicën e Academy Awards të fituara (22) dhe nominimet (59) nga një individ. Ai u nderua me dy Golden Globe Special Achievement Awards dhe një Emmy Award, ndër të tjera nderime. Disa nga filmat e tij janë përfshirë në National Film Registry nga Libraria e Kongresit dhe gjithashtu janë cilësuar si disa nga filmat më të mirë ndonjëherë nga American Film Institute.
Walt Disney | |
|---|---|
 Disney më 1946 | |
| U lind në | 5 dhjetor 1901 Çikago, Illinois, SHBA |
| Vdiq | 15 dhjetor 1966 (65 vjet) Burbank, Kaliforni, SHBA |
| Profesioni |
|
| Titulli | Presidenti i The Walt Disney Company[1] |
| Bashkëshorti/ja | |
| Fëmijë | 2, përfshirë Diane Disney Miller |
| Të afërm | Familja e Disney |
| Çmimet | |
| Nënshkrimi | |
 | |
I lindur në Çikago në vitin 1901, Disney zhvilloi një interes të hershëm për vizatimin. Ai mori klasa arti si djalë dhe filloi një punë si ilustrues komercial në moshën 18-vjeçare. Ai u transferua në Kaliforni në fillim të viteve 1920 dhe krijoi Disney Brothers Studio (now The Walt Disney Company) me vëllain e tij Roy. Me Ub Iwerks, ai zhvilloi personazhin Mickey Mouse më 1928, suksesi i tij i parë shumë popullor; ai gjithashtu dha zërin për krijimin e tij në vitet e para. Ndërsa studioja u rrit, ai u bë më aventurier, duke prezantuar tinguj të sinkronizuar, Technicolor me tre shirita me ngjyra të plota, filma me metrazh të gjatë vizatimorë dhe zhvillime teknike në kamera. Rezultatet, të parë në tipare të tilla si Borëbardha dhe Shtatë Xhuxhët (1937), Pinocchio, Fantasia (të dyja më 1940), Dumbo (1941), dhe Bambi (1942), çuan më tej zhvillimin e filmit të animuar. Filma të rinj të animuar dhe live-action pasuan pas Luftës së Dytë Botërore, duke përfshirë të suksesshmit kritik Cinderella (1950), Sleeping Beauty (1959) and Mary Poppins (1964), i fundit prej të cilëve mori pesë Academy Award.
Në vitet 1950, Disney u zgjerua në industrinë e parkut tematik, dhe në korrik 1955 ai hapi Disneyland në Anaheim, Kaliforni. Për të financuar projektin ai u diversifikua në programe televizive, të tilla si Walt Disney's Disneyland dhe The Mickey Mouse Club. Ai ishte gjithashtu i përfshirë në planifikimin e Panairit të Moskës 1959, Lojërat olimpike dimërore 1960 dhe Panairit Botëror të Nju Jorkut 1964. Në vitin 1965, ai filloi zhvillimin e një parku tjetër tematik, Disney World, zemra e të cilit do të ishte një lloj i ri qyteti, "Experimental Prototype Community of Tomorrow" (EPCOT). Disney ishte një duhanpirës i rëndë gjatë gjithë jetës së tij dhe vdiq nga kanceri i mushkërive në vitin 1966 para se parku ose projekti EPCOT të përfundonin.
Disney ishte i turpshëm, vetëpërçmues dhe i pasigurt privatisht, por adoptoi një personazh publik të ngrohtë dhe miqësor. Ai kishte standarde të larta dhe pritshmëri të larta nga ata me të cilët punonte. Edhe pse ka pasur akuza se ai ishte racist apo antisemitik, ato janë kundërshtuar nga shumë që e njihnin. I konsideruar gjerësisht si një nga figurat kulturore më me ndikim të shekullit të 20-të, Disney mbetet një prani e rëndësishme në historinë e animacionit dhe në historinë kulturore të Shteteve të Bashkuara, ku ai njihet si një ikonë kulturore kombëtare. Puna e tij filmike vazhdon të shfaqet dhe përshtatet, parqet tematike të Disney janë rritur në madhësi dhe numër në mbarë botën dhe kompania e tij është rritur duke u bërë një nga konglomeratet më të mëdha të mediave dhe argëtimit në botë.
