Wikipedia

Pangolinët

Pangolinët , të njohura ndonjëherë si milingonangrënësit me luspa , [5] janë gjitarë të rendit Folidota ( /fɒlᵻˈdoʊtə/, nga greqishtja e lashtë ϕολιδωτός 'i veshur me luspa').[6]Ka vetëm një familje të gjallë , Manidae dhe ka tre gjini: Manis, Phataginus dhe Smutsia . Manis përfshin katër llojet që gjenden në Azi, ndërsa Phataginus dhe Smutsia përfshijnë dy lloje që jetojnë në Afrikën nën-Sahariane. [7] Këto lloje variojnë në madhësi nga 30 deri në 100 cm . Një numër i llojeve të zhdukura pangolinësh janë gjithashtu të njohura.

Pangolinët
Vargu kohor: 64.15–0 Ma Early Paleocene - Present[1]
Llojet e gjalla të pangolinëve
Klasifikimi shkencor e
Unrecognized taxon (fix): Pholidota
Nëngrupet
[shiko klasifikimin]
Gama e llojeve të gjalla
Sinonimet
list of synonyms:
  • Afredentata (Szalay & Schrenk, 1994)
  • Lepidota (Lane, 1910)
  • Manides (Gervais, 1854)
  • Maniformes (Zagorodniuk, 2008)[2]
  • Manitheria (Haeckel, 1895)
  • Nomarthra (Cope, 1889)[3]
  • Pholidotheria (Haeckel, 1895)
  • Pholidotiformes (Kinman, 1994)
  • Pholidotina (Pearse, 1936)[4]
  • Repentia (Newman, 1843)
  • Scutata (Murray, 1866)
  • Squamata (Huxley, 1872)
  • Squamigera (Gill, 1910)

Pangolinat kanë luspa me keratinë që mbulojnë lëkurën e tyre; ata janë gjitarët e vetëm të njohur me këtë veçori. Ata jetojnë në pemë ose nëntokë , në varësi të llojeve. Pangolinët janë kafshë nate , dhe dieta e tyre përbëhet kryesisht nga milingona dhe termite , të cilat i kapin duke përdorur gjuhët e tyre të gjata. Ata kanë tendencë të jenë kafshë të vetmuara, duke u takuar vetëm për t'u riprodhuar dhe për të prodhuar një pjellë prej një deri në tre pasardhës, të cilat i mbajnë për rreth dy vjet.

Pangolinët kërcënohen nga gjuetia (për mishin dhe luspat e tyre, të cilat përdoren në mjekësinë tradicionale kineze [8] ) dhe shpyllëzimet e habitateve të tyre natyrore, dhe janë gjitarët më të trafikuar në botë. [9] Që nga janari i vitit 2020 , nga tetë llojet e pangolinëve, tre lloje ( Manis culionensis, M. pentadactyla dhe M. javanica ) renditen si të rrezikuara në mënyrë kritike, tre lloje ( Phataginus tricuspis, Manis crassicaudata dhe Smutsia gigantea ) renditen si të rrezikuara dhe dy lloje ( Phataginus tetradactyla dhe Smutsia temminckii ) janë renditur si të cënuar në Listën e Kuqe të Llojeve të Kërcënuara të Bashkimit Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës . [10]

Etimologjia

Redakto

Emri pangolin vjen nga fjala malaiane pengguling , që do të thotë "ai që rrotullohet rreth". [11] Sidoqoftë, emri modern në malaishten standarte është tenggiling ; ndërsa në indonezisht është trenggiling; dhe në gjuhën filipine është goling, tanggiling, ose balintong (me të njëjtin kuptim).[12]Etimologjitë e tre emrave të përgjithshëm Manis (Linnaeus, 1758), Phataginus (Rafinesque, 1821), dhe Smutsia (Grey, 1865) ndonjëherë janë keqkuptuar.

Pëshkrimi

Redakto
 
Skelete të pangolinëve
 
Skica e luspave

Pamja fizike e një pangolini është e përbër nga një trup me luspa, të cilat janë të buta tek pangolinët të porsalindur, por forcohen kur pangolini rritet. .[13] Luspat janë të bëra nga keratin , i njëjti material nga i cili janë bërë thonjtë e njeriut dhe kthetrat e tetrapodëve , dhe janë me një strukturë dhe përbërie shumë të ndryshme nga luspat e zvarranikëve . [14] Trupi i shkallëzuar i pangolinit është i krahasueshëm me pamjen me e një boçe-pishe . Mund të mblidhet top kur kërcënohet, me luspat e mbivendosur që vepron si forca të blinduara, ndërsa mbron fytyrën duke e futur atë nën bisht. Luspat janë të mprehta, duke siguruar mbrojtje shtesë nga grabitqarët. [15]

Pangolinët mund të lëshojnë një kimikat me erë të keqe nga gjëndrat afër anusit, e ngjashme me atë të morfetit . [16] Ata kanë këmbë të shkurtra, me kthetra të mprehta të cilat i përdorin për të gërvishtur një strofull të milingonave dhe termiteve dhe për ngjitje. [17]

Gjuhët e pangolinave janë jashtëzakonisht të gjata dhe - si ato të milingonangrënësve gjigant dhe lakuriqi nektarngrënës buz-tub- rrënja e gjuhës nuk është e bashkangjitur në kockën hyoid , por është në kraharorin midis sternumit dhe trakesë .[18] Pangolinët e mëdhenj mund ta shtrijnë gjuhën e tyre deri në 40 cm , me një diametër prej vetëm 0.5 cm (1⁄4 in).[19]

Sjellja

Redakto
 
Pangolini i tokës i mbledhur
 
Pangolini indian duke u mbrojtur nga luanët aziatik.

