Wikipedia

Fjalimi i Gazimestanit

Fjalimi i Gazimestanit (serbokroatisht: Govor na Gazimestanu / Говор на Газиместану) u dha më 28 qershor 1989 nga Sllobodan Millosheviç, atëherë president i Serbisë, në monumentin e Gazimestanit në fushën e Kosovës. Ishte pjesa qendrore e një ngjarjeje njëditore për të shënuar 600 vjetorin e Betejës së Kosovës, e cila u zhvillua në atë vend në vitin 1389.

Fjalimi Gazimestan
Emri origjinal Govor na Gazimestanu (serbokroatisht latine)
Говор на Газиместану (Alfabeti cirilik)
Data28 qershor 1989
VendiGazimestan, Fusha e Kosovës
VendndodhjaPrishtina, KSA e Kosovës, RS Serbia, RSF Jugosllavia
Koordinatat42°41′26″N 21°7′25″E / 42.69056°N 21.12361°E / 42.69056; 21.12361
TemaPërvjetori i 600-të i Betejës së Kosovës, mundësia e konfliktit të armatosur
PjesëmarrësitSllobodan Millosheviq

Fjalimi u mbajt para një turme të madhe dhe erdhi kundër një sfondi të tensioneve intensive etnike midis serbëve etnikë dhe shqiptarëve në Kosovë dhe rritjes së tensioneve politike midis SR Serbisë dhe republikave të tjera përbërëse të Jugosllavisë së atëhershme RSF të shkaktuar nga revolucioni antiburokratik .

Fjalimi që atëherë është bërë i famshëm për referencën e Millosheviçit për mundësinë e "betejave të armatosura", në të ardhmen e zhvillimit kombëtar të Serbisë. Shumë komentues e kanë përshkruar këtë si paralajmërim të rënies së Jugosllavisë dhe gjakderdhjes së Luftërave Jugosllave . Millosheviqi më vonë pretendoi se ai ishte keqinterpretuar. [1]

Sfondi

Redakto

Në vitet para fjalimit, Kosova ishte bërë një çështje qendrore në politikën serbe. Krahinës iu dhanë të drejta të gjera autonomie në Kushtetutën Jugosllave të vitit 1974 dhe drejtohej nga popullsia shumicë shqiptare e provincës. Ripohimi i nacionalizmit shqiptar, diskriminimi ndaj serbëve nga forcat policore të provincës, kryesisht shqiptare dhe qeveria lokale, dhe një përkeqësim i ekonomisë çuan në një numër të madh (rreth 100,000 midis 1961-87 [2]) të serbëve dhe malazezëve që të largoheshin nga zona. nga fundi i viteve 1980 edhe pse nuk ka të dhëna zyrtare, jo serbe, lidhur me këtë çështje.[3]

Millosheviqi e kishte përdorur këtë çështje për të siguruar udhëheqjen e Lidhjes së Komunistëve të Serbisë në vitin 1987, dhe në fillim të vitit 1989, ai shtyu një kushtetutë të re që uli në mënyrë drastike autonominë e Kosovës dhe krahinën autonome veriore të Vojvodinës. Kjo u pasua nga zëvendësimi masiv i liderëve komunistë kundërshtarë në provinca, i quajtur revolucioni antiburokratik. Shumë shqiptarë u vranë në mars 1989 kur demonstratat kundër kushtetutës së re u shtypën dhunshëm nga forcat serbe të sigurimit. Deri në qershor të vitit 1989, Kosova ishte e qetë, por atmosfera e saj ishte e tensionuar.

