Wikipedia

Perëndia

në fetë monoteiste: mbinatyrorë, absolut, entitet suprem dhe objekt besimi
(Përcjellë nga Qenia supreme)

Perëndia, Hyjni ose Zoti, është, sipas përfytyrimeve fetare e mistike, qenia më e lartë e mbinatyrshme, e cila ka krijuar gjithësinë dhe botën, qëndron mbi të dhe drejton gjithçka. Perëndia zakonisht quhet si qenie "e gjithëdijshme", "e gjithëfuqishme", "e gjithëpranishme" dhe si të ketë një ekzistencë të përjetshme dhe të domosdoshme. Këto veti përdoren ose në mënyrë analogjike ose merren fjalë për fjalë. Perëndia më së shpeshti mbahet si jo trupore.[3][4][5] Vetitë materiale dhe jo trupore të Perëndisë janë të lidhura me mendimet e transhendencës (duke qenë jashtë natyrës) dhe imanencës (duke qenë në natyrë) të Perëndisë, me pozicione sinteze të tilla si "transhendenca imanente".

Monada, një simbol i lashtë për Absolutin metafizik. Sipas shumicës së studiuesve mesjetar, shkenca e hershme, veçanërisht gjeometria dhe astrologjia dhe astronomia, ishte e lidhur me hyjininë dhe shumë besonin se kishte diçka thelbësisht "hyjnore" ose "perfekte" që mund të gjendej te rrethi.[1][2]

Disa fe e përshkruajnë Perëndinë pa iu referuar gjinisë, ndërsa të tjerët ose përkthimet e tyre përdorin terminologjinë gjinore. Jehudizmi, për shembull, i atribuon vetëm një gjini gramatike Perëndisë, duke përdorur terma të tillë si "Ai" ose "Atë" për lehtësi gjuhësore.[6] Në gjuhën shqipe emri "Perëndia" është i përveçëm dhe i përket gjinisë femërore, kurse emrat "Hyji" dhe "Zoti" i përkasin gjinisë mashkullore. Në shumë gjuhë të tjera Perëndia i përket gjinisë mashkullore, si p.sh. në gjuhën latine: Deus, në gjuhën angleze: God; në gjuhën franceze: Dieu; në gjuhën gjermane: Gott; në gjuhën greke: Theos; në gjuhën italiane: Dio, në gjuhën ruse: Bog etj. por sipas teologëve Perëndia nuk është qenie trupore që ka trajtë apo gjini.

Perëndia është konceptuar si personale ose jo personale. Në teizëm, Perëndia është qenia krijuese dhe mbështetëse e gjithësisë, ndërsa në deizëm, Perëndia është qenia krijuese, por jo mbështetëse e gjithësisë. Në panteizëm, Perëndia është vetë gjithësia. Në ateizëm, ekziston një mungesë besimi në Perëndi. Në agnosticizëm, ekzistenca e Perëndisë konsiderohet e panjohur ose e panjohshme. Perëndia gjithashtu është konceptuar si burim i gjithë detyrimit moral dhe "ekzistenca më e madhe e mundshme".[3] Shumë filozofë kanë zhvilluar argumente për dhe kundër ekzistencës së Perëndisë.[7]

Monoteistët i referohen perëndive të tyre duke përdorur emra të përshkruar nga fetë e tyre përkatëse, me disa prej këtyre emrave duke iu referuar ideve të caktuara kulturore rreth identitetit dhe atributeve të perëndisë së tyre. Në periudhën e lashtë egjiptiane të Atenizmit, ndoshta feja monoteiste më e hershme e regjistruar, ky hyjni u quajt Ateni,[8] i paraqitur si e vetmia Qenie e Epërme e vërtetë dhe krijuesi i gjithësisë.[9] Në Biblën hebraike dhe Judaizëm, Elohim, Adonai, YHWH (hebraisht: יהוה) dhe emra të tjerë përdoren si emra të Perëndisë. Yahweh dhe Jehovah, shqiptime të mundshme me zanore të YHWH, përdoren në krishtërim. Në doktrinën e krishterë të Trinisë, Perëndia, bashkëjetues në tre "persona", quhet "Ati", "Biri" dhe "Fryma e Shenjtë". Në Islam, përdoret emri Allah, ndërsa myslimanët gjithashtu kanë disa emra përshkrimi për Perëndinë. Në hinduizëm, Brahmani shpesh konsiderohet një koncept monist i Perëndisë.[10] Në fenë kineze, Shangdi është konceptuar si paraardhësi i parë i gjithësisë, i brendshëm ndaj tij dhe vazhdimisht duke e sjellë rendin në të. Fetë e tjera kanë emra për konceptin, për shembull, Baha në Besimin Bahá'í,[11] Waheguru në Sikhizëm,[12] Sang Hyang Widhi Wasa në Hinduizmin Balinik,[13] dhe Ahura Mazda në Zoroastrizmin.[14]

