Mësonjëtorja e Korçës
Mësonjëtorja e Korçës është shkolla e parë kombëtare e gjuhës shqipe në viset shqiptare në kohën e Perandorisë Osmane. Mësonjëtorja u hap më 7 mars të vitit 1887 në Korçë në periudhën e fundme të perandorisë.[2] Tashmë ndërtesa e shkollës shërben si një muzeum[3] dhe ndodhet në veri të bulevardit "Shën Gjergji".[4]
| Mësonjëtorja e Korçës (Muzeu i Shkollës së Parë Shqipe) | |
|---|---|
 Mësonjëtorja e Korçës | |
| Lloji | Arkitekturale |
| Vendndodhja | Korçë, Shqipëri |
| Koordinatat | 40°37′00″N 20°46′48″E / 40.616774°N 20.779873°E |
| Ndërtuar | Shek. XIX |
| Organi drejtues | DRKK Korçë |
| Emri zyrtar: Monument i trashëgimisë kulturore | |
| Lloji | Nën mbrojtje |
| Kriteret | I |
| Përcaktuar | 10.06.1973 [1] |
| Nr. i referencës | KO081 (1886) |
| Tipologjia | Godinë |
.svg) Mësonjëtorja e Korçës (Earth) | |
Hapja e shkollës erdhi si rezultat i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, që synonte të mundësoheshin të drejtat kombëtare brenda Perandorisë Osmane. Mësonjëtorja përbënte një qendër për edukimin kulturor dhe patriotik; kishte rëndësi e një vlerë të veçantë duke qenë se shkrimi i shqipes nuk u lejua pas ngjarjeve të Lidhjes së Prizrenit.[5]
Data e hapjes së saj festohet nga shqiptarët si "Dita e Mësuesit".[6]
Histori
RedaktoNë vitin 1885, Naim Frashëri, si zyrtar në Ministrinë e Arsimit në Stamboll, me të vëllain, Sami Frashërin dhe shqiptarë të tjerë me ndikim të "Shoqërisë së të Shtypurit Shkronja Shqip", ia dolën të siguronin lejen nga Sulltan Abdylhamidi II për hapjen e një shkolle shqiptare për djem në Korçë.[7][8][9] Mbështetja financiare iu mundësua edhe nga mërgata e Rumanisë, anëtarët e Shoqërisë "Drita" të Bukureshtit, ndërsa shqiptarët e Stambollit vendosën që drejtor i shkollës të ishte Pandeli Sotiri.[10] Mjedisi ku shkolla u vendos ishte shtëpia e dhuruar nga Diamant Terpo.[11][12] Si "Shoqëria e të Shtypurit Shkronja Shqip", ashtu edhe shoqëria "Drita" kishin rënë dakord që më përpara për të mos antagonizuar parinë vendase të ndikuar nga kultura greke duke hapur shkolla shqipe. Patrikana e Stambollit refuzoi që të jepej gjuha shqipe në shkollat ekzistente greke të komunitetit ortodoks të Korçës.[7] Sotiri u dërgua në Korçë dhe e çeli shkollën më 7 mars 1887.[2][7] Tekstet e shkollës i mundësonin vëllezërit Naim e Sami Frashëri dhe shumë shqiptarë të tjerë.[8] Përgjatë 1887-ës, Sotirit iu desh të linte Korçën dhe administrimi i shkollës i kaloi Petro Nini Luarasit dhe Thanas Sinës.[13] Autoritetet osmane i dhanë leje vetëm të krishterëve shqiptarë të ndiqnin mësimdhënien në këtë shkollë, por shqiptarët nuk iu bindën lejes dhe lejuan fëmijët myslimanë që të mund ta ndiqnin.[8] Vitet e para, në shkollë u regjistruan rreth 200 nxënës të besimit mysliman dhe të krishterë.[8][13] Në vitin 1888, shkolla kishte 100 nxënës të krishterë dhe 60 myslimanë.[8]
Pandeli Sotiri e filloi mësimin fillimisht me 35 nxënës. Hapja e kësaj shkolle për nga karakteri kishte tipare demokratike, pasi në të mësonin fëmijët e të gjitha shtresave, të varfër e të pasur. Kjo shkollë kishte një klasë përgatitore si dhe katër klasa të rregullta. Lëndët mësimore ishin shkrimi, këndimi, gramatika e gjuhës shqipe, historia, gjeografia, aritmetika, dituria natyrore dhe edukimi fizik.[14]
Edhe pse në kushte të vështira, kur ndalohej rreptësisht mësimi i gjuhës shqipe për shkak të kushteve të ndodhura nën sundimin osman, mësonjëtorja e Korçës qëndroi e hapur për 15 vjet; u mbyll në vitin 1902, për t`u riçelë në vitin 1908. U mbyll përsëri në vitin 1912 dhe u çel pas pesë vjetësh në 1917-ën. Përkrahës të saj ishin figura të njohura të Rilindjes shqiptare, si: Naum Naçi, Thoma Avrami, Familja Qiriazi etj.