Fjalimi ishte kulmi i përkujtimit të 600 vjetorit të Betejës së Kosovës. Ai pasoi disa muaj ngjarjesh përkujtimore, të cilat ishin promovuar nga një fokus intensiv mediatik mbi temën e marrëdhënieve të Serbisë me Kosovën. Një sërë dramaturgjish, piktorësh, muzikantësh dhe kineastësh serbë kishin nxjerrë në pah motivet kryesore të legjendës së Kosovës, veçanërisht temën e tradhtisë ndaj Serbisë. "Tubime publike për të vërtetën" u organizuan nga serbët e Kosovës nga mesi i vitit 1988 dhe fillimi i vitit 1989, në të cilat simbolet e Kosovës u shfaqën dukshëm. Tema e përbashkët ishte që serbët jashtë Kosovës dhe jashtë vetë Serbisë duhet ta dinë të vërtetën për gjendjen e vështirë të serbëve të Kosovës, të paraqitur emocionalisht si një çështje me rëndësi të madhe kombëtare. Qytetet e banuara nga serbët konkurruan me njëri-tjetrin për të organizuar mitingje gjithnjë e më shumë patriotike për të fituar favorin e "udhëheqjes së re patriotike", duke ndihmuar kështu në rritjen e mëtejshme të ndjenjave nacionaliste .

Ngjarja u kushtua edhe me rëndësi të madhe fetare. Në muajt para tubimit të Gazimestanit, eshtrat e Princit Llazar të Serbisë, i cili kishte rënë në Betejën e Kosovës, u bartën në një procesion shumë të publikuar nëpër territoret e banuara nga serbët e Jugosllavisë. Turma vajtuesish qëndruan në radhë për orë të tëra për të parë reliket dhe për të marrë pjesë në mitingjet publike përkujtimore, duke u zotuar në fjalime se nuk do të lejojnë që Serbia të mposhtet më. Në fund të turneut, reliket u rivarrosën në Manastirin e Graçanicës në Kosovë, afër Gazimestanit.

Ngjarja e 28 qershorit 1989 u ndoq nga një turmë e vlerësuar nga gjysmë milioni deri në dy milion njerëz (shumica e vlerësimeve e japin shifrën rreth një milion). Ata ishin kryesisht serbë, shumë prej të cilëve ishin sjellë në Gazimestan me qindra karroca dhe trena specialë të organizuar nga Lidhja e Komunistëve të Serbisë e Millosheviçit. Të pranishmit erdhën nga Serbia por edhe nga të gjitha pjesët e banuara nga serbët e Jugosllavisë dhe madje edhe nga jashtë. Me ftesë të Kishës Ortodokse Serbe morën pjesë edhe rreth shtatë mijë serbë të diasporës nga Australia, Kanadaja dhe Shtetet e Bashkuara.

Fjalimi u ndoq nga një sërë personalitetesh nga pushteti serb dhe jugosllav. Ata përfshinin të gjithë udhëheqjen e Kishës Ortodokse Serbe, të udhëhequr nga Patriarku gjerman serb; kryeministri Ante Markoviq ; anëtarë të Kryesisë së KQ të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë ; udhëheqja e Ushtrisë Popullore Jugosllave; dhe anëtarë të Presidencës së rradhës të Jugosllavisë. Veprimtaria u bojkotua nga anëtari kroat i Presidencës, Stipe Shuvar, si dhe ambasadori i Shteteve të Bashkuara dhe të gjithë ambasadorët e Komunitetit Evropian dhe vendeve të NATO-s, me përjashtim të Turqisë (e cila kishte një interes të drejtpërdrejtë për ngjarjen si shtet pasardhës në Perandorinë Osmane).[4]

Pasi u shoqërua përmes turmave brohoritëse që tundnin fotografinë e tij krahas asaj të Llazarit, Millosheviqi mbajti fjalimin e tij në një skenë të madhe me një sfond që përmban simbole të fuqishme të Legjendës së Kosovës: imazhe të bozhureve, një lule që tradicionalisht mendohet se simbolizon gjakun e Llazarit, dhe një kryq ortodoks me shkronjën cirilike "S" (e përkthyer si " С " në cirilik) në secilin nga katër qoshet e tij, që qëndron për sloganin Само Слога Србина Спашaва ( Samo Sloga Srbina Spašava , lit. ' Vetëm uniteti i shpëton serbët ' ). [5]