Konceptet e ndryshme të Perëndisë dhe pretendimet konkurruese për karakteristikat, qëllimet dhe veprimet e Perëndisë, kanë çuar në zhvillimin e ideve të omniteizmit, pandeizmit,[15] ose një filozofie shumëvjeçare, e cila përcakton se ka një të vërtetë themelore teologjike, nga të cilat të gjitha fetë shprehin një mirëkuptim të pjesshëm dhe për të cilin "të devotshmit në fetë e ndryshme më të mëdha të botës po adhurojnë në të vërtetë të vetmin Perëndi, por nëpërmjet koncepteve të ndryshme që mbivendosen".[16]

Emrat në shqip

Redakto
 
William Blake: The Ancient of Days ("I Lashti i Ditëve"), 1794, bojë uji, 36 × 25.7 cm, British Museum, Londër. Pikturë që përshkruan veprën e krijimit të botës nga Perëndia nëpërmjet një kompasi.

Perëndi

Redakto

Prejardhja e fjalës "perëndi" është e paqartë, por pranohet gjerësisht nga studiuesit që ka lidhje me ilirishten.[17] Janë propozuar mendime të ndryshme:

  • përbëhet nga *perën, e cila rrjedh nga fjala e mëparshme *perun, njëllojë me Perkūnas të lituanishtes, *Perunъ të proto-sllavishtes (hyji i rrufeve) + *di nga PIE *deywós ("zot, hyji"), pra me kuptimin origjinal "zoti/hyji Perën/Perun".
  • lidhje të mundshme me indo-evropianen *per(-kwu)- "hyji lisi" ose "hyji bubullime"; elementi erën- mund të lidhet me Perun të sllavishtes, nga *per "godis", dhe -di të *dyeus, p.sh. greqisht Zeus, latinisht Deus etj.
  • përbëhet nga fjalët *per + *en + *di, të cilat rrjedhin nga tre fjalët PIE *péh₂wr̥ + *h₁n̥gʷnis + *dyew-. Dy fjalët e para përshkruajn "zjarrin". Ata zakonisht konsiderohen në kundërshtim semantik. Fjala e parë (*péh₂wr̥) zakonisht është e asnjëanëse dhe i referohet zjarrit si diçka e pajetë dhe pasive, pra si një substancë, ndërsa fjala e dytë (*h₁n̥gʷnis) është mashkullore dhe i referohet zjarrit si diçka lëvizëse dhe aktive[18] (krahaso me Agni, perëndia më e shquar vedase, Eni, perëndia ilire e zjarrit që vazhdon sot në shqipen "e enjte" nga proto-shqipja *agni,[19] në lidhje me sllavishten perenda ("e enjte") nga Peren, hyji i rrufeve[20]). Ndërsa fjala e fundit (*dyew-) domethënë "dritë", nga e cila rrjedh fjala PIE *deywós që domethënë "hyj".[18]

Hyj

Redakto

Fjala "hyj" rrjedh nga "hyll", forma arkaike e fjalës "yll", e cila ka prejardhje nga shqipja e vjetër ȳll (Budi <yyll>, Buzuku <uill>), nga proto-shqipja *usla, nga PIE *h₁us-los (krahaso me anglishten e vjetër ysle, "hiri i nxehtë"), nga *h₁ews- ("djeg") (krahaso me latinishten ūrere, greqishten e lashtë εὕω (heúō, "përcëlloj")).[21]

Zot

Redakto

Fjala "zot" rrjedh nga fjala e mëparshme "zota", nga proto-shqipja *dzwāpt, nga *w(i)tspáti, nga PIE *wiḱpótis ("udhëheqësi i fisit", krahaso me lituanishten viēšpats, avestanishten 𐬬𐬍𐬯𐬞𐬀𐬌𐬙𐬌‎ (vīspaiti)), e përbër nga *weyḱ- ("fis", "farë e zgjeruar") (krahaso me greqishten e lashtë οἰκία (oikía, "fis"), avestanishten 𐬬𐬌𐬚‎ (viθ, "oborri mbretëror")) dhe *pótis ("pronar") (krahaso me greqishten e lashtë πόσις (pósis, "burri"), tokarishten A pats ("burri")).

