Wikipedia

Xhamia Emevi

xhami
(Përcjellë nga Xhamia e Madhe e Damaskut)

Xhamia Emevi, e njohur edhe si Xhamia Omajade ose Xhamia e Madhe e Damaskut (arabisht: جامع بني أمية الكبير) që ndodhet në qytetin e vjetër të Damaskut, është një nga xhamitë më të mëdha dhe më të vjetra në botë.

Xhamia Emevi/Omajade
Emri amëtar جامع بني أمية الكبير
Oborri i Xhamisë Omajade
LlojiArkitekturë Islame
VendndodhjaDamasku
Koordinatat33°30′43″N 36°18′24″E / 33.511944°N 36.306667°E / 33.511944; 36.306667
Ndërtuar715 (shekulli i 13)
Stili arkitekturorAriktektura Omajade

Pas pushtimit mysliman të Damaskut në vitin 634, xhamia u ndërtua në vendin e një bazilike të krishterë kushtuar Gjon Pagëzorit (Jahja), i nderuar si profet nga të krishterët dhe myslimanët. Një legjendë që daton në shekullin e 6 thotë se në ndërtesë ndodhet kokën e Gjon Pagëzorit. Xhamia besohet nga myslimanët të jetë vendi ku Jezusi (Isa) do të kthehet në Ditët e Fundit. Mauzoleumi ku ndodhet varri i Salahudinit qëndron në një kopsht të vogël që është pranë murit verior të xhamisë.

Historia

Redakto

Periudha para-islamike

Redakto

Vendi është përdorur si një vend adhurimi që nga Epoka e Hekurit. Damasku ishte kryeqyteti i shtetit Aramean Aram-Damasku dhe një tempull i madh i kushtuar kultit Hadad-Ramman, perëndia i stuhive dhe shiut, ishte ngritur në vendin e Xhamisë së sotme Omajade. Një gur mbetet nga tempulli aramean, i datuar në sundimin e mbretit Hazael, dhe aktualisht është i ekspozuar në Muzeun Kombëtar të Damaskut . [1] Tempulli i Hadad-Rammanit vazhdoi të kishte një rol qendror në qytet dhe kur romakët pushtuan Damaskun në vitin 64 pes, ata asimiluan Hadadin me zotin e tyre të bubullimës, Jupiterin. [2] Kështu, ata u angazhuan në një projekt për të rindërtuar dhe zgjeruar tempullin nën drejtimin e arkitektit të lindur në Damask, Apollodorus, i cili krijoi dhe udhëhoqi projektin e ri. [3]

Tempulli romak, i cili më vonë u bë qendra e kultit perandorak të Jupiterit, synonte të shërbente si përgjigje ndaj tempullit hebre në Jeruzalem.[4] Tempulli i Jupiterit do të kishte shtesa të mëtejshme gjatë periudhës së hershme të sundimit romak të qytetit, kryesisht të ndërmarra nga priftërinjtë e lartë që mblidhnin kontribute nga qytetarët e pasur të Damaskut. [5] Porta lindore e oborrit u zgjerua gjatë sundimit të Septimius Severus (udhëhoqi 193-211 ). [6] Në shekullin e 4-të, tempulli ishte veçanërisht i njohur për madhësinë dhe bukurinë e tij. Ishte ndarë nga qyteti me dy mure. Muri i parë, më i gjerë shtrihej në një zonë të gjerë që përfshinte një treg dhe muri i dytë rrethonte shenjtëroren e Jupiterit. Ishte tempulli më i madh në Sirinë romake . [7]

Në fund të shekullit të 4-të, në vitin 391, Tempulli i Jupiterit u shndërrua në një katedrale nga perandori i krishterë Teodosi I ( udhëhoqi 379-395). Gjatë transformimit të saj në një katedrale të krishterë, ajo nuk iu kushtua menjëherë Gjon Pagëzorit; kjo ishte një shtesë e mëvonshme, e cila ndodhi në shekullin e 6-të. Legjenda tregonte se koka e Shën Gjonit u varros atje. [8] Ajo shërbeu si selia e peshkopit të Damaskut, i cili renditej i dyti pas Patriarkanës së Antiokut, menjëherë pas vetë patriarkut. [9]

Xhaminë Omajade

Redakto
 
Xhamia Omajade gjatë natës

Damasku u pushtua nga forcat myslimano-arabe të udhëhequr nga Halid ibn Validi në vitin 634. Në vitin 661, Kalifati Islamik ishte nën sundimin e dinastisë Omajade, e cila zgjodhi Damaskun për kryeqytetin administrativ të botës islame . Kalifi i gjashtë Omajad, el-Ualid I ( udhëhoqi 705-715), urdhëroi ndërtimin e një xhamie në vendin e katedrales bizantine në vitin 706. [10] Para kësaj, katedralja ishte ende në përdorim nga të krishterët lokalë, por një dhomë lutje ( musala) për myslimanët ishte ndërtuar në pjesën juglindore të ndërtesës. El-Ualidi, i cili personalisht mbikëqyri projektin, mori shumicën e katedrales, përfshirë edhe musallën e shkatërruar. Ndërtimi i xhamisë ndryshoi plotësisht planin e ndërtesës. Ndërsa kisha (dhe tempujt para saj) kishte ndërtesën kryesore të vendosur në qendër të rrethimit drejtkëndor, salla e lutjes së xhamisë u vendos në murin jugor. Arkitekti rindërtoi kolonat dhe harqet e kishës, i çmontoi dhe rivendosi në strukturën e re. Shtëpia e re e adhurimit duhej të shërbente si një xhami e madhe e bashkësisë islame, pra qytetarëve të Damaskut dhe si një dhuratë për qytetin. Në përgjigje të protestës së krishterëve në lëvizje, El-Ualidi urdhëroi që të gjitha kishat e tjera të konfiskuara në qytet t'i ktheheshin të krishterëve si kompensim. Xhami u përfundua në vitin 715, menjëherë pas vdekjes së El-Ualidit, nga pasardhësi i tij Sulejman ibn Abdulmelik (udhëhoqi 715-717). [11] [12] [13]

