Wikipedia

Shkalla e Mohs-it për fortësinë e mineraleve

Shkalla e Mohs-it për fortësinë e mineraleve është një shkallë renditje  për karakterizimin e rezistencës së gërvishtjes së mineraleve të ndryshme, përmes aftësisë së materialeve të fortë për të gërvishtur ata më të butë. Ajo u krijua në 1812 nga gjeologu dhe mineralogu gjerman Fridrih-t Mohs dhe është një nga disa mënyrat për të matur fortësinë në shkencë e materialeve, disa prej të cilave janë më kuantitative.[1] Metoda e krahasimit të fortësisë duke parë se cili mineral mund gërvishtë të tjerët është një mënyrë antike krahasimi, e cila përmendet edhe nga Theofrastus-i  në traktatet e tij  "Mbi Gurë", rreth vitit 300 p.e.sonë dhe më pas nga Plini Plak me veprën e tij "Naturalis Historia", në vitin 77 të e. sonë.[2][3][4] Ndërsa përdoret në masë të madhe për të lehtësuar identifikimin e mineraleve në fushë e gjeologjisë, por shkalla e Mohs-it nuk tregon në të vërtet se sa mirë materialet e forta veprojnë në punimet industriale.[5]

Gjeologu dhe mineralologu Fridrih-t Mohs
Open wooden box with ten compartments, each containing a numbered mineral specimen.
Kutia e fortësisë Mohs, që përmban nga një mostër  për çdo mineral, sipas shkallës së fortësisë

Përdorimi

Redakto

Përkundër mungesës së saktësisë, shkalla e Mohs-it është shumë e rëndësishme për gjeologët, të cilët e përdorin atë për të identifikuar afërsisht mineralet duke përdorur gërvishtjen. Shkalla e Mohs-it për fortësinë e mineraleve mund të gjenden lehtësisht në referencën e të dhëna.

Fortësia e Mohs-it mund të jetë e dobishme në bluarje. Pasi ajo lejon vlerësimin se cili material do të bluante më mirë produktin, fortësinë e të cilit ne njohim.[6]

Mineralet

Redakto

Shkalla e Mohs-it është në fakt shkallë rendore. Ku për shembull, Korundi (9) është dy herë më i fortë se sa topazi (8), por diamanti (10) është katër herë më i fortë se sa korundi. Tabela e mëposhtme tregon krahasimin me fortësinë absolute të matur nga një sklerometër, sëbashku me imazhet e mineraleve.[7][8]

Shkalla e Mohs-it
Minerali Formula kimike
 Fortësia absolute[9] Imazhi i mineralit
1 Talku Mg3Si4O10(OH)2 1  
2 Gipsi CaSO4·2H2O 3  
3 Kalciti CaCO3 9  
4 Fluoriti CaF2 21  
5 Apatiti Ca5(PO4)3(OH−,Cl−,F−) 48  
6 Ortoklast feldspari KAlSi3O8 72  
7 Kuartzi SiO2 100  
8 Topazi Al2SiO4(OH−,F−)2 200  
9 Korundi Al2O3 400  
10 Diamanti C 1500  

Substancat me fortësi të ndërmjetme

Redakto

Në tabelën e mëposhtme përfshihen substanca e tjera shtesë që mund të bien në mes të niveleve së vendosura nga Mohs-i:[10]

Fortësia Substanca ose minerali
0.2–0.3 caesium, rubidium
0.5–0.6 lithium, sodium, potassium
1 talc
1.5 gallium, strontium, indium, tin, barium, thallium, lead, graphite, ice[11]
2 hexagonal boron nitride,[12] calcium, selenium, cadmium, sulfur, tellurium, bismuth, gypsum
2–2.5 halite (rock salt)
2.5–3 gold, silver, aluminium, zinc, lanthanum, cerium, Jet (lignite)
3 calcite, copper, arsenic, antimony, thorium, dentin
3.5 platinum
4 fluorite, iron, nickel
4–4.5 steel
5 apatite (tooth enamel), zirconium, palladium, obsidian (volcanic glass)
5.5 beryllium, molybdenum, hafnium, glass, cobalt
6 orthoclase, titanium, manganese, germanium, niobium, rhodium, uranium
6–7 fused quartz, iron pyrite, silicon, ruthenium, iridium, tantalum, opal, peridot, tanzanite, jade
7 osmium, quartz, rhenium, vanadium
7.5–8 emerald, hardened steel, tungsten, spinel
8 topaz, cubic zirconia
8.5 chrysoberyl, chromium, silicon nitride, tantalum carbide
9 corundum, tungsten carbide, titanium nitride
9–9.5 silicon carbide (carborundum), titanium carbide
9.5–10 boron, boron nitride, rhenium diboride (a-axis),[13] stishovite, titanium diboride
10 diamond, carbonado
>11 nanocrystalline diamond (hyperdiamond, ultrahard fullerite), rhenium diboride (c-axis)