Emrat e Perëndisë ndër fe të ndryshme

Redakto
 
Pllaka Mesha me mbishkrim mban referencën më të hershme të njohur (840 p.e.s.) të emrit Yahweh.

Disa fe e përshkruajnë Perëndinë pa iu referuar gjinisë, ndërsa të tjerët ose përkthimet e tyre përdorin terminologjinë gjinore. Jehudizmi, për shembull, i atribuon vetëm një gjini gramatike Perëndisë, duke përdorur terma të tillë si "Ai" ose "Atë" për lehtësi gjuhësore.[22] Në gjuhën shqipe emri "Perëndia" është i përveçëm dhe i përket gjinisë femërore, kurse emrat "Hyji" dhe "Zoti" i përkasin gjinisë mashkullore. Në shumë gjuhë të tjera Perëndia i përket gjinisë mashkullore, si p.sh. në gjuhën latine: Deus, në gjuhën angleze: God; në gjuhën franceze: Dieu; në gjuhën gjermane: Gott; në gjuhën greke: Theos; në gjuhën italiane: Dio, në gjuhën ruse: Bog etj. por sipas teologëve Perëndia nuk është qenie trupore që ka trajtë apo gjini. Megjithëkëtë Perëndia paraqitet shpesh në arte si një burrë plak, i thinjur me mjekër.

 
Fjala "Allah" me shkronja arabe.

Perëndia njihet në tradita të ndryshme fetare me emra të ndryshëm:

  • Në fenë e krishterë Perëndia njihet me emrin Abba, që në gjuhën aramaike dhe hebraike do të përkthehej "baba, atë", si nënkuptim i termit "Ati Perëndi".
  • Allah është emri i Perëndisë në gjuhën arabe, i cili përdoret nga myslimanët dhe po ashtu nga arabët jo-myslimanë. Rrënja "ilah" në gjuhët semitike veriore El (hebraisht "El" ose më saktë "Eloha", aramaisht "Eloi") është fjala lindëse për një perëndi (çdo hyjni), emri Allah përmban nyjën e shquar "Al", që i jep fjalë për fjalë kuptimin emrit "Allah" - "Perëndia". Në gjuhën shqipe, ndër myslimanët shqiptarë, Allahu nënkupton Perëndinë. Një traditë islame pohon se Allahu ka 99 emra, apo veti, ndërsa të tjerë thonë se të gjithë emrat e mirë i përkasin Allahut. Ngjashmërisht, në gjuhën aramaike, që besohet të jetë folur nga Jezusi, fjala "Alaha" përdorej për të treguar Perëndinë.
  • JHVH - Jahveh (hebraisht:'Jud-Haj-Vav-Haj', יהוה) janë disa nga emrat e përdorur për Perëndinë në përkthimet e ndryshme të Biblës (të gjitha e përkthejnë njëlloj me shkurtimin e katër shkronjave - JHVH). Katërshkronjëshi është emri me të cilin Perëndia iu bë i njohur Moisiut (në Bibël), kur ky e pyeti për emrin dhe Perëndia iu përgjigj emri im është: "Unë Jam Ai që Jam". (Tekstualisht, «Kur të të pyesin kush të dërgoi, thuaju "Unë Jam Ai që Jam" më ka dërguar».)
  • Elohim, "Perëndi" (me prapashtesën -im, që e kthen fjalën në shumës), përdoret nganjëherë me kuptimin "perënditë" ose më mirë gjykatësit e vdekatarëve.
  • Trinia e Shenjtë (një Perëndi në tri veta, Ati Perëndia, Perëndia Biri (Jezusi, Krishti), dhe Perëndia Fryma e Shenjtë) emërtim që tregon Perëndinë pothuajse në të gjithë krishterimin. Të krishterët arabë përdorin shpesh gjithashtu fjalën arabe "Allah" për të treguar Perëndinë.