Sipas historianit Persian të shekullit të 10-të, Ibn el-Fakih, diku ndërmjet 600,000 dhe 1,000,000 dinarë u shpenzuan në këtë projekt. Mjeshtrit koptë, si dhe punëtorët persianë, indianë, grekë dhe marokenë, siguruan pjesën më të madhe të fuqisë punëtore që përbëhej nga 12,000 njerëz. [11] [14] Artizanët bizantinë ishin të punësuar për të krijuar mozaikë, ende të dukshëm edhe sot, të cilat përshkruajnë peizazhe dhe ndërtesa në një stil tipik të vonë romak. [15] [16] Ibn el-Fakih transmeton historinë se gjatë ndërtimit të xhamisë, punëtorët gjetën një shpellë-kapelë e cila kishte një kuti që mbante kokën e Shën Gjon Pagëzorit, ose Jaḥja ibn Zekerija në Islam. Me të mësuar këtë dhe duke e shqyrtuar atë, el-Ualidi urdhëroi që koka të varrosej nën një shtyllë specifike në xhaminë, e cila më vonë u shtrua me mermer. [17]

 
Kubeja e Orës që u ndërtua në vitin 780

Periudha Abaside dhe Fatimide

Redakto

Pas kryengritjes që i dha fund Omajadëve në 750, dinastia Abaside erdhi në pushtet dhe zhvendosi kryeqytetin e Kalifatit në Bagdad . Përveç vëmendjes së dhënë për qëllime strategjike dhe tregtare, Abasidët nuk kishin interes për Damaskun. Kështu, xhamia Omajad thuhet se vuajti nën sundimin e tyre, me më pak aktivitet të ndërtimeve të regjistruara midis shekujve të 8 dhe 10-të. [18] Megjithatë, Abasidët e konsideronin xhaminë si një simbol të madh të triumfit të Islamit dhe kështu xhamia u kursye nga çrrënjosja sistematike e trashëgimisë Omajade në qytet. [19] Guvernatori Abasid i Damaskut, el-Fadl ibn Salih ibn Ali, ndërtoi të ashtuquajturën Kubenë e Orës në pjesën lindore të xhamisë në vitin 780. [20] Nëntë vjet më vonë, ai filloi ndërtimin e Kubesë së Thesarit me qëllim të strehimit të fondeve të xhamisë. [19] Gjeografi arab i shekullit të 9-të, el-Mukaddesi, i vlerësoi Abasidët për ndërtimin e minares së anës së veriut ( Madhanat al-'Arous, "Minarja e Nusës ") të xhamisë në vitin 831 gjatë sundimit të kalifit el-Ma'mun udhëhoqi 813-833). [18] [19] Kjo u shoqërua me largimin dhe zëvendësimin e mbishkrimeve Omajade në xhami nga El-Ma'mun . [18]

 
Kubeja e Thesarit është ndërtuar në vitin 789

Deri në fillim të shekullit të 10-të, një orë monumentale ishte vendosur në hyrje, në pjesën perëndimore të murit jugor të xhamisë ( Bab el-Zijada.) Kjo orë duket se ka funksionuar deri në mes të shekullit të 12-të. [21] Qeverisja abaside mbi Sirinë filloi të binte gjatë shekullit të dhjetë, dhe në dekadat që pasuan, ajo u vu nën kontrollin e qeverisësve autonomë të cilët ishin nën një autoritet të lehtë Abasid. Fatimidët e Egjiptit, të cilët ishin Shiitë, pushtuan Damaskun në vitin 970, por disa përmirësime të regjistruara të xhamisë u ndërmorën nga sundimtarët e rinj. Fama e xhamisë Omajad i lejoi banorëve të Damaskut ta kthenin qytetin në një qendër për dijetarët suni, duke u mundësuar atyre që të ruajnë pavarësinë relative nga autoriteti fetar Fatimid. [22] Në vitin 1069, pjesë të mëdha të xhamisë, veçanërisht muret veriore, u shkatërruan në një zjarr si rezultat i një kryengritjeje nga banorët e qytetit kundër ushtrisë Berbere të Fatimidëve të cilët ishin vendosur atje. [23]

