Wikipedia

Sevasti Qiriazi

aktiviste dhe edukatore shqiptare

Sevasti Qiriazi-Dako (ca. 1871–1949) ka qenë mësuese, adhetare, autore dhe nismëtare e organizimit të arsimit shqiptar për vajzat dhe gratë.

Sevasti Qiriazi-Dako
Lindi1871
Manastir, Perandoria Osmane
Vdiq30 gusht, 1949, Tiranë
Vendi i varritTirana
KombësiaShqiptare
Emrat e tjerëSevasti D. Kyrias
Sevasti Dhimitër Qirias
ShtetësiaShqiptare
ArsimiBachelor of Arts
ShkollimiAmerican College for Girls at Constantinople
ProfesioniMësuese
Njohur përArsim
Vepra të shquara
Jeta ime (jetëshkrim);
Gramatikë Elementare për Shkollat Filltare;
Albania's Rights, Hopes, and Aspirations
Bashkëshorti/jaKristo Dako
FëmijëAleksandër, Gjergj
Të afërmmotra e: Gjerasim Qiriazi, Gjergj Qiriazi, Kristo Qiriazi dhe Parashqevi Qiriazi
Nderimet
Nënshkrimi

Biografia

Redakto

Fëmijëria

Redakto

Sevasti Qiriazi-Dako ishte shqiptare.[2]:11 Ajo ka lindur në Manastir rreth vitit 1870–1872.[3] Ishte fëmija e gjashtë e dhjetë fëmijëve të Dhimitri Qiriazit dhe bashkëshortes së tij, Maria.[2]:47 Prejardhja fetare e familjes së saj ishte ortodokse, dhe ajo filloi të ndiqte një shkollë fillore në gjuhën greke në moshën 4-vjeçare. Në rininë e saj ajo mësoi disa gjuhë (greqisht, bullgarisht, vllahisht, turqisht, anglisht), por në shtëpi flisnin vetëm shqip.[2]:49 Sevastia dhe familja e saj ranë në kontakt të ngushtë me patriotët shqiptarë, si dhe me misionarët protestantë amerikanë, të cilët drejtonin një shkollë dhe kryenin shërbesa fetare pranë shtëpisë së tyre në Manastir.[2]:48-50 Sevastia u regjistrua në shkollën e amerikanëve dhe u diplomua me ekuivalentin e një diplome të shkollës së mesme, më korrik 1888.[4]

Nga shkolla e vashave dolën shumë emra të njohur të femrave të cilat kontribuan, jo vetëm në fushën e arsimit, por u bënë edhe luftëtare të njohura të çështjes kombëtare. U kthye në Shqipëri në fillim të viteve 1920. Ajo u bë një nga themelueset dhe drejtueset e institucionit femëror të quajtur "Kyrias" (sipas emrit të familjes) në Tiranë dhe Kamëz, në bashkëpunim me motrën e saj Parashqevi dhe Dako.[5] Ajo dhe motra e saj u burgosën dhe u internuan në kampin Anhalteleger Dedinje afër Beogradit nga njësitë pronaziste të udhëhequra nga Xhaferr Deva për pikëpamjet e tyre antifashiste gjatë Luftës së Dytë Botërore.[6] Ata u kthyen në Tiranë pas luftës.

Për shkak të pozitave të të shoqit si ministër dhe biografist i Mbretit Zog, emri i Dakos u hodh në errësirë gjatë regjimit komunist pas Luftës së Dytë Botërore.[7] Familja e saj u persekutua (duke përfshirë motrën e saj Parashqevinë) dhe dy djemtë u arrestuan dhe u burgosën. E lodhur nga mundimet e shumta dhe vdekja e djalit të saj, Sevastia vdiq në gusht të 1949-s.

Shkollimi

Redakto

Sevasti ndoqi Kolegjin Amerikan për Vajza në Kostandinopojë (American College for Girls at Constantinople), nga 1888-1891. Prindërit e saj kundërshtonin shkuarjen e saj në shkollë, sepse thyhej tradita. Në shtëpi u bë një "betejë heroike prej tre muajsh", por vëllai i saj Rev. Gjerasim Qiriazi arriti t'i bindte dhe ai organizoi regjistrimin e saj.[2]:69–70 Sevastia u pranua si "sophomore" (viti i dytë) dhe u diplomua në vitin 1891 me një klasë prej tetë femrash dhe mori një diplomë "Bachelor në Artet"[8], duke u bërë gruaja e parë shqiptare që të përfundonte një arsim të lartë. Qëllimi i saj për të ndjekur kolegj ishte të përgatitej për të ndihmuar vëllain e saj Gjerasim të themelonte një shkollë për vajza në Shqipëri.[2]:72 Sevasti identifikoi ndikuesit e saj kryesorë në kolegj si: Clara Hamlin (drejtoresha e kolegjit dhe vajza e Cyrus Hamlinit), Florence Fensham, Mary Mills Patrick, Ida Prime, Caroline Borden dhe familja bullgare Grandinaroff.[2]:74–76 Gjerasim Qiriazi ftoi vëllezërit Frashëri (Abdyl Frashëri, Sami Frashëri dhe Naim Frashëri) për të marrë pjesë në diplomimin e Sevastisë. Naim Frashëri e shfrytëzoi rolin e tij në qeverinë osmane për të regjistruar diplomën e saj dhe për të marrë një irade (dekret zyrtar) për hapjen e shkollës së parë shqipe për vajza në Korçë.[2]:87–88

