Greqia

Republika Helene
Ελληνική Δημοκρατία; Ellinikí Dimokratía
Flamuri	Stema
	Moto: Liri ose Vdekje; greqisht: Ελευθερία ή Θάνατος; (Elefthería í Thánatos)
	Himni kombëtar: Himni i Lirisë; greqisht: Ύμνος εις την Ελευθερία; (Ýmnos is tin Elefthería); noicon
	Situata e Greqisë
Kryeqyteti	Athina;
Qyteti më i madh	Athina
Gjuha zyrtare	Greqisht
Forma e qeverisë	Republikë unitare parlamentare
President	Katerina Sakellaropoulou ;
Kryeministër	Qirjako Micotaqi
Pavarësia;	3 shkurt 1830
Sipërfaqja	Vëndi i 95-të; 131,957 km²
ZEE	131.957 km²
Popullsia; • totale; • dendësia	Vëndi i 88-të; 10,432,481 (2021); 80 banorë/km²
Monedha	Euro
Zona kohore; • në verë	UTC+2; UTC+3
Kodi i internetit	.gr, .eu
Prefiksi telefonik	++30

Greqia, (greqisht: Ελλάδα^[1], apo Ελλάς^[2]), është vend në pjesën juglindore të Evropës, në jug të Ballkanit. Shteti i krijuar në tokën e Greqisë antike kufizohet në juglindje me Shqipërinë, në juglindje me Maqedoninë e Veriut dhe Bullgarinë, në juglindje ndan kufirin tokësor me Turqinë. Deti Egje shtrihet në juglindje të pjesës kontinentale, Deti Jon në juglindje dhe Deti i Kretës dhe Deti Mesdhe në juglindje. Greqia ka vijën bregdetare më të gjatë në pellgun e Mesdheut, me mijëra ishuj . Vendi përbëhet nga nëntë rajone gjeografike tradicionale dhe ka një popullsi prej rreth 10.5 milionë banorësh. Athina është kryeqyteti dhe qyteti më i madh i vendit, i ndjekur nga Selaniku dhe Patra .

Greqia konsiderohet djepi i qytetërimit perëndimor, duke qenë vendlindja e demokracisë, filozofisë perëndimore, letërsisë perëndimore, historiografisë, shkencave politike, parimeve kryesore shkencore dhe matematikore, teatrit dhe Lojërave Olimpike . Nga shekulli i tetë para Krishtit, grekët u organizuan në qytet-shtete të ndryshme të pavarura, të njohura si poleis ( polis njëjës), të cilat shtriheshin në Mesdhe dhe Detin e Zi . Filipi II i Maqedonisë bashkoi pjesën më të madhe të Greqisë së sotme në shekullin e katërt para Krishtit, me djalin e tij Aleksandrin e Madh që pushtoi me shpejtësi pjesën më të madhe të botës së njohur antike, nga Mesdheu lindor deri në Indinë veriperëndimore. Periudha e mëvonshme helenistike pa kulmin e kulturës dhe ndikimit grek në antikitet. Greqia u aneksua nga Roma në shekullin e dytë para Krishtit, duke u bërë një pjesë integrale e Perandorisë Romake dhe vazhdimit të saj, Perandorisë Bizantine, e cila kulturalisht dhe gjuhësisht ishte kryesisht greke. Kisha Ortodokse Greke, e cila u shfaq në shekullin e parë të erës sonë, ndihmoi në formimin e identitetit modern grek dhe transmetoi traditat greke në botën më të gjerë ortodokse . Pas rënies nën sundimin osman në mesin e shekullit të 15-të, Greqia u shfaq si një shtet kombëtar modern në 1830 pas një luftës për pavarësi .

Qeverisja

Athina

Pella

Artikulli kryesor: Sistemi shtetror në Greqi

Sipas kushtetutës të shpallur më 11 qershor 1975, Greqia është republikë parlamentare. Kreu i shtetit është Presidenti i Republikës, i cili zgjidhet nga Kuvendi për një mandat pesë-vjeçar. Kushtetuta aktuale hyri në fuqi në vitin 1975 pas rënies së juntës ushtarake të 1967–1974. Që nga ajo kohë ajo është rishikuar tri herë, në vitin 1986, 2001 dhe në vitin 2008. Kushtetuta, e cila përbëhet nga 120 nene, parashikon një ndarjes së pushteteve në ekzekutiv, legjislativ, dhe gjyqësor, si dhe jep garanci të gjera specifike (më tej përforcuar në vitin 2001) të lirive civile dhe të drejtat sociale. E drejta e votës së grave është e garantuar me një amendament kushtetues të vitit 1952.