Konceptet e përgjithshme

Redakto

Nuk ka një marrëveshje të qartë mbi natyrën ose ekzistencën e Perëndisë.[23] Konceptet abrahamike të Perëndisë përfshijnë përkufizimin monoteist të Perëndisë në judaizëm, pikëpamjen trinitare të të krishterëve dhe konceptin islam të Perëndisë. Fetë dharmike ndryshojnë në pikëpamjen e tyre për hyjninë: pikëpamjet e Perëndisë në hinduizëm ndryshojnë sipas rajonit, sektit dhe kastës, duke përfshirë monoteizmin dhe politeizmin. Shumë fe politeiste kanë të përbashkët idenë e hyjnisë krijuese, megjithëse kanë një emër tjetër përveç "Perëndisë" dhe pa të gjitha rolet e tjera që i atribuohen një Perëndie të veçantë nga fetë monoteiste. Xhainizmi është fe politeiste dhe jo-kreacioniste. Në varësi të interpretimit dhe traditës së tij, Budizmi mund të konceptohet si ateist, jo-teist, panteist, panenteist ose politeist.

Njësia

Redakto
 
Trinia është besimi se Perëndia është i përbërë nga Ati, Biri (mishëruar metafizikisht në sferën fizike nga Jezusi) dhe Fryma e Shenjtë.

Monoteistët pohojnë se ka vetëm një perëndi; mund të pohojnë gjithashtu se një perëndi e vërtetë adhurohet në fetë e ndryshme nën emra të ndryshëm. Pikëpamja se të gjithë teistët në të vërtetë adhurojnë të njëjtën perëndi, pavarësisht nëse e njohin apo jo, theksohet veçanërisht në fenë Bahá'í, Hinduizëm[24] dhe Sikhizëm.[25]

Në krishterizëm, doktrina e Trinisë e përshkruan Perëndinë si një Perëndi në tre Veta hyjnorë (secila prej tre Vetave është vetë Perëndia). Trinia e Shenjtë përfshin[26] "Ati Perëndia", "Perëndia Biri" (Jezusi, Krishti), dhe "Perëndia Fryma e Shenjtë". Në shekujt e kaluar, ky përcaktim themelor i besimit të krishterë u përmbledh edhe nga formula latine Sancta Trinitas, Unus Deus ("Trinia e Shenjtë", "E Vetmja Perëndi"), që u raportua në Litaniae lauretanae.

Koncepti më themelor i Islamit është teuhidi (që do të thotë "unitet" ose " të qënit një"). Allahu është përshkruar në Kuran si: Thuaj: "Ai është Allahu, Një dhe i Vetëm! Allahu është Absoluti, të Cilit i përgjërohet gjithçka në amshim. Ai as nuk lind, as nuk është i lindur. Dhe askush nuk është i barabartë (a i krahasueshëm) me Atë."[27][28] Myslimanët e hedhin poshtë doktrinën krishterë të Trinisë dhe hyjninë e Jezusit, duke e krahasuar atë me politeizmin. Në Islam, Perëndia është qenie transhendente e cila nuk i ngjanë asnjë krijimi të saj në asnjë mënyrë. Kështu, myslimanët nuk kanë ikona, dhe nuk pritet të përfytyrojnë Perëndinë.[29]

Henoteizmi është besimi dhe adhurimi i një perëndie të vetëme, duke pranuar ekzistencën ose ekzistencën e mundshme të hyjnive të tjera.[30]

Teizmi, deizmi dhe panteizmi

Redakto
 
William Blake: God blessing the seventh day ("Perëndia duke bekuar ditën e shtatë"), pikturë me bojëra uji që përshkruan Perëndinë.

Teizmi në përgjithësi thotë se Perëndia ekziston realisht, objektivisht dhe në mënyrë të pavarur nga mendimi njerëzor; se Perëndia krijoi dhe mban gjithçka; se Perëndia është qenie e gjithëfuqishme dhe e përjetshme; dhe se Perëndia është personale dhe ndërvepron me gjithësinë përmes, për shembull, përvojës fetare dhe lutjeve të njerëzve.[31] Teizmi pohon se Perëndia është qenie si transhendente dhe imanente; pra, është njëkohësisht e pafund dhe, në një farë mënyre, e pranishme në çështjet e botës.[32] Jo të gjithë teistët pranojnë të gjitha këto propozime, por secili zakonisht i nënshtrohet disa prej tyre.[31] Teologjia katolike thotë se Perëndia është pafundësisht e thjeshtë dhe nuk është subjekt i padiskutueshëm në kohë. Shumica e teistëve pohonjnë se Perëndia është e gjithëfuqishme, e gjithëdijshme dhe dashamirëse, ​​megjithëse ky besim ngre pyetje për përgjegjësinë e Perëndisë për të keqen dhe vuajtjet në botë. Disa teistë i përshkruajnë Perëndisë një kufizim vetë-ndërgjegjes ose të qëllimshëm të plotfuqishmërisë, gjithëdijshmërisë, ose dashamirësisë. Teizmi i hapur, për dallim, pohon se, për shkak të natyrës së kohës, gjithëdijshmëria e Perëndisë nuk do të thotë që hyjnia mund të parashikojë të ardhmen. Teizmi nganjëherë përdoret për të referuar në përgjithësi për çdo besim në një perëndi apo hyjni, dmth monoteizëm apo politeizëm.[33][34]

