Islami në Shqipëri

Islami në Shqipëri është feja më e përhapur në vend, ku sipas censusit të vitit 2011, 56-70 % e popullsisë së Shqipërisë u deklaruan myslimanë. Shumica e myslimanëve të Shqipërisë janë synitë, ndërsa ekziston edhe një pakicë bektashiane.^[1]

Gjatë sundimit osman në Shqipëri pas vitit 1389, shumica e shqiptarëve u konvertuan në myslimanë. Megjithatë, dekadat e ateizmit shtetëror, i cili përfundoi në vitin 1991 sjelli një rënie të praktikimit të të gjitha feve.

Historia

Periudha paraosmane dhe osmane

Gjatë shekujve 9 dhe 10 filloi përhapja e Islamit në trojet shqipetare dhe ballkanike ne përgjithesi kjo përhapje ishte nepermjet tregetarëve mysliman arab te cilet madje edhe ndërtuan xhami të vogla ose mesxhide me pas Islami u përhap me ardhjen e myslimaneve qe sherbenin si mercenar të mbretërve anzhuin dhe norman në ketë kohë pati edhe sdhe mysliman te njohur qe e vizituan Shqipërine si gjeografi i njohur mysliman Idrisi etj me pas në shekullin e 13 e të 14 nepermjet disa thirresve predikuesve te Islamit por megjithatë myslimanët vazhdonin te ishin minoritët fetar. Ndersa sundimit Osmane të Shqipërisë (1385 deri me 1912), shumica e shqiptarëve konvertua në Islam. Fillimisht osmanët u ftuan nga vetë princerit shqiptar si Karl Topia i cilli kërkoi ndihmen e tij për ta marrëserisht Durrësin nga rivali i tij Balsha II me pas osmanët arriten një fitore te madhe në Betejën e Kosovës me 1389 kunder Aleances Ballkanike me pas osmanët vazhduan zgjerimin e tyre por u ndalen me humbjen në Betejën e Ankarasë me 1402 por u riforcuan me ribashkimin e Perandorise me 1913 me pas Perandoria Osmane u përball me kryengritjet e princerve të Shqiperise si Gjon Kastrioti dhe Gjergj Arianiti ndërkohe qe pati edhe princer qe e pranuan Islamin si per shembull Jakup Shpata, pasardhës i Gjin Bua Shpatës. Ndërkohe nga viti 1443 e deri me 1480 Perandoria Osmane u përball me rezistencën e Skënderbeut dhe Lekë Dukagjinit me pas vazhdoi sundimi Osman. Në ketë kohë te Shqiptarët u rrit pranimi i fesë Islame sidomos neper qytete. Perandoria Osmane nuk detyronte njerezit me dhune te pranonin islamin por është shembull i tolerancës. Gjatë kësaj kohë pati edhe zhvillim të Arkitektures Orientale si ndertimi nepër qytete i hanëve, hamame, rrugëve me kalldrëm e tjerë. Ndërkohë ne ndërtimin e xhamive shumicën i ndërtuan vetë shqiptarët mysliman madje u shfaq stili i xhamive qe i perngjanin kullave shqipetare me qati te e jo me kupole kemi. Për shembull Xhamine e Ethem Beut gjithashtu nën sundimin Osman. Shqipetarët kishin shume privilegje ata ishin kryeminstra, vezir, pashallare e vali apo qeveritar në shtetin Osman. Madje rektori i parë i universitetit te Stambollit ishte një shqiptar Hasan Tahsini. Ndërkohe në periudhen Osmane në Shqiperi u përhapen mejtepet dhe medresete, shkolla islame ku nuk mësohej vetëm feja por edhe shkencat ekzakte e shumë lloje te tjera te diturive. Në shekullin e 18 shqiptarët kaluan masivisht ne Islam dhe vazhduan te jetonin paqesisht me popujt e tjere në Perandorinë Osmane.