Shumica e pangolinave janë kafshë nate [20] të cilat përdorin sensin e tyre të mirëzhvilluar të nuhatjes për të gjetur insekte. Pangolini bishtgjatë është gjithashtu aktiv gjatë ditës, ndërsa llojet e tjera të pangolinëve shpenzojnë pjesën më të madhe të ditës duke fjetur. [19]

Pangolinët arboroeal jetojnë në pemë , ndërsa llojet tokësore gërmojnë tunele në një thellësi prej 3.5 m 3.5 m (11 ft 6 in).[19]

Disa pangolinë ecin me kthetrat e tyre të përparme të përkulura nën jastëkun e këmbës, megjithëse ata përdorin tërë jastekun e këmbëve në gjymtyrët e tyre të pasme. Për më tepër, disa shfaqin një qëndrim bipedal për disa sjellje dhe mund të ecin disa hapa bipedialisht. [21] Pangolinët janë gjithashtu notarë të mirë. [19]

Dieta

Redakto

Pangolinat janë insektivorë . Shumica e dietës së tyre përbëhen nga lloje të ndryshme të milingonave dhe termiteve dhe mund të plotësohen nga insektet e tjera, veçanërisht larvat. Ato janë disi të veçanta dhe kanë tendencë të konsumojnë vetëm një ose dy lloje të insekteve, edhe kur shumë lloje janë në dispozicion të tyre. Një pangolinë mund të konsumojë 140 deri 200 gram insekte në ditë. [22] Pangolinët janë një rregullator i rëndësishëm i popullsive të termiteve në habitatet e tyre natyrore. [23]

Pangolinat kanë vizion shumë të dobët , kështu që mbështeten shumë në aromë dhe dëgjim . Pangolinët gjithashtu u mungojnë dhëmbët; prandaj ata kanë evoluar me karakteristika të tjera fizike për t'i ndihmuar ata të hanë milingona dhe termite. Struktura e tyre skeletore është e fortë dhe ata kanë këmbë të forta të përparme që janë të dobishme për të shqyer në tumat e termiteve. [24] Ata përdorin kthetrat e tyre të fuqishme të përparme për të gërmuar nëpër pemë, tokë dhe bimësi për të gjetur prenë, [25] pastaj vazhdojnë të përdorin gjuhët e tyre të gjata për të hetuar brenda tuneleve të insekteve dhe për të tërhequr prenë e tyre.

Struktura e gjuhës dhe lugthit të tyre është thelbësore për të ndihmuar pangolinët në marrjen dhe tretjen e insekteve. Pështyma e tyre është ngjitëse, [24] duke bërë që milingonat dhe termitet të ngjiten në gjuhët e tyre të gjata kur gjuajnë nëpër tunele të insekteve. Pa dhëmbë, pangolinët gjithashtu nuk kanë aftësinë për të përtypur; [26] megjithatë, ndërsa foragjeren , ata gllabërojnë gurë të vegjël ( gastrolite ) të cilat grumbullohen në lugthin e tyre për të ndihmuar në bluarjen e milingonave. [27] Kjo pjesë e lugthit të tyre quhet bajrak , dhe ajo gjithashtu është e mbuluar me luspa keratinoze. [28] Këto ndihmojnë më tej në bluarjen dhe tretjen e presë së pangolinëve.

Disa lloje, të tilla si pangolinët e pemëve , përdorin bishtin e tyre të fortë dhe prehenil për t'u varur nga degët e pemëve dhe heqin leh nga luspat, duke ekspozuar brenda foletë e insekteve. [29]

Riprodhimi

Redakto
 
Pangolini filipinez i rrezikuar në mënyrë kritike[30]

Pangolinat janë lloje të vetmuar dhe takohen vetëm për t'u riprodhuar. Meshkujt janë më të mëdhenj se femrat, duke peshuar deri në 40% më shumë. Ndërsa sezoni i çiftëzimit nuk është i përcaktuar, ata zakonisht çiftëzohen një herë në vit, zakonisht gjatë verës ose vjeshtës. Në vend që meshkujt të kërkojnë femrat, meshkujt shënojnë vendndodhjen e tyre me urinë ose jashtëshqitje dhe femrat do t'i gjejnë ato. Nëse ka një konkurrencë mbi një femër, meshkujt përdorin bishtin e tyre për të luftuar për mundësinë për t'u bashkuar me të. [31]

Periudhat e shtatzanis ndryshojnë midis llojve, duke filluar nga afro 70 deri në 140 ditë. [32] Femrat e pangolinëve afrikane zakonisht lindin një pasardhës të vetëm në një pjellë, por llojet aziatike mund të lindin nga një deri në tre. [19] Pesha gjatë lindjes është 80 deri 450 dhe gjatësia mesatare është 150. Në kohën e lindjes, luspat janë të buta dhe të bardha. Pas disa ditësh, ata ngurtësohen dhe errësohen duke ngjarë me ato të një pangolini të rritur. E reja mbërthehet në bishtin e nënës ndërsa ajo lëviz. Në një muaj, ata së pari lënë strofullën duke hipur mbi shpinën e nënës. Lënia e qumshtit bëhet rreth moshës tre muajsh, kur të rinjtë fillojnë të hanë insekte. Në moshën dy vjeçare, pasardhësit janë të pjekur seksualisht dhe braktisen nga nëna. [33]

Klasifikimi dhe filogjenia

Redakto

Taksonomia

Redakto

Filogjenia

Redakto

Midis placentarëve

Redakto
Shiko gjithashtu: Pholidotamorpha

Rendi Folidota është konsideruar të jetë klasifikimi motër i Xenarthra (milingonangrënësit , përtacët , dhe armadillot ), por provat e fundit gjenetike tregojnë se të afërmit e tyre më të afërt të jetesës janë karnivorët , me të cilat ata të formojnë një kladë të percaktuar me termin ose Ferae ose Ostentoria. [35][36][37][38] Grupet fosile si kreodontët [39] dhe palaeanodontët janë edhe më afër me pangolinët (grupi i fundit po klasifikohet me pangolinët në kladën Folidotamorfa[40] ) Ndarja midis mishngrënësve dhe pangolinëve vlerësohet të ketë ndodhur 79-87 milion vjetë më parë më parë. [38][41]

Midis Manidae

Redakto

Dikotomia e parë në filogjeninë e manidëve të gjallë ndan pangolinët aziatikë ( Manis ) nga pangolinat afrikanë ( Smutsia dhe Phataginus). Brenda të parës, Manis pentadactyla është grupi motër në një kadastër që përfshin M. crassicaudata dhe M. javanica. Brenda kësaj të fundit, një ndarje ndan pangolinët e mëdhenj afrikane tokësore të gjinisë Smutsia nga pangolinët e vegjël afrikanë arboreal të gjinisë Phataginus.[41]

Pangolinët aziatikë dhe afrikanë mendohet se kanë ndryshuar rreth 38-47 milion vjetë më parë. [38][41] Për më tepër, pozicioni bazik i Manis brenda Folidota[38][42] sugjeron grupin me origjinë nga Evroazia, në përputhje me filogjeninë e tyre laurasiatheriane . [38]

Kërcënimet

Redakto
 
Luspa pngolinësh pas konsumimit.