Deizmi pohon se Perëndia është tërësisht transhendente: Perëndia ekziston, por nuk ndërhyn në botë përtej asaj që ishte e nevojshme për ta krijuar atë.[32] Në këtë pikëpamje, Perëndia nuk është antropomorfe, as nuk u përgjigjet lutjeve as prodhon mrekulli. E zakonshme në Deizëm është besimi se Perëndia nuk ka interes për njerëzimin dhe mund të mos jetë në dijeni të njerëzimit. Pandeizmi kombinon Deizmin me besimet panteiste.[15][35][36] Pandeizmi është propozuar të shpjegojë si Deizmi pse Perëndia do të krijojë një gjithësi dhe pastaj ta braktisë atë[37] dhe sa i përket Panteizmit, origjinën dhe qëllimin e gjithësisë.[37][38]

Panteizmi pohon se Perëndia është gjithësia dhe gjithësia është Perëndia, ndërsa Panenteizmi thotë se Perëndia përmban, por nuk është e njëjta me gjithësinë.[39]

Përshkrimi ndër fe të ndryshme

Redakto
  Ky artikull ose seksion duhet të zgjerohet me përmbajtjen e përkthyer nga Wikipedia në anglisht. Ju lutemi të na ndihmoni me kontributin tuaj.

Krishtërimi

Redakto

Sipas botëkuptimit të Krishterë Ortodoks,[40] Perëndia është qenie frymore, i palëndshëm, pa kohë, i përjetshëm, i panxënë, i padukshëm, i pandryshuar, i gjithëpushtetshëm, i shenjtë, i pamëkatshëm, i drejtë, i gjithëmirë, një pasuri e pamatur dhe absolute e forcave dhe energjive të përjetshme hyjnore. Të krishterët ortodoksë besojnë se Perëndia është Perëndi Triadik, ashtu siç vetë Perëndia e zbuloi Veten e Tij: Një Perëndi, në tre persona: Ati, Biri dhe Shpirti i Shenjtë, të bashkuar përsosmërisht, kurrë të ndarë. Këta nuk janë tre Perëndi, por Një Perëndi i vetëm, një qenie dhe një natyrë hyjnore, një esencë e vetme, një veprim dhe një vullnet hyjnor, një njohuri dhe një dashuri hyjnore, një shenjtëri.

Ati, Biri edhe Shpirti i Shenjtë, Trini e njëqenëshme dhe e pandarë, Nga qenia dhe nga natyra s’ka asnjë diferencë midis personave të Trinisë së Shenjtë, prandaj ashtu si adhurohet Ati, kështu adhurohet edhe Biri edhe Shpirti i Shenjtë. Por ka diferencë në personat e Trinisë së Shenjtë vetëm nga kjo: se Ati është i palindur; Biri, personi i dytë i Trinisë është lindur prej Atit në përjetësi dhe pa kohë; dhe Shpirti i Shenjtë buron prej Atit, në përjetësi dhe pa kohë.

Mister është se si Perëndia shquhet në tre persona, të cilët përbëjnë vetëm një Perëndi, sepse nuk është e mundur të kuptohet prej mendjes së njeriut. Por shpjegimin e së vërtetës e zbuloi dhe e mësoi vetë Jisu Krishti (Biri i Perëndisë që u bë njeri), i Cili i porositi nxënësit e Tij që të pagëzojnë “Në emër të Atit e të Birit dhe të Shpirtit të Shenjtë” (Matth. 28:19); dhe Trinia e shenjtë u shfaq në Pagëzimin e Jisu Krishtit, kur Ati dëshmoi duke thirrur: “Ky është Biri im i dashur, të Cilin e pëlqeva”, dhe Shpirti i Shenjtë zbriti në formë pëllumbi (Llk. 3:21, Mk.1:10-11).