Karriera e saj, 1891–1921

Redakto

Veprimtaria e saj misionare dhe ungjillore

Redakto

Ndonëse e krishterë ortodokse nga lindja, Sevasti iu bashkua komunitetit protestant me vëllanë e saj Gjerasim.[9] Në Korçë ajo drejtoi studime biblike dhe mbledhje lutjesh për gratë.[10][11][12] Ajo ishte një "Bible Woman" (Grua e Biblës)[13][14] dhe financohej prej Bordit të Misioneve të Gruas, degë e Bordit Amerikan të Komisionereve për Misione të Huaja (ABCFM)[15][16], dhe prej Shoqërisë së Ndihmës së Misioneve në Tokat Biblike.[17][18] Ajo e quajti veten një misionare kur udhëtonte për në SHBA për të vizituar Ellen Stone dhe John Henry House më 1904.[19]

Shkolla e Vashave në Korçë (1891–1914)

Redakto

Themelimi dhe veprimtaria

Redakto

Pas diplomimit në Stamboll, Sevasti u kthye në Manastir dhe më pas në Korçë, ku u bashkua me vëllain e saj Gjerasim dhe bashkëshorten e tij, Athina, për të themeluar e një shkolle në gjuhën shqipe për vajza. Sevasti ishte drejtoresha e shkollës. Shkolla funksiononte në kushte të vështira, duke përfshirë varfëri, paragjykime ndaj arsimimit të femrave, vështirësitë në gjetjen e librave, kundërshtime politik nga autoritete lokale osmane dhe kundërshtime politik dhe kishtare nga Kisha Ortodokse Greke.[20]:4–6[2]:95–117 Pavarësisht nga këto rrethana të pafavorshme, shkolla mbajti një regjistrim mesatar vjetor prej 47 nxënësish gjatë viteve 1891-1913.[21]:83–85 Shkolla priti vizitorë të huaj si Edith Durham më 1901 dhe Henry Brailsford më 1904.[2]:112, 116–117

Natyra e shkollës

Redakto

Në kohën e ekzistencës së saj, shkolla njihej si shkollë shqipe dhe si shkollë e krishterë protestante.[22] Ishte shkollë e përgjithshme, por nuk ishte laike.[23] Themeluesit e saj ishin ungjillorë[24], shkolla mbështetej nga organizata protestante[25], kurrikula e saj arsimore përfshinte lëndë fetare me tekste biblike[26][27], dhe ambientet e saj përdoreshin për Shkollën e së Dielës Ungjillore dhe shërbesat e adhurimit.[28] Megjithatë, shkolla mirëpriti nxënës të të gjitha feve dhe mësuesit e saj nuk kërkonin konvertimin në protestantizëm.[29] Ajo u vlerësua nga shqiptarët e të gjitha feve dhe klasave si një "fole kombëtare".[30]

 
Stafi i Shkollës së Vashave dhe i veprimtarisë ungjillore, 1894: Grigor Cilka, Gjon Ciko, Thanas Sina, Luka Tira, Fanka Efthim, Gjergj Qiriazi, Sevasti Qiriazi

Udhëheqja

Redakto

Kur Gjerasim Qiriazi vdiq (1894), Sevasti Qiriazi (rreth 23 vjeçe) mori përgjegjësinë për Shkollën e Vajzave.[2]:101-104[31] Ajo u mbështet gjatë viteve nga Parashqevi Qiriazi, Luka Tira, Fanka Efthimi, Thanas Sina, Grigor Cilka, Gjergj Qiriazi dhe Gjon Ciko, dhe më në fund erdhen misionarët protestantë amerikanë Phineas dhe Violet Bond Kennedy, të cilët mbërritën në Korçë në vitin 1908 (Violeta ishte e bija e një misionari protestant amerikan në Manastir, Lewis Bond, dhe kishte qenë shoqe e ngushtë e Sevastisë gjatë fëmijërisë).[32]

Mbyllja e shkollës

Redakto

Shkolla vazhdoi të funksiononte deri në vitin 1914, kur kushtet e luftës dhe konflikti me grekët në Korçë detyruan mbylljen e saj.[2]:171–173