Pamje nga Shkodër (1917)

Gjatë kesaj kohe filloi edhe Rilindja Kombëtare Shqipetare 1845 deri me 1912 por prej gjysmes së dytë te shekullit 19 filluan trazirat në Ballkan. Kjo u ndikua edhe nga reformat e Tanzimatit por megjithatë trazirat vazhduan. Kështu qe u formua shteti i pavarur grek, serb, bullgar dhe ai rumun ndërkohe qe perandoria Austro-Hungareze pushtoi Bosnjen kështu në vitin 1878. Shqiptarët ishin i vetmi popull Ballkanik nën udheheqjen Osmane dhe në bazë të ketyre rrethanave me 10 qershor 1878 u mbaj kuvendi i Lidhjes se Prizrenit i cili u mbajt në Xhamine Bajraklie të Prizrenit. Në Lidhjen e Prizerenit morren pjesë shumë figura fetare Islame. Qëndrimet fillestare të lidhjes, në krye të komitetit qendror të së cilës ishte Iljaz pashë Çoku, u parashtruan në Kararname. Në këtë dokument prijësit shqiptarë theksonin synimin e tyre që të ruanin dhe mbanin integritetin e territoreve të Perandorisë Osmane në Ballkan në mbështetje të Portës. Megjithatë qëndrimet dhe projekti i Lidhjes përvijoi ndryshe duke përshfaqur rrymat e brendshme. Me pas me 1899 u mbajt Lidhja e Pejës ndersa me 1908 deri me 1912 kryengritjet qe quan ne shkeputjen e Shqipërisë nga sundimi 500 vjeqar Osman sëbashku. Me këto kryengritje u mbajt edhe kongresi i Manastirit ku u vendos qe alfabeti i gjuhes shqipe te ishte me shkronja latine e jo me shkronja Arabe (Elifbaja shqip).^[2]

Pavarësia

Shqipëria fitoi pavarësinë e saj nga Perandoria Osmane në vitin 1912. Mbas vitit 1912 myslimanët në trojet shqiptare do ta kishin të veshtire ndarjen nga sundimi Osman. Pas parimet Rilindjes Kombëtare dhe mungesa e përgjithshme e bindjeve fetare. Gjatë shekullit të 20-të regjimet demokratik, monarkik dhe (më vonë) regjimi komuniste kanë ndjekur kombin dhe kulturën kombëtare. Për shkak të kësaj politike, si të gjitha besimet e tjera në vend, Islami ka pësuar ndryshime radikale.

Situata aktuale

Xhamia e Iljaz Mirahorit në Korçë (1465)

Sipas regjistrimit të 2011, 58.79% e Shqipërisë aderon Islamit, duke e bërë feja më e madhe në vend. Shumica e myslimanëve shqiptarë janë Sunit me një minoritet të konsiderueshëm bektashi. Krishterimi praktikohet nga 16,99% të popullsisë, duke e bërë feja e dytë më e madhe në vend. Popullatës së mbetur është ose jofetare apo i takon grupeve të tjera fetare^[3]. Gjatë sundimit osman të Shqipërisë, shumica e shqiptarëve të konvertuan në të përkatësisë myslimane (sunitë dhe bektashinj). Megjithatë, dhjetëvjeçarësh ateizmi shtetëror i cili përfundoi në vitin 1991 solli rënien në praktikë fetare në të gjitha traditat fetare ^[4].

Përbërja e saktë e traditave fetare në Shqipëri është e paqartë. Një studim i kohëve të fundit demografike kryer nga Pew Research Center vlerësuar se përqindja e myslimanëve në Shqipëri është 79.9%^[5]. Megjithatë, sipas një sondazhi të kohëve të fundit të Gallupit (Gallup Poll), përqindja e përkatësisë fetare të Islamit është vetëm 43% mysliman, ende 19% ortodoksë, 15% katolikë dhe 23% ateistë apo jo-religjiozë^[6]. Në regjistrimin e vitit 2011, deklarohet se përkatësia fetare e popullsisë ishte: 56,70% myslimanë, 10,03% katolikë , 6,75% ortodoksë, 0,14% ungjilltarë , 0,07% krishterë të tjerë, 5.49% besimtarë pa emërtimi, 2.50% ateistë, 2,09% bektashinjë, 13.79% padeklaruar^[7].

