Eqrem Çabej
Eqrem Çabej (Eskishehir, 7 gusht 1908 - Romë, 13 gusht 1980) ka qenë arsimtar, gjuhëtar dhe albanolog shqiptar. Përmes hulumtimeve dhe publikimeve të tij ka zënë vendin e një autoriteti kyç sa i përket gjuhësisë, etnologjisë, letërsisë dhe gjuhës shqipe.
| Eqrem Çabej | |
 |
|
| Emri | Eqrem |
| Mbiemri | Çabej |
| Lindur më | 7 gusht 1908 |
| Lindur në | Eskishehir, Perandoria Osmane |
| Vdiq më | 13 gusht 1980 |
| Vdiq në | Romë |
| Kombësia | shqiptare |
| Shtetësia | shqiptare |
| Profesioni | albanolog |
| Mirënjohje | |
| Urdhrin "Nderi i Kombit", Medalja e Artë e Lidhjes së Prizrenit, Universiteti "Eqrem Çabej" | |
Biografia
RedaktoU lind në Eskishehir më 7 gusht 1908,[1] - asokohe në vilajetin e Bursës, - djali i dytë i Hysenit dhe Aishes,[2] pas Selaudinit.[3] I ati ishte kadi i diplomuar në Mekteb-i Hukuk (shqip: Shkolla e Drejtësisë) në Stamboll.
Mësimet e para i mori në Gjirokastër prej 1915 e deri më 1920, më pas për të vazhduar studimet u dërgua në Austri. Para se të hynte në ndonjë shkollë, iu desh të qëndronte një vit pranë familjes Reinmyler, në St. Pölten afër Vjenës, për të mësuar gjermanishten.[4] Kreu gjimnazin në Klagenfurt (1923-1926), për shkollimin e lartë pati një fërkim me synimin që i ati i kishte vënë që të bëhej mjek. U regjistrua në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Romës. Por pas këmbënguljes për gjuhësinë, regjistrohet në Grac për vitin akademik 1927-1928 dhe mbasandej kaloi në Vjenë (1930-1933), ku ndoqi mësimet e Paul Kretschmer, Karl Patsch, Nikolai Trubetzkoy dhe Norbert Jokl. Nën drejtimin e Joklit, Çabeji filloi të kishte interes të madh në zhvillimin historik të Gjuhës Shqipe. Në 1933, ai dorëzoi disertacionin e doktoraturës mbi Italoalbanische Studien (Studime italo-shqiptare).[4]
Çabej u kthye në Shqipëri ku edhe punoi si mësues gjimnazi dhe nëndrejtor i konviktit "Malet Tona" në Shkodër (1933/34) ku dha letërsi shqipe. Në vitin shkollor 1935-'36 u transferua në Normalen të Elbasanit, ku edhe atje ndenjti një vit. Që andej u transferua në Ministrinë e Arsimit për t´u marrë me drejtimin e arsimit të mesëm. Me sa kuptohet nga qëndrimi i tij, ai nuk e kishte mirëpritur një emërim të tillë. Me një lutje më datë 17. 12. 1936, drejtuar Ministrisë së Arsimit, për arsye shëndetësore kërkoi të transferohej duke u riemëruar profesor i letërsisë në liceun e Tiranës. Kërkesa nuk i plotësohet, duke e emëruar në Shkollën e Plotësimit Ushtarak. Me "çështjen Çabej“ u mor më në fund edhe Këshilli i Ministrave të asaj kohe, i cili vendosi që Çabej, pas mbarimit të Shkollës së Plotësimit Ushtarak, të transferohej si profesor në Gjirokastër. Më 1938-'39 vijoi si arsimtar në Gjirokastër, ku vazhdoi të jepte mësimin e letërsisë të bashkërenduar me elemente të gjuhës shqipe.[4]
Në vitin shkollor 1939-'40 Çabej u transferua në gjimnazin e Tiranës ku u ngarkua me drejtimin e shkollës.[4] Anëtar i Institutit të Studimeve Shqiptare,[5] më 1940 u dërgua në Romë nga min. i Arsimit Koliqi për të punuar mbi Atlasin Gjuhësor Shqiptar, i cili nuk u krye për arsye të ndryshimeve politike përgjatë Luftës së Dytë Botërore. Në shtator të 1943 u emëruar min. i Arsimit në qeverinë Mitrovica, post të cilin nuk e pranoi. Më 25 janar 1944 i pushkatohet vëllai, Selaudini, nënprefekt i Malësisë së Gjakovës. Në Shqipëri u kthye vetëm pas korrikut 1944.[4]
Në 1947, ai u caktua anëtar i Institutit të Shkencave, instituti paraardhës i Universitetit të Tiranës. Nga 1952 deri më 1957, ai shërbeu si profesor i historisë së Shqipërisë dhe fonetikës historike. Në 1972, ai u bë anëtar themelues i Akademisë së Shkencave.