Vizita e parë në Shtetet e Bashkuara

Redakto

Në verën e vitit 1904, pasi kishte shërbyer 13 vjet si drejtoreshë e Shkollës së Vashave në Korçë, Sevasti Qiriazi udhëtoi për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në mungesë të saj, Parashqevi Qiriazi u bë drejtoresha e shkollës.[2]:119–120 Sevasti mbërriti në Nju Jork më gusht 1904[19] dhe vizitoi miqtë në Nju Jork, Boston dhe Çikago, duke dhënë ligjërata për Shqipërinë në shoqëri të ndryshme të grave. Ajo qëndroi për një muaj me Ellen Stone dhe vizitoi Jane Addams dhe Hull House. Gjatë kthimit të saj në Shqipëri në maj 1905, ajo vizitoi Londrën, Parisin dhe Vjenën përpara se të ndalonte në Bukuresht, ku takoi Pandeli Evangjelin dhe burrin e saj të ardhshëm Kristo Dako, i sapodiplomuar nga Universiteti i Bukureshtit dhe sekretar i përgjithshëm i shoqërisë shqiptare "Dituria". Sevasti rekrutoi K. Dakon për të përgatitur tekstet e para shqipe në matematikë.[2]:124–125

Ndikimi i hershëm kombëtar

Redakto

Në vitin 1908, Sevasti u ftua të përfaqësonte Shkollën e Vajzave në Kongresin e Parë të Manastirit, i cili synonte të zgjidhte çështjen e alfabetit shqip. Sevastia nuk mundi të merrte pjesë, por në vend të saj mori pjesë motra e saj Parashqevia.[33] Pas përfundimit të Kongresit, një delegacion vizitoi Shkollën e Vajzave në Korçë, përfshirë Luigj Gurakuqi, Fehim Zavalani dhe Nyzhet Vrioni. Në vitin 1909 Sevasti u ftua në rolin e saj si drejtoreshë e shkollës për të marrë pjesë në Kongresin e Elbasanit që synonte të trajtonte arsimin kombëtar në Shqipëri. Ajo mori pjesë me vëllain e saj Gjergj Qiriazi.[2]:133–142

Martesa dhe fëmijët

Redakto

Sevasti u martua me Kristo Dakon më 4 gusht 1910. Ceremonia u drejtua nga misionari protestant Rev. Charles Telford Erickson.[34] Ata patën dy fëmijë, Aleksandër "Skënder" Dako (1910–1995) dhe Gjergj Dako (1913–1949). Varianti anglisht i emrave të tyre, kur u regjistruan në shkolla amerikane, ishte Alexander Gerasim Dako dhe George Charles Dako.[35] Të dy djemtë studiuan për tetë vjet në Robert College.[36]

Miqësi me Charles Crane

Redakto

Në vitin 1911, Sevasti dhe bashkëshorti i saj Kristo Dako u vizituan në Manastir nga biznesmeni amerikan Charles Crane, i cili ishte në bordin e Kolegjit Amerikan për Vajzat në Konstandinopojë dhe po interesohej për Shqipërinë dhe Lindjen e Afërt. Crane kishte mësuar për Sevastin dhe Kriston nëpërmjet Edward I. Bosworth, dekan i Seminarit të Oberlinit dhe dikur profesor i K. Dakos.[2]:154–155 Ata mbajtën marrëdhënie miqësore dhe pune për shumë vite[37], e më vonë kaluan disa pushime verore në shtëpinë verore të zotit dhe zonjës Crane në Woods Hole, Massachusetts.[2]:187–188, 202–203

Mërgimi nga Shqipëria dhe udhëtimi në SHBA

Redakto

Në vitin 1914, për shkak të armiqësive me forcat greke në Korçë, Sevasti, i shoqi dhe dy fëmijët e tyre u detyruan të largoheshin nga Shqipëria, dhe Shkolla e Vajzave u mbyll. Ata kaluan gati 12 muaj duke jetuar në Bukuresht dhe Sofje përpara se të emigronin në Shtetet e Bashkuara në 1915 dhe të vendoseshin në Natick, Massachusetts dhe Southbridge, Massachusetts, ku ajo do të të ndihmonte bashkëshortin e saj në hapjen e shkollës së parë shqipe në Amerikë, në ambjentet e YMCA.[2]:190–192 Ata u vendosën në Boston (Jamaica Plain), ku Sevasti ndihmoi motrën e saj në botimin e periodikut gjysmë-mujor Yll'i Mëngjezit/Morning Star (1917–1920), dhe ku ajo dhe burri i saj u përfshinë më shumë në Vatra dhe çështjen kombëtare shqiptare.[2]:192–198

Kthimi në Shqipëri dhe vitet e mëvonshme

Redakto

Në fund të vitit 1921 Sevasti Qiriazi-Dako dhe fëmijët e saj u kthyen në Shqipëri, ku i shoqi ishte kthyer më parë, për të punuar me qeverinë shqiptare. Në kujtimet e saj, Sevasti i përshkroi kushtet në Shqipëri si "primitive" dhe pohoi se ishte e frymëzuar t'i kushtonte pjesën tjetër të jetës së saj për të ndihmuar në rindërtimin e kombit të saj.[2]:210–211