Sipas Kushtetutës, pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti i Republikës dhe Qeveria. Ai thërret parlamentin për mbledhje në periudha të zakonshme apo të jashtëzakonshme dhe pas dëgjimit të Këshillit të Republikës mund të shpërndajë parlamentin. Anëtarë të Këshillit të Republikës ndër tjerë janë dhe ish-presidenti, ministri i presidentit dhe ish-ministri i presidentit, si dhe ministra të presidentëve të mëparshëm. Një amendament kushtetues i vitit 1986 i kufizoi në një masë të konsiderueshme detyrat e presidentit, dhe ato tani janë kryesisht ceremoniale. Shumica e pushtetit politik qëndron kështu në duart e Kryeministrit. Vendi i Kryeministrit i përket drejtuesit të partisë politike që merr një votëbesim nga Parlamenti. Presidenti i Republikës formalisht emëron Kryeministrin dhe, me rekomandimin e tij, emëron dhe shkarkon anëtarët e tjerë të kabinetit qeveritar.

Santorini (Thira)

Pushteti legjislative ushtrohet nga një parlament njëdhomësh prej 300 anëtarësh. Ligjet e miratuara në Parlament dekretohen nga Presidenti i Republikës. Zgjedhjet parlamentare mbahen çdo katër vjet, por Presidenti i Republikës është i detyruar të shpërndajë Kuvendin më herët, me propozimin e kabinetit, për çështje kombëtare të një rëndësie të jashtëzakonshme. Presidenti është i detyruar të shpërndajë parlamentin më herët, edhe kur opozita arrin të kalojë një mocion mosbesimi.

Akropoli

Gjyqësori është i pavarur nga ekzekutivi dhe legjislativit dhe përbëhet nga tre gjykata të larta: Gjykata e Kasacionit (Άρειος Πάγος), Këshilli i Shtetit (Συμβούλιο της Επικρατείας) dhe Gjykata e Auditit (Ελεγκτικό Συνέδριο). Sistemi gjyqësor është i përbërë edhe nga gjykatat civile, të cilat gjykuar çështjet civile dhe penale dhe gjykatat administrative, të cilat gjykatës kontestet në mes të qytetarëve dhe autoriteteve greke administrative.

Njësitë administrative

Artikulli kryesor: Njësitë administrative - Greqia

Periferitë dhe Prefekturat në Greqi

Regjionet në Greqi

Greqia ka 13 njësi administrative të quajtura periferi dhe një regjion autonom, Mali i shenjët (org.: Agio Oros) – një shtet klerik nën sovranitetin e Greqisë.

Rajonet

Periferitë: ndahen në 54 njësi të nivelit më të ulët të quajtura nomoi (org.: nomoi njëjës: nomos).

Nomoi: Njësit e nivelit të dytë d.m.th të quajturat nomoi ndahen më tutje në 147 njësi tjera të quajtura pari (org.: eparchies; njëjës: eparchia)

Parit: Ndahen në 1.033 njësi tjera më të vogla nga të cilat 900 njësi janë urbane të quajtura dyti (org.: dimoi; njëjës: dimos) dhe 133 njësi janë rurale të quajtura koinotites (org.: koinotites; njëjës: koinotita)

Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Greqisë

Sipërfaqja e përgjithshme e Greqisë është 131.957 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 39° 00' V, 22° 00' L dhe 130.800 km ² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 1.140 km² ujë. Vija bregdetare e Greqisë është 13.676 km e gjatë.Greqia ka dalje në tri dete dhe e ka vijën bregdetare shumë të përthyer.

Greqia ka klimë të ngrohtë mesdhetare.

Greqia gjithashtu është e varfër me lumenjë, ata janë të shkurtër dhe ka pak ujë, përpos: Vardarit, Maricës, Strumës dhe Mestës.

Pjesa më e madhe e relievit është male dhe shkëmbinj që zbresin në bregdet duke formuar ishuj dhe ujdhesa. Pika më e ulët e relievit gjendet në bregdetin e Mesdheut (0 m) dhe ajo më e larta në lartësi prej 2.917 metra mbi nivelin e detit në majë të maleve të Olimpit.

Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia e Greqisë

Pozita e mirë gjeografike në Detin Mesdhe që në kohët e lashta i përcaktoi Greqisë ekonominë detare. Kjo ka qenë e influencuar me sipërfaqe të kufizuara të tokës punuese, me peizazh të pakët për kullota dhe me mungesën e lëndëve të para për industri. Deri vonë ishte shtet bujqësor me detari të zhvilluar. Në strukturën industriale vend më të rëndësishëm ka pasur ajo ushqimore dhe e tekstilit. Deficitin ekonomik e plotëson me veprimtari të tjera si në tregti dhe në turizëm. Për ekonominë e Greqisë ka rëndësi edhe flota e madhe tregtare.Pronat greke në Greqisht: [elinici ðimokrati.a]), historikisht i njohur edhe si Hellas (Greqishtja e lashtë: Ἑλλάς, Hellas Greqishtja: [helas]), është një vend i vendosur në Evropën jugore dhe juglindore me një popullsi prej rreth 11 milion i vitit 2016. Athina është kryeqyteti i vendit dhe qyteti më i madh, pasuar nga Selaniku.