Epoka Selxhuke dhe Ejubite

Redakto

Turqit Selxhukë mysliman sunit morën kontrollin e qytetit në 1078 dhe rivendosën sundimin nominal të Kalifatit Abasid. Mbreti Selxhuk Tutush(udhëhoqi 1079-1095) filloi riparimin e dëmeve të shkaktuara nga zjarri i 1069. [24] Në 1082, veziri i tij, Ebu Nasr Ahmed ibn Fadl, e kishte rindërtuar në një formë më spektakolare kupolën qendrore; [25] dy harqet që mbështesin atë u përforcuan dhe mozaikët origjinale Omajade të fasadës së brendshme veriore u rinovuan. Riuaku i veriut ("portiku") u rindërtua në 1089. [24] Atabegu Selxhuk i Damaskut, Togtekin (udhëhoqi 1104-1128), riparoi murin veriore në 1110 dhe dy panele tq gdhendura të vendosura mbi portat e murit janë i janë kushtuar atij. [26] Në 1113, atabegu selxhuk i Mosulit, Sheref el-Din Maudud (udhëhoqi 1109-1113), u vra në Xhaminë Omajad. [27] Ndërsa konflikti midis Damaskut dhe Kryqtarëve intensifikohej në mesin e shekullit të 12-të, xhamia u përdor si pikë kryesore e mbledhjes duke i bërë thirrje myslimanëve për të mbrojtur qytetin dhe për të kthyer Jeruzalemin në duart e myslimanëve. Imamët e shquar, duke përfshirë Ibn 'Asakir, predikuan një xhihad luftë shpirtërore ("në arabisht fjala do të thotë luftë / përpjekje") dhe kur kryqtarët u drejtuan drejt Damaskut në 1148, banorët e qytetit ndiqnin thirrjet e tyre; ushtria e kryqtarëve u tërhoq si rezultat i rezistencës së tyre. [28]

Gjatë sundimit të Nur ed-Din Zengit, i cili filloi në vitin 1154, një orë e dytë monumentale, Ora e Burimit Xhajrun, u ndërtua me urdhrin e tij persona. [29] Ajo u ndërtuar jashtë hyrjes lindore të xhamisë ( Bab Xhajrun ) nga arkitekti Muhammed el-Sa'ati, u rindërtua nga el-Sa'ati pas një zjarri në 1167 dhe u riparua përfundimisht nga djali i tij, Riduan, në fillim të shekullit të 13-të . Mund të ketë mbijetuar në shekullin e 14-të. [30] Gjeografi arab Idrisi vizitoi xhaminë në vitin 1154. [19]

Damasku dëshmoi krijimin e disa institucioneve fetare nën Ejubidët, por Xhamia Omajad e mbajti vendin e sajë si qendër e jetës fetare në qytet. Udhëtari Muslim Ibn Xhubejri e përshkruan xhaminë se ka shumë zaviatë ndryshme për studime fetare dhe Kur'anore. Në vitin 1173, muri i veriut i xhamisë u dëmtua përsëri nga zjarri dhe u rindërtua nga sulltani Ejubid, Salahdini (u. 1174-1193), së bashku me Minaren e Nuses [31]të cilat ishin shkatërruar në zjarrin e 1069 . [19] Gjatë grindjeve të brendshme midis princave Ejubidë më vonë, qyteti u dëmtua shumë dhe minarja lindore e xhamisë, e njohur si "Minarja e Isait", u shkatërrua nga Salih Ejub ndërsa rrethonte Salih Ismail në vitin 1245. [32] Minarja u rindërtua më vonë me zbukurime të pakta. [33] Salahdini, së bashku me shumë pasardhës të tij, u varrosën rreth Xhamisë Omajad. [34]

Sundimi Mamluk

Redakto
 
Minarja e Kaitbej u ndërtua në vitin 1488 me urdhër të sulltanit Mamluk Kaitbej

Mongolët, nën udhëheqjen e Kitbukës, në aleancë me forcat kryqtare, e morën Damaskun nga Ejubidët në vitin 1260. Bohemond VI i Antiokut, një gjeneral udhëheqës në pushtimin, urdhëroi që mesha katolike të kryhej në xhaminë Omajade. [35] Megjithatë, Mamlukët, të udhëhequr nga Kutuz dhe Baibar, e morën kontrollin e qytetit më vonë në të njëjtin vit. Në vitin 1270, Baibari, deri më tani sulltan Mamluk, urdhëroi restaurime të gjera në xhami, veçanërisht mermeret, mozaikët dhe orkidat e tyre. Sipas biografit të Baibarit, Ibn Shaddad, restaurimet i kushtuan sulltanit një shumë prej 20,000 dinarë. Ndër fragmentet më të mëdha të mozaikut të restauruar ishte 34.5m me 7.3m, në portikun perëndimor të quajtur "Ana e Baradës". [36] Mozaiket që zbukuruan xhaminë ishin një objektiv specifik i projektit të restaurimit dhe ata kishin një ndikim të madh në arkitekturën Mamluke në Siri dhe Egjipt. [37]

Në vitin 1285, dijetari mysliman Ibn Tejmije filloi të mësonte Interpretimin e Kur'anit në xhami. Kur Han Il Mongol nën Gazanin pushtuan qytetin në 1300, Ibn Tejmijja predikoi xhihadin, duke u bërë thirrje qytetarëve të Damaskut që t'i rezistonin pushtimit të tyre. Mamlukët nën Kalavunin i dëbuan mongolët më vonë atë vit. [38] Kur forcat e Kalavunit hynë në qytet, mongolët u përpoqën të vendosnin disa katapula në xhaminë Omajade sepse Mamlukët kishin filluar sulmet rreth kalasë për të parandaluar hyrjen e Mongolëve në të. Përpjekja dështoi pasi Mamlukët vazhduan të digjnin katapultat para se të vendoseshin në xhami. [39]