Instituti Kyrias (1922–1933)

Redakto

Së bashku me bashkëshortin e saj Kristo Dako dhe motrën e saj Parashqevi, Sevastia themeloi një institucion të ri të edukimit femëror, në Tiranë. Shkolla financohej privatisht dhe konsiderohej një shkollë kombëtare, që përfaqësonte të gjitha rrethet, klasat dhe besimet fetare. Në vitin 1926 filloi ndërtimi i një objekti të ri në Kamëz. Objekti ishte funksional në vitin 1927, dhe ndërtimet u përfunduan më 1929. Mbreti Zog, motrat e të cilit (Princesha Myzejen Zogu dhe Princesha Maxhide Zogu) kishin marrë pjesë në Shkollën e Tiranës, vizitoi kampusin e ri. Shkolla shquhej për bibliotekën e saj, programin e atletikës, kulturën e arteve, sistemin e qeverisjes studentore dhe suksesin e të diplomuarve.[2]:219–235 Në vitin 1931, shkolla festoi 40-vjetorin e themelimit të saj, duke e vlerësuar veten si vazhdimësia e Shkollës së Vajzave të themeluar në Korçë në vitin 1891. Në ceremoni morën pjesë shumë personalitete të shquar, shqiptarë dhe të huaj.[38]

Në vitin 1933, me shtetëzimin e arsimit privat, Instituti Kyrias u detyrua të mbyllet, dhe nuk u rihap edhe pas kërkesave të vazhdueshme të motrave Qiriazi drejtuar qeverisë.[39]:184–191 Sevasti nuk pranoi të lejonte që ambientet e shkollës të jepeshin me qira për Kryqin e Kuq për punë humanitare, ose të përdoreshin për ndonjë gjë tjetër, përveç qëllimit fillestar për edukimin e grave.[39]:186–187

Pas mbylljes së shkollës, Sevasti filloi të shkruante jetëshkrimin e saj në anglisht.[39]:188

Nën pushtimin italian

Redakto

Pushtimi italian i Shqipërisë i vitit 1939 çoi në krijimin e protektoratit italian të Shqipërisë (1939–1943). Gjatë kësaj periudhe ndërroi jetë bashkëshorti i Sevastisë, Kristo Dako[40], dhe prona e shkollës u përdor nga ushtria italiane si depo armësh.[39]:188

Internimi pas pushtimit gjerman

Redakto

Pushtimi gjerman i Shqipërisë i vuri Sevasti-Qiriazi Dakon dhe motrën e saj Parashqevinë në rrezik të mëtejshëm, sepse shtëpia e tyre dhe objektet e dikurshme shkollore u përdorën si depo armësh në një kohë konflikti të fortë midis forcave italiane, forcave shqiptare antifashiste dhe çlirimtare, dhe pushtuesve gjermanë. Në vitin 1943 gjermanët hapën zjarrë në shkollë, duke vrarë shoqen e Sevastisë dhe të birin e saj. Sevasti dhe familja e saj u çuan në kampin e përqendrimit të Banjicës afër Beogradit[2]:237–240 nga njësitë pro-naziste të udhëhequra nga Xhaferr Deva.[41]

Veprimtaria

Redakto

Mori pjesë në Kongresin e Elbasanit si dhe punoi në komisionin për shqyrtimin e teksteve shkollore të ngritur nga shoqëria “Përparimi”. Sevastia u mor edhe me përgatitjen e teksteve shkollore. Ka botuar një gramatikë për shkollat fillore[42] dhe ka redaktuar një radhë tekstesh historie. Me të shoqin, gazetarin dhe shkrimtarin Kristo Dako (1878-1941) e me të motrën Parashqevi ajo shkoi në Rumani e prej andej emigroi në Shtetet e Bashkuara, ku bashkëpunoi me të përdyjavshmen "Yll' i mëngjezit".[43] Ajo shkroi “Gramatika elementare për shkollat fillore”. Bashkëpunoi me atdhetarë dhe me Ismail Qemalin për çështjen kombëtare. Kur ishte kryetare e Partisë Kombëtare Shqiptare në SH.B.A., mbrojti të drejtat e shqiptarëve në shumë forume ndërkombëtare. Duke iu përkushtuar përparimit kombëtar dha ndihmesë në fushën e arsimit dhe emancipimit shoqëror të gruas shqiptare.