Vepra
RedaktoEqrem Çabej u specializua në gjuhësinë krahasuese indo-evropiane. Veprimtarinë shkencore e shtjelloi në gjuhësi, por edhe jashtë saj, në folklor, etnografi dhe histori të letërsisë. Vend zenë studimet etimologjike dhe leksikologjike historike, dialektologjia e onomastikës si edhe kodifikimi i gjuhës letrare.
Çabej ka dhënë një ndihmë të çmuar me një varg sqarimesh etimologjike gjatë hartimit të Fjalorit të gjuhës shqipe të botuar në Tiranë më 1980.
Sonetet
RedaktoMë 1951 shkroi Sonetet, një libërth kushtuar së shoqes, Shyhrete Turkeshit, që e kishte njohur pranverën e 1949 e porsadalur nga burgu dhe punonte në Bibliotekën Kombëtare.[6] U botuan për herë të parë me rastin e 100-vjetorit të lindjes më 2008 nga shtëpia botuese Çabej, drejtuar nga e bija, Brikena.[7]
Titujt
Redakto- Fonetikë historike e gjuhës shqipe : hyrje në historinë e gjuhës shqipe II - 2012
- Diana dhe Zana - 2011
- Elemente të gjuhësisë dhe literaturës shqipe - 2009
- Hyrje në Indoeuropianistikë - 2008
- Sonete - 2008
- Shqipja në Kapërcyell 2006
- Studime gjuhësore I-VIII. Rilindja, Prishtinë 1986
- Studime etimologjike në fushë të shqipes. Akademia e schkencave e RPS të Shqipërisë, Tiranë 1976-2006
- Hyrja në historinë e gjuhës shqipe. Fonetika historike e shqipes. Rilindja, Prishtinë 1970
- Meshari i Gjon Buzukut (1555). Botim kritik. Pjesa e parë. Universiteti Shtetëror i Tiranës, Tiranë 1968
- Hyrja në historinë e gjuhës shqipe. Pjesa e parë. Tiranë 1958
- Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes
- Fjalor i gjuhës shqipe i vitit 1954, (Bashkautorësi)
- Odiseu dhe Konstandini
Referime
Redakto- ^ Balcı, Mustafa; Dibra, Fatos (2020). "Arnavutluk'ta Türkoloji". academia.edu (në turqisht). fq. 78.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ Imaj, Afrim (2 shtator 2017). "Për here te pare, dosja e plotë e Sigurimit të Shtetit për akademikun e shquar, Eqrem Çabej".
- ^ Rexha, Esat (10 tetor 2011). "Zhvarroset në Gjakovë Selaudin Çabej, vëllai i Eqrem Çabejt". islamgjakova.net.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ a b c d e Demiraj, Shaban (1990). "Eqrem Çabej, një jetë kushtuar shkencës". 8 nëntori. Arkivuar nga origjinali më 5 dhjetor 2013. Marrë më 23 nëntor 2013.
- ^ AQSH, F. 200, V. 1940, D. 1.
- ^ "Kur dashuronte Eqrem Çabej". alb-spirit.com. 21 maj 2017.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ Demo, Elsa (29 gusht 2008). "Çabej poet dhe gruaja e jetës në sonete". zemrashqiptare.net.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)