Më 15 (23) tetor 1891, Gjerasim Qiriazi së bashku me të motrën Sevasti Qiriazi hapën këtu edhe Mësonjëtoren e vajzave, baza e së cilës ishte gjithashtu gjuha shqipe dhe kultura kombëtare.
Kontributi i madh që këta atdhetarë dhe veprimtarë të shquar dhanë për kombin dëshmohet nga dëshira e zjarrtë që ata kishin për të përhapur dijen në popull. Me ato mundësi që kishin, ata u bënë iniciatorët e krijimit të teksteve të para shkollore të dokumentuara. Ata i përkushtuan një rëndësi të madhe pajisjes me mjetet e duhura të mësimdhënies, për të bërë më tej dhe shpërndarjen e tyre te nxënësit. Të edukuar dhe me frymën e lartë të patriotizmit, këta nxënës do të bëheshin në të ardhmen dhe pasuesit e ideologjisë së mësuesve të tyre dhe luftëtarë të devotshëm për luftën për liri dhe pavarësi.[11]
Në shenjë nderimi, respekti dhe kujtimi për kontributin e Mësonjëtores së Korçës dhe mësuesve të saj, 7 Marsi është caktuar si Ditë e Mësuesit dhe e shkollës shqipe. Ndërtesa ku u hap kjo shkollë sot është muzeum kombëtar i arsimit.[15]
Rëndësia
RedaktoMegjithëqë edhe përpara vitit 1887 padyshim se kishte institucione dhe qendra arsimore ku mësohej gjuha shqipe, mungonte tradita e një shkolle kombëtare shqiptare në kuptimin më të gjerë të fjalës. Mësimi i organizuar në Mësonjëtoren e Korçës kishte për bazë shkencën, kurse synimi i saj ishte dija. Ajo ishte shkollë shqiptare (sepse gjuhë mësimi ishte gjuha shqipe), shkollë popullore (sepse ishte dëshira e popullit për ta hapur dhe për ta mbajtur), në esencë demokratike (sepse ishte e hapur për të gjithë dhe pa pagesë), shkollë e përgjithshme laike (sepse aty vijonin mësimin fëmijët shqiptarë të të gjitha besimeve), shkollë e pavarur (sepse nuk financohej nga jashtë, por mbahej nga populli) etj.
Hapja e shkollës ishte një ngjarje dhe një fitore e madhe për gjithë lëvizjen kombëtare. Mësonjëtorja e Korçës ishte qendër e rëndësishme për formimin kulturor dhe ngritjen e ndërgjegjes dhe moralit në popull. Ajo nxiti edukimin patriotik të brezit të ri e të masave të gjera. Shkolla tërhoqi interesin dhe admirimin e shumë shqiptarëve. Nën shembullin e saj u frymëzuan më vonë edhe banorë të viseve dhe trevave të tjera shqiptare.
Veç të tjerash, kjo ngjarje ishte një fitore e madhe për popullin shqiptar, pasi deri atëherë dhënia e mësimeve për shkak të pushtimit osman bëhej privatisht brenda shtëpive në mënyrë të fshehtë.
Muzeu Kombëtar i Arsimit
RedaktoMësonjëtorja e Korçës apo "Shkolla e Parë Shqipe" është kthyer në muze, i cili tani njihet edhe me emrin Muzeu Kombëtar i Arsimit. Në këtë muze pasqyrohet historia e shkrimit dhe e librit shqip, abetareve të gjuhës shqipe dhe alfabeteve të përdorura në kohë të ndryshme, deri në alfabetin që kemi sot, vendosur në Kongresin e Manastirit, më 1908. Ndërtesa e muzeut ka tetë mjedise ekspozimi.[16][17][18]
Monument kulture
RedaktoNdërtesa e Mësonjëtores së Parë Shqipe në Korçë është monument i rëndësishëm i trashëgimisë kulturore. Ky monument është i llojit "Arkitekturë", i miratuar në datën 10.06.1973, me numër vendimi 1886 dhe me numër reference KO081.[1] Godina është dykatëshe. Kati i parë përbëhet nga korridori dhe dy oda të mëdha. Kati i dytë ka katër dhoma. Dritaret janë rreth 80 cm të gjera dhe të larta. Çatia është prej druri, e mbuluar me tjegulla vendi. Fasadën ballore e zbukuron qoshku në katin e dytë. Lartësia e objektit është rreth 7 m.[19]
Mësonjëtorja e Korçës në art
RedaktoNë vitin 1979, Kinostudio Shqipëria e Re realizoi edhe filmin me titull Mësonjëtorja, i cili, në fakt, i dedikohet Shkollës shqipe të vashave, hapur më 23 tetor 1891, pra 4 vjet pas Mësonjëtores për djem. Filmi mishëron personazhet e shquara të arsimit shqiptar, Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi, si dhe të vëllait të tyre, Gjerasim Qiriazi.