Trashëgimia kulturore

Redakto

Kinema and letërsi

Redakto
  • Shkolla e Vajzave të Korçës u përjetësua në kinematografinë shqiptare me filmin e dashur "Mësonjëtorja" (1979). Emri i personazhit kryesor, Sevasti Qiriazi, u ndryshua me emrin "Dafina" (luajtur nga Roza Anagnosti). Në përputhje me politikat zyrtare ateiste dhe censurale të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, filmi "u ngjiz dhe u përdor si mjet propagande, duke manipuluar faktet historike mbi të ashtuquajturën natyrë 'antikombëtare' të klerit në përgjithësi".[44]:160–161
  • Një dramë me titull "Foleja Kombëtare" për Shkollën e Vajzave dhe Sevasti Qiriazin u shkrua nga studentet e Institutit Kyrias rreth vitit 1931.[2]:234 Kjo dramë u botua si libër në vitin 2008 me një hyrje nga Ismail Kadare, por gabimisht autorësia i është atribuar Lumo Skendos.[45]
 
Pullë postare–500 vjetori i Reformacionit, 1517–2017

Sende përkujtimore

Redakto
  • Në vitin 2017, imazhi i Sevati Qiriazit ishte ndër ato të paraqitura në një pullë postare nga Posta e Kosovës për 500-vjetorin e Reformës Protestante dhe homologut të saj shqiptar.[46]
  • Në vitin 2022, Banka e Shqipërisë shpalli vendimin e saj për të prerë një monedhë përkujtimore me imazhin e Sevasti Qiriazi-Dakos, e cila do të dalë në vitin 2023.[47]

Në akademi

Redakto
  • Më 26 tetor 2016, Universiteti i Korçës "Fan S. Noli" priti një konferencë akademike për nder të Sevasti Qiriazit dhe Shkollës së Vajzave, me rastin e 125-vjetorit të themelimit të saj.[48]
  • Më 7–11 nëntor 2016 Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë dhe Instituti për Studime Shqiptare dhe Protestante bashkësponsorizuan një simpozium dhe ekspozitë me titull "Sevasti Qiriazi: përvjetori i 125-të i arsimit të gruas shqiptare".[49]
  • Më 21 maj 2021 Akademia e Shkencave e Shqipërisë organizoi një aktivitet përkujtimor për jetën dhe veprën e Sevastisë në 150-vjetorin e lindjes së saj.[50]
  • Më 25 nëntor 2022 Kolegji Universitar Qiriazi organizoi një simpozium historik me rastin e 100 vjetorit të themelimit të Institutit Kyrias në Kamëz.[51]

Në komunitetin protestant ungjillor

Redakto

Për rolin e saj si misionare e krishterë[52] dhe "Grua e Biblës" ("Bible Woman")[53] në Korçë, komuniteti protestant shqiptar nderon Sevasti Qiriazin si një nga anëtarët e hershëm të komunitetit ungjillor shqiptar të themeluar nga vëllai i saj Gjerasim Qiriazi.[54]

Shkolla dhe institucione që mbajnë emrin e saj

Redakto
  • Shkolla 9-vjeçare "Sevasti Qiriazi" në Korçë.
  • Shkolla Fillore e Mesme e Ulët "Motrat Qiriazi" në Klina.[55]
  • Gjimnazi "Sevasti Qiriazi" në Tiranë.[56]
  • Kolegji Universitar Qiriazi u themelua në vitin 2016 tek prona e Institutit Kyrias (1922–1933) në Kamëz, Shqipëri.[57]
  • Organizata e Grave Shqiptaro-Amerikane (AAWO–Motrat Qiriazi) në Nju Jork.[58]
  • Në vitin 1990 u themelua shoqata “Motrat Qiriazi” në Prishtinë.[59]
  • Në Tiranë ka një rrugë të vogël me emrin "Rr. Sevasti Qirjazi" [sic].[60]
  • Në vitin 2023 qeveria e Maqedonisë së Veriut miratoi krijimin e një departamenti rajonal të Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, në Manastir, i cili do të mbajë emrin e familjes Qiriazi.[61]

Të ndryshme

Redakto

Sevasti Qiriazi dhe motra e saj Parashqevi Qiriazi njihen gjerësisht si "motrat Qiriazi". Ato konsiderohen si "nënat e arsimit shqip".[62]

Vepra të botuara

Redakto
  • "Albanian Girls' School Report". The Star in the East (56), October 1896. London: Bible Lands or Turkish Missions' Aid Society, 3.
  • "Girls' School, Koritza, Albania". The Star in the East (58), April 1897. London: Bible Lands or Turkish Missions' Aid Society, 6.
  • "Këng' e foshnjavet ndë djep", Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 93.
  • "Kur dotë bënemi nëna", Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 108.
  • "Përse bënenë pemët t'ëmbëla nëpër drurët?", Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 110.
  • "Rrobat e Olimbisë", Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 112.
  • "Të-shkruajturit e babajt", Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 117.
  • "Vjejtj' e Diturisë", Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 230.
  • "Fjalë / Zonja edhe Zotërinj" (fjalime të Sevasti Qiriazit për ceremonitë e mbylljes së viteve shkollor), Hristomathi (Sofje: Mbrothësia, 1902), f. 291–295, 298–302, 303–308, 308–313.
  • “The History of the Evangelistic Work”. The Orient 11. Constantinople: The Bible House, 1910, f. 4-5 (ribotuar te: The Missionary Review of the World 34. New York: Funk & Wagnalls, 1911, f. 851–853).
  • Gramatikë Elementare për Shkollat Filltare (Manastir: Shtypshkronja “Tregtare Nërkombëtare”, 1912).
     