Pangolinët janë në kërkesë të lartë për mjekësinë tradicionale kineze në jug të Kinës dhe Vietnamit, sepse luspat e tyre besohet se kanë veti medicinale. Mishi i tyre konsiderohet gjithashtu një delikatesë. [43][44][45][46][47] 100,000 pangolinë vlerësohet të jenë trafikuar në një vit në Kinë dhe Vietnam, [48]që arrin në mbi një milion gjatë dekadës së fundit. [49][50] Kjo e bën atë kafshën më të trafikuar në botë. [49][51] Kjo, e shoqëruar me shpyllëzimin , ka çuar në një rënie të madhe të numrit të pangolinëve. Disa lloje, si psh Manis pentadactyla janë zhdukur në zona të caktuara si rezultat i mbigjuetis. [52]Në nëntor 2010, pangolinët u shtuan në listën e Shoqërisë Zoologjike të Londrës me gjitarë evolucionarisht të veçantë dhe të rrezikuar. [53]Të tetë llojet e pangolinëve vlerësohen si të kërcënuara nga IUCN , ndërsa tre klasifikohen si të rrezikuara në mënyrë kritike . [10] Të gjithë llojet e pangolinëve janë renditur aktualisht nën Shtojcën I të CITES që ndalon tregtinë ndërkombëtare, përveç kur produkti është destinuar për qëllime jo-tregtare dhe është dhënë një leje. [54]

Pangolinët gjithashtu gjuhen dhe hahen në Ganë dhe janë një nga llojet më të njohura të mishit të egër , ndërsa shëruesit lokalë përdorin pangolinin si një burim të mjekësisë tradicionale. [55]

Megjithëse pangolinat mbrohen nga një ndalim ndërkombëtar për tregtinë e tyre, popullsitë kanë vuajtur nga trafikimi i paligjshëm për shkak të bindjeve në Azinë Lindore që luspat e tyre mund të stimulojnë laktacionin ose kurojnë kancerin ose astmën . [56] Në dekadën e kaluar, konfiskime të shumta të pangolinëve dhe mishit të pangolinëve të trafikuar ilegalisht kanë ndodhur në Azi. [57][58][59][60] Në një incident të tillë në Prill 2013, 10,000 kilogramë (22,000 paund) mish pangolini u kapën nga një anije kineze që lundronte rreth e përqark në Filipine . [61][62] Në një rast tjetër në gusht 2016, një burrë indonezian u arrestua pasi policia bastisi shtëpinë e tij dhe gjeti mbi mbi 650 pangolin. [63] I njëjti kërcënim raportohet në Nigeri , ku kafsha është në prag të zhdukjes për shkak të mbikonsumimit . [64] Shfrytëzimi i tepërt vjen nga gjuetia e pangolinëve për mishin e tyre dhe zvogëlimin e habitateve të tyre pyjore për shkak të shpyllëzimit të shkaktuar nga vjelja e drurit. [65] Pangolinët gjuhet për mish si për qëllime medicinale ashtu edhe për konsum të ushqimit. [65]

Virologjia

Redakto

Infeksioni i COVID-19

Redakto

Sekuenca e acidit nukleik i një domeni specifik receptor-detyrues i proteinës kamë i përkasin koronavirusit të marra nga pangolinët është gjetur të jetë një mes 99% me SARS koronavirusi 2 ( SARS-cov-2 ), virusin e cila shkakton COVID-19 dhe që është përgjegjës për pandeminë e COVID-19 . [66][67] Studiuesit në Guangzhou , Kinë, hipotezuan se SARS-CoV-2 ekishte origjinën nga lakuriqët dhe, para se të infektonte njerëzit, po qarkullonte midis pangolinëve. Tregtia e paligjshme kineze e pangolinëve për përdorim në mjekësinë tradicionale kineze u sugjerua si një vektor për transmetimin njerëzor. [66][68] Zbulimi i linjave të shumta të koronavirusit pangolin dhe ngjashmërisë së tyre me SARS-CoV-2 tregojnë se pangolinat janë shkakëtar për koronaviruset e ngjashme me SARS-CoV-2. [66][68] Sidoqoftë, krahasimi i gjenomit të tërë zbuloi se koronaviruset e pangolinit dhe njerëzve ndajnë vetëm deri në 92% të ARN-së së tyre. [69][70] Ekologët shqetësoheshin që spekulimet e hershme në lidhje me pangolinat që ishin burimi mund të kenë çuar në masakra masive, duke rrezikuar më tej kafshët, e cila ishte e ngjashme me atë që ndodhi me civetët e palmave aziatike gjatë shpërthimit të SARS . [69][71]

Pestivirus dhe Coltivirus

Redakto

Në vitin 2020, dy viruse RNA që lidhen larg me pestiviruset dhe koltiviruset janë zbuluar në gjenomet e Manis javanica dhe Manis pentadactyla.[72] Për t'iu referuar të dy sitave të marrjes së mostrave , ata u emëruan si virusi pangolin i Dongyang (DYPV) dhe virusi pangolin i Langui (LSPV). Pestivirusi DYPV u identifikua gjithashtu në rriqrat nimfë të Amblyomma javanense nga një pangolin i sëmurë. [72]