Nën-mbreti Mamluk i Sirisë, Tankizi, kreu punë restauruese në xhami në 1326-28. Ai mblodhi mozaikët në muret e kiblës dhe zëvendësoi të gjitha pllakat e mermerit në sallën e lutjes. Sulltani Mamluk el-Nasir Muhammed ndërmori gjithashtu punë të rëndësishme restauruese për xhaminë në 1328. Ai prishi dhe rindërtoi plotësisht murin e paqëndrueshëm të kibles dhe lëvizi portën Bab al-Zijadah në lindje. [36] Pjesa më e madhe e asaj pune u dëmtua gjatë një zjarri që dogji xhaminë në 1339. [37] Eksperti i artit islam, Finbarr B. Flood, përshkruan qëndrimin e Bahri Mamlukëve ndaj xhamisë si një "interes i ngulët" dhe përpjekjet e tyre në ruajtjen, riparimin dhe restaurimin e xhamisë ishin të pashembullta në çdo periudhë tjetër të sundimit mysliman. [40] Astronomi arab Ibn al-Shatir punoi si shefi muuakit (" kujdestari i kohës fetare") dhe shefi muezin në Xhaminë Omajade nga 1332 deri në vdekjen e tij në 1376. [41] Ai ngriti një orë diellore të madhe në minaren veriore të xhamisë në 1371. [42] Minarja e Jezusit u dogj në zjarr në 1392. [43]

Timuri e rrethoi Damaskun në vitin 1400. Ai urdhëroi djegien e qytetit më 17 mars, dhe zjarri shkatërroi Xhaminë Omajde. Minarja lindore u kthye në rrënoja dhe kubeja qendrore u rrëzua. [44] Një minare jugperëndimore u shtua në xhami në vitin 1488 gjatë sundimit të Sultanit Mamluk Kaitbej.[45]

Periudha Osmane

Redakto
 
Xhamia Omajad siç përshkruhet në Librin e Mrekullive, një dorëshkrim arab i fund shekullit të 14-të

Osmanët nën Selimin I e pushtuan Damaskun nga Mamlukët më 1516. Lutja e parë e së Premtes e kryer në emër të Selimit në Xhaminë Omajad u ndoq nga vetë sulltani. [46] [47] Osmanët përdorën një sistem adhurimi ( Vakëf ) për vendet fetare si një mjet për të lidhur popullatën lokale me autoritetin qendror. Vakëfi i xhamisë Omajade ishte më i madhi në qytet, duke punësuar 596 njerëz. Pozitat mbikëqyrëse dhe ato të klerikëve u rezervuan për zyrtarët osmanë, ndërkohë që zyrat fetare u mbajtën kryesisht nga anëtarët e ulemasë vendase'.[48] Megjithëse tatimimi i avkaf (forma shumëse e " vakëf "), Vakëfi i xhamisë Omajade nuk ekzistonte. [49] Në 1518, guvernatori osman i Damaskut dhe mbikëqyrësi i Vakëfit të xhamisë, Xhanbirdi el-Gazali, kishte riparuar dhe dekoruar xhaminë si pjesë e programit të tij arkitektonik të rindërtimit për qytetin. [50]

Studiuesi i shquar Sufi Abdulgani el-Nabulsi dha mësime rregullisht në Xhaminë Omajad duke filluar nga viti 1661. [51]

Mozaiket e shumtë të xhamisë dhe pllakat e mermerit të tyre, u shkatërruan përsëri nga zjarri në 1893 dhe duhej të restauroheshin. [52] Zjarri gjithashtu shkatërroi strukturën e brendshme të sallës së lutjes dhe shkaktoi rrëzimin e kubesë qendrore të xhamisë. Një punëtor i angazhuar në punët e riparimit aksidentalisht nisi zjarrin kur ai po pinte duhanin e nargjiles . Osmanët restauruan plotësisht xhaminë, por kryesisht ruajtën strukturën origjinale. [53]

Deri në 1899, biblioteka e xhamisë përfshinte koleksionin "shumë të vjetër" të Kubbat el-Khazna;[54] "shumica e pronave të saj iu dhanë perandorit gjerman Wilhelm II dhe vetëm disa pjesë u ruajtën në Arkivat Kombëtare në Damask". [55]

Është vendi i varrimit të tre dëshmorëve të parë të Skuadronëve të Aviacionit Osman, të cilët ishin nëntogerë të marinës (osmanllisht: Bahriye Yüzbaşısı) Fethi Bej dhe navigatori i tij, Togellari i parë i artilerisë (turqishtja osmane: Topçu Mülazım-ı Ula) Sadëk Bej dhe i dyti anëtari i ekipit Togjtari i dytë (turk otoman: Topçu Mülazım-ı Saniye) Nuri Bej. Këta oficerë ishin në një mision të ekspeditës Stamboll-Kajro të vitit 1914.

Epoka moderne

Redakto
 
Ana veriore e oborrit në 1862

Xhamia Omajade iu nënshtrua restaurimeve të mëdha në vitin 1929 gjatë mandatit francez mbi Sirinë dhe në vitin 1954 dhe 1963 nën Republikën Siriane.[56]

Në vitet 1980 dhe në fillim të viteve 1990, presidenti sirian Hafez el-Asad urdhëroi një rinovim të gjerë të xhamisë. [57] Metodat dhe konceptet e projektit të restaurimit të Asadit u kritikuan shumë nga UNESCO, por qasja e përgjithshme në Siri ishte se xhamia ishte më shumë një monument simbolik sesa historik dhe kështu rinovimi i tij mund të rriste simbolizmin e xhamisë.[58]

Në 2001 Papa Gjon Pali II vizitoi xhaminë, kryesisht për të vizituar reliket e Gjon Pagëzorit. Ishte hera e parë që një papa bëri një vizitë në një xhami. [59]

Më 15 mars 2011, protesta e parë e rëndësishme lidhur me Luftën civile Siriane filloi në Xhaminë Omajad, kur 40-50 adhurues u mblodhën jashtë kompleksit duke kënduar sllogane për demokracinë. Forcat e sigurisë Siriane i hoqën me shtypën protestat dhe e mbyllën zonën gjatë Lutjeve të të Premtes duke ndaluar përshkallëzimin e demostratave. [60] [61]