Shih edhe
RedaktoLidhje të jashtme
Redakto
Commons: Mësonjëtorja, Korçë – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimedialeGaleria
Redakto
Referime
Redakto- ^ a b LISTA E MONUMENTEVE: RRETHI I KORÇËS (PDF). Instituti i Monumenteve të Kulturës - Ministria e Kulturës. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 29 mars 2019. Marrë më 26 janar 2016.
- ^ a b Sultana, Ronald G. (2002). Teacher Education in the Euro-Mediterranean Region (në anglisht). P. Lang. fq. 26-27. ISBN 9780820462165. "Due to the support of the people, the Mësonjëtorja e parë shqipe managed to survive for fifteen years, till it was severely attacked by the Greek Orthodox church and the Ottoman government and was finally closed down in 1902.
- ^ Palairet, Michael (2016). Macedonia: A Voyage through History (Vol. 2, From the Fifteenth Century to the Present) (në anglisht). Cambridge: Cambridge Scholars Publishing. fq. 115. ISBN 9781443888493.
Despite this, in 1884 the Albanian Committee set up a boys school. Greek sources represent Albanian efforts to compete in establishing schools as failing because of weaker demand for education and smaller funding, but once more, Greek interference undermined the school: it "struggled in the face of Greek anathemas". It is, however, the first Albanian school to be founded, and the building in Korçë (or a facsimile thereof) is preserved as a museum. It survived till 1902, under teachers Naum and Leonidas Natcha, but they were incarcerated as traitors (to the Ottoman state) at the behest of the Greek clergy, and their school was wrecked and vandalized. An American inspired Protestant school was founded, also at Korçë in 1889, but it struggled in the face of similar pressures.
- ^ 100-vjetori i mësonjëtores së parë shqipe në Korçe: 1887 - 7 mars - 1987, Shtëpia botuese "8 Nëntori", Tiranë, 1987
- ^ Vlora, Ekrem (1963). "Një vështrim mbi kulturën e popullit Shqiptar". Shêjzat = [Le Pleiadi]: Vjeti VII, Nr. 05 - 06 - 07 - 08. (në anglisht): 215.
- ^ Jacques, Edwin (1994). The Albanians: an ethnic history from prehistoric times to the present (në anglisht). McFarland & Company. fq. 291-292. ISBN 0-89950-932-0. Marrë më 2010-06-18.
- ^ a b c Skendi 1967, p. 134.
- ^ a b c d e Gawrych 2006, p. 88.
- ^ Özdalga, Elisabeth (2005). Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy (në anglisht). Routledge. fq. 264–265. ISBN 9780415341646.
- ^ Clayer, Natalie (2007). Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation majoritairement musulmane en Europe (në frëngjisht). KARTHALA Editions. fq. 301–10. ISBN 2-84586-816-2.
- ^ a b Fjalor enciklopedik shqiptar, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, 2008/09, fq. 1700 - 1701.
- ^ Shefik Osmani:Fjalor i pedagogjisë, Shtëpia Botuese "8 Nëntori", Tiranë, 1983, fq. 429 -430
- ^ a b Skendi 1967, pp. 134-135.
- ^ Myzyri, Hysni (1987) Mësonjëtorja e parë shqipe e Korçës, Libri shkollor, Tiranë,
- ^ Mësonjëtorja e Korçës është kthyer në muze kombëtar të arsimit.
- ^ Muzeu Kombëtar i Arsimit Arkivuar 2 mars 2018 tek Wayback Machine, http://korca.al Arkivuar 23 shtator 2017 tek Wayback Machine, 20.09.2017.
- ^ Mësonjetorja e Parë Shqipe, fluks vizitorësh nga të gjitha qytetet Arkivuar 8 janar 2020 tek Wayback Machine, 20.09.2017.
- ^ Muzeu Kombëtar i Arsimit Arkivuar 24 gusht 2017 tek Wayback Machine, http://bashkiakorce.gov.al
- ^ "Map - IMK WebGIS". imk.gov.al. IMK. Arkivuar nga origjinali më 16 korrik 2019. Marrë më 13 tetor 2016.