Greqia ndodhet në udhëkryqet e Evropës, Azisë dhe Afrikës. I ndodhur në majën jugore të Gadishullit Ballkanik, ajo ndan kufijtë tokësorë me Shqipërinë në veriperëndim, Republikën e Maqedonisë dhe Bullgarinë në veri, dhe Turqinë në verilindje. Deti Egje shtrihet në lindje të kontinentit, Detit Jon në perëndim, Detit Kretës dhe Detit Mesdhe në jug. Greqia ka bregdetin më të gjatë në pellgun e Mesdheut dhe bregun e 11-të më të gjatë në botë në 13,676 km (8,498 mi), me një numër të madh të ishujve, prej të cilëve 227 janë të banuara. Tetëdhjetë për qind e Greqisë është malore, me malin Olimp që është kulmi më i lartë në 2,918 metra (9,573 ft). Vendi përbëhet nga nëntë rajone gjeografike: Maqedonia, Greqia Qendrore, Peloponezët, Thesalia, Epiri, Ishujt Egje (duke përfshirë Dodekanezët dhe Cikladet), Thrakë, Kretë dhe Ishujt Jon.

Greqia konsiderohet djepi i civilizimit perëndimor, duke qenë vendlindja e demokracisë, filozofisë perëndimore, letërsisë perëndimore, historiografisë, shkencave politike, parimeve kryesore shkencore dhe matematikore, dramës perëndimore, si dhe Lojrave Olimpike. Nga shekulli i tetë pes, grekët u organizuan në shtete të ndryshme të pavarura të qytetit, të njohura si polis (polis singular), që përfshinte të gjithë rajonin e Mesdheut dhe Detin e Zi. Filipi i Maqedonisë u bashkua me pjesën më të madhe të kontinentit grek në shekullin e katërt para Krishtit, me birin e tij Aleksandri i Madh që shpejt pushtoi pjesën më të madhe të botës së lashtë, duke përhapur kulturën dhe shkencën greke nga Mesdheu lindor në Indi. Greqia u aneksua nga Roma në shekullin e dytë para Krishtit, duke u bërë pjesë integrale e Perandorisë Romake dhe pasardhësit të saj, Perandorisë Bizantine, ku mbizotëronin gjuha dhe kultura greke. I rrënjosur në shekullin e parë A.D., greqisht

Demografia

Artikulli kryesor: Demografia e Greqisë

:

Kisha Ortodokse Greke (90%)

Të krishterë të tjerë (përveç katolikëve) (3%)

Jofetarë (4%)

Islami (2%)

të tjera fe (duke përfshirë atë katolike) (1%)

Në Greqi përafërsisht jetojnë 11 milion banorë. 96 % e popullsisë janë ortodoksët greqishtfolës. Ndërmjet Trakisë dhe Maqedonisë së Egjeut ka Turq dhe Bullgar, ndërsa në perëndim jetojnë Shqiptarët.

Mbizotëron besimi ortodoks lindor, megjithëse ka dhe një pakicë myslimane prej rreth 3 %.

Pjesa dërmuese e popullsisë emigron në qytet, dhe për këtë arsye shkalla e urbanizimit është në rritje.

Gati e tërë popullsia e flet gjuhën greke. Në zonat kufitare me Turqinë, turqishtja dhe në Çamëri flitet gjuha shqipe. Greqia është bërë porta kryesore në Evropë për imigrantët ilegalë dhe azilkërkuesit.

Meteora, kompleks shtyllash gjigante shkëmbi me manastire ortodokse lindore të ndërtuara mbi kazmat e shkëmbinjve ranor.

Kultura

Artikuj kryesore: Kultura e Greqisë

Kultura Greke apo Kultura Helene egziston që nga koha Ilire Të shekullit III deri ne shekullin e III Para Lindjes së Krishtit Deri ne Shekullin VI, ajo është trasheguar Dekad pas Dekade, vit pas viti deri ne ditet e Sotme.Kultura Greke po ashtu kishte ndikim të madh edhe ne Perandorinë Romake, ne kohen e klasicizmit te kultures greke egzistonin shum intelektualë prej tyre me te njohurit ishin Galeni.Në qendër të kësaj periudhe është Greqia Klasike, që lulëzoi gjatë shekujve të pestë dhe të katërt para Krishtit,Fillimisht nen sundimin e sukseshen Athinian pas Kercenimeve Ushtarake te Perandorisë Persiane.