Përmbajtja

Redakto

Mesazhi që Millosheviqi dha në fjalim ishte në thelb ai që ai e kishte promovuar tashmë prej disa kohësh. Më 19 nëntor 1988, ai kishte thënë në një miting të "Vëllazërisë dhe Bashkimit" në Beograd: "Askush nuk duhet të habitet që Serbia ngriti kokën për shkak të Kosovës këtë verë. Kosova është qendra e pastër e historisë, kulturës dhe kujtesës së saj. Çdo komb ka një dashuri që i ngroh zemrën. Për Serbinë është Kosova.” [6]

Një temë e ngjashme karakterizoi fjalimin e tij në Gazimestan. Antropologia Edit Petrović komenton se Millosheviqi kërkoi të kombinonte "historinë, kujtesën dhe vazhdimësinë", duke promovuar "iluzionin se serbët që luftuan kundër turqve në Kosovë në 1389 janë disi të njëjtë me serbët që luftojnë sot për mbijetesën kombëtare serbe".[7]

Sipas James Gow, objektivi ishte që të çohej më tej fushata politike e Millosheviçit, e cila ishte "e bazuar në nocionin e korrigjimit të kësaj gjendjeje viktimizimi dhe rikthimit të ndjenjës së krenarisë serbe dhe, më e rëndësishmja nga të gjitha, pushtetit".

Në fillim të fjalimit, Millosheviqi përmendi betejën dhe arriti në përfundimin se "përmes lojës së historisë së jetës" "Serbia e rifitoi integritetin e saj shtetëror, kombëtar dhe shpirtëror" [8] (duke iu referuar ndryshimeve kushtetuese që reduktoi autonominë e krahinave të Serbisë dhe forcoi sundimin qendror) në përvjetorin e betejës. Ai vazhdoi duke thënë: “Sot është e vështirë të thuhet se cila është e vërteta historike për Betejën e Kosovës dhe çfarë është legjenda. Sot kjo nuk është më e rëndësishme.”[8]

Millosheviqi e vendosi fjalimin e tij në kontekstin e historisë së Jugosllavisë që nga Lufta e Dytë Botërore, në të cilën ndikimi i Serbisë ishte kufizuar nga rregullimet kushtetuese, duke e zbehur fuqinë e saj. Kjo kishte qenë një polemikë e gjatë në politikën serbe, veçanërisht pasi Kosovës dhe Vojvodinës iu dha ndikimi mbi Serbinë sipas Kushtetutës Jugosllave të vitit 1974. Vjeran Pavlakoviç parashtronte se Millosheviqi u përpoq të bënte "paralele të qarta midis Betejës së Kosovës dhe Kushtetutës Jugosllave të vitit 1974, që të dyja konsideroheshin si humbje në ndërgjegjen kombëtare serbe". Ai pohoi se përçarja midis liderëve politikë serbë do të thoshte se ata ishin "të prirur për kompromis në dëm të popullit të vet, një kompromis që "nuk mund të pranohej historikisht dhe etikisht nga asnjë komb në botë... këtu jemi tani në fushës së Kosovës për të thënë se nuk është më kështu”.

Millosheviqi e paraqiti viktimizimin serb si rezultat i lidershipit të dobët politik dhe foli se si "udhëheqja serbe [kishte] mbetur e ndarë, e prirur për kompromis në dëm të popullit të vet" dhe pohoi:

“Fakti që në këtë rajon janë popull i madh nuk është mëkat apo turp serb, ky është një avantazh që nuk e kanë shfrytëzuar ndaj të tjerëve, por duhet të them se këtu, në këtë fushë të madhe legjendare të Kosovës, serbët. nuk e kanë shfrytëzuar as avantazhin e të qenit i madh për përfitimin e tyre”.

Millosheviqi sinjalizoi se pasiviteti do të ndryshonte:

“Falë liderëve dhe politikanëve të tyre dhe mentalitetit të tyre vasal, ata u ndjenë fajtorë para vetes dhe të tjerëve. Kjo situatë ka zgjatur me dekada, ka zgjatur me vite dhe ja ku jemi tani në terrenin e Kosovës për të thënë që nuk është më kështu. . . Serbia e sotme është e bashkuar dhe e barabartë me republikat e tjera dhe e përgatitur të bëjë gjithçka për të përmirësuar pozitën e saj financiare dhe sociale dhe të të gjithë qytetarëve të saj. Nëse ka unitet, bashkëpunim dhe seriozitet, do të ketë sukses në këtë.”