Krahasimi me shkallën e fortësisë së Vickers-it

Redakto

Krahasimi ndërmjet shkallës së fortësisë së Mohs-it dhe Vickers-it:[14]Stampa:Nonspecific

Emërtimi i mineralit Fortësia (Mohs) Fortësia (Vickers)

kg/mm2

Grafit 1-2 VHN10=7-11
Kallaj 1 ½ VHN10=7-9
Bismuth 2–2½ VHN100=16-18
Ari 2½ VHN10=30-34
Argjendi 2½ VHN100=61-65
Chalcocite 2½–3 VHN100=84-87
Bakri 2½–3 VHN100=77-99
Galena 2½ VHN100=79-104
Sphalerite 3 ½ –4 VHN100=208-224
Heazlewoodite 4 VHN100=230-254
Carrollite 4½–5½ VHN100=507-586
Goethite 5–5½ VHN100=667
Hematiti 5-6 VHN100=1,000–1,100
Kromiti 5½ VHN100=1,278–1,456
Anatase 5½–6 VHN100=616-698
Rutile 6–6½ VHN100=894-974
Piriti 6–6½ VHN100=1,505–1,520
Bowieite 7 VHN100=858-1,288
Euclase 7½ VHN100=1,310
Kromit 8½ VHN100=1,875–2,000

Krahasimi ndërmjet shkallës së fortësisë së Mohs-it dhe Knoop-it

Redakto


 
Krahasimi ndërmjet shkallës së fortësisë së mineraleve të Mohs-it dhe Knoop-it


Shih edhe

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ "Mohs hardness" in Encyclopædia Britannica Online
  2. ^ Theophrastus on Stones. Farlang.com. Retrieved on 2011-12-10.
  3. ^ Pliny the Elder. Naturalis Historia. Book 37. Chap. 15. ADamas: six varieties of it. Two remedies.
  4. ^ Pliny the Elder. Naturalis Historia. Book 37. Chap. 76. The methods of testing precious stones.
  5. ^ Hardness Arkivuar 14 shkurt 2014 tek Wayback Machine. Non-Destructive Testing Resource Center
  6. ^ http://www.powderprocess.net/Grinding_Milling.html
  7. ^ Amethyst Galleries' Mineral Gallery What is important about hardness?. galleries.com
  8. ^ Mineral Hardness and Hardness Scales Arkivuar 17 tetor 2008 tek Wayback Machine. Inland Lapidary
  9. ^ Mukherjee, Swapna (2012). Applied Mineralogy: Applications in Industry and Environment. Springer Science & Business Media. fq. 373–. ISBN 978-94-007-1162-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Samsonov, G.V., red. (1968). "Mechanical Properties of the Elements". Handbook of the Physicochemical Properties of the Elements. New York: IFI-Plenum. fq. 432. doi:10.1007/978-1-4684-6066-7. ISBN 978-1-4684-6068-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Ice is a mineral" Arkivuar 30 tetor 2015 tek Wayback Machine in Exploring Ice in the Solar System. messenger-education.org
  12. ^ Berger, Lev I. (1996). Semiconductor Materials (bot. First). Boca Raton, FL: CRC Press. fq. 126. ISBN 978-0849389122. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Levine, Jonathan B.; Tolbert, Sarah H.; Kaner, Richard B. (2009). "Advancements in the Search for Superhard Ultra-Incompressible Metal Borides". Advanced Functional Materials. fq. 3526–3527. doi:10.1002/adfm.200901257. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 dhjetor 2018. Marrë më 26 dhjetor 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Ralph, Jolyon. "Welcome to mindat.org". mindat.org. Hudson Institute of Mineralogy. Marrë më 16 prill 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Për lexim të mëtejshëm

Redakto
  • Mohs hardness of elements is taken from G.V. Samsonov (Ed.) in Handbook of the physicochemical properties of the elements, IFI-Plenum, New York, USA, 1968.
  • Cordua, William S. "The Hardness of Minerals and Rocks" Arkivuar 9 mars 2021 tek Wayback Machine. Lapidary Digest, c. 1990.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shkalla_e_Mohs-it_për_fortësinë_e_mineraleve&oldid=2671733"