Arkitektura

Redakto

Oborri dhe shenjtërorja

Redakto
 
Gdhendja e gurit me arabeske me motive spirale, palmash dhe gjysëm palmash në Xhaminë
 
Oborri i Xhamisë Omajad

Plani bazë i xhamisë Omajad është drejtkëndore në formë dhe ka përmasa 97 metra me 156 metra. Një oborr i madh zë pjesën veriore të kompleksit të xhamisë, ndërsa harami ("shenjtërorja") zë pjesën jugore. Objekti është i rrethuar nga katër mure të jashtme. Niveli i shtrimit të gurit ishte bërë i pabarabartë me kalimin e kohës për shkak të disa riparimeve në të gjithë historinë e xhamisë, por puna e kohëve të fundit në oborr i ka rivendosur atë në nivelet e epokës së Omajadëve. Harqet apo arkadat (riwaq) rrethojnë oborrin e mbështetur nga kolonat dhe kalatat e gurta. Ka një skelë në mes të dy kolonave. Për shkak se pjesa veriore e oborrit ishte shkatërruar në tërmetin e 1759, arkada nuk është e qëndrueshme; kur u rindërtua muri i veriut, kolonat që e mbështetnin nuk ishin.[62]

Tre harqet përbëjnë hapësirën e brendshme të shenjtërores. Ata janë paralel me drejtimin e lutjes që është drejt Mekës në Arabinë Saudite. Harqet mbështeten nga dy rreshtat e shtyllave prej guri të stilit të Korintit. Secila prej arkadave apo harqeve ka dy nivele. Niveli i parë përbëhet nga harqe të mëdha gjysëmrrethore, ndërsa niveli i dytë përbëhet nga harqe të dyfishta. Ky model është i njëjtë me harqet e oborrit. Tre harqet e brendshëm ndërpriten në qendër të shenjtërores me një hark më të madh dhe më të lartë, që është pingul me muretin e kiblës ("drejtimi i lutjes") dhe përballet me mihrabin ( vend në mur që tregon kiblën) dhe minberin (" foltore "). [62] Transepti qendror ndan arkadat në dy gjysma secila me njëmbëdhjetë harqe. I gjithë tempulli ka përmasa 136 metra me 37 metra dhe përbën gjysmën jugore të kompleksit të xhamisë. [63]

Katër mihrabë me rradhë janë në murin e pasëm të shenjtërores, kurse kryesor është Mihrabi i Madh i cili gjendet afërsisht në qendër të murit. Mihrabi i Shokëve të Pejgamberit (i quajtur pas Sahabëve ) gjendet në gjysmën lindore. Sipas inxhinierit të lashtë mysliman Musa ibn Shakir, mihrabi i mëvonshëm u ndërtua gjatë ndërtimit fillestar të xhamisë dhe u bë i treti mihrab i ndërtuar në formë gjysëm-harku në historinë e Islamit. [63]

Kubetë

Redakto

Kubeja më e madhe e xhamisë njihet si "Kubeja e Shqiponjës" (Kubbat en-Nisr) dhe gjendet në majë të qendrës së sallës së lutjes. Kubeja origjinale prej druri u zëvendësua nga një prej guri e ndërtuar pas zjarrit të 1893. Ajo merr emrin e saj sepse mendohet të ngjajë me një shqiponjë, me kubenë vetë që përfaqëson kokën e shqiponjës ndërsa krahët lindorë dhe perëndimorë të sallës së lutjes përfaqësojnë krahët.[64] Me një lartësi prej 36 m, kubeja mbështetet në një strukturë tetëkëndore me dy dritare të harkuar në secilën nga anët e saj. Ajo mbështetet nga harqet qendrore të brendshme dhe ka hapje përgjatë parametrit të saj. [62]

Minaret

Redakto
 
Minarja e Nuses ishte minarja e parë e ndërtuar për xhaminë

Brenda kompleksit të xhamisë Omajad janë tre minare. Minarja e Nuses ( Madhanat el-Arus ) ishte e para e ndërtuar dhe gjendet në muret veriore të xhamisë. Viti i saktë i ndërtimit origjinal të minares është i panjohur. [19] Pjesa e poshtme e minares ka shumë të ngjarë që vjen nga epoka Abaside në shekullin e 9-të. [19] [65] Ndërsa është e mundur që ta kenë ndërtuar Omajadët, nuk ka asnjë të dhënë se një minare në muret veriore ishte pjesë e konceptit fillestar të Kalifit el-Ualid. Gjeografi el-Mukaddasi vizitoi minaren në vitin 985 kur Damasku ishte nën kontrollin Abasid dhe e përshkroi atë si "të ndërtuar kohët e fundit". Segmenti i sipërm u ndërtua në 1174. [19] Kjo Minarja është përdorur nga ana e muezinit për thirrjen për namaz ( ezani ) dhe ka një shkallë spirale e 160 shkallët e gurta që çojnë në pozicionin e quajtur 'pozicioni i Muezinit'. [66]