Shiko edhe

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ Arthur Koestler, The Sleepwalkers (Koestler book)|The Sleepwalkers: A History of Man's Changing Vision of the Universe (1959)
  2. ^ Proclus, The Six Books of Proclus, the Platonic Successor, on the Theology of Plato Tr. Thomas Taylor (1816) Vol. 2, Ch. 2, "Of Plato"
  3. ^ a b Richard Swinburne "God" in Ted Honderich (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
  4. ^ David Bordwell (2002). Catechism of the Catholic Church, Continuum International Publishing ISBN 978-0-86012-324-8 p. 84
  5. ^ "Catechism of the Catholic Church – IntraText". Arkivuar nga origjinali më 3 mars 2013. Marrë më 30 dhjetor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "G-d has no body, no genitalia, therefore the very idea that G-d is male or female is patently absurd. Although in the Talmudic part of the Torah and especially in Kabalah G-d is referred to under the name 'Sh'chinah' – which is feminine, this is only to accentuate the fact that all the creation and nature are actually in the receiving end in reference to the creator and as no part of the creation can perceive the creator outside of nature, it is adequate to refer to the divine presence in feminine form. We refer to G-d using masculine terms simply for convenience's sake, because Hebrew has no neutral gender; G-d is no more male than a table is." Judaism 101. "The fact that we always refer to God as 'He' is also not meant to imply that the concept of sex or gender applies to God." Rabbi Aryeh Kaplan, The Aryeh Kaplan Reader, Mesorah Publications (1983), p. 144
  7. ^ Platinga, Alvin. "God, Arguments for the Existence of", Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000.
  8. ^ Jan Assmann, Religion and Cultural Memory: Ten Studies, Stanford University Press 2005, p. 59
  9. ^ M. Lichtheim, Ancient Egyptian Literature, Vol. 2, 1980, p. 96
  10. ^ Pantheism: A Non-Theistic Concept of Deity – p. 136, Michael P. Levine – 2002
  11. ^ A Feast for the Soul: Meditations on the Attributes of God : ... – p. x, Baháʾuʾlláh, Joyce Watanabe – 2006
  12. ^ Philosophy and Faith of Sikhism – p. ix, Kartar Singh Duggal – 1988
  13. ^ Philosophy and Faith of Sikhism – p. ix, Kartar Singh Duggal – 1988
  14. ^ The Intellectual Devotional: Revive Your Mind, Complete Your Education, and Roam confidently with the cultured class, David S. Kidder, Noah D. Oppenheim, p. 364
  15. ^ a b Alan H. Dawe (2011). The God Franchise: A Theory of Everything. fq. 48. ISBN 978-0-473-20114-2. Pandeism: This is the belief that God created the universe, is now one with it, and so, is no longer a separate conscious entity. This is a combination of pantheism (God is identical to the universe) and deism (God created the universe and then withdrew Himself). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Christianity and Other Religions, by John Hick and Brian Hebblethwaite. 1980. p. 178.
  17. ^ Dept. of Russian and Language Studies, University of Melbourne (2003). "Article". Australian Slavonic and East European Studies. 17–18: 18. Marrë më 2010-07-09. Perëndi, Perëndija, a primitive Illyro-Thracian God of the Sky and Thunder invoked especially in songs praying for the rain. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ a b Ringe, Don (2006). From Proto-Indo-European to Proto-Germanic. Oxford University Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Orel, Vladimir (1998). Albanian etymological dictionary. Brill. fq. 88 dhe 476. ISBN 9004110240. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Grimm, Jacob (2012). Teutonic Mythology. Cambridge University Press. fq. 130. ISBN 978-1-108-04704-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Demiraj, Bardhyl (1997). Albanische Etymologien: Untersuchungen zum albanischen Erbwortschatz. Leiden Studies in Indo-European (në gjermanisht). Amsterdam, Atlanta: Rodopi. fq. 206.
  22. ^ "G-d has no body, no genitalia, therefore the very idea that G-d is male or female is patently absurd. Although in the Talmudic part of the Torah and especially in Kabalah G-d is referred to under the name 'Sh'chinah' – which is feminine, this is only to accentuate the fact that all the creation and nature are actually in the receiving end in reference to the creator and as no part of the creation can perceive the creator outside of nature, it is adequate to refer to the divine presence in feminine form. We refer to G-d using masculine terms simply for convenience's sake, because Hebrew has no neutral gender; G-d is no more male than a table is." Judaism 101. "The fact that we always refer to God as 'He' is also not meant to imply that the concept of sex or gender applies to God." Rabbi Aryeh Kaplan, The Aryeh Kaplan Reader, Mesorah Publications (1983), p. 144
