Wikipedia

Mikena

qytet parahistorik ne Greqi

Mikena (në greqisht: Μυκῆναι, Mykēnai ose Μυκήνη, Mykēnē) është një sit arkeologjik në Greqi, i gjendur rreth 90 km në jug-perëndim të Athinës, në veri-lindje të Peloponezit. Argosi është 11 km në jug; Korinti, 48 km në veri. Nga kodra mbi të cilën gjendet pallati, mund të shihet përgjatë Argolidës deri në Gjirin Saronik. Në mijëvjeçarin e dytë p.e.s., Mikena ishte një nga qendrat kryesore të qytetërimit grek të lashtë, një fortesë ushtarake që dominonte një pjesë të madhe të Greqisë jugore. Periudha nga viti 1600 p.e.s. deri rreth vitit 1100 p.e.s. quhet Periudha mikenase e Greqisë e lidhur me Mikenën. Në kulmin e saj në 1350 p.e.s., akropoli dhe qyteti i poshtëm kishte një prej 30 000 banorësh dhe një territor prej 32 hektarësh.[1][2]

Varri i Egistit jashtë mureve të akropolit.

Historia

Redakto
 
Pamje nga Akropoli ose qytetit të sipërm

Nga Neoliti deri te Periudha e Mesme e Bronzit

Redakto

Mikena, një sit akropoli, ishte vazhdimisht e banuar që nga Neoliti i Hershëm (NH) përgjatë Periudhës së Hershme Helladike (PHH) dhe Periudhës së Mesme Helladike (PMH); veglat e shumëngjyrëshe të Neolitit të Hershëm përbëhen nga dëshmitë e hershme të qeramikës së zbuluar deri tani.[3] Materiali qeramik shtrihet në të gjithë Periudhat e Hershme Helladike I midis EHIII u zbulua në vitet 1877–1878 nga Stamatakis në një thellësi të vogël në varrin e gjashtë me pus në Varrin rrethor A; Më tej materiali i PHH dhe PMH u gjet nën muret dhe dyshemenë e pallatit, në majë të akropolit dhe jashtë Portës së Luanëve në zonën e varrezave të vjetra.[4] Një vendbanim i PHH–PMH u zbulua pranë një pusi me ujë të pijshëm në majë të kodrës Kalkani në jug-perëndim të akropolit.[4] Varret e para ose kodërvarret të shfaqura në PMH (rreth 1800–1700 p.e.s.) në tatëpjetën e akropolit, që ishte të paktë pjesërisht i rrethuar nga mure të hershme rrethore.[4]

Periudha e Vonë e Bronzit

Redakto

Gjatë periudhës së Bronzit, modeli i vendbanimit në Mikenë ishte një kodër e fortifikuar e rrethuar nga fshatra të vegjël dhe ndërtime rezidenciale, në kontrast me banimin e dendur në brengdet (psh. Argosi). Që kur Mikena u bë kryeqyteti i një shteti që drejtonte, ose dominonte, shumë nga bota e Mesdheut lindor, sunduesit duhet të kenë vendosur fortesën e tyre në këtë rajon më pak të populluar dhe më të largët për vlerat e saj mbrojtëse. Që atëherë ka pak dëshmi në sit me përmbajtje të datueshme (të tilla si një skarabeo (artifakt) egjiptian) dhe pasi asnjë dendrologji nuk është kryer akoma mbi mbetjet e atyshme, i janë atribuar kulturës materiale të Periudhës Helladike.