    Gramatika e Sevastisë, 1912
  • Mjeshtëria për të shkruarë letra (Farmingham, Mass: Journal Press, 1917).
  • “Kujtime të paharruara” (ribotimi i 18 shkrimeve të botuara në periodikën Yll' i Mëngjezit, 1917–1918), ribotuar si: "Kujtime të paharruara" dhe shkrime të tjera (Tirana: ISSHP, 2022).
  • "Një pjekje me Naim Benj Frashërin", Yll’i Mëngjezit, vëll. 1, nr. 3, 15 shkurt 1917, f.75–77.
  • "Petro Nini Luarasi, shtylla e zjarrtë e Kolonjës", Yll’i Mëngjezit, vëll. 1, nr. 6, 30 mars 1917, f. 176–178.
  • "Dr. Mihal Turtulli, ish-ministër i arsimit", Yll’i Mëngjezit, vëll. 1, nr. 8, 30 prill 1917, f. 236–237.
  • "Miss Carolina Borden", Yll’i Mëngjezit, vëll. 1, nr. 11, 15 qershor 1917, f. 335–336.
  • "Prezident Mary Mills Patrick, Ph.D., direktoresha e kolezhit çupave në Stamboll", Yll’i Mëngjezit, vëll. 1, nr. 10, 31 maj 1917, f. 297–299.
  • "Miku i Shqipërisë Zoti Charles Woods", Yll’i Mëngjezit, vëll. 2, nr. 8, 31 dhjetor 1917, f. 236–237.
  • "Të çdukurit e Manushaqes", Yll’i Mëngjezit, vëll. 2, nr. 8, 31 dhjetor 1917, f. 239–248.
  • "Spiro Bellkamen", Yll’i Mëngjezit, vëll. 2, nr. 9, 15 janar 1918, f. 273–274.
  • "Mundimi i ndërgjegjes", Yll’i Mëngjezit, vëll. 2, nr. 11, 16 shkurt 1918, f. 340–344.
  • "Gjaku ujë s’bëhet", Yll’i Mëngjezit, vëll. 3, nr. 5, gusht 1918, f. 142–146.
  • Albania's Rights, Hopes and Aspirations 1918.
  • My Life (përfunduar më 1938 si kujtime të pabotuara[63] dhe botuar më 2016, Tirana, ISSHP). Përkthyer shqip dhe botuar si Jeta ime (Skopje: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2016).