Ai deklaroi:

“Serbët kurrë në tërë historinë e tyre nuk i kanë pushtuar dhe shfrytëzuar të tjerët. Qenia e tyre kombëtare dhe historike ka qenë çlirimtare gjatë gjithë historisë dhe gjatë dy luftërave botërore, siç është edhe sot. Ata e çliruan veten dhe kur mundën ndihmuan edhe të tjerët të çliroheshin.”

Më pas, ai foli për unitetin dhe multietnicitetin serb: ai theksoi se "uniteti në Serbi do t'i sjellë prosperitet popullit serb në Serbi ", dhe gjithashtu "secilit prej qytetarëve të tij, pavarësisht nga përkatësia e tij kombëtare apo fetare".

Uniteti dhe barazia me republikat e tjera do t'i mundësojnë Serbisë të "përmirësojë pozitën e saj financiare dhe sociale dhe atë të të gjithë qytetarëve të saj". Millosheviqi tha se në Serbi, përveç serbëve, “në të jetojnë edhe pjesëtarë të popujve dhe kombësive të tjera. . . . Ky nuk është një disavantazh për Serbinë. Jam vërtet i bindur se ky është avantazhi i tij.” Ai shkoi të thoshte " Socializmi në veçanti, duke qenë një shoqëri demokratike progresive dhe e drejtë, nuk duhet të lejojë" ndarje midis kombeve jugosllave dhe feve të tyre.[8] Ai ia kushtoi një pjesë të madhe të fjalimit ndarjeve duke thënë: "Jugosllavia është një komunitet shumëkombësh dhe mund të mbijetojë vetëm në kushtet e barazisë së plotë për të gjitha kombet që jetojnë në të". Megjithatë, "kriza që goditi Jugosllavinë ka sjellë ndarje kombëtare" edhe pse Jugosllavia "përjetoi tragjedinë më të keqe të konflikteve kombëtare që një shoqëri mund të përjetojë dhe ende të mbijetojë". [8]

Mesi i fjalimit mori një linjë dukshëm të ndryshme nga shprehjet nacionaliste që e mbyllnin atë; Louis Sell e përshkruan atë si të tingëllojë "sikur të ishte shkruar nga gruaja e tij" (Mirjana Marković, e cila ishte e njohur për pikëpamjet e saj të vijës së ashpër komuniste). Millosheviqi vlerësoi virtytet e tolerancës etnike dhe socializmit, duke përshkruar se si "bota shënohet gjithnjë e më shumë nga toleranca kombëtare, bashkëpunimi kombëtar dhe madje edhe barazia kombëtare" dhe duke bërë thirrje për marrëdhënie të barabarta dhe harmonike midis popujve të Jugosllavisë. Thuhet se u prit me heshtje, në kufi me shqetësimin, nga turma.

Pas lëshimit të thirrjes për "unitet, solidaritet dhe bashkëpunim mes njerëzve", Millosheviqi mbajti pasazhin më të diskutueshëm të fjalimit:

“Gjashtë shekuj më vonë, tani, ne përsëri po përfshihemi në beteja dhe po përballemi me beteja. Nuk janë beteja të armatosura, edhe pse ende nuk mund të përjashtohen gjëra të tilla. Por, pavarësisht se çfarë betejash janë, ato nuk mund të fitohen pa vendosmëri, trimëri dhe sakrifica, pa cilësitë fisnike që ishin të pranishme këtu në fushën e Kosovës në ditët e kaluara. Beteja jonë kryesore tani ka të bëjë me zbatimin e prosperitetit ekonomik, politik, kulturor dhe të përgjithshëm shoqëror, duke gjetur një qasje më të shpejtë dhe më të suksesshme ndaj një qytetërimi në të cilin njerëzit do të jetojnë në shekullin e 21-të."