Mjekësi popullore dhe gatime

Redakto

Luspat dhe mishi i pangolinëve përdoren si përbërës për përgatitjet e ndryshme të mjekësisë tradicionale kineze . [73] Ndërsa nuk ekzistojnë prova shkencore për efikasitetin e atyre praktikave, dhe ato nuk kanë asnjë mekanizëm logjik të veprimit , [73][74][75][76][77] popullariteti i tyre ende drejton tregun e zi për pjesët e trupit të kafshëve , megjithë shqetësimet në lidhje me toksicitetin, transmetimin e sëmundjeve nga kafshët te njerëzit dhe shfarosjen e llojeve. [73][78] Kërkesa e vazhdueshme për pjesë si përbërës vazhdon të ushqejë copëzimin e pangolinëve, gjuetinë dhe tregtimin . [79]

Efektet e supozuara shëndetësore të mishit të pangolinëve dhe luspave të pretenduara nga praktikuesit e mjekësisë popullore bazohen në konsumin e tyre të milingonave, gjuhëve të gjata dhe luspave mbrojtëse. [73] Emri kinez chuan shan jia (穿山甲) "luspa depërtuese-malore") thekson idenë e depërtimit ose kalimit nëpër madje edhe pengesa masive siç janë malet, plus luspat dalluese që mishërojnë depërtimin dhe mbrojtjen. [nevojitet citimi]

Zyrtari farmakopesë i Republikës Popullore të Kinës përfshihin luspat e pangulinit kinez si një përbërës në formulimet TCM. [80] Pangolinët u hoqën nga farmakopoja duke filluar nga gjysma e parë e vitit 2020. [81] Megjithëse luspat e pangolinëve janë hequr nga lista e përbërësve të papërpunuar, luspat ende renditen si përbërës kryesor në ilaçe të ndryshme. [82]

Ruajta

Redakto

Si rezultat i rritjes së kërcënimeve ndaj pangolinëve, kryesisht në formën e tregtisë ilegale, trafikimin ndërkombëtar të lëkurës së pangolinëve, luspave dhe mishin, këto lloje kanë marrë vëmendje në rritje të konservimit vitet e fundit. Që nga janari i vitit 2020 , IUCN i konsideroi të tetë llojet e pangolinëve në Listën e Kuqe të Llojeve të Kërcënuara si të kërcënuara. [10] Grupi i Specialistëve IUCN SSC Pangolin nisi një plan global veprimi për të ruajtur pangolinëve, të quajtur "Scaling up Conservation Pangolin", në korrik 2014. Ky plan veprimi synon të përmirësojë të gjitha aspektet e ruajtjes së pangolinëve me një theks të shtuar në luftimin e gjuetisë dhe trafikimit të kafshës, ndërsa riprodhon komunitete për rëndësinë e tij. [49]Një tjetër metodë e sugjeruar për të luftuar trafikun e pangolinësve (dhe kafshëve të egra të përgjithshme) konsiston në "ndjekjen e parave" dhe jo "kafshën", e cila synon të prishë fitimet e kontrabandistëve duke ndërprerë flukset e parave. Mbledhja e inteligjencës financiare mund të bëhet kështu një mjet kryesor për mbrojtjen e këtyre kafshëve, megjithëse kjo mundësi shpesh shpërfillet. [48] Në 2018, një OJQ kineze filloi lëvizjen Counting Pangolins, duke bërë thirrje për përpjekje të përbashkëta për të shpëtuar gjitarët nga trafikimi. [83][84] Grupi i ruajtjes së jetës së egër TRAFFIC ka identifikuar 159 rrugë kontrabanda të përdorura nga trafikantët pangolinë dhe synon t'i mbyllë ato. [85]

 
Pangolin në kafaz,Myanmar

Janë bërë shumë përpjekje për të rritur pangolinët në robëri, por për shkak të besimit të tyre në habitate të gjërë dhe dieta shumë të veçanta, këto përpjekje shpesh janë të pasuksesshme. [32][86]Pangolinët kanë ulur ndjeshëm përgjigjet imune për shkak të një mosfunksionimi gjenetik, duke i bërë ato jashtëzakonisht të brishta. [87] Ata janë të ndjeshëm ndaj sëmundjeve të tilla si pneumonia dhe zhvillimi i ulcerave në robëri, komplikime që mund të çojnë në një vdekje të hershme. [32] Për më tepër, pangolinët e shpëtuar nga tregtia e paligjshme shpesh kanë një shans më të lartë për t'u infektuar me parazitë siç janë krimbat e zorrëve , duke zvogëluar më tej mundësinë e tyre për rehabilitim dhe riintezim në natyrë. [32] Kohët e fundit, studiuesit kanë qenë në gjendje të përmirësojnë habitatet artificiale të pangolinëve për të lejuar rritjen e tyre, duke siguruar disa shpresë për rivendosjen e ardhshme të këtyre llojeve në habitatet e tyre natyrore. [13]

Ideja e bujqësisë së pangolins për të zvogëluar numrin e trafikuar në mënyrë të paligjshme po eksplorohet me pak sukses. [88] E shtuna e tretë në Shkurt promovohet si Dita Botërore e Pangolinëve nga konservatori NPO Annamiticus. [89]

Në vitin 2017, Jackie Chan bëri një njoftim për shërbimin publik të quajtur WildAid: Jackie Chan & Pangolins (Kung Fu Pangolin).[90]

Tajvani

Redakto

Tajvani është një nga disa bazat e ruajtjes për pangolinët në botë pasi vendi miratoi Aktin e Konservimit të Jetës së egër të vitit 1989. [91] Futja e Qendrave të Rehabilitimit të Jetës së egër në vende si Luanshan ( Township Yanping ) në qytetet Taitung dhe Xiulin në Hualienu bënë bashkësi të rëndësishme për mbrojtjen e pangolinëve dhe habitatet e tyre dhe ka përmirësuar shumë mbijetesën e pangolinëve. Këto qendra punojnë me fiset lokale aborigine dhe policinë pyjore në Agjencinë Kombëtare të Policisë për të parandaluar trafikimin dhe kontrabandën e pangolinëve, veçanërisht në tregjet e zinj në Kinë. Këto qendra gjithashtu kanë ndihmuar për të zbuluar shkaqet e vdekjes dhe plagosjes në mesin e popullsisë së pangolinëve të Tajvanit. [92] Sot, Tajvani ka dendësinë më të lartë të popullsisë së pangolinëve në botë. [93]