 
Minarja e Jezusit (Isait) është minarja më e lartë e xhamisë

Minarja e Nuses është e ndarë në dy seksione; kulla kryesore dhe spiralja që janë të ndara nga një çati prej plumbi. Pjesa më e vjetër e minares, ose kulla kryesore, është në formë katrore, ka katër galeri, [66] dhe përbëhet nga dy forma të ndryshme të muraturës; baza përbëhet nga blloqe të mëdha, ndërsa pjesa e sipërme është e ndërtuar prej guri të veshur. Ka dy hapësira të lehta pranë kreut të kullës kryesore, para çatisë, me harqe në formë patkoi dhe kapitole kubike të mbyllura në një hark të vetëm. Poshtë këtyre hapjeve gjendet një korbel apo mbajtëse me hark më të vogël.[67] Sipas legjendës lokale, minarja është emëruar pas vajzës së tregtarit që ishte martuar me sundimtarin e Sirisë në atë kohë e cila ka dhënë plumbin për çatinë e minares. Bashkangjitur në minaren e nuses është kopja e shekullit të 18-të e orës së diellit të shekullit të 14-të, të ndërtuar nga Ibn el-Shatiri . [65]

Minarja e Jezusit ( Madhanat Isa ), e vendosur në këndin juglindor të kompleksit të xhamisë, është rreth 77 metra në lartësi dhe më e larta e tre minareve. [68] [69] Disa burime thonë se është ndërtuar fillimisht nga Abasidët në shekullin e 9-të, [65], ndërsa burime të tjera ia atribuojnë strukturën origjinale omajadëve. Trupi kryesor i minares aktuale është ndërtuar nga Ejubidët në vitin 1247, por pjesa e sipërme u ndërtua nga osmanët. [69] Trupi kryesor i minares është në formë katrore dhe forma është tetëkëndëshe. Ajo ngjitet në një pikë dhe ka një gjysmëhënë në krye (siç kanë dy minaret e tjera. ) Dy galeri të mbuluara janë të vendosura në trupin kryesor dhe dy galeritë e hapura janë të vendosura në grykë. [66] Besimi islam pohon se Jezusi do të zbresë nga qielli para Ditës së Gjykimit për t'u përballur me Antikrishtin. Sipas traditës lokale të Damaskut, ai do të vijë në tokë nëpërmjet Minares së Jezusit, prandaj ajo mban emri tij. [69] Ibën Kethiri, një dijetar i shquar mysliman i shekullit të 14-të, mbështeti këtë nocion. [70]

Minarja perëndimore ( Madhanat al-Gharbiyya ) njihet edhe si "Minarja e Kaitbej" sepse është ndërtuar nga sulltan Kaitbej i Mamlukëve në vitin 1488. [65] Minarja Perëndimore tregon një ndikim të fortë arkitekturor të epokës islame Egjiptiane tipike për periudhën Mamluke. [69] Minarja është në formë tetëkëndore dhe është ndërtuar në seksione me tre galeritë. [66] Përgjithësisht besohet se si Minarja e Jezusit dhe Minarja Perëndimore u ndërtuan në themelin e kullave të lashta romake ( temenos ), por disa dijetarë e  shohin këtë të jetë e diskutueshme për shkak të mungesës së kullave tek qoshtet në tempuj të tjerë ish-romakë. [69]

Ndikimi në arkitekturën e xhamisë

Redakto

Xhamia Omajade është një nga xhamitë më të hershme në botë që kanë ruajtur të njëjtën strukturë të përgjithshme dhe karakteristika arkitektonike që nga ndërtimi i saj fillestar në fillim të shekullit të 8-të dhe karakteri i tij Umajad nuk është ndryshuar ndjeshëm. Që nga themelimi i saj, xhamia ka shërbyer si një model për arkitekturën e xhamive në Siri, si dhe në nivel global. Sipas historianit të artit, Finnbar Barry Flood, "ndërtimi i xhamisë së Damaskut jo vetëm që e ndryshoi në mënyrë të pakthyeshme peizazhin urban të qytetit, duke vendosur mbi të një pohim të përhershëm të hegjemonisë myslimane, por duke i dhënë xhamisë siriane formën e saj definitive ajo gjithashtu transformoi historinë e mëvonshme të xhamisë në përgjithësi ". [71] Shembuj të planit tokësor të xhamisë Omajade që përdoren si prototip për xhami të tjera në rajon përfshijnë Xhaminë el-Ez'herit dhe Xhaminë Bajbars në Kajro, Xhaminë e Madhe të Kordobës në Spanjë dhe Xhaminë e Madhe të Bursa e Xhaminë Selimije në Turqi.[72]

Domethënia fetare

Redakto
 
Mekami që strehon kokën e Profetit Jahja (Gjon Pagëzori).
 
Vendndodhja ku u vendos koka e Hyseinit, varrosur në xhaminë Imam Hysein.

Xhamia Omajad ka rëndësi të madhe për myslimanët shiitë dhe synitë, pasi ajo ishte destinacioni i zonjave dhe fëmijëve të familjes së Muhammedit, që u detyruan të ecnin për këtu nga Iraku, pas Betejës së Qerbelasë . [73] Për më tepër, ishte vendi ku ata u burgosën për 60 ditë. [74]

Më poshtë tregohen strukturat e xhamisë që kanë rëndësi të madhe:

Krahu perendimor
  • Porta e hyrjes (e njohur si "Bāb as-Sā'at" )   - Dera shënon vendin ku të burgosurit e Qerbelasë qëndruan për 72 orë para se të silleshin brenda. [75] Gjatë kësaj kohe, Jezidi I kisha zbukuruar qytetin dhe pallatin e ti për ardhjen e tyre. [75]
Krahu Jugor (salla kryesore)
  • Mekami i Gjon Pagëzorit (arabisht Jahja)- Sipas Al-Sujutiut, Ibrahimi deklaroi se që nga krijimi i botës [76] qiejt dhe toka qanin vetëm për dy njerëz: Gjon Pagëzori dhe Hysein ibn Ali [77]
  • Një mermer i bardhë   - Shënon vendin ku Ali ibn Hysejni iu drejtua gjykatës së Jezidit pasi u soll nga Qerbelaja. [78]
  • Kati i ngritur (përballe mermerit të bardhë)   - Shënon vendndodhjen ku të gjithë zonjat dhe fëmijët (familja e Muhammedit) qëndruan në prani të Jezidit
  • Ballkon i drurit (drejtpërdrejt përballë dyshemesë së ngritur)   - Shënon vendin ku Jezidi ishte ulur në gjykatë
Krahu Lindor
  • Një qilim lutje dhe Mihrabi që mbështillen nga një kabinën e qelqtë   - Shënon vendin ku Ali ibn Hyseini përdorte për t'u lutur, ndërsa ishte burgosur në kështjellë pas Betejës së Qerbelasë.
  • Një kub metalik i futur në mur - Shënon vendin ku koka e Hyseinit (nipi i Muhammedit) u mbajt nga Jezid për t'u shfaqur.
  • Një kafaz metalik   - Shënon vendin ku të gjithë kokat e tjerë të atyre që ranë në Qerbela u mbajtën brenda xhamisë
 
Oborri i Xhamisë Omajade

Shiko gjithashtu

Redakto
  • Ablak
  • Xhamia e Madhe e Halepit
  • Vendet më të shenjta në Islam
  • Arkitekturë islame
  • Artit islamik
  • Arti jordanez
  • Lista e xhamive më të vjetra në botë
  • Mezquita de Córdoba
  • Domethënia fetare e rajonit sirian
  • Afati kohor i historisë islame
  • Historia e arabishtes mesjetare dhe kupave të Evropës Perëndimore

Bibliografi

Redakto
American architect and architecture, J. R. Osgood & Co, 1894 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
Bowersock, Glen Warren; Brown, Peter Lamont (2001). Interpreting late antiquity: essays on the postclassical world. Harvard University Press. ISBN 0-674-00598-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Burns, Ross (2005), Damascus: A History, London: Routledge, ISBN 0-415-27105-3 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
Calcani, Giuliana; Abdulkarim, Maamoun (2003). Apollodorus of Damascus and Trajan's Column: from tradition to project. L'Erma di Bretschneider. ISBN 88-8265-233-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. (2007). Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 1-57607-919-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Charette, François (2003), Mathematical instrumentation in fourteenth-century Egypt and Syria: the illustrated treatise of Najm al-Dīn al-Mīṣrī, BRILL, ISBN 978-90-04-13015-9 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Finkel, Caroline (2005), Osman's dream: the story of the Ottoman Empire, 1300-1923, Basic Books, ISBN 0-465-02396-7 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
Flood, Finbarr Barry (2001). The Great Mosque of Damascus: studies on the makings of an Umayyad visual culture. Boston: BRILL. ISBN 90-04-11638-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Flood, Finbarr Barry (1997). "Umayyad Survivals and Mamluk Revivals: Qalawunid Architecture and the Great Mosque of Damascus". Muqarnas. Boston: BRILL. 14: 57–79. doi:10.2307/1523236. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Grafman, Rafi; Rosen-Ayalon, Myriam (1999). "The Two Great Syrian Umayyad Mosques: Jerusalem and Damascus". Muqarnas. Boston: BRILL. 16: 1–15. doi:10.2307/1523262. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Hitti, Phillip K. (tetor 2002). History of Syria: Including Lebanon and Palestine. Piscataway, NJ: Gorgias Press LLC. ISBN 978-1-931956-60-4. Arkivuar nga origjinali më 9 korrik 2014. Marrë më 2 maj 2019. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Le Strange, Guy (1890), Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500, Committee of the Palestine Exploration Fund {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (Ibn Jubayr: p.240 ff)
Ibn Ṣaṣrā, Muḥammad ibn Muḥammad (1963). William M. Brinner (red.). A chronicle of Damascus, 1389-1397. University of California Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Ibn Khaldūn; Fischel, Walter Joseph (1952). Ibn Khaldūn and Tamerlane: their historic meeting in Damascus, 1401 a.d. (803 a. h.) A study based on Arabic manuscripts of Ibn Khaldūn's "Autobiography". University of California Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Kafescioǧlu, Çiǧdem (1999). ""In The Image of Rūm": Ottoman Architectural Patronage in Sixteenth-Century Aleppo and Damascus". Muqarnas. BRILL. 16: 70–96. doi:10.2307/1523266. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Kamal al-Din, Nuha; Ibn Kathir (2002). The Islamic view of Jesus. Islamic Books. ISBN 977-6005-08-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Palestine Exploration Fund (1897), Quarterly statement, Published at the Fund's Office {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
Ring, Trudy; Salkin, Robert M.; Schellinger, Paul E. (1994), International Dictionary of Historic Places, Taylor & Francis, ISBN 1-884964-03-6 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Rivoira, Giovanni Teresio (1918), Moslem architecture: its origins and development, Oxford University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
Selin, Helaine, red. (1997), Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures, Springer, ISBN 978-0-7923-4066-9 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
Walker, Bethany J. (mar 2004). "Commemorating the Sacred Spaces of the Past: The Mamluks and the Umayyad Mosque at Damascus". Near Eastern Archaeology. The American Schools of Oriental Research. 67 (1): 26–39. doi:10.2307/4149989. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Winter, Michael; Levanoni, Amalia (2004). The Mamluks in Egyptian and Syrian politics and society. BRILL. ISBN 90-04-13286-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Van Leeuwen, Richard (1999), Waqfs and urban structures: the case of Ottoman Damascus, BRILL, ISBN 90-04-11299-5 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Wolff, Richard (2007), The Popular Encyclopedia of World Religions: A User-Friendly Guide to Their Beliefs, History, and Impact on Our World Today, Harvest House Publishers, ISBN 0-7369-2007-2 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Zaimeche, Salah; Ball, Lamaan (2005), Damascus, Manchester: Foundation for Science Technology and Culture {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Linqe te jashtme