  23. ^ Froese, Paul; Christopher Bader (vjeshtë–dimër 2004). "Does God Matter? A Social-Science Critique". Harvard Divinity Bulletin. 4. 32. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ See Swami Bhaskarananda, Essentials of Hinduism (Viveka Press 2002) ISBN 1-884852-04-1
  25. ^ "Sri Guru Granth Sahib". Sri Granth. Marrë më 30 qershor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ "What Is the Trinity?". Arkivuar nga origjinali më 19 shkurt 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Kurani, 112: 1–4
  28. ^ D. Gimaret. "Allah, Tawhid". Encyclopædia Britannica Online. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ Robyn Lebron (2012). Searching for Spiritual Unity...Can There Be Common Ground?. fq. 117. ISBN 978-1-4627-1262-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ Müller, Max. (1878) Lectures on the Origin and Growth of Religion: As Illustrated by the Religions of India. London: Longmans, Green and Co.
  31. ^ a b Smart, Jack; John Haldane (2003). Atheism and Theism. Blackwell Publishing. fq. 8. ISBN 978-0-631-23259-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ a b Lemos, Ramon M. (2001). A Neomedieval Essay in Philosophical Theology. Lexington Books. fq. 34. ISBN 978-0-7391-0250-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ "Philosophy of Religion.info – Glossary – Theism, Atheism, and Agonisticism". Philosophy of Religion.info. Arkivuar nga origjinali më 24 prill 2008. Marrë më 16 korrik 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ "Theism – definition of theism by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia". TheFreeDictionary.com. Marrë më 16 korrik 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ Sean F. Johnston (2009). The History of Science: A Beginner's Guide. fq. 90. ISBN 978-1-85168-681-0. In its most abstract form, deism may not attempt to describe the characteristics of such a non-interventionist creator, or even that the universe is identical with God (a variant known as pandeism). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ Paul Bradley (2011). This Strange Eventful History: A Philosophy of Meaning. fq. 156. ISBN 978-0-87586-876-9. Pandeism combines the concepts of Deism and Pantheism with a god who creates the universe and then becomes it. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ a b Allan R. Fuller (2010). Thought: The Only Reality. fq. 79. ISBN 978-1-60844-590-5. Pandeism is another belief that states that God is identical to the universe, but God no longer exists in a way where He can be contacted; therefore, this theory can only be proven to exist by reason. Pandeism views the entire universe as being from God and now the universe is the entirety of God, but the universe at some point in time will fold back into one single being which is God Himself that created all. Pandeism raises the question as to why would God create a universe and then abandon it? As this relates to pantheism, it raises the question of how did the universe come about what is its aim and purpose? {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  38. ^ Peter C. Rogers (2009). Ultimate Truth, Book 1. fq. 121. ISBN 978-1-4389-7968-7. As with Panentheism, Pantheism is derived from the Greek: 'pan'= all and 'theos' = God, it literally means "God is All" and "All is God." Pantheist purports that everything is part of an all-inclusive, indwelling, intangible God; or that the Universe, or nature, and God are the same. Further review helps to accentuate the idea that natural law, existence, and the Universe which is the sum total of all that is, was, and shall be, is represented in the theological principle of an abstract 'god' rather than an individual, creative Divine Being or Beings of any kind. This is the key element which distinguishes them from Panentheists and Pandeists. As such, although many religions may claim to hold Pantheistic elements, they are more commonly Panentheistic or Pandeistic in nature. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ John Culp (2013). "Panentheism," Stanford Encyclopedia of Philosophy, Spring.
  40. ^ Protopresviter Thomas Hopko, Besimi Orthodhoks, Vëllimi 1 - Doktrina, përkthyer nga Mitropoliti i Korçës Hirësi Joani, botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, ribotim, Tiranë 2010, fq.175-177
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Perëndia&oldid=2708749"