Referime

Redakto
  1. ^ https://www.oranews.tv/article/jeta-e-sevasti-qiriazit-vjen-ne-shqip-jeteshkrimi-i-mesueses-se-popullit
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Qiriazi-Dako, Sevasti (2022). Jeta ime. Tiranë: ISSHP. ISBN 978-9928-4730-3-5.
  3. ^ Mungon burimi i saktë. Guri i varrit të saj mban vitin 1870 si viti i lindjes, por te lista e pasagjerëve të anijes amerikane, që mban datën 30 gusht 1904, thuhet se ishte 32 vjeçe ("List or Manifest of Alien Passengers for the U.S. Immigration Officer at Port of Arrival", Holland-America Line, Aug. 30th, 1904).
  4. ^ Diploma tek: Arkivi Qendror i Shtetit, Tirana, AQSH F52 D18.
  5. ^ Keçmezi-Basha, Sabile, Parashqevi Qiriazi, diplomatja e vetme grua në Konferencën e Paqes në Paris, kosova-sot.info, arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2015, marrë më 2014-10-22, Parashqevi Qiriazi, u kthye në atdhe më 1921, edhe më tej ajo ndoqi me interes dhe mbështeti zhvillimet politike në Shqipëri, pa pushuar së shkruari për çështjen kombëtare. Në ndërkohë u bë një nga themelueset dhe drejtueset kryesore të Institutit Femëror "Kyrias" në Tiranë e Kamëz (1922-1933), duke e shndërruar institucionin në një nga shkollat e mesme më serioze në Shqipëri. Për shkak të qëndrimit të saj antifashist, më 15 tetor 1943 u internua nga Gestapoja në kampin Anhalt (Banjicë). I mbijetoi vdekjes dhe pas mbarimit të luftës u kthye në atdhe. Më 17 dhjetor 1970, vdiq në Tiranë.
  6. ^ Luarasi, Skënder (1980-12-14), "Parashqevi Qiriazi", Drita: 12
  7. ^ Elsie, Robert (2010-03-19). Historical Dictionary of Albania. Historical Dictionaries of Europe (në anglisht). Vëll. 75 (bot. II). Scarecrow Press. fq. 97–98. ISBN 978-0810861886.
  8. ^ Shih diplomën tek: Arkivi Qendror i Shtetit, Tirana, AQSH F52 D18
  9. ^ "Albania". Missionary News from Bulgaria (në anglisht) (43): 8. 1893-03-12.
  10. ^ "Albania". Missionary News from Bulgaria (në anglisht) (43): 8. 1893-03-12.
  11. ^ Sevasti D. Kyrias to Mrs. H. D. Hume, 29 August 1896, ABCFM 9.5.1, Woman’s Board of Missions 1873–1947, Supplementary Papers and Correspondence
  12. ^ Twenty-Third Annual Report of the New Haven Branch of the Woman’s Board of Missions (1894), 64–65
  13. ^ Woman’s Board of Missions Annual Report 1895, 7
  14. ^ ABCFM Missionary Herald 1891, 351
  15. ^ Woman’s Board of Missions Annual Report 1895, 7
  16. ^ ABCFM Missionary Herald 1891, 351
  17. ^ "Girls' School, Koritza, Albania". Star in the East (në anglisht). 58: f. 6–7. 1897.
  18. ^ "Grants and Payments to Special Objects". Star in the East (në anglisht). 67: f. 32. 1899.
  19. ^ a b “List or Manifest of Alien Passengers for the U.S. Immigration Officer at Port of Arrival (Holland-American Line)”, 30 August 1904
  20. ^ Kyrias, Paraskevi D. (1913). The School for Girls, Kortcha Albania (në anglisht). Chicago: Woman's Board of Missions of the Interior.
  21. ^ "Përmbledhje Historike 1891-1931". Foleja Kombëtare: Broshurë komemorative botuar me rastin e dyzetvjetorit të Institutit Kyrias 1891–1931. Tirana: Gutenberg. 1931.
  22. ^ Konica, Faik. "Kleri grek edhe Shkolla Protestante e Çupave në Korçë”. Albania, viti 9, nr. 9, 1905, 179: "Siç e di e gjithë bota, Korça ka një shkollë protestante shqip për çupat."
  23. ^ Kyrias, Sevasti (prill 1896). "Girls' School, Koritza, Albania". The Star in the East (në anglisht). London: Bible Lands or Turkish Missions' Aid Society (58). All the pupils are daily taught Bible lesson. All are required to learn and bring a verse from the Scriptures for the morning prayers… The youngest scholars are also taught catechism and Bible stories.
  24. ^ Kalendari Kombiar, 8 nëntor 1904 – “Tani shpejt dëgjojmë se u mbyll edhe ndë Korçë shkolla e çunavet po punon vetëm, shkollë e vashavet e cila u hap më 1891 prej ungjillorëvet."
  25. ^ Kyrias, Sevasti (tetor 1896). "Albanian Girls' School Report". The Star in the East (në anglisht). London: Bible Lands or Turkish Missions' Aid Society (56): 3.
  26. ^ Qiriazi, Sevasti, “Fjalë”, në Hristomathi vëll. I (përg. Qiriazi, Gjergj). Sofia: Mbrothësia, 1902, 291–295.
  27. ^ Myzyri, Hysni. Shkollat e para kombëtare shqipe. Tiranë: Instituti i Studimeve Pedagogjike, 1973, 217 (shih faksimile i lëndëve)
  28. ^ https://www.academia.edu/75751804/Were_the_Kyrias_siblings_Kristo_Dako_and_the_Kortcha_Girls_School_Protestant_A_response_to_the_re_emergence_of_a_communist_era_narrative, p. 44–49