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ Burns, 2005, p.16.
  2. ^ Burns, 2005, p.40.
  3. ^ Calcani and Abdulkarim, 2003, p.28.
  4. ^ Burns, 2005, p.65.
  5. ^ Burns, 2005, p.62.
  6. ^ Burns, 2005, p.72.
  7. ^ Bowersock and Brown, 2001, pp.47-48.
  8. ^ Burns, 2005, p.88.
  9. ^ Darke, 2010, p.72.
  10. ^ Grafman and Rosen-Ayalon, 1999, p.7.
  11. ^ a b Flood, 2001, p.2.
  12. ^ Rudolff, 2006, p.177.
  13. ^ Takeo Kamiya (2004). "Umayyad Mosque in Damascus, Syria". Eurasia News. Marrë më 31 dhjetor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Wolff, 2007, p.57.
  15. ^ Rosenwein, Barbara H. A short history of the Middle Ages. University of Toronto Press, 2014. p. 56
  16. ^ Kleiner, Fred. Gardner's Art through the Ages, Vol. I Cengage Learning, 2013. p. 264
  17. ^ le Strange, 1890, pp. p.233–p.234
  18. ^ a b c Flood, 2001, pp.124–126. Some information used in the article is provided by the footnotes of this source.
  19. ^ a b c d e f g h Burns, 2005, pp.131–132.
  20. ^ Rudolff, 2006, p.178.
  21. ^ Flood, 2001, p.121.
  22. ^ Burns, 2005, p.139.
  23. ^ Burns, 2005, p.140.
  24. ^ a b Burns, 2005, pp.141–142.
  25. ^ Flood, 1997, p.73.
  26. ^ Burns, 2005, pp.148–149
  27. ^ Burns, 2005, p.147.
  28. ^ Burns, 2005, p.157.
  29. ^ Flood, 2001, p.114.
  30. ^ Flood, 2001, pp.117–118.
  31. ^ Burns, 2005, pp. 176–177
  32. ^ Burns, 2005, p. 187
  33. ^ Burns, 2005, p. 189
  34. ^ Burns, 2005, p. 190
  35. ^ Zaimeche, 2005, p.22.
  36. ^ a b Walker, 2004, p.36-37.
  37. ^ a b Flood, 1997, p.67.
  38. ^ Zaimeche, 2005, p.17.
  39. ^ Winter and Levanoni, 2004, p.33.
  40. ^ Flood, 1997, p.72.
  41. ^ Charette, 2003, p.16.
  42. ^ Selin, 1997, p.413.
  43. ^ Brinner, 1963, p. 155.
  44. ^ Ibn Khaldun; Fischel, 1952, p.97.
  45. ^ Ring, Salkin, La Boda, p.208.
  46. ^ Van Leeuwen, p.95.
  47. ^ Finkel, p.109.
  48. ^ Kafescioǧlu, 1999, p.78.
  49. ^ Van Leeuwen, p.112.
  50. ^ Van Leeuwen, p.141.
  51. ^ Dumper and Stanley, p.123.
  52. ^ Christian C. Sahner (17 korrik 2010). "A Glittering Crossroads". The Wall Street Journal. Marrë më 27 shkurt 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  53. ^ Darke, p.90.
  54. ^ Encyclopedia of library history {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  55. ^ International Dictionary of Library Histories {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  56. ^ Darke, p.91.
  57. ^ Cooke, p.12.
  58. ^ Rudolff, 2006, p.194.
  59. ^ "Inside the Umayyad mosque". BBC News. 2001-05-06. Marrë më 2010-05-26. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  60. ^ Protesters stage rare demo in Syria. Al-Jazeera English. 2011-03-15. Al-Jazeera.
  61. ^ Syria unrest: New protests erupt across country. BBC News. 2011-04-01.
  62. ^ a b c Umayyad Mosque Profile Arkivuar 29 tetor 2013 tek Wayback Machine. Archnet Digitial Library.
  63. ^ a b Grafman and Ayalon, 1999, p.8.
  64. ^ Darke, p.94.
  65. ^ a b c d Darke, p.92.
  66. ^ a b c d American architect and architecture, 1894, p.58.
  67. ^ Rivoira, 1918, p.92.
  68. ^ Palestine Exploration Fund, p.292.
  69. ^ a b c d e Mannheim, 2001, p.91.
  70. ^ Kamal al-Din, 2002, p.102.
  71. ^ Rudolff, 2006, p.214.
  72. ^ Rudolff, 2006, pp.214-215.
  73. ^ Qummi, Shaykh Abbas (2005). Nafasul Mahmoom. Qum: Ansariyan Publications. fq. 362. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  74. ^ Nafasul Mahmoom. fq. 368. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  75. ^ a b Nafasul Mahmoom. fq. 367. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  76. ^ Tafseer Durre Manthur Vol.6, p. 30-31.
  77. ^ Tafseer Ibn Katheer, vol.9, p.163, published in Egypt. Tafseer Durre Manthur Vol.6, p.30-31.
  78. ^ Nafasul Mahmoom. fq. 381. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Xhamia_Emevi&oldid=2687474"