Mospërputhja në metodologjinë e anketimit në sondazhin 2011

Përqindja Ortodokse raportuar mund të jetë më e ulët se vlera faktike, për shkak se personeli regjistrimi dështoi të kontaktojë me një numër të madh të popullit në jug i cili është tradicionalisht një fortesë Ortodokse. Pati akuza të tjera serioze lidhur me sjelljen e punëtorëve të regjistrimit që mund të kenë ndikuar në 2011 rezultatet e regjistrimit. Ka pasur disa raste të raportuara, ku punëtorët mbushur pyetësorin në lidhje me fenë të pjesëmarrësit duke përdorur lapsa të cilat nuk u lejuan.^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]

Galeria

Në xhaminë e Et'hem Beut
Xhamia e Plumbit në Berat (1553)
Xhamia e Muradies në Vlorë (1542)
Xhamia e Kubelies në Kavajë (1735/2002)

Shiko dhe

Lidhje të jashtme

KMSH - Komuniteti Mysliman i Shqipërisë (Komuniteti dhe Medreseja e Tiranës)

Referime

^ "Fjala e Drejtorit të Përgjithshëm të INSTAT, Ines Nurja gjatë prezantimit të rezultateve kryesore të Censusit të Popullsisë dhe Banesave 2011." (in sq). [Speech of the Director General of the Institute of Statistics, Ines Nurja, during the presentation of the results of the Main Census of Population and Housing 2011.]. Press release. 2011. Archived from the original on 26 mars 2017. https://web.archive.org/web/20170326091156/http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf. Retrieved 26 qershor 2013.
^ John Hutchinson, Anthony D. Smith, "Nationalism: Critical Concepts in Political Science"
^ Miller, Tracy, red. (2009), Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population (PDF), Pew Research Center, arkivuar nga origjinali (PDF) më 5 gusht 2010, marrë më 2009-10-08 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Kopje e arkivuar" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 mars 2017. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
^ Miller, Tracy, red. (2009), Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population (PDF), Pew Research Center, arkivuar nga origjinali (PDF) më 5 gusht 2010, marrë më 2009-10-08 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Https://worldview.gallup.com / Default.aspx
^ http://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf Arkivuar 14 nëntor 2014 tek Wayback Machine Albanian census 2011
^ http://www.top-channel.tv/artikull.php?id=248098&ref=ml
^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 16 maj 2015. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 29 korrik 2017. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[1] "Fjala e Drejtorit të Përgjithshëm të INSTAT, Ines Nurja gjatë prezantimit të rezultateve kryesore të Censusit të Popullsisë dhe Banesave 2011." (in sq). [Speech of the Director General of the Institute of Statistics, Ines Nurja, during the presentation of the results of the Main Census of Population and Housing 2011.]. Press release. 2011. Archived from the original on 26 mars 2017. https://web.archive.org/web/20170326091156/http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf. Retrieved 26 qershor 2013.

[2] John Hutchinson, Anthony D. Smith, "Nationalism: Critical Concepts in Political Science"

[3] Miller, Tracy, red. (2009), Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population (PDF), Pew Research Center, arkivuar nga origjinali (PDF) më 5 gusht 2010, marrë më 2009-10-08 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] "Kopje e arkivuar" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 mars 2017. Marrë më 28 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[5] Miller, Tracy, red. (2009), Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population (PDF), Pew Research Center, arkivuar nga origjinali (PDF) më 5 gusht 2010, marrë më 2009-10-08 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[6] Https://worldview.gallup.com / Default.aspx

[7] ttp://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf Arkivuar 14 nëntor 2014 tek Wayback Machine Albanian census 2011

[8] ttp://www.top-channel.tv/artikull.php?id=248098&ref=ml

[9] "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 16 maj 2015. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[10] "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 29 korrik 2017. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[11] "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[12] "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 7 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]