Në paragrafin e fundit, Millosheviqi trajtoi marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Evropës. Ai e portretizoi Serbinë mesjetare si mbrojtëse të territorit të saj dhe të gjithë Evropës në luftën kundër osmanëve: “Gjashtë shekuj më parë, Serbia u mbrojt heroikisht në fushën e Kosovës, por gjithashtu mbrojti Evropën. Serbia ishte në atë kohë bastioni që mbronte kulturën, fenë dhe shoqërinë evropiane në përgjithësi”.[9]

Shkrimtari Arne Johan Vetlesen ka komentuar se ishte një apel "për vlerat e Evropës, që do të thotë për krishterimin, për modernitetin, për qytetërimin me shkronjën Q, për të shfrytëzuar ndjenjat orientaliste dhe për të ndihmuar për të përforcuar ballkanizmin e përhapur në qeveritë në Perëndim."[9] dhe theksoi, "Në këtë frymë ne tani përpiqemi të ndërtojmë një shoqëri, të pasur dhe demokratike, dhe kështu të kontribuojmë në prosperitetin e këtij vendi të bukur, të këtij vendi të vuajtur padrejtësisht, por edhe të kontribuojmë në përpjekjet e të gjithë përparimtarëve. njerëzit e moshës sonë që ata bëjnë për një botë më të mirë dhe më të lumtur." [9]

Ai e mbylli fjalimin me:

“Le të jetë i përjetshëm kujtimi i heroizmit të Kosovës!
Rroftë Serbia!
Rroftë Jugosllavia!
Rroftë paqja dhe vëllazëria mes popujve!”.

Reagimet

Redakto

Fjalimi u prit me entuziazëm nga turmat në Gazimestan, të cilët u raportuan se kishin thirrur " Kosova është Serbe ". [5] Disa kënduan " Car Lazar, nuk pate fatin të kishe Sllobën në krah" dhe e dubluan Millosheviq - Mali Lazar . (“Llazari i Vogël”), ndërsa të tjerët brohoritnin “Evropë, mos të kujtohet se të kemi mbrojtur!”. (duke iu referuar një elementi kyç të mitit të Kosovës për sakrificën e Serbisë në mbrojtjen e Evropës së krishterë kundër turqve myslimanë të dhunshëm).

Kjo do të ishte një temë e rëndësishme në retorikën nacionaliste serbe gjatë Luftërave Jugosllave: Thomas A. Emmert, duke shkruar në vitin 1993, komentoi se që nga dita e fjalimit, "Serbët nuk kanë dështuar t'i kujtojnë vetes dhe botës se ata po luftojnë për mbrojtjen e Evropës kundër fundamentalizmit islamik. Pak rëndësi ka për ta që evropianët dhe amerikanët nuk perceptojnë ndonjë nevojë për mbrojtje.” [10]

Matija Bećković, një poet dhe akademik i njohur, e vlerësoi ngjarjen si "kulmi i revoltës kombëtare serbe, në Kosovë si ekuatori i planetit serb. . . . Në këtë gjashtëqind vjetor të betejës së Kosovës, duhet të theksojmë se Kosova është Serbi; dhe se ky është një realitet themelor, pavarësisht nga lindshmëria shqiptare dhe vdekshmëria serbe. Aty ka aq shumë gjak serb dhe shenjtëri serbe, sa që Kosova do të mbetet serbe edhe sikur të mos mbetet asnjë serb atje. . . . Është thuajse e habitshme që e gjithë toka serbe të mos quhet me emrin Kosovë [11] .

Politika, një gazetë e Beogradit, e ribotoi fjalimin e Millosheviçit të plotë në një botim special kushtuar tërësisht Kosovës. Ai pohoi në një editorial, "Ne po jetojmë edhe një herë në kohën e Kosovës, ashtu siç është në Kosovë dhe rreth Kosovës që po përcaktohet fati i Jugosllavisë dhe fati i socializmit. Ata duan të na e marrin Kosovën, po, duan, por nuk do të lejohen.” Janez Drnovšek, anëtari slloven i presidencës kolektive jugosllave, u ul pranë Millosheviçit gjatë ceremonisë dhe më vonë e përshkroi gjendjen shpirtërore të presidentit serb si "euforike".