 
Kopje Muzeale të shpatave dhe kupave mikenase

Periudha e Vonë Helladike I (PVH I)

Redakto

Jashtë rrethimit të pjesshëm me mur, Varri Rrethor B, përmbante dhjetë tuma në stilin e PMH dhe mjaft varre me pus, të zhytura më thellë, me mbetje të varrosura në tuma. Objektet e pasura të varrit i veçojnë ata si varre të mundshme mbretërore. Tumat në krye përmbanin enë pijesh të thyera dhe kocka të ngrëna, duke dëshmuar për një lamtumirë më shumë se të zakonshme.[5] Në krye të pirgjeve gjendeshin stela.[6] Një rrethim me mur, Varri Rrethor A, përfshinte gjashtë varre me pus më tepër, me gjashtë femra, tetë meshkuj dhe dy varrosje rinore. Objektet e varrit ishin më të çmuara se në Varrin rrethor B. Prania e shpatave dhe kamave me gdhendje zbukuruese, me maja shtizash dhe shigjetash, lënë pak dyshime se prijësit luftëtarë dhe familjarët e tyre janë varrosur aty. Disa objekte arit të zbuluara nga varret janë Rhyton (enë balte) i rrumbullakët argjendi, Maska e Agamemnonit, Kupa e Nestorit armët ceremoniale dhe praktike.

Periudha e Vonë Helladike II (PVH II)

Redakto

Alan Wace i ndau nëntë varret tholos të Mikenës në tre grupe me nga tre, bazuar në arkitekturën e secilit. Varret më më të hershëm – Varri ciklopik, Epano Furnos dhe Varri i Egistit – i përkasin P.V.H. IIA. Varrimi në tholoi shihet si zëvendësim i varrimit në varre me pus. Kujdesi për ruajtjen e varreve me pus dëshmon se atëherë ata ishin pjesë e trashëgimisë mbretërore, varret e heronjve pararendës. Duke qenë më i dukshëm, tholoit kanë qenë plaçkitur që në lashtësi ose në kohë më të vona historike.

Periudha e Vonë Helladike III (P.V.H. III)

Redakto
   
Shembuj të tholoseve, jashtë akropolit të Mikenës: Thesari i Atreut, pamja e jashtme (majtas), Varri i Klitemnestrës, pamje e brendshme (djathtas)

Në një datë konvencionale rreth vitit 1350 p.e.s., fortifikimet në akropol dhe kodrat e tjera rrethuese, u rindërtuan në një stil të njohur si ciklopik për shkak të blloqeve gjigande të gurëve të përdorur dhe që besohej se ishin vepër e gjigandëve me një sy të njohur si Ciklopë.[7] Brenda këtyre mureve, shumë nga të cilët mund të shihen akoma, ishin ndërtuar pallatet e mëvonshme monumentale. Pallati përfundimtar, mbetjet e të cilit janë aktualisht të dukshme në akropolin e Mikenës, i përkasin fillimit të P.V.H. IIIA:2. Pallatet më të hershëm duhet të kenë ekzistuar, por ata ose janë shkatërruar ose mbi ta qenë ndërtuar më të rinjë. Ndërtimi i pallateve në këtë kohë me një akitekturë të ngjashme ishte e përgjithësshme në Greqinë jugore. Ata të gjithë kishin një megaron, ose dhomë froni, me një vatër qendrore të ngritur nën një hapje nën çati, e cila mbështetej nga katër kolona në një katror rreth vatrës. Një fron ishte vendosur përkundrejt qendrës së një muri në krahun e vatrës, duke lejuar një pamje të papenguar të drejtuesit nga hyrja. Afreskët zbukuronin muret e suvatuar dhe dyshemenë. Dhoma hyej nga një oborr me një portik me kolona. Një shkallë e madhe të çojnë nga një tarracë poshtë në oborrin mbi akropol. Në tempullin e ndërtuar brenda rrethimit fortifikues, një skarabe i mbretëreshës Tije të Egjiptit të lashtë, e cila ishte e martuar me Amenhotepin e III, ishte vendosur në Dhomën e Idhujve përgjatë të paktën një statuje gjithashtu nga tipi i P.V.H. IIIA:2 ose B:1. Marrdhëniet e Amenhotepit të III me m-w-k-i-n-u, Mukana, konfirmohen nga mbishkrimet në Kom al-Hetan - por mbretërimi i Amenhotepit mendohet se i përputhet me P.V.H. IIIA:1 të vonë. Është e mundshme që stema e Amenhotepit të paraqitur nga skarabeu ti jetë dhuruar një gjenerate më të hershme, që në këtë kohë gjeti burimet për të rindërtuar akropolin dhe kështu ta vendoste skarabeun aty. Grupi i dytë i tholoi-ve të Wace-it i përkasin Periudhës midis P.V.H. IIA dh P.H. IIIB: Kato Furnos, Tholosi Panagjia dhe Varri i Luanit. Grupi i fundit, Grupi III: Thesari i Atreut, Varri i Klitemnestrës dhe Varri i Gjenëve, janë datuar në P.H. IIIB nga një fragment nën portën e Thesarit të Atreut, më i madhi i nëntë varreve. Si Thesari i Minjas në Orkomenos varri ishte i plaçkitur dhe natyra e tij si monument mortor qe harruar. Struktura mbante emrin tradicional të "Thesarit". Fazat e qeramikës mbi të cilën bazohet skema relative e datimit (P.H.H., P.M.H., P.V.H., etj.) nuk lejojnë datim shumë të hollësishëm, megjithëse mjaft i saktësuar nga pak data ekzistuese me C-14 për shkak të tolerancës së rëndësishme të tij. Sekuenca e ndërtimit të mëtejshëm në Mikenë është afërsisht si vazhdon. Në mes të P.V.H. IIIB, rreth vitit 1250 p.e.s., muri ciklopik ishte shtrirë në pjerrësinë perëndimore duke përfshirë Varrin Rrethor A.[8][9][10] Hyrja kryesore nëpërmjet mureve rrethorë të bërë madhështorë nga veçoria e mirënjohur e Mikenës, Porta e Luanëve, nëpërmjet të cilës kalohej një shkallëzim që të çonte mbrapa rrethorit A dhe lart në pallat. Porta e Luanëve ishte ndërtuar në formën e një "Relievi Trekëndor" në mënyrë që të duronte peshën e gureve. Një portë e mbrapme e padekoruar gjithashtu ishte ndërtuar nëpër murin verior.

 
Porta e Luanëve (detaj); dy luanesha përbri kolonës qendrore, domethënia e të cilave është shumë e debatuar.[11]

Një nga pak grupet e gërmuara të shtëpive në qytet jashtë mureve qëndron përtej Varrit Rrethor B dhe i përketë të njëjtës periudhë. Shtëpia e Mburojave, Shtëpia e Tregëtarit të Vajit, Shtëpia e Sfinksave Shtëpia Perëndimore. Këto mund të kenë qenë rezidenca dhe punishte artizanale.

Faktet dhe shifrat e Akropolit
Gjatësia e Circuitit: 1105M
Lartësia e ruajtur: mbi 12.5M
Gjerësia: 7.5-17M
Guri minimal i kërkuar: 145,215 m3 ose 14,420 guret mesatarë (10 tonë)
Koha për të lëvizur 1 Bllok duke përdorur njerëz: 2.125 ditë
Koha për të lëvizur gjithë blloqet duke përdorur njerëz: 110.52 vite
Koha për të lëvizur 1 Bllok duke përdorur qe: 0.125 ditë
Koha për të lëvizur gjithë blloqet duke përdorur qe: 9.9 vite
Bazuar në ditën 8 orëshe të punës.

Guret më të mëdhenjë duke përfshirë arkitrarët dhe blloqet mbi portë që peshonin mbi 20 tonë; disa mund të kenë qenë pothuaj 100 tonë.[12] Disi më vonë afër fundit të P.V.H. IIIB, u ndërmor një tjetër zgjerim i akropolit. Muri u zgjat në veri-lindje, me një port ushtarak dhe disa kalime sekrete nëpër dhe posht murit, me ndërtimin e kontraforteve, duke çuar poshtë rreth 99 hapa në një cisternë të gërmuar në një shkëmb 15 m poshtë sipërfaqes. Mbushej në një tunel nga një burim në një terren më i lartë dhe më i largët. Që në P.V.H. IIIA:1, Egjipti e njihte Mukana-n me emër si një kryeqytet në nivelin e Tebës dhe Knososit. Gjatë P.V.H. IIIB, ndikimi politik, ushtarak dhe ekonomik i Mikenës ishte shtrirë me gjasa deri në Kretë, Pilos në Peloponezin perëndimor dhe në Athinë dhe Tebë. Vendbanimet helenike ishin vendosur tashmë në brigjet e Anatolisë. Një përplasje me Perandorinë Hitite mbi disa vasal të të tyre në një vend atëherë strategjik, Trojë, ishte për tu pritur. Në folklor, familja e fuqishme Pelopide drejtonte shumë shtete greke, një degë e të cilëve ishte dinastia Atride në Mikenë.

Rënia

Redakto
 
Greqia homerike

Nga viti 1200 p.e.s., fuqia e Mikenës ishte në rënie dhe në shekullin e XII p.e.s. ra plotësisht. Shkatërrimi i Mikenës bën pjesë në Shkatërrimin e Përgjithshëm të Epokës së Bronzit në Greqinë kontinentale dhe përtej. Brenda një kohe të shkurtër rreth vitit 1200 p.e.s., gjithë komplekset e pallateve të Greqisë jugore u dogjën, duke përfshirë dhe Mikenën. Kjo i është tradicionalisht nga studiuesit i është atribuar pushtimit dorik nga veriu, megjithëse shumë historianë nu besojnë se ky pushtim e shkaktoi shkatërrimin e qendrave mikenase. Zhvendosja e popullsisë së ikur për në ish kolonitë mikenase në Anatoli dhe gjetkë, ku ata më vonë u bënë pjesë e dialektit jonik. Emily Vermeule sugjeron se shkatërrimi i rrjetit tregëtar në fund të shekullit të XIII p.e.s. ishte katastrofik për Greqinë dhe kjo u pasua nga arrdhja e Popujve misteriozë të Detit, që shkaktuan kaos në Egje.[13] Sipas dëshmive egjiptiane, "Popujt e Detit" shkatërruan Perandorinë Hitite pastaj sulmuan Dinastinë e XIX dhe të XX të Egjiptit, (rreth 1300–1164 p.e.s.). Ata mund të lidhen me shkatërrimin e qendrave mikenase (regjistrat e Pilosit përmendin një sulëm detar). Gjithësesi në fund të Periudhës së V.H. IIIB, mikenasit ndërmorën një ekspeditë kundër Trojës, që nënkupton se deti ishte i sigurt dhe pa të dhëna shkatërrimi në ishujt e Egjeut.[14] Një tjetër teori përcakton thatësirën si shkakun kryesor mbrapa rënies mikenase, por nuk ka të dhëna klimatologjike për ta dëshmuar këtë. Manolis Andronikos pohon se konfliktet e brendshme duke përfshirë rebelimet shoqërore ishin shkaku i vetëm pas shkatërrimit të siteve mikenase,[15] por kjo është kundërshuar nga fakti se gjithë qendrat mikenase në Greqi u shkatërruan pothuajse njëkohësisht.[16] George E. Mylonas vëreu se pas vitit 1200 p.e.s., u bënë disa përpjekje për rikuperim në Mikenë. Ai beson se në Argolidë kishte luftime të brendshme dhe kjo u ndoq nga pushtimi dorik. Duket se Dorët lëvizën drejt jugut gradualisht në klane të vegjël, deri sa arritën të vendoseshin vetë.[17] Amos Nur argumenton se tërmetet luajtën një rol madhor në shkatërrimin e Mikenës dhe shumë qyteteve të tjera në fund të Epokës së Bronzit.[18] Gjithësesi, asnjë dëshmi përfundimtare nuk është paraqitur për të konfirmuar ndonjë teori se pse akropoli mikenas dhe të tjerë përgjatë Greqisë ranë pothuajse njëkohësisht në këtë kohë. Cilado qoftë arsyeja, nga Periudha e V.H. IIIC (faza e fundit e të cilës quhet "Submikenase" apo "nënmikenase"), Mikena nuk ishte më një fuqi e rëndësishme. Qeramika dhe stilet dekorues ishin ndryshuar me shpejtësi me artizanatin dhe artet e bukura që ju nënshtruan rënies. Megjithëse vendbanimet ishin reduktuar në mënyrë domethënëse në madhësi, akropoli mbeti i zënë por nuk e rifitoi asnjëherë rëndësinë e mëparshme.

Periudha arkaike dhe më tej

Redakto

Një tempull kushtuar Herës u ndërtua në majë të akropolit mikenas gjatë periudhës arkaike. Një kontigjent mikenas luftoi në Termopile dhe në Platea gjatë luftrave persiane. Në vitin 468 p.e.s., gjithësesi, trupa nga Argosi zaptuan Mikenën, përzunë banorët dhe shkatërruan fortesat.[19] Mikena u ribanua shkurtimisht në periudhën helenistike, kur u mundësua ndërtimi i një teatri (që gjendet mbi Varrin e Klitemnestrës). Siti pastaj u braktis dhe në periudhën romake në Greqi rrënojat e saj u kthyen në një tërheqje turistike. Shkrimtari antik i udhëtimeve, Pausania, për shembull, vizitoi sitin dhe shkurtimisht përshkroi fortifikimet e shquara dhe Portën e Luanëve, akoma e dukshme në kohën e tij.[20]

Gërmimet

Redakto
 
Një tabelë balte nga Mikena, në shkrimin Linear B

Gërmimet e para në Mikenë u kryen nga arkeologu grek Kyriakos Pittakis në vitin 1841 ku ai gjeti dhe restauroi Portën e Luanëve.[21] Në vitin 1874, Heinrich Schliemann gërmoi gropa të thella mbi akropol pa leje; në gusht 1876, një gërmim i plotë i sitit nga Schliemann filloi me lejen e Shoqërisë Arkeologjike të Athinës dhe mbikqyrjen e njërit prej anëtarëve të saj, Panayiotis Stamatakis.[21] Schliemanni besonte në të vërtetën historike të tregimeve homerike dhe e interpretoi sitin sipas tyre. Ai gjeti Varrin Rrethor A me skeletë mbretëror dhe objekte spektakolare të varrit. Rreth zbulimit të një kafke njerëzore poshtë një maske mortore prej ari në një nga varret, ai pohoi se ishte fytyra e Agamemnonit.[22] Christos Tsountas, një tjetër anëtar i Shoqatës Arkeologjike të Athinës, pastroi një pjesë domethënëse të akropolit gjatë gërmimeve të tij në fillim të vitit 1884 dhe të përfunduara në vitin 1902.[21] Më pas, Tsountas dhe Shoqata Arkeologjike e Athinës, i dhanë leje British School of Archaeology (BSA) për të gërmuar; BSA-ja i drejtoi gërmimet nga viti 1920 deri në 1955 nën mbikqyrjen e Alan John Bayard Wace.[21] Pasi Wace vdiq në vitin 1957, punimet e gërmimit u përfunduan nga William Taylor nga viti 1958 deri në 1969, veçanërisht në rrëpirën perëndimore të akropolit.[21] Shoqata Arkeologjike e Athinës i vazhdoi gërmimet në sit me përpjekjet e drejtuara nga Ioannis Papadimitriou dhe Nicolas Verdelis në fund të viteve 1950 dhe në fillim të viteve 1960, ashtu si dhe nga George Mylonas nga viti 1957 deri në vitin 1985.[21] Në vitin 1985, gërmimet drejtoheshin nga Spyros Iakovidis i cili është akoma duke mbikqyrur misionin kërkues të Sh.A.A.-së në sit dhe pregatijen e publikimit.[21] Që nga dita e Schliemann-it, gërmime më shkencore kanë marr udhë në Mikenë, kryesisht nga arkeologë grekë, por gjithashtu edhe nga British School at Athens. Akropoli u gërmua në vitin 1902 dhe kodrat rrethuese janë shqyrtuar në mënyrë metodike nga gërmimet pasuese. Shoqata Arkeologjike e Athinës është aktualisht duke gërmuar qytetin e poshtëm të Mikenës, me mbështetje nga Dickinson College dhe Institute for Aegean Prehistory.[23]

Shiko edhe

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ Sing C. Chew: World-System History: The Social Science of Long-Term Change; kapitulli "Neglecting Nature: World Accumulation and Core-Periphery Relations, 2500 BC to AD 1990", fq. 216–234, redaktor Robert A. Denemark, 2000, London and New York, Routledge, fq. 220
  2. ^ Robert Chapman: The Archaeology of Mediterranean Prehistory, kapitulli "Changing Social Relations in the Mediterranean Copper and Bronze Ages", fq. 77–101, redaktorë Emma Blake dhe A. Bernard Knapp, 2005, Oxford and Malden, Blackwell Publishing, isbn 978-1-40-513724-9, fq. 94: "...Teba në 50 hektarë, Mikena në 32 hektarë..."
  3. ^ Kim S. Shelton: MESOHELLADIKA: The Greek Mainland in the Middle Bronze Age (Bulletin de Correspondance Hellénique: Supplément, Volume 52); kapitulli "Living and Dying in and Around Middle Helladic Mycenae"; redaktorë Anna Philippa-Touchais, Gilles Touchais, Sofia Voutsaki dhe James Wright; 2010, Athina, École française d’Athènes, Isbn 978-2-86958-210-1, fq. 58
  4. ^ a b c Jeannette Forsén: The Twilight of the Early Helladics; Partille, Sweden, 1992, Paul Aströms Förlag, isbn 91-7081-031-1, te pjesa "Mycenae – Argolid (A:5)", fq. 51–52
  5. ^ Immanuel Velikovsky: The Dark Age of Greece; 1999, Shulamit V. Kogan & Ruth V. Sharon, te Edwin M. Schorr: "Applying the Revised Chronology: Later Use of Grave Circles"
  6. ^ Komita, Nobuo (1982). "The Grave Circles at Mycenae and the Early Indo-Europeans" (PDF). Research Reports of Ikutoku Technical University (A-7): 59–60. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur][lidhje e vdekur]
  7. ^ Elizabeth Bayard French: Mycenae: Agamemnon's Capital, Stroud, Tempus, 2002, isbn 0-7524-1951-X, fq. 56
  8. ^ Rodney Castleden: The Mycenaeans, 2005, London and New York, Routledge, isbn 0-415-36336-5, fq. 95–96
  9. ^ Elizabeth Bayard French: Mycenae: Agamemnon's Capital, Stroud, Tempus, 2002, isbn 0-7524-1951-X
  10. ^ John Victor Luce: Homer and the Heroic Age; New York, 1975, Harper & Row, isbn 978-0-06-012722-0, fq. 35: "Porta e Luanëve sjell dëshmi të mëtejshme për fuqinë e Pelopidëve, për Milonas-in duket se tregonte përfundimisht se i përket afërsisht vitit 1250 p.e.s.. Me zgjerimin e murit ciklopik duke rrethuar edhe Varrin Rrethor A, përfaqëson kulmin e ndërimeve monumentale dhe ushtarake."
  11. ^ Një pamje më e vjetër që përfaqëson një perëndeshë, tashmë përgjithësisht të diskutuar, mund të gjendet te W.K.C. Guthrie: The Cambridge Ancient History; 1975, Volumi I, pjesa e II, fq. 864: "një dizajn i shpeshtë në stolitë e gdhendura kretase i përket tipit të bërë të famshëm nga Porta e Luanëve në Mikenë, një kolonë e veçuar vertikale, me përbri një çift kafshësh gardiane. Disa herë i njëjti model është ruajtur, por figura antropomorfike e një hyjnie ose hyjneshe zënë vendin e kolonës" (ilustrime nga Nilsson). Diskutime të tjera të mëvonshme për simbolizmin e saj mund të gjenden te James C. Wright: "The Spatial Configuration of Belief: The Archaeology of Mycenaean Religion"; te S.E. Alcock and Robin Osborne (eds.): Placing the Gods, Oxford University Press, 1996, fq. 37–78. Këtu Wright sugjeron se kolona përfaqëson pallatin që nga ana tjetër përfaqëson shtetin.
  12. ^ Christopher Scarre: The Seventy Wonders of the Ancient World: The Great Monuments and How They Were Built; 1999, London, Thames and Hudson, isbn 978-0-50-005096-5
  13. ^ Vermeule, Emily Townsend (mars 1960). "The Fall of the Mycenaean Empire". Archaeology. Archaeological Institute of America. 13 (1): 67. doi:10.2307/41663738. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ George Emmanuel Mylonas: Mycenae and the Mycenaean Age; 1966, Princeton, NJ; Princeton University Press, fq. 230–231
  15. ^ Andronikos, Manolis (1954). Η 'Δωρική Εισβολή' και τα Αρχαιολογικά Ευρήματα. Hellenika. 13: 221–240. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ V. Desborough: The Cambridge Ancient History II (2); kapitulli "The End of Myceanean Civilization and the Dark Ages: The Archaeological Background", redaktorë I.E.S. Edwards, C.J. Gadd, N.G.L. Hammond dhe E. Sollberger, 1975, Cambridge, Cambridge University Press, fq. 658–677
  17. ^ George Emmanuel Mylonas: Mycenae and the Mycenaean Age; 1966, Princeton, NJ; Princeton University Press, fq. 232
  18. ^ Amos Nur: Apocalypse: Earthquakes, Archaeology and the Wrath of God; 2008, Princeton, NJ; Princeton University Press, isbn 978-0-69-101602-3, në kapitullin 8: Earthquake Storms and the Catastrophic End of the Bronze Age, fq. 224–245
  19. ^ Elizabeth Bayard French: Mycenae: Agamemnon's Capital, Stroud, Tempus, 2002, isbn 0-7524-1951-X, fq. 142: "Dedikimet fetare vazhduan në faltoren afër Urës deri në Shekullin e V, me gjasa përtej shkatërrimit të mureve nga Argivët në 468 p.e.s."
  20. ^ Elizabeth Bayard French: Mycenae: Agamemnon's Capital, Stroud, Tempus, 2002, isbn 0-7524-1951-X, fq. 19, 146–150
  21. ^ a b c d e f g Michael Gagarin (ed.): The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, volume 1; 2010, New York and Oxford, Oxford University Press, isbn 978-0-19-517072-6. Kapitulli "Mycenae: Archaeology of Mycenae", fq. 24–26
  22. ^ Heinrich Schliemann: Mykena; 1878, Leipzig
  23. ^ Dickinson Excavation Project and Archaeological Survey. "Mycenae – Beyond the Walls of Agamemnon: Excavation of the Mycenae Lower Town (2007–2011)". Arkivuar nga origjinali më 27 janar 2015. Marrë më 25 janar 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Bibliografia

Redakto

Lidhje të jashtme

Redakto
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Mikena&oldid=2512860"