Jeta e hershme
RedaktoKarriera
RedaktoKrijimi i Mickey Mouse dhe sukseset e mëposhtme: 1928–1934
RedaktoPër të zëvendësuar Oswaldin, Disney dhe Iwerks zhvilluan Mickey Mouse, ndoshta të frymëzuar nga një mi i përkëdhelur që Disney kishte adoptuar ndërsa punonte në studion e tij Laugh-O-Gram, megjithëse origjina e personazhit është e paqartë.[2][b] Zgjedhja origjinale e Disney. emri i tij ishte Mortimer Mouse, por gruaja e tij Lillian mendoi se ishte shumë pompoz dhe sugjeroi Mickey në vend të saj.[3][c] Iwerks kishte rishikuar skica të përkohshme të Disney për të bërë karakterin më të lehtë për të animuar, dhe Disney me kusht bëri zërin e Mickey deri në vitin 1947. Sipas fjalëve të një punonjësi në Disney, "Ub kishte projektuar pamjen fizike të Mickey, por Walt dha shpirtin e tij."[5]
Mickey Mouse së pari u shfaq në maj 1928 si një shfaqje të vetme provë të shkurtër Plane Crazy, por ajo, dhe tipar i dytë, i The Gallopin' Gaucho, ka dështuar për të gjetur një shpërndarës.[6] Pas sensacionit të vitit 1927 The Jazz Singer, Disney përdori tingullin e sinkronizuar në filmin e tretë të shkurtër, Steamboat Willie, për të krijuar filmin e parë vizatimor të tingullit pas prodhimit. Pasi animacioni përfundoi, Disney nënshkroi një kontratë me ish-ekzekutivin e Universal Pictures, Pat Powers, për të përdorur sistemin e regjistrimit "Powers Cinephone";[7] Cinephone u bë shpërndarësi i ri për karikaturat e hershme të tingullit të Disney, të cilat shpejt u bënë të njohura.[8]
Për të përmirësuar cilësinë e muzikës, Disney punësoi kompozitorin dhe aranzhuesin profesionist Carl Stalling, me sugjerimin e të cilit u zhvillua seria Silly Symphony, duke ofruar histori nëpërmjet përdorimit të muzikës; i pari në seri, The Skeleton Dance (1929), u vizatua dhe u animua tërësisht nga Iwerks. Gjithashtu në këtë kohë u punësuan disa artistë, vendas dhe nga Nju Jorku.[9] Të dy seritë e Mickey Mouse dhe Silly Symphonies ishin të suksesshme, por Disney dhe vëllai i tij mendonin se nuk po merrnin pjesën e tyre të ligjshme të fitimeve nga Powers. Në vitin 1930, Disney u përpoq të shkurtonte kostot nga procesi duke i nxitur Iwerks të braktiste praktikën e vizatimit të çdo kornize individualisht në favor të teknikës më efikase të vizatimit të pozave kryesore dhe lejimit të asistentëve të skicojnë pozat ndërmjet tyre. Disney i kërkoi Powers një rritje të pagesave për karikaturat. Powers refuzoi dhe firmosi Iwerks për të punuar për të; Stalling dha dorëheqjen pak më vonë, duke menduar se pa Iwerks, Disney Studio do të mbyllej.[10] Disney pati një krizë nervore në tetor 1931—për të cilën ai fajësoi makinacionet e Powers dhe punën e tij të tepërt—kështu që ai dhe Lillian morën një pushim të zgjatur në Kubë dhe një lundrim në Panama për t'u shëruar.[11]
Me humbjen e Powers si shpërndarës, studiot e Disney nënshkroi një kontratë me Columbia Pictures për të shpërndarë karikaturat Mickey Mouse, të cilat u bënë gjithnjë e më të njohura, duke përfshirë edhe ndërkombëtarisht.[12][d] Disney dhe ekuipazhi i tij prezantuan gjithashtu yje të rinj të filmave vizatimorë si Pluto më 1930, Goofy më 1932 dhe Donald Duck më 1934.[13] Gjithmonë i prirur për të përqafuar teknologjinë e re dhe i inkurajuar nga kontrata e tij e re me United Artists, Disney filmoi Flowers and Trees (1932) në Technicolor me tre shirita me ngjyra të plota;[14] ai ishte gjithashtu në gjendje të negocionte një marrëveshje duke i dhënë atij të drejtën e vetme për të përdorur procesin me tre shirita deri më 31 gusht 1935.[15] Të gjitha karikaturat e mëvonshme Silly Symphony ishin me ngjyra.[16] Flowers and Trees ishin të njohura me audiencën[17] dhe fituan Academy Award inaugurues për Short Subject (Cartoon) në ceremoninë e vitit 1932. Disney ishte nominuar për një film tjetër në atë kategori, Mickey's Orphans, dhe mori një Çmim Nderi "për krijimin e Mickey Mouse".[18][19]
Në vitin 1933, Disney prodhoi The Three Little Pigs, një film i përshkruar nga historiani i medias Adrian Danks si "animacioni i shkurtër më i suksesshëm i të gjitha kohërave".[20] Filmi i dha Disney një tjetër Academy Award në kategorinë Short Subject (Cartoon). Suksesi i filmit çoi në një rritje të mëtejshme të stafit të studios, i cili numëronte afro 200 deri në fund të vitit.[21] Disney e kuptoi rëndësinë e rrëfimit të historive emocionale që do të interesonin audiencën,[22] dhe ai investoi në një "departament tregimi" të ndarë nga animatorët, me artistë të historisë që do të detajonin komplotet e filmave të Disney.[23]
Sëmundja dhe vdekja
Redakto
Disney kishte qenë një duhanpirës i rëndë që nga Lufta e Parë Botërore. Ai nuk përdorte cigare me filtra dhe kishte pirë llull si i ri. Në fillim të nëntorit 1966, ai u diagnostikua me kancer në mushkëri dhe u trajtua me terapi kobalt. Më 30 nëntor, ai nuk u ndje mirë dhe u dërgua me ambulancë nga shtëpia e tij në Spitalin St. Joseph, ku, më 15 dhjetor, në moshën 65 vjeç, ai vdiq nga kolapsi i qarkullimit të gjakut të shkaktuar nga kanceri.[24][25][26][27] Eshtrat e tij u dogjën dy ditë më vonë dhe hiri i tij u varros në Forest Lawn Memorial Park në Glendale, Kaliforni.[28][e]
Shënime
Redakto- ^ 22 konkurruese, 4 nderime
- ^ Ekzistojnë disa histori për origjinën. Biografi i Disney, Bob Thomas, vëren se "Lindja e Mickey Mouse është errësuar në legjendë, shumica e saj është krijuar nga vetë Walt Disney."[2]
- ^ Emri Mortimer Mouse u përdor në filmin vizatimor të vitit 1936 Mickey's Rival si një interes i mundshëm dashurie për Minnie Mouse. Ai u portretizua si një "denigrim humoristik i qytetit të qetë" me një makinë inteligjente, por nuk arriti të fitonte mbi Minnie nga Mickey më i dashuruar.[4]
- ^ Në vitin 1931 ai quhej Michael Maus në Gjermani, Michel Souris në Francë, Ratón Mickey në Spanjë dhe Miki Kuchi në Japoni.
- ^ Një legjendë e gjatë urbane pohon se Disney ishte ngrirë në mënyrë krionike.[29] Vajza e Disney-t, Diane më vonë deklaroi: "Nuk ka absolutisht asnjë të vërtetë në thashethemet se babai im, Walt Disney, dëshironte të ngrihej".[30][31]
Referime
Redakto- ^ "Disney to Quit Post at Studio". Los Angeles Times (në anglisht). 11 shtator 1945.
- ^ a b Thomas 1994, f. 88.
- ^ Gabler 2006, f. 112.
- ^ Watts 2013, f. 73.
- ^ Solomon, Charles. "The Golden Age of Mickey Mouse". The Walt Disney Family Museum (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 10 korrik 2008. Marrë më 14 prill 2016.
- ^ Gabler 2006, f. 116.
- ^ Langer 2000.
- ^ Finch 1999, ff. 23–24; Gabler 2006, f. 129.
- ^ Finch 1999, ff. 26–27; Thomas 1994, ff. 109; Langer 2000.
- ^ Finch 1999, ff. 26–27; Gabler 2006, ff. 142–44.
- ^ Krasniewicz 2010, ff. 59–60.
- ^ Finch 1999, ff. 26–27; Gabler 2006, f. 142.
- ^ Thomas 1994, f. 129.
- ^ Gabler 2006, f. 178; Thomas 1994, f. 169.
- ^ Barrier 1999, f. 167; Gabler 2006, f. 179.
- ^ Finch 1999, f. 28.
- ^ Gabler 2006, f. 178.
- ^ Barrier 2007, ff. 89–90.
- ^ "The 5th Academy Awards 1933". Academy of Motion Picture Arts and Sciences (në anglisht). 9 tetor 2014. Arkivuar nga origjinali më 7 maj 2016. Marrë më 15 prill 2016.
- ^ Danks, Adrian (dhjetor 2003). "Huffing and Puffing about Three Little Pigs". Senses of Cinema (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 22 prill 2008. Marrë më 15 prill 2016.
- ^ Gabler 2006, ff. 184–86.
- ^ Lee & Madej 2012, ff. 55–56.
- ^ Gabler 2006, f. 186.
- ^ Gabler 2006, ff. 626–31.
- ^ Trimborn, Harry (1966-12-16). "Wizard of Fantasy Walt Disney Dies". Los Angeles Times (në anglishte amerikane). Marrë më 2024-11-03.
- ^ Cooke, Alistair (2011-12-16). "The death of Walt Disney — folk hero". The Guardian (në anglishte britanike). Marrë më 2024-11-03.
- ^ "Walt Disney, 65, Dies on Coast". The New York Times (në anglisht). 16 dhjetor 1966.
- ^ Mosley 1990, f. 298.
- ^ Eliot 1995, f. 268.
- ^ Poyser, John (15 korrik 2009). "Estate-planning lessons from the Magic Kingdom". Winnipeg Free Press (në anglisht). fq. B5.
- ^ Mikkelson, David (19 tetor 1995). "Was Walt Disney Frozen?". Snopes (në anglisht). Marrë më 15 qershor 2020.
Referime
Redakto- Barrier, J. Michael (1999). Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age (në anglisht). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-503759-3.
- Barrier, J. Michael (2007). The Animated Man: A Life of Walt Disney (në anglisht). Oakland, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-24117-6.
Buckaroo Bugs'.
- Eliot, Marc (1995). Walt Disney: Hollywood's Dark Prince (në anglisht). London: André Deutsch. ISBN 978-0-233-98961-7.
- Finch, Christopher (1999). The Art of Walt Disney from Mickey Mouse to the Magic Kingdom (në anglisht). London: Virgin Books. ISBN 978-0-7535-0344-7.
- Gabler, Neal (2006). Walt Disney: The Biography (në anglisht). London: Aurum. ISBN 978-1-84513-277-4.
- Krasniewicz, Louise (2010). Walt Disney: A Biography (në anglisht). Santa Barbara, CA: Greenwood Publishing. ISBN 978-0-313-35830-2.
- Langer, Mark (2000). "Disney, Walt". American National Biography (në anglisht). Marrë më 11 prill 2016.
- Lee, Newton; Madej, Krystina (2012). Disney Stories: Getting to Digital (në anglisht). Tujunga, CA: Springer Science & Business Media. ISBN 978-1-4614-2101-6.
- Mosley, Leonard (1990). Disney's World (në anglisht). Lanham, MD: Scarborough House. ISBN 978-1-58979-656-0.
- Watts, Steven (2013). The Magic Kingdom: Walt Disney and the American Way of Life (në anglisht). Columbia, MO: University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-7300-0.
- Thomas, Bob (1994) [1976]. Walt Disney: An American Original (në anglisht). New York: Disney Editions. ISBN 978-0-7868-6027-2.
Lidhje të jashtme
Redakto- Walt Disney tek IMDb