Megjithëse shumë serbë i dhanë fjalimit një mirëseardhje të ngrohtë, ai u konsiderua me kujdes në kombet e tjera jugosllave, si dhe nga serbët anti-Milosheviq. Ndjenjat nacionaliste të shprehura nga Millosheviqi ishin një thyerje e madhe me qasjen anti-nacionaliste të presidentit të ndjerë jugosllav Josip Broz Tito dhe, siç komentoi Robert Thomas, "ai veproi në mënyrë efektive si një mohim simbolik i trashëgimisë titiste ". Pretendimi i Millosheviçit se serbët "çliruan veten dhe kur mundën ata ndihmuan edhe të tjerët të çliroheshin" u pa nga disa si një angazhim për një rivizatim të dhunshëm të kufijve të brendshëm të Jugosllavisë për të krijuar një Serbi të Madhe. Shqetësimet për një axhendë themelore u shtuan nga prania në ngjarjen e peshkopit ortodoks serb nga Dalmacia në Kroaci, i cili mbajti një fjalim kryesor në të cilin e krahasoi Dalmacinë me Kosovën dhe arriti në përfundimin se të dy i kishin bërë të njëjtin zotim Millosheviçit.

Gazetari britanik Marcus Tanner, i cili mori pjesë në Gazimestan, raportoi se "përfaqësuesit [e Sllovenisë dhe Kroacisë]... dukeshin nervoz dhe të pakëndshëm" dhe komentoi se derdhja e ndjenjave nacionaliste serbe "ndoshta kishte shkatërruar përgjithmonë çdo mundësi për një zgjidhje në Kosovë". [12] Nervozizmi u pasqyrua në një reportazh televiziv mbi fjalimin në Slloveni ku theksohej:

“Dhe çfarëdo rëndësie që mund të ketë Beteja e Kosovës në vetëdijen kombëtare dhe intime të serbëve, festimet në Gazimestan përsëri konfirmuan se do të jetë gjithnjë e më e vështirë të përballesh me sjelljen dhe dëshirat serbe, sepse duket se serbët fituan një fitore të rëndësishme. sot në Kosovë dhe kanë bërë të ditur se nuk ishte i fundit. Ndjenja e përkatësisë, e unitetit, e pushtetit dhe bindja thuajse e verbër e turmës milionafishe dhe të gjithë të tjerëve nga kjo republikë me origjinë serbe apo malazeze që mund të mos kenë marrë pjesë në tubim, janë elementët në formësimin e një politike të mprehtë dhe të palëkundur. " [13]

Mediat ndërkombëtare i dhanë fjalimit komente të ndryshme. Shumë komentues vunë në dukje natyrën e paprecedentë të ngjarjes dhe largimin radikal që ajo përfaqësonte nga ideologjia anti-nacionaliste e përkrahur nën Tito. Edhe pse mbrojtja e fjalimit të respektit të ndërsjellë dhe demokracisë u përshkrua si "papritur pajtuese" (siç shprehej gazeta britanike The Independent ), kontrasti midis retorikës së Millosheviçit dhe realitetit të politikave të tij gjerësisht të kritikuara ndaj shqiptarëve të Kosovës u vu re gjithashtu. [12]

Shumë komentatorë e kanë interpretuar fjalimin në prapavijë si një deklaratë të koduar të Millosheviçit se ai ishte i gatshëm të përdorte forcën për të avancuar interesat e Serbisë; Tim Judah spekuloi se Millosheviqi ndoshta iu referua "betejave të armatosura" në një "përpjekje për të frikësuar udhëheqësit e tjerë jugosllavë, të cilët për shkak të protokollit u detyruan të merrnin pjesë". [14] Milan Milošević (nuk ka lidhje me Slobodan Milloshević) komentoi se Slobodan "nuk i kishte parasysh luftërat e mëvonshme në Kroaci dhe Bosnje-Hercegovinë . Ai po mendonte për vetë Kosovën.” Megjithatë, Slobodan e hodhi poshtë këtë pikëpamje në Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë në 2002 dhe 2005:

“[Asnjë nga njerëzit me të cilët fola nuk foli për ndonjë qëndrim luftarak, asgjë të tillë. Përkundrazi, ky ishte një fjalim paqeje, duke i inkurajuar njerëzit që të jetojnë së bashku në harmoni, të gjitha nacionalitetet, turqit, goranët, ashkalitë që jetojnë në Kosovë, si dhe në mbarë Jugosllavinë.” [15]

Duke iu referuar përdorimit të shprehjes "betejat e armatosura", ai tha:

“Kjo është një lloj fjalie e zakonshme që të gjithë e përdorin sot, sepse paqja ende nuk është bërë një kategori e qëndrueshme dhe e sigurt në botën e sotme, në botën moderne. Dhe nëse nuk do të ishte kështu, pse shtetet kanë ushtri?" [16]

Një keqkuptim rreth fjalimit (i deklaruar, për shembull, në The Times [17] ) është se Millosheviqi shqiptoi fjalinë "Askush nuk do të guxojë t'ju prekë!". Ai në fakt tha se më 24 prill 1987, dy vjet më parë, në një rast krejt tjetër, duke biseduar me protestuesit serbë të Kosovës në fillim të të ashtuquajturit revolucion antiburokratik . [18]

Lista e pjesëmarrësve të shquar

Redakto

Shih edhe

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ International Criminal Tribunal, transcript 020214IT, un.org, 14 February 2002.
  2. ^ Ruza Petrovic; Marina Blagojević. "Preface". The Migration of Serbs and Montenegrins from Kosovo and Metohija. Arkivuar nga origjinali më 2009-04-07. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ "Expert report by Audrey Helfant Budding given to the ICTY for the prosecution against Slobodan Milosevic, part 4 – Slobodan Milošević Trial Public Archive" (PDF). Human Rights Project. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Footnote on p. 101 in The War in Croatia and Bosnia-Herzegovina, 1991–1995, ed. Branka Magaš, Ivo Žanić
  5. ^ a b R. Scott Appleby, The Ambivalence of the Sacred: Religion, Violence and Reconciliation, p. 70. Rowman & Littlefield, 2000.
  6. ^ Naša Borba, 14 June 1996.
  7. ^ Edit Petrović, "Ethnonationalism and the Dissolution of Yugoslavia", p. 170 in Neighbors at War: anthropological perspectives on Yugoslav ethnicity, culture, and history, ed. Joel Martin Halpern, David A. Kideckel. Penn State Press, 2000.
  8. ^ a b c d Quote from the English translation by the National Technical Information Service of the US Department of Commerce. Reprinted in The Kosovo Conflict and International Law: An Analytical Documentation 1974–1999, ed. Heike Krieger, pp. 10–11. Cambridge University Press, 2001; ISBN 0-521-80071-4. online version in Milošević's official website
  9. ^ a b c Vetlesen, Arne Johan (2005). Evil and Human Agency: Understanding Collective Evildoing (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 153. ISBN 9780511137723. OCLC 67765460.
  10. ^ Emmert, Thomas A. "Why Serbia Will Fight for 'Holy' Kosovo; And the Peril for Western Armies Approaching the Balkan Tripwire". Washington Post, 13 June 1993.
  11. ^ Quoted by Vidosav Stevanović, Milošević: The People's Tyrant", footnote 18, pg. 219. I.B. Tauris, 2004.
  12. ^ a b "Milosevic carries off the battle honours", The Independent, 29 June 1989
  13. ^ Slovenian TV news, 1700 GMT, 28 June 1989 (in translation from BBC Monitoring)
  14. ^ Judah, Tim. "The Serbs: the sweet and rotten smell of history", Daedalus, 22 June 1997. No. 3, Vol. 126; pg. 23
  15. ^ Milošević testimony to the ICTY, un.org, 26 January 2005.
  16. ^ Milošević testimony to the ICTY, un.org, 14 February 2002
  17. ^ Milosevic on suicide watch in Dutch prison; Times Newspapers Limited; The Times (London); 30 June 2001, Saturday
  18. ^ Craig Nation, R. (2003). War in the Balkans, 1991–2002. fq. 93. ISBN 9781584871347. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Fjalimi_i_Gazimestanit&oldid=2631689"