  29. ^ Konica, Faik. "Kleri grek edhe Shkolla Protestante e Çupave në Korçë”. Albania, viti 9, nr. 9, 1905, 179: "Qëllimi i kësaj shkolle nuk është të përhapë protestantizmin por dritën e dijes dhe të lirisë."
  30. ^ “Instuti Kyrias: Përmbledhje historike, 1891–1931”, Foleja kombëtare: Broshurë komemorative (Tiranë: Gutenberg, 1931), 83–85.
  31. ^ Dako, Christo (1919). Albania, the Master Key to the Near East (në anglisht). Boston: E.L. Grimes Company. fq. 86–87.
  32. ^ Hosaflook, David (2021). Lëvizja Protestante te shqiptarët. ISSHP. fq. 350, 357–361, 378–379. ISBN 978-9928-4519-5-8.
  33. ^ Grameno, Mihal (maj–qershor 1918). "I pari Kongres Kombëtar". Yll'i Mëngjezit. 3 (2–3): 42.
  34. ^ Edwin Jacques, “To Albania With Love – the Evangel”, IAPS-EJ, 136, 142–143.
  35. ^ Quinquennial Catalogue Questionnaire, Oct 15, 1925, Oberlin College Archives, Subgroup II, Theological Instruction, Special Programs, Kyrias Girls School, "Dako, Kristo Anastas".
  36. ^ Uran Asllani, Studentët shqiptarë të Robert Kolegjit Amerikan të Stambollit dhe veprimtaria atdhetare e tyre. Tiranë: Ilar, 2005, 59, 104–107.
  37. ^ Dako, Christo (1919x). Albania, the Master Key to the Near East (në anglisht). Boston: E.L. Grimes. fq. Dedication, 92–93, 215–223.
  38. ^ Foleja Kombëtare: broshurë komemorative botuar me rastin e dyzetvjetorit të Institutit Kyrias 1891-1931. Tiranë: Shtypshkronja "Gutenberg". 1931.
  39. ^ a b c d Dishnica, Dhimitër (1997). Motrat Qiriazi. Tirana: Shtëpia Botuese "Enciklopedike".
  40. ^ "Kristo Dako-ja, pioneri i shqipes dhe i Shqiptarismit, ndroj jetë". Vatra Shqiptare (25–26): 7–8. dhj 1941.
  41. ^ Luarasi, Skender (1980-12-30). "Parashqevi Qiriazi". Drita: 12.
  42. ^ Dako, Sevasti Qirias (1912). Gramatikë Elementare për Shkollat Filltare. Manastir: Shtypëshkronja "Tregtare Ndërkombëtare".
  43. ^ Toska, Teuta. "Pasqyra e lëndës së botuar te "Yll' i mëngjesit"".
  44. ^ Asllani, Persida; Lloshi, Xhevat (2017). Libri shqip dhe veprimtaria protestante: 200 vjet rrugëtim kulturor (në English dhe Albanian). Tiranë: Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë. ISBN 978-9928-4202-8-2.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja)
  45. ^ Skëndo, Lumo [sic] (2008). Delvina, Sherif; Malltezi, Luan (red.). Foleja kombëtare: dramë historike me katër akte. Onufri. ISBN 978-99943-42-67-9.
  46. ^ "Promovohet pulla postare 500-vjet Reformacion". Marrë më 2023-05-17.
  47. ^ "Vendimmarrja e Këshillit Mbikëqyrës në mbledhjen e datës 7 shtator 2022". Banka e Shqipërisë. Marrë më 2023-05-17.[lidhje e vdekur]
  48. ^ "ITSHKSH bashkëorganizuese e simpoziumit në Korçë". ITSHKSH. Marrë më 17 mars 2023.
  49. ^ "Exhibit: Sevasti Qiriazi, përvjetori i 125-të i arsimit të gruas shqiptare". Marrë më 17 mars 2023.
  50. ^ "Akademia e Shkencave të Shqipërisë organizoi veprimtarinë jubilare në 150-vjetorin e veprimtares Sevasti Qiriazi". Akademia e Shkencave e Shqipërisë. Arkivuar nga origjinali më 19 mars 2023. Marrë më 17 mars 2023.
  51. ^ "Kolegji Universitar "Qiriazi" festoi përvjetorin e Tij të artë". Koha jonë. Marrë më 17 mars 2023.
  52. ^ “Lista ose Manifesti i Pasagjerëve Alien për Oficerin e Emigracionit të SHBA në Portin e Arritjes (Linja Holandë-Amerikane)”, 30 gusht 1904, ISSHP. Sevasti Kyrias e identifikon veten si "misionare, mike e Dr. Henry House".
  53. ^ Raporti Vjetor i Bordit të Misioneve të Gruas 1895, 7; ABCFM-MH 1891, 351.
  54. ^ https://evangelicalfocus.com/culture/2031/albanians-celebrate-125th-anniversary-of-the-first-school-for-girls-started-by-evangelicals
  55. ^ "Shkolla Fillore e Mesme e Ulët "Motrat Qiriazi", në Klinë, shënoi ditën e shkollës". Republika e Kosovës–Klinë. Marrë më 17 mars 2023.
  56. ^ "Përurohen dy shkolla të reja, 'Kiço Blushi' dhe 'Sevasti Qiriazi'". Tema. Marrë më 17 mars 2023.
  57. ^ https://qiriazi.edu.al/
  58. ^ Faqja Zyrtare e AAOMQ
  59. ^ "30 vjet nga themelimi i shoqatës 'Motrat Qiriazi'". Rrjeti i grave të Kosovës. Marrë më 17 mars 2023.
  60. ^ https://goo.gl/maps/AetfQ1Wk92mRebfj9
  61. ^ "ITSHKSH-së i shtohen edhe gjashtë Departamente rajonale të përgjithshme kulturore". ITSHKSH. Marrë më 17 mars 2023.
  62. ^ "Nënat e kombit, historia e motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi" [Nënat e kombit: Historia e motrave Parashqevi dhe Sevasti Qiriazi]. "Bota Sot" Online. 2012-03-30.
  63. ^ Dako, Sevasti Kyrias. Memoirs. Cambridge: S.n., 1995. Print.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Sevasti_Qiriazi&oldid=2668990"