Referime

Redakto
  1. ^ Mark S Springer, Christopher A Emerling, John Gatesy, Jason Randall, Matthew A. Collin, Nikolai Hecker, Michael Hiller, Frédéric Delsuc (2019) "Odontogenic ameloblast-associated (ODAM) is inactivated in toothless/enamelless placental mammals and toothed whales". BMC Evolutionary Biology
  2. ^ Zagorodniuk, I. (2008.) "Scientific names of mammal orders: from descriptive to uniform" Visnyk of Lviv University, Biology series, Is. 48. P. 33-43
  3. ^ E. D. Cope. (1889.) "The Edentata of North America." American Naturalist 23(272):657-664
  4. ^ Arthur Sperry Pearse, (1936.) "Zoological names. A list of phyla, classes, and orders, prepared for section F, American Association for the Advancement of Science" American Association for the Advancement of Science
  5. ^ Thomas, Oldfield; Lydekker, Richard (1911). "Pangolin" . Encyclopædia Britannica (në anglisht) (bot. 11th).
  6. ^ Brown, Roland Wilbur (1956). The Composition of Scientific Words. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. fq. 604. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Gaudin, Timothy (28 gusht 2009). "The Phylogeny of Living and Extinct Pangolins (Mammalia, Pholidota) and Associated Taxa: A Morphology Based Analysis" (PDF). Journal of Mammalian Evolution. Heidelberg, Germany: Springer Science+Business Media. 16 (4): 235–305. doi:10.1007/s10914-009-9119-9. S2CID 1773698. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 25 shtator 2015. Marrë më 14 maj 2015. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "Chinese Medicine and the Pangolin". Nature. 141 (3558): 72. 1 janar 1938. Bibcode:1938Natur.141R..72.. doi:10.1038/141072b0. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Goode, Emilia (31 mars 2015). "A Struggle to Save the Scaly Pangolin". The New York Times. New York City: New York Times Company. Marrë më 1 maj 2016. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b c "Manidae Family search". IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. Marrë më 30 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Pearsall, Judy, red. (2002). Concise Oxford English Dictionary (bot. 10th). Oxfordshire, England: Oxford University Press. fq. 1030. ISBN 978-0-19-860572-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Vergara, Benito S.; Idowu, Panna Melizah H.; Sumangil, Julia H.; Gonzales, Juan Carlos; Dans, Andres. Interesting Philippine Animals. Washington, D.C.: Island Publishing House, Inc. ISBN 9718538550. Arkivuar nga origjinali më 27 mars 2020. Marrë më 16 shkurt 2021. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ a b Yu, Jingyu; Jiang, Fulin; Peng, Jianjun; Yin, Xilin; Ma, Xiaohua (tetor 2015). "The First Birth and Survival of Cub in Captivity of Critically Endangered Malayan Pangolin (Manis javanica)". Agricultural Science & Technology. Irvine, California: Juniper Publishers. 16 (10). ISSN 2471-6774. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Spearman, R.I.C. (2008). "On the nature of the horny scales of the pangolin". Zoological Journal of the Linnean Society. Oxfordshire, England: Oxford University Press. 46 (310): 267–273. doi:10.1111/j.1096-3642.1967.tb00508.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Wang, Bin (2016). "Pangolin armor: Overlapping, structure, and mechanical properties of the keratinous scales". Acta Biomaterialia. Oxfordshire, England: Elsevier. 41: 60–74. doi:10.1016/j.actbio.2016.05.028. PMID 27221793. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Meet the Pangolin!". Pangolins.org. 2015. Arkivuar nga origjinali më 2015-02-22. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Manis tricuspis tree pangolin". Ann Arbor, Michigan: University of Michigan. 2014. Arkivuar nga origjinali më 2014-12-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Chan, Lap-Ki (1995). "Extrinsic Lingual Musculature of Two Pangolins (Pholidota: Manidae)". Journal of Mammalogy. Oxfordshire, England: Oxford University Press. 76 (2): 472–480. doi:10.2307/1382356. JSTOR 1382356. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ a b c d e Mondadori, Arnoldo, red. (1988). Great Book of the Animal Kingdom. New York City: Arch Cape Press. fq. 252. ISBN 978-0517667910. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Wilson, Amelia E. (janar 1994). "Husbandry of pangolins Manis spp". International Zoo Yearbook. 33 (1): 248–251. doi:10.1111/j.1748-1090.1994.tb03578.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Mohapatra, Rajesh K.; Panda, Sudarsen (2014). "Behavioural descriptions of Indian pangolins (Manis crassicaudata) in captivity". Journal of Zoology. London, England: Wiley-Blackwell. 2014: 1–7. doi:10.1155/2014/795062. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Grosshuesch, Craig (2012). "Rollin' With the Pangolin – Diet". La Crosse, Wisconsin: University of Wisconsin–La Crosse. Arkivuar nga origjinali më 23 dhjetor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Ma, Jing-E; Li, Lin-Miao; Jiang, Hai-Ying; Zhang, Xiu-Juan; Li, Juan; Li, Guan-Yu; Yuan, Li-Hong; Wu, Jun; Chen, Jin-Ping (2017). "Transcriptomic analysis identifies genes and pathways related to myrmecophagy in the Malayan pangolin (Manis javanica)". PeerJ. Corte Madera, California: O'Reilly Media. 5: e4140. doi:10.7717/peerj.4140. PMC 5742527. PMID 29302388. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  24. ^ a b Rose, Kd; Gaudin, Tj (2010). Xenarthra and Pholidota (Armadillos, Anteaters, Sloths and Pangolins). John Wiley & Sons, Ltd. doi:10.1002/9780470015902.a0001556.pub2. ISBN 978-0470015902. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ Coulson, Ian M; Heath, Martha E (dhj 1997). "Foraging behaviour and ecology of the Cape pangolin (Manis temminckii) in north-western Zimbabwe". African Journal of Ecology. 35 (4): 361–369. doi:10.1111/j.1365-2028.1997.101-89101.x – nëpërmjet EBSCO. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Gutteridge, Lee (2008). The South African Bushveld: A Field Guide from the Waterberg. Pinetown, South Africa: 30° South Publishers. fq. 36. ISBN 978-1-920143-13-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Wildlife of the World. London, England: Dorling Kindersley. 2015. fq. 215. ISBN 978-1-4654-4959-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ Davit-Béal, Tiphaine; Tucker, Abigail S.; Sire, Jean-Yves (1 prill 2009). "Loss of teeth and enamel in tetrapods: fossil record, genetic data and morphological adaptations". Journal of Anatomy. New York City: John Wiley & Sons. 214 (4): 477–501. doi:10.1111/j.1469-7580.2009.01060.x. PMC 2736120. PMID 19422426. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ Prothero, Donald R. (2016). The Princeton Field Guide to Prehistoric Mammals. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. fq. 118. ISBN 978-1-4008-8445-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ Fabro, Keith Anthony S. (10 qershor 2019). "All hope is not lost for vanishing Palawan pangolin". Rappler. Marrë më 14 dhjetor 2019. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ Grosshuesch, Craig (2012). "Rollin' With the Pangolin - Reproduction". University of Wisconsin–La Crosse. Arkivuar nga origjinali më 23 dhjetor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ a b c d Hua, Liushuai; Gong, Shiping; Wang, Fumin; Li, Weiye; Ge, Yan; Li, Xiaonan; Hou, Fanghui (8 qershor 2015). "Captive breeding of pangolins: current status, problems and future prospects". ZooKeys (507): 99–114. doi:10.3897/zookeys.507.6970. PMC 4490220. PMID 26155072. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  33. ^ Dickman, Christopher R. (1984). MacDonald, D. (red.). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. fq. 780–781. ISBN 978-0-87196-871-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ Daniel Gebo, D. Tab Rasmussen (1985.) "The Earliest Fossil Pangolin (Pholidota: Manidae) from Africa" Journal of Mammalogy 66(3):538
  35. ^ Murphy WJ, Eizirik E, etj. (14 dhjetor 2001). "Resolution of the Early Placental Mammal Radiation Using Bayesian Phylogenetics". Science. 294 (5550): 2348–2351. Bibcode:2001Sci...294.2348M. doi:10.1126/science.1067179. PMID 11743200. S2CID 34367609. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ Amrine-Madsen, H.; Koepfli, K.P.; Wayne, R.K.; Springer, M.S. (2003). "A new phylogenetic marker, apolipoprotein B, provides compelling evidence for eutherian relationships". Molecular Phylogenetics and Evolution. 28 (2): 225–240. doi:10.1016/S1055-7903(03)00118-0. PMID 12878460. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ Beck, Robin; Bininda-Emonds, Olaf; Cardillo, Marcel; Liu, Fu-Guo; Purvis, Andy (2006). "A higher-level MRP supertree of placental mammals". BMC Evolutionary Biology. London, England: BioMed Central. 6 (1): 93. doi:10.1186/1471-2148-6-93. PMC 1654192. PMID 17101039. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  38. ^ a b c d e Du Toit, Z.; Grobler, J. P.; Kotzé, A.; Jansen, R.; Brettschneider, H.; Dalton, D. L. (2014). "The complete mitochondrial genome of Temminck's ground pangolin (Smutsia temminckii; Smuts, 1832) and phylogenetic position of the Pholidota (Weber, 1904)". Gene. 551 (1): 49–54. doi:10.1016/j.gene.2014.08.040. PMID 25158133. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ Halliday, Thomas J. D.; Upchurch, Paul; Goswami, Anjali (21 dhjetor 2015). "Resolving the relationships of Paleocene placental mammals". Biological Reviews. Cambridge, England: Cambridge Philosophical Society. 92 (1): 521–550. doi:10.1111/brv.12242. PMC 6849585. PMID 28075073. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  40. ^ Kondrashov, Peter; Agadjanian, Alexandre K. (2012). "A nearly complete skeleton of Ernanodon (Mammalia, Palaeanodonta) from Mongolia: morphofunctional analysis". Journal of Vertebrate Paleontology. Bethesda Maryland: Taylor & Francis. 32 (5): 983–1001. doi:10.1080/02724634.2012.694319. S2CID 86059673. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  41. ^ a b c Gaubert, Philippe; Antunes, Agostinho; Meng, Hao; Miao, Lin; Peigné, Stéphane; Justy, Fabienne; Njiokou, Flobert; Dufour, Sylvain; Danquah, Emmanuel; Alahakoon, Jayanthi; Verheyen, Erik (2018-05-11). "The Complete Phylogeny of Pangolins: Scaling Up Resources for the Molecular Tracing of the Most Trafficked Mammals on Earth". Journal of Heredity (në anglisht). 109 (4): 347–359. doi:10.1093/jhered/esx097. PMID 29140441.
  42. ^ du Toit, Z.; du Plessis, M.; Dalton, D. L.; Jansen, R.; Paul Grobler, J.; Kotzé, A. (2017). "Mitochondrial genomes of African pangolins and insights into evolutionary patterns and phylogeny of the family Manidae". BMC Genomics. 18 (1): 746. doi:10.1186/s12864-017-4140-5. PMC 5609056. PMID 28934931. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ van Uhm, D.P. (2016). The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime). New York: Springer. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ Hance, Jeremy (29 korrik 2014). "Over a million pangolins slaughtered in the last decade". Mongabay. Arkivuar nga origjinali më 8 dhjetor 2014. Marrë më 7 gusht 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  45. ^ Challender, D.; Willcox, D.H.A.; Panjang, E.; Lim, N.; Nash, H.; Heinrich, S. & Chong, J. (2019). "Manis javanica". IUCN Red List of Threatened Species. 2019: e.T12763A123584856. Marrë më 30 janar 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  46. ^ Actman, Jani (20 dhjetor 2015). "Crime Blotter: Pangolin Scales, Tiger Skins, and More". National Geographic. Marrë më 1 maj 2016. {{cite magazine}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  47. ^ Cruise, Adam (18 prill 2015). "Tiger Eyes, Crocodile Penis: It's What's For Dinner in Malaysia". National Geographic. Marrë më 1 maj 2016. {{cite magazine}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  48. ^ a b Haenlein, Alexandria Reid, Cathy; Keatinge, Tom (2018-10-10). "What's the secret to saving this rare creature?". BBC News. Marrë më 2018-10-10. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  49. ^ a b c "Action Plan". www.pangolinsg.org. Arkivuar nga origjinali më 10 korrik 2017. Marrë më 2016-09-15. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  50. ^ Ingram, Daniel J.; Coad, Lauren; Abernethy, Katharine A.; Maisels, Fiona; Stokes, Emma J.; Bobo, Kadiri S.; Breuer, Thomas; Gandiwa, Edson; Ghiurghi, Andrea; Greengrass, Elizabeth; Holmern, Tomas (mars 2018). "Assessing Africa-Wide Pangolin Exploitation by Scaling Local Data: Assessing African pangolin exploitation". Conservation Letters. 11 (2): e12389. doi:10.1111/conl.12389. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  51. ^ Fletcher, Martin (2015-02-05). "The world's most-trafficked mammal – and the scaliest". BBC News. Marrë më 2018-10-10. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  52. ^ Challender, D.; Wu, S.; Kaspal, P.; Khatiwada, A.; Ghose, A.; Ching-Min Su, N.; Suwal, Laxmi (2019). "Manis pentadactyla". IUCN Red List of Threatened Species. 2019: e.T12764A123585318. Marrë më 30 janar 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  53. ^ Agence France-Presse (19 nëntor 2010). "'Asian unicorn' and scaly anteater make endangered list". The Sydney Morning Herald. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  54. ^ "The CITES Appendices". Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. CITES. Marrë më 28 janar 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ Boakye, Maxwell Kwame; Pietersen, Darren William; Kotzé, Antoinette; Dalton, Desiré-Lee; Jansen, Raymond (2015-01-20). "Knowledge and uses of African pangolins as a source of traditional medicine in Ghana". PLOS ONE. 10 (1): e0117199. Bibcode:2015PLoSO..1017199B. doi:10.1371/journal.pone.0117199. PMC 4300090. PMID 25602281. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  56. ^ Wassener, Bettina (12 mars 2013). "No Species Is Safe From Burgeoning Wildlife Trade". The New York Times. Arkivuar nga origjinali më 22 shkurt 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  57. ^ Sutter, John D. (3 prill 2014). "The Most Trafficked Mammal You've Never Heard Of". CNN. Arkivuar nga origjinali më 2 shkurt 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  58. ^ "23 tonnes of pangolins seized in a week". Traffic.org. 17 mars 2008. Arkivuar nga origjinali më 26 nëntor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  59. ^ Watts, Jonathan (25 maj 2007). "'Noah's Ark' of 5,000 rare animals found floating off the coast of China". The Guardian. London. Arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  60. ^ "Asia in Pictures". The Wall Street Journal. 27 maj 2012. Arkivuar nga origjinali më 22 shkurt 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  61. ^ Carrington, Damian (15 prill 2013). "Chinese vessel on Philippine coral reef caught with illegal pangolin meat". Associated Press. London. Arkivuar nga origjinali më 2013-04-16. Marrë më 16 prill 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  62. ^ Molland, Judy (16 prill 2013). "Boat Filled With 22,000 Pounds Of Pangolin Hits Endangered Coral Reef". London: Care2. Arkivuar nga origjinali më 2013-04-18. Marrë më 17 prill 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  63. ^ "Indonesian man arrested as 650 pangolins found dead in freezers". BBC News. 2016-08-26. Marrë më 2016-08-27. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  64. ^ The Daily Trust (Nigeria), Saturday 18 February 2017
  65. ^ a b Sodeinde, Olufemi A.; Adedipe, Segun R. (24 prill 2009). "Pangolins in south-west Nigeria – current status and prognosis". Oryx. 28 (1): 43–50. doi:10.1017/S0030605300028283. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  66. ^ a b c Cyranoski, David (2020-02-07). "Did pangolins spread the China coronavirus to people?". Nature. doi:10.1038/d41586-020-00364-2. PMID 33547428. S2CID 212825975. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  67. ^ Liu, P.; Chen, W.; Chen, J.-P. (2019). "Viral Metagenomics Revealed Sendai Virus and Coronavirus Infection of Malayan Pangolins (Manis javanica)". Viruses. 11 (11): 979. doi:10.3390/v11110979. PMC 6893680. PMID 31652964. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  68. ^ a b Bryner, Jeanna (15 mars 2020). "1st known case of coronavirus traced back to November in China". LiveScience. Marrë më 15 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  69. ^ a b Xiao, Kangpeng; Zhai, Junqiong; Feng, Yaoyu; Zhou, Niu; Zhang, Xu; Zou, Jie-Jian; Li, Na; Guo, Yaqiong; Li, Xiaobing; Shen, Xuejuan; Zhang, Zhipeng; Shu, Fanfan; Huang, Wangyi; Li, Yu; Zhang, Ziding; Chen, Rui-Ai; Wu, Ya-jiang; Peng, Shi-Ming; Huang, Mian; Xie, Wei-Jun; Cai, Qin-Hui; Hou, Fang-Hui; Chen, Wu; Xiao, Lihua; Shen, Yongyi (7 maj 2020). "Isolation of SARS-CoV-2-related coronavirus from Malayan pangolins". Nature. 583 (7815): 286–289. Bibcode:2020Natur.583..286X. doi:10.1038/s41586-020-2313-x. PMID 32380510. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  70. ^ Zhang, Tao; Wu, Qunfu; Zhang, Zhigang (19 mars 2020). "Probable Pangolin Origin of SARS-CoV-2 Associated with the COVID-19 Outbreak". Current Biology. 30 (7): 1346–1351.e2. doi:10.1016/j.cub.2020.03.022. PMC 7156161. PMID 32197085. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  71. ^ "Civet Cat Slaughter To Fight SARS". CBSNews. 11 janar 2004. Marrë më 28 shkurt 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  72. ^ a b Gao, Wen-Hua; Lin, Xian-Dan; Chen, Yan-Mei; Xie, Chun-Gang; Tan, Zhi-Zhou; Zhou, Jia-Jun; Chen, Shuai; Holmes, Edward C; Zhang, Yong-Zhen (2020-01-01). "Newly identified viral genomes in pangolins with fatal disease". Virus Evolution (në anglisht). 6 (1): veaa020. doi:10.1093/ve/veaa020. PMC 7151644. PMID 32296543.
  73. ^ a b c d Mariëtte Le Roux (25 mars 2018). "Quackery and superstition: species pay the cost". The Jakarta Post. Marrë më 25 gusht 2020. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  74. ^ Liu, Quan; Cao, Lili; Zhu, Xing-Quan (2014-08-01). "Major emerging and re-emerging zoonoses in China: a matter of global health and socioeconomic development for 1.3 billion". International Journal of Infectious Diseases (në anglisht). 25: 65–72. doi:10.1016/j.ijid.2014.04.003. ISSN 1201-9712. PMC 7110807. PMID 24858904.
  75. ^ "Chinese Medicine and the Pangolin". Nature (në anglisht). 141 (3558): 72. 1938-01-01. Bibcode:1938Natur.141R..72.. doi:10.1038/141072b0. ISSN 1476-4687.
  76. ^ Steven Novella (25 janar 2012). "What Is Traditional Chinese Medicine?". Science-based Medicine. Arkivuar nga origjinali më 15 prill 2014. Marrë më 14 prill 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  77. ^ Zhouying Jin (2005). Global Technological Change: From Hard Technology to Soft Technology. Intellect Books. fq. 36. ISBN 978-1-84150-124-6. Arkivuar nga origjinali më 20 mars 2017. Marrë më 18 shkurt 2016. The vacuum created by China's failure to adequately support a disciplined scientific approach to traditional Chinese medicine has been filled by pseudoscience {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  78. ^ Zhang, Fang; Kong, Lin-lin; Zhang, Yi-ye; Li, Shu-Chuen (2012). "Evaluation of Impact on Health-Related Quality of Life and Cost Effectiveness of Traditional Chinese Medicine: A Systematic Review of Randomized Clinical Trials". The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 18 (12): 1108–20. doi:10.1089/acm.2011.0315. ISSN 1075-5535. PMID 22924383. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  79. ^ Boyle, Louise (30 qershor 2020). "'If we don't buy, they don't die': Tackling the global demand that's driving the illegal wildlife trade". The Independent. Marrë më 21 korrik 2020. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  80. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura PanMed
  81. ^ Maron, Dina Fine (9 qershor 2020). "Pangolins receive surprising lifeline with new protections in China". National Geographic. Marrë më 12 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  82. ^ "Did China really ban the pangolin trade? Not quite, investigators say". Mongabay Environmental News. 2020. Marrë më 2020-07-06. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  83. ^ China Plus (2017-02-18) World Pangolin Day: Conservationists demand greater protection to stop extinction Arkivuar 12 tetor 2019 tek Wayback Machine
  84. ^ Xinhua News (2018-06-08) How China is combating wildlife trafficking in Africa Arkivuar 30 nëntor 2020 tek Wayback Machine
  85. ^ "Pangolins – Species we work with at TRAFFIC". www.traffic.org. Marrë më 2019-01-10. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  86. ^ Aitken-Palmer, Copper; deMaar, Thomas W.; Johnson, James G.; Langan, Jennifer; Bergmann, Jonathan; Chinnadurai, Sathya; Guerra, Hector; Carboni, Deborah A.; Adkesson, Michael J. (shtator 2019). "Complications Associated with Pregnancy and Parturition in African White-bellied Pangolins (Phataginus Tricuspis)". Journal of Zoo and Wildlife Medicine. 50 (3): 678–687. doi:10.1638/2019-0019. PMID 33517639. S2CID 202727948. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  87. ^ Choo, S. W.; etj. (2016). "Pangolin genomes and the evolution of mammalian scales and immunity". Genome Research. 26 (10): 1312–1322. doi:10.1101/gr.203521.115. PMC 5052048. PMID 27510566. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  88. ^ Challender, Daniel W. S.; Sas-Rolfes, Michael't; Ades, Gary W. J.; Chin, Jason S. C.; Ching-Min Sun, Nick; Chong, Ju lian; Connelly, Ellen; Hywood, Lisa; Luz, Sonja; Mohapatra, Rajesh K.; de Ornellas, Paul (2019-10-01). "Evaluating the feasibility of pangolin farming and its potential conservation impact". Global Ecology and Conservation. 20: e00714. doi:10.1016/j.gecco.2019.e00714. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  89. ^ "World Pangolin Day – About". Pangolins.org/Annamiticus. 2011-10-26. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  90. ^ "Jackie Chan fights for pangolins". China Daily. 2017-08-23. Marrë më 2019-03-17. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  91. ^ "Taiwan's Path to Pangolin Conservation : How a Mega Pangolin Leather Exporter Transformed into a Conservation Specialist". The Reporter (Taiwan). 2019-06-23. Marrë më 2020-02-08. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  92. ^ Pei, Curtis Jai-Chyi; Chen, Chen-Chih; Chi, Meng-Jou; Lin, Wen-Chi; Lin, Jing-Shiun; Arora, Bharti; Sun, Nick Ching-Min (2019-02-06). "Mortality and morbidity in wild Taiwanese pangolin (Manis pentadactyla pentadactyla)". PLOS ONE. 14 (2): e0198230. Bibcode:2019PLoSO..1498230S. doi:10.1371/journal.pone.0198230. PMC 6364958. PMID 30726204. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
  93. ^ "Taiwanese Researchers Collaborate With Locals In Pangolin Conservation". The News Lens. 2019-09-25. Marrë më 2020-02-08. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Linqe ekstra

Redakto
 
Wikimedia Commons has media related to Pholidota.
 
Wikispecies ka informacione në lidhje me: Pholidota

  Definimi i pangolinët tek WikiFjalori

Stampa:Mammals Stampa:Pholidotamorpha

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Pangolinët&oldid=2639654"