Kantoni Vaud

Vad

Waadt (Gjermanisht)
Vôd (Arpitanisht)
Vaud (Italisht)
Vaud (Romansh)
Vad Waadt (Gjermanisht); Vôd (Arpitanisht); Vaud (Italisht) ; Vaud (Romansh)
Kanton
	Kantoni i Vadit; Canton de Vaud (French)
	Flamuri Stema
	Parimet: Liberté et patrie; ("Liri dhe mëmëdhe")
	Himni: Hymne vaudois; ("Himni vadez")
	Vendndodhja në Zvicër Map of Vaud ;
	Koordinatat: 46°37′N 6°33′E / 46.617°N 6.550°E
Shteti	Zvicra
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Lausanne
Nënndarjet	, 10 distrikte
Qeveria
• Ekzekutivi	Conseil d’État (7)
• Legjislativi	Këshilli i Madh (150)
Sipërfaqja
• Gjithsej	3.211.940 km2 (1,240137 sq mi)
Popullsia (Dhjetor 2020)
• Gjithsej	814.762
• Dendësia	250/km2 (660/sq mi)
Kodi ISO 3166	CH-VD
Pika më e lartë	3,210 m (10,531 ft): Diablerets
Pika më e ulët	372 m (1,220 ft): Lake Leman
Konfederuar më	1803
Gjuhët	Frëngjisht
Faqja zyrtare	www.vd.ch

Kantoni i Vadit (lexo: Kanton Vad, Frëngjisht: Canton de Vaud, Gjermanisht: Waadt, Italisht: Cantone di Vaud ; Romansh: Chantun Vaud, Franco-Provençal: Quenton de Vôd) është njëri nga 26 kantonet e Zvicrës që shtrihet në jug-lindje të sajë dhe ka kryeqytet Lozanën.

Vaudi është kantoni i 3-të më i madh për nga popullsia dhe i 4-ti për nga madhësia. Ndodhet në Romandi ,pjesa frëngjishtfolëse e vëndit, dhe kufizohet me kantonin e Kështjellëreasit në veri, kantonet e Friburgut dhe Bernit në lindje, kantonin e Valë' në jug, kantonin e Gjenevës në jug-perëndim dhe Francën në perëndim.

Gjeografia

Kantoni shtrihet nga lumi Neuchâtel në veri ku kufizohet me Kanton Neuchâtel gjer tek Lumi Geneva në jug ku kufizohet me Kantonin e Gjenevës, Haute-Savoie dhe Kantonin e Valësë. Në Malet Jura në perëndim kantoni kufizohet me Francën dhe në lindje me Kantonin e Fribourgut dhe Kantonin e Bernës.

Kantoni përfshin një teritor prej 3,212 km².

Historia

Përbërja momentale e kantonit daton nga 14 prilli i vitit 2003, duke e zëvendësuar atë nga viti 1885.

Kultura

Kantonit i referohen zakonisht si "kryeqyteti kulinar i Zvicrës" dhe është i njohur për djathërat, verërat dhe prodhimet e mishit.

Ekonomia

Kryeqyteti Lozana është qyteti më i madh në kanton ku gjenden industri të lehta të vendosura për rreth tijë. Në vitin 1998, 71.7% nga punëtorët punonin në sektorin terciar dhe 20.8% në sektorin sekundar.

Demografia

Popullata në këtë kanton është folëse e frengjishtes. Qendrat më të mëdha të banuara të kantonit janë kryeqyteti Lausanne me rreth 275,000 banorë (sipas të dhënave të vitit 2000), Montreux-Vevey më rreth 70,000 banorë dhe Yverdon-les-Bains.

Qytete tjera të kantonit janë : Morges, Renens, Rolle etj.

Popullsia është frëngjishtfolëse dhe historikisht ka qënë protestante që prej Reformacionit. Kohët e fundit ky raport ka ndryshuar dhe në vitin 2000 kishte 40% protestantë dhe 34% katolikë

Gjuhët

Gjuhët kryesore të folura në shtëpi në kanton (për vitin 2020) janë:

Frëngjisht: 82.40%
Anglisht: 9.10%
Portugalisht: 7.51%
Gjermanisht: 5.15%
Italisht: 5%
Spanjisht: 3.88%
Shqip: 2.37%
Gjuhët sllave të jugut: 1.61%
Të tjera: 6.75%

Edukimi

Kantoni është qendër e disa shkollave dhe universiteteve të njohura në Zvicër si:

École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL)
Université de Lausanne (UNIL)
International Institute for Management Development (IMD)
École Cantonale d'Art de Lausanne, Lausanne Art School (ECAL)
Institut Le Rosey
Glion Institute of Higher Education, Glion Institute of higher Education
The American Graduate School of Business

Rrethet

Rrethet Canton Vaud

Që nga viti 1803 Kanton Waadt është ndarë në 19 rrethe të cilat përfshijnë 382 bashki. (Plani i riorganizimit të Waadt-it në vitin 2007):

Rrethi Aigle, kryeqyteti Aigle
Rrethi Aubonne, kryeqyteti Aubonne
Rrethi Avenches, kryeqyteti Avenches
Rrethi Cossonay, kryeqyteti Cossonay
Rrethi Echallens, kryeqyteti Echallens
Rrethi Grandson, kryeqyteti Grandson
Rrethi Lausanne, kryeqyteti Lausanne
Rrethi Lavaux, kryeqyteti Cully
Rrethi Morges, kryeqyteti Morges
Rrethi Moudon, kryeqyteti Moudon
Rrethi Nyon, kryeqyteti Nyon
Rrethi Orbe, kryeqyteti Orbe
Rrethi Oron, kryeqyteti Oron
District de Payerne, kryeqyteti Payerne
Rrethi Pays-d'Enhaut, kryeqyteti Château-d'Œx
Rrethi Rolle, kryeqyteti Rolle
Rrethi Vallée, kryeqyteti Le Sentier (in Le Chenit)
Rrethi Vevey, kryeqyteti Vevey
Rrethi Yverdon, kryeqyteti